Skip to main content

Full text of "Habes candide lector. R. Patris Roberti Gaguigni quas de francorum regum gestis scripsit annales. Necnon Huberti Velleii senatorii advocati consertum aggerem quo ea quae ille fato praeventus minime expleverat ad tempora nostra nectuntur, quae si benigno legeris oculo non aspernenda judicabis."

See other formats 


Google 


This is a digital copy of a book that was preserved for generations on library shelves before it was carefully scanned by Google as part of a project 
to make the world’ s books disco verable online. 

It has survived long enough for the Copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject 
to Copyright or whose legal Copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books 
are our gateways to the past, representing a wealth of history, culture and knowledge that’s often difficult to discover. 

Marks, notations and other marginalia present in the original volume will appear in this file - a reminder of this book’s long journey from the 
publisher to a library and finally to you. 


Usage guidelines 

Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the 
public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken steps to 
prevent abuse by commercial parties, including placing technical restrictions on automated querying. 

We also ask that you: 

+ Make non- commercial use of the files We designed Google Book Search for use by individuals, and we request that you use these files for 
personal, non-commercial purposes. 

+ Refrainfrom automated querying Do not send automated queries of any sort to Google’s system: If you are conducting research on machine 
translation, optical character recognition or other areas where access to a large amount of text is helpful, please contact us. We encourage the 
use of public domain materials for these purposes and may be able to help. 

+ Maintain attrihution The Google “watermark” you see on each file is essential for informing people about this project and helping them find 
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it. 

+ Keep it legal Whatever your use, remember that you are responsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just 
because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other 
countries. Whether a book is stili in Copyright varies from country to country, and we can’t offer guidance on whether any specific use of 
any specific book is allowed. Please do not assume that a book’s appearance in Google Book Search means it can be used in any manner 
anywhere in the world. Copyright infringement liability can be quite severe. 


About Google Book Search 


Google’s mission is to organize the world’s information and to make it universally accessible and useful. Google Book Search helps readers 
discover the world’ s books while helping authors and publishers reach new audiences. You can search through the full text of this book on the web 


at jhttp : //books . qooqle . com/ 






BIBLIOTHECA ia/k. 
REGIA 

MONACEXSIS. 






Digitized by Google 




Digitized by 




At>£s 6 anp! A A : 0(5to 

Patris Robcrri Gaguigni / quas dc francorura 


R NT? 3 regum geftis fcripficannales. Necnon Hubcrd - 
p^sAftK V «llcrj fenaronj aduoeati/confercuni agg&em ? 
quo ea qux ille fato praeuentus minirabecpicucrac/ ad * 
rcnipora noftra neifhintur^uaefi benigno legens Oculo : 
tt au aipcrnenda ludicabis. 

M D.XXVTTT. ' 


C V enun Jantur Panfqs, Apud 
I-unncm Paruum, 


Digitized by 






^§j 




-vJcvg.-j 

v 







VutL ^JryUj 


l\ i xn\ rneA. 



Digitized by 


Google 


Rotatus Gagu&tus ad Dfasm VJrgfa& 
ViigoconcubitunullocontaAa' virili 
Qu 5 puro venies grauidJ dedit «here numCi 
muliere omni prole Si virtute beata. 
Pergnari mortem vitae regina prfcartiui? 

'Da (oriens poffis humana pericub^tuto. 

In portu fragilem remis appellere cymbam; 
Licrorc c| primum fiftcmus membra fideli! 
Sacrfemuncnbusfolucmus voca canentes 

Roboreus Gaguinus librum (uS aflotjuftt 

Vade liber verus francoru ftcmm att s index,- 
Fer longe in populos nomen 8£ a&aducum 
Proderis exemplis 8i certa indagine rerum; 

Gratior flC ferie temporis aduenies. 

In tefi mordax garribit murmura Huor. 
Neglige quodfuticblattcro vaniloquus; 
Liber loquitur. 

fece rccente toga venio liber vndiq; mCdus 
Promere quos reges franda cella tulit. 
Tempora^go^kxws^fortem^udiajfafaaQS? 

Ex mulus le&a codiceclaudo breui. 

Mitte tibi annorum referabo ex ordine fotes.- 
Etfupra/i te gentis origo iuuar. 

Quam priamopeperitfaCTus detroe fycaber; 

Condidit Si trancum latius imperium. 

Ne rugis frontem^necfanna furrigenafumj 
Sed bonus ac aequus loftor amice lege. 

a ii 


Digitized by Google 



■?**'**'\iV 



Tabufa. 

COrdine litterario geftorS in Alba flamfngonrm camptitfaj 
. hoc copcdio memoratu dignif folio» cxxiij. 

fi morii I ndex alphabeticus; AlbigeGoru meminit, diij. 

H AbasCiftcrciSfis Alcuinusdodor. fadiif. 

I olio. cxxvi Alea ludes brachium flatu* di 
Abidyramusrcx uac virginis abrupit vnde cru- 
gohus hyfpan°in or profluxit. foxcvij 

Jnallil venit. xiiiij Alenconij [ducis fnla. cdxxiij. 

Ab imperio defediones. fb.vi Alenconij dux de captiuitate 
Abdori ti cocra normanos. Ii. redit. folio.ccx 

Abrinc{ capiuntur, cacxviij. Alphonfus fugit. ccxdrj. 
Acies igneae 8C cruentae in aere Alexandri# venetorum in re 
vif*. fo.xlix. gcmconiurado. ccxciij. 

AdesaphiUppoyalefio ordj^ Alexader ornetu fugit.eodem 
natat. facxxxv. Allobroges. fo.v. 

Acon duitas paleftinx. xcix Alnoaricus hereticus. fo.ciij. 
Accufatur Grstgorius Ture- Alpc$. foio.v, 

ncn. fo.xxiiij Altercatio de mo pftSdi fidem 

Accufatur Godinus a relida regi per britonu duce, ccxliirj 
vxore. fdxxxvitj Anularius dyaconus. lvr. 

Ad burburgum angli obfiden Amalricus. fojerj. 

tur. fddxxx. Amandi fandi ficmeciocuiin 

Admonitio de vedigalib’ tol fans rndet Amen.fo. xxxix 
lendis. fb.cbcxxv. Amilius# amicus. xlht 

Adgrauc linguaclaflis regia. Amorrcus montifortefi.henri 
folio. ciiij. cum pellit. lxxxviij 

Adulteri) vindida. dxxxiig Ambitio cardinalium, cbtx 
A filio pater magiftratu derjei Ampullafacra apportat, fo.ix 
tur. fo.xlil). Anaftafiusimperator. fo.xi. 

Ager mendaciorum. lix. Ancilla prodit dnm. ccv.- 

Agnetis belle fit mentio, ccxl Andaquarnis. cclxx.bc 
Aymarijncqanglus. cxxxiij. Andegaui. fovi). 

Alani ab Romani defeifeunt Andegauefis ducis ignauiafo- 
frandsadiuti. fo.ij. lio. clxxxitj 

Alarici gothi dol 9 8C mors, xi. Andfgauia vrbs diruit, cij» 


Digitized by Google 


Alphabetfca. 

Angli fid5 xpianS a francis pri Amoldi mttninit. -- ccbncix 
mumfufcepcrunt. xvitf, Amoldusnafarur. eodem 
Angli hidouicum groflum de Amulphus flandriae tomes ne 
bellant. IbJxxxv quiifimus. htxv 

Anglus ad rupellS cu clafle.cij Amulphus fugit.fb. bcxwjj 
Anglide bello cSfulcSt.dxxix Arriana perfidia. -fo.xi 
Angkxjtifuu rege pfidia.cxcv Amtitasvioknciaper amer- 
Angbru cedes. ccxiiij.8Cccxx tuam.' folio.dxxxi 

AngJorum incurfiones. clxix. Artutus trkhciHSsuscx anglia 
Angolifma ctuitas mortuo co liberatus concftabilisa Carolo 
mite marchicnfi philippi fuit, cantitantur. • ccx 

folio. cxxvrj, Artiemic c5es mal*. Ixxxvii) 

Anfelmus in dnm fidelis, xix Aftulph’a pepino vincii.xlvf 
Anthonius meldunen .capite Attcdeedpuardidolu. cxxiri 
punitur, fo.cclxv. Attilia fid^s feruus, xxxvij 

A patruelibusinepotes occidu Attrebatum obfidetur' fo.cct 
cur. faxiiij. Attrebates obftinaci. cclxxxjj 

Apertum bdlum a nauarro in Attrebatu pene, ccboodii 
dicitur. dvi. Auarus pontifex. cfctx; * 

Apud nantium renati vi&oria Auari principes nouum tribu 
folio. " • : cclxxx tf genus cogitant. AtxiiH 

Aquila meminit. ccxcir). Aue inifkuitur dici. ccbcix 
Aquitania.' folio. v. Auinio duitas memorat facv 

Aquitaniae vrbes.fo. eodem Auinio circuncidmir. eviii 
Aquitani de confiituendo re^ Auraicenftsprinccps. cdiil 
gedificnthmr. foibetiq. Aurelianum; * fo.v. 

Aquitania iterum. ccxliir: aurdianen.& altifTiodorcn.po 
Archengcus; Ixviij tificcsphilipporcpugnSr. citi 

Archiprefuks gabiae. vi. Auriflamma. Ixxxviii 
Arduanafilua. xxxvi Autieraludouidvita, cxvi. 
Arelatenfis ara. febettif auftrafi* ncgnilimitis. lxxix 

Aribertus tholofe rex morrf& Afcanius cardinalis fugies ca^ 
d 9 filius chilpericus. xxxix pitur. fo.cccix 

Arminiacus comes, exix Ad ambaociu pro mediolanefi 
Armcpuercx» «btxxiq bus oratio. fo.eodem 

a 

Google 



Tabula. 

Afcani* cardinalis lu&dunuta Baldirinusflldris cQ Richardo 
adducitur. . tacccxij. iungitur folio.c. 

Annonecharitas, fo.codcm Baioumi fit mentio. ccbcjdx 
Ambaxi 9 legat 9 erat cccxiq. Bafcluinuscaluus. focodcm 
Ama ondala Hungavo regi Balduinus pulchra barba, co. 
tuibr. lacodem Balduinus infulanus. eodem 

Auftrtus aragoniivrbw infidG Buldubusbaldumiinfulaninc 
foedus ferit. ceexiiq pos. folio eodem 

Alowndri ponti varium tnge B allue cardina? inigtas. ccbcvn 
Ilium, fbliojeodem. BaDnathuringiedudsvxorad 

AlfxSder pontifex morit eo. chddericum vtnic. vip 
AmhajtiusSC cardinales vrbf Bauari meminit fodi, 

petunt. folio.eode Bella agnes ccxl. 

Ambaxius cardinalis moritur Beatrix vxorCaroli Ludouid 
folio, cccxxiifj. fratris. . fbUoatii,- 

Aiegrf) ad fuxium monitusJo Belgice duitates. fooiij 
lio, cccxxvi Belgici fluun facodem 

AnglorS motus. cccxxviq Bellum in burgundoe xi> 
Ambe naues cobqrunf , eode. Bellum aduenus hcrmofredu 
AngPiq galiastrajjcit.cccxxx folio. xiiv 

Angi! anxietas. eodem. Bellum in terraconesachilde- 
Ang|us patrig reperit.cccxxxi bertogdhim folio xv^ 

Anna augufta morit ceacxxq Bellum in figibertum xtfi 
Algiconue normanix proroc Bellum indulpericum eodem* 
folio. cccxxxiiq Bcllumadueruisbritones.xxi. 

Aluiani cum Veneris ««yiijy, Bellum rurfus in bricones, xxij 
aduentus. cccxlrj. Bellum in hyfpania xx% 

Auiani virtus, folio eodem Bellum in biturigib? aduerfus 
Anthoqius a prato cancellari 9 gontrannum. xxvi 

folio. ccodiv Bellu aduerfusfredegodajtxxd 

BnPn Alduinus prim 9 co Bellum a theoderico in theode. 
K mesflandriar. bcix. bertu mectenfium rcg&xxxix* 

m Balduinus f&drcnGs Bellun) inter fratres eodem,. 
Wr%a male curato vulne-? Bellum in frifones xliiq. 

«interijt, Ixxxvrj, BeUu rutfus m hyfpania, fo.i. 


Digitized by Google 




Alphabedr* 

Bellum abemardo kxnbardo Borabarda daotvt 

inCaiolum foJvi. Bonauallisdiruta xc 

Jkllura inter fratres Ludouid Bgntfaci) in philippum odium. 
Mtxrcdet btv folio acxiiij 

bellum cocraCarolumcaluurn Borboni) ducatus cxxscvij 
inalcmania bcvij bouchinitf«sg6di, cdmvj 

BcUumabanglia bcxxv bulgari fojvij 

BellO aherico anglo bcxxvq burdegalenfes philippi detre^ 
BcUuninaruernia . xcv <?HU;imperiu cxxv.&.ccxlv 

Bellum in Humanem feurgun- burdcgalorum aCarolodefe- 
dum xcvrj Aio fo.ccxlvq 

bellum fatRiebardum a^uita» Burgundorum origo faix 
«liat ducem codera. Burgundiatdiuifio bcxxrj 

bellii mtheobaldScSpanu.dx. Burgiidi ioSnis nequitia cc 
bellum in cafielbnos eant Burgudi ducis cjdes c evi 
bellum flandrenlc xxiq Burgus factxlv 

BcUururfusinflandria cscscvi Burgundi crudelitas, fo.ccbcx. 
bellum aflandris eodem Burgud* l norminiajo.cclxxi, 
belli cadam aquiunia cxxxiij Burgundiusfufus. , ccbcxvi 
Bellum in flamingos cxxxiiq Blaxe meminit cclxv 

bellum ccarfit inter frScos atefc Blafiche egregiu faAC. tx 
anglos fo.cx»cviti Bl5gianapugna&clad«. ccij { 

BeMumtnbtitooes cbixxix BrilonetU CandlA dirutS, xc 
beUumleodienfc' * cclxxij Britonum meminit: 1. 

belli fuipitio i aquirania cclxpc Britorjum dux a Ludouico re** 
bellouacoru meminit ccjsoc confilutur cdxxvirj 

Bdluinheluctiorum ccc , Bruge iiij. 

bernard*danus prudft. lxxvi, Brugenriura feditio coocv 

Bitere duitas . .{byciiq Bruge rurfus cclxxix 

Bituriges iure ettiptionisad fri Brunechildts crudelitas, ‘ fb - 
cos pertinent bcjnrq lio. . . scstxnif 

docmrdus &. beftbp^ coinitis Brunechildts parricidium- po- 
IterftAortspUrtiricuir lxxxix tione letifera. code. 

Bolidus a childcrico iaiurijsaf- Brunechildts audacia^ scxxv . 
fidam. - fo,xUj. brunechtldis vltimum fuppli* 

a iiij. 


Digitized by Google 



Tabula 


Cium ~ fo.codem 

Brunechildis laus xxxvi. 
brunulphus iuflu dagober tioc 
ciditur xxxix 

Burgundionum manus ad no 
ftrostranffugic cccvij 

Bononia gallorum ope pontis 
fici deditur cccxxi 

brixia diripitur cccxxiii) 
Bononia capitur a noftris. fo- 
|to eodem 

Boyfiaci German 9 ordinis car- 
dinaliu adfcribitur cccxliirj 
Borbonms coni u ratos condi- 
gnis fupplicqs afficit cccxlirj 
) Adomenfium memi 
( nit fo.ccxlrj 

iCalifum ab cdouar 
*doobfcflum cxlv 
Califium aburgundoobfidc^ 
tur fo*ccxxv 

cahfiu c^louardo dedit exivi 
caluus ini taliac occndit Ixvi) 
camcraci meminit fo.vC 
Camcracenfcs oppugnantur, 
folio ccbcxxiiij 

campus regis cclxxxvi] 
capetusvnde lxxx 

Capita accufationis Enguer^ 
ranni cxxx 

capuciolaParifiorum * clrj 
caufa belli in chilpcricu xxv 
Caufa caedis in Francos apud 
curtracum a flamingis fa<%. fo 
cjqtiiij 



cardinalium inGgne - ad) 
Cardinalis ambianenGs fugir. 
folio clxviil 

Caritas annonae per Franciam 
folio xlij 

caritas annonae rurfus cxxvr) 
caritas annonae cxLq. 

carloiriartug religionem profu 
citur foixlv 

carlo dyaconus fadus apoftat^ 
carccrccuftoditur ' Ixvij 
carmcLtf • „ • odii| 

Camorum obOdetur 6qt j| 
Carolus in deCderium bellum' 
mouet fo.xlvii) 

caroljo&aui mendo liiij 
Carolus fandus habetur lv 
carolus qui poftea caluus Ixiiij' 
carolus caluus vidor Ixv 
Carolys regnum auftrafljvfur 
pat fo.lxv4 

carolus caluus imperator.be vjj 
carolus caluus fugit eodem 
carolus caluus veneno a iudjo - 
necatur lxviij 

Caroli# rolkxus conuentio. 
folio ' Ixxirf. 

Carolus andegaucds (idlif rex 
folio . cxyiii 

caroli ad plebem oratio dii' 
carolus blefenfis moritur duc 
carolus quintus moritur dxvi ' 
caroli fexri ad flandriae comice . 
verba . clxaevui 


Digitized by Google 



Alpbaberia; 

fotfo * clxXxix cocnobitfTaniM mardni brvf 

Carolus infante eodem coenamanum capitur ceno 
carolus feptim 9 naftif cxcyt» cenedimam 8C quinquagcCimS 
carolus lauoiius «eodem phiUppus induxit rrxirj 
carolt foeti mors ' cevi) ccruus inuentus cfanr» 

Carolus feprim?ro8 . ccvit), ccruus index inneris xi 
Carolus rtx rothamSgum in- Cffar augufta obfefla xv 
creditur «xl caoarcaphilippi xciq 

C^roius egritudinon contra-- childcbert 9 llogobardoe xxxi 
hic cd» Chddebetcusvna cumvxore 

carolus margarcta maximilia^ interrjt eodem 

tu filiam deipofat. cdxxxix childerici meminit vij. 

carolus in capania - ccxciij. childerjc 9 a cdiuratis du venai 
carolus in galliam redditu pa- ocodirur eu vxore vlddisjduj 
fac faeodem dmiteru fandi inoccds.xirvti.i 

carolus infirmatur eexeui) chilperici meminit xvirj.- 
carolus odauus moritur» «ode chilpiericus fueflionu rex. codi 
carolus rempublicam regenda Chilpericos infigifbestumhrx 
accepit fo»di. trem bellum mouct xhc 

carcuficnfiu aufieri tac xc chilpcrkustomacu petit «ode 
caftillio ccxlvrj chilpericus a militibus GgifBe** 

cedes a nauarro rege 'homine ti falutatur fatxip 

tnalo . cxlvij Chilpcridquaefioralemotacw 

cedes apud montem pdTulanu nedarur • • fn,»rij. 

folio clxvi. chilportctdons infortunium^ 

«cedes jiptervcdiga] apud Pa^ folia eodem 

filios . ebexv, chil periri ouirida . xxfq 

Ctdc^ ancorum apud cathalau chilperidlpietas in deu. eodC 
tiuni fo.ccxvii) Cuneata mfribriu a gallis «ori 

Cedes carlotf vxpris marcfcali ditf j faccctf- 

avirofada cdxxvi Comes blefeidh capitur. cxM 

ceduntur a curdsfranci . cxdij comesflJdrherebdlis cxXxjrj 
cfUtenppcftas ciccv comes dorhalius ccxhijj 

celtkf duitates- fo.v. commetumfcufidioabEdou 
t^tniiphusocdditur xxvu> ardoinuefct* cxxv 


Digitized by Google 



Tabida 

Cometa apparens oatxviiL gendis . fo.cbaet 

cometaninus occv Conftandnopolis aturciscapl 

copcndra recuperatur ccxvi tur fo.cadvu 

cocordia inter reges Ixnc. Conftandnopolu rurfuscapU 
Concordiade rcgnoauftrafoe. tur fb.ccj* 

folio bevi. conftitudo a carolo faifta de fi* 

Cqneftabdts laciit Irjs qui ad regnum fucccfiuri 

concftabilis 3C ioSnesdetScar* cucnc fo.dxiif 

uill? inangliS ducutur bcliiii contentio de regno inter patri 
concftabilis temeritas ccbrnii 8C filium fojtxxvij» 

concftabilis dolus cchtxiui. Contendo inter duos burgun 
concftabilis nequitia ccbtx v. dos fojtU 

Concftabilis mors eodem, contentio aduerlus richarduni 
coniuratio in regem Iviii. norminiar ducem hxvjjc 
coniuratio tn ludouicum cix Contendo de regno, inter fra* 
corardus imperator xciii tres fctxxi 

Copiae regis caroli dxxx contenrio de loco vbi rex facra 
Copif ad carolura conucniunt ri debeat haexiiq 

folio ccxxxvi cotccio de regno caftellf exix 

corbobjanc hidouicopcrmifla contentio <k ducatu britanniae 
folio btxxvi folio cxlijl 

Corona chriftl ac contentio inter principes de or 

coniorum grex adiiij dineieffionts dxvitj 

oonfihum aquifgrani Ivi contra faftumdcri Ivit 
GopfiMum oeconAbuendo re* cocraiupcrfluas largitiones re* 
« fo.bodij, gura cbotxvf 

CotdUiS arnulpM conudsflan controuerfiadepafchate xyt 
driae fo.lxxvi. couetusapudmagocfi. fvifyr 

Confflntmxkfudoukolibcran couetioapud copcdiu berji 
do fotcodcm couetio caroliSC nauarri dv* 

CoriGiramParitif d. conu&ioapudattrcbatumvbi 

confifcii ruriu&paritij dxij leges pacis cum burgundopo* 
confilium capitur de cardo fa fitziunt ctxxiif- 

crando cbtvjrj. conucniunt apud ftampas prin 

CanGbumdcvcfbgalibusexi* dpes foedy. 


Digitized by Google 



Alphabeta 


Conuentusturonts edxv. Cruce fignatlinturcfl xeviS 

sSESS&S 


xd 
xxii 
boexv; 
codvi 


cooucnaoroaims^iiwpniiiii r : 

cniacum ccbcxiin giaK lanee? ferro pignori obll 

ConucrG deraonafterio vallis gxarn Ludouicus libcrauit. f o 

fenarii apparitio nodurna. fo Uo “ 

U 0 cxx vi croddischflpGficus 

curacogedepecimfoe dclviij crudckfaAum 

clades fiamingorum ocxv. diolanum ingreditur cedat 
Clades ingens Fnoooru apud charior annona ccotvj 
fckifam 5 fo.cxl Cardus ambaxiut auxiliarii 

clarenti* dux occiditur ccvtj pontifici in benriuolum mittis 
C Umens quintus atxvij. tur 

Clementia LudOuwi Hutim cameraci foedus & m Venetos 
VXQr . cxxxi confpiratio cccxaui» 

ckx}io capillatus fo.iirj Carolus ambaxius moritur.fo 

dSdoIIddblus fo3 confiliiituronis cjlebraf. «xK 

ckxioucusFrecUgpdtiufluoc- cardinalis aturitanen. a lubo tn 
diditur xxiiij. carcerem mittitur eodem 

Clorarii immane faehvus «S OyJjnJiepymfe meilto 
dotatii obitus eodem folio cccxxiui 

elotarius fecudus nafcff xxvi confibum pilanum eodem 
clotariusregnat «xxxv. Cardinalis medices capitur.fcv 
Clotarius prouindas diftribuit lio . cccxxvd 

lyto xxxvi. cordigernauiscumangliapu^ 

C^eucm^^gmv 

ctociffs ad fflios fuos xii. Uppusgebenenfium comes fra 
dotildis moritur - xv ter Francifco belli comites iun 

cranni rebellio eodem guntur ccooacvn»: 

Ctannifupplfcium xvl crudetepugna 

craonimcliffotiuirii rbocx« CutnauftnonouumfotdusW 
er colium capitur ccjpqc cifcus fecit : ® . 


Digitized by 


Google 



Tabula 

Agobcrtus nafci» da fo.ccbcHj 

tur fo.xxxvi DefcolaParificG cxcviij 
Dagobercus peda^ Dieppa a f ricis capit. cacari 
gogumfuu virgis Dieppfobiiidio cotxxi. 
cedcrciubct. eode Dirafames cctxxxvil) 

Dagobcrt* portione regni ari» Difhardum oppidum iii) 
berto fratri diftribuic scxxvisj Difcedit phifappus ab aconc. 
Dagobcrti fama xxxix folio xcix. 

Dagobercus pi&auos fpoliac Difcefiio militum invarias par 
folia eodem tes dviri 

Dagobcrti tcftamentum xl Diflfentio inter anglos cxciii) 
Daiphinatus ad francos perci» Diuerium caftellura bcxxviiu 
nec fo.cadifj Dolo caluus agit bevi) 

Damafd meminit xciij. Dolus fo.x. 

Damyataq SC helyopolis exij Dolus regis theoderid xiif 
Dammus portus ciiij. Dolus nauarri regis ebeiij 

Danfroncura ccxlii) Dolus rurfus a Nauarro rege. 

Daniel Caccrdos rex efficitur, folio ebeiin 

8C chilpcricus appellatur xiiij Dolus dolo fuperat. dxxxvia 
Darodelus moritur ccxxi Dolus rurfus dolo fupcracur. 
De beatae Mariae conceptione folio ccxxxvij 

eocra prjdicatores clxxxv Dominid meminit fo.ci; 
Dedmas marccllus proceribus dns de ftcmayo exnguif. ccbci 
francisaffignas xliiij Ducatus burgundiae ex legate» 

Dcrima&lanisvni*2ni.cxlix Henrtci ducis Roberto regi di» 
Dcdma pro neapoli recupera» mittitur fo.lxxx, 

da -fo.cxc Duftor mettenfium crudeJis< 

De conneftabili inftituendoco folio ccxxxrf 

tentio clxvrj Duellum ,p adulterio cbcxxirj 

Defoftio aGontrano conuene Dura obftdio bellouacorum. 
duitatis xxix folio cclxx- 

De neapoli rurfus cbcxxi. Dux britonum fallax. clxxxiiiy . 

pontis ruina apudParifios dux britonS rebellis. clxxxviiy 
foUo ccciirj Dux britonum regis ordinem 

Pe pragmatica (an&onc tolle rccudat fo,cdxvi> 



Digitized by Google 


Alphabetfaj 

£ktxmemorfuscapit.cclxxvi Enguetranrii condad iniqut* 
Dk fecundo pugna crudior in tas. folio.cxiitj. 

fhuratur, folto.cccxli. Enguerr5n*roneregrtiadmi- 

Delphini nariuiras. cccxliitj. niftrati ponere cogitur. cxxx, 
' |jBri*u*angf\ faliij. Enguerrannivxor. eodem. 

lEbroicam rex cepit. Enguerrannus fufpendi tur pa* 
yfolio. bcxv/ij. tibulo. cxxxi. 

P^yiffEbroynus. xli). EpifaDhiumCarolitiugnt.lv 
Ebroynus bellum mouet jcliij. Erardusdanorumrcx» boc. 
Ecdetafdi dionyfrj edificatur Error cui ufdam< iij» 

& argento tegitur, xxxvirj. Errorfigniferi. xcij. 

Ecctdia f(fli;dionyfij a rjhrifto Error cemplariorum. ocxvm> 
dedicatur. ' ad. Eflarus necatur cumalrjs. cci 

EccTi(arobertoextruft(.baoc Eudoidegauenfisrcx fracoqt 
Edouardus fidefragus. cxxij. &CaroUfinoplicis<utt>r.lxxj; 
Edouard 9 terti 9 anglus.cxxvij; Eudocamotenfis comes, lxxx 
Edouardus fidem philippo pr$ Eudo comes eorberj a gigonc, 
fiat. ' cxxJcvi. fratre dum venarioniindulgce 

Edouardus a flamtgis rex fran capitur. ixxjriiif» 

eorum appellatur. cxXxix ExaftiocspfckiS. dxxxvij. 
Edouardi perfidia cxlirj Excurfioncs per normanniam 
Edouardus ite^t noces, cxliiij. folio. cxlvfij 

Edouardus in fuburbio fandi Excurfioncs ab anglis. clxvi; 
marcclli parifien. clvf|. Expeditio hicrofolimitana a 
Edouardi in oratores uuria.cbc gauffrido bulloe duce.lxxxiiij 
Edouardus moritur. clxirj Expeditio in hierufalem. xd 
Edouardus anglus apud Callis Expeditio in fyriam: xc vit). 

fium. cclxxnrj Expeditio in tureos. exd 

Egidiusderaya. ccxxix. Expeditio in hugarii.- exetij. 

Egidius ducis britanniar frater Expeditio in turchas. cccxitj» 
ftrangulatur. ccxlirj. r ^ Allaxburgudus. fo 

Egregium imperatoris cdrar^ j y lio. cclxvi. 

difadum. xcirj JrS Fallefif meminit^fo" 

Egregia viAor/a. ciirj^a* lio. cexliij. 

Engebercaludoui.vxor.lxxvi Fames.folio, bodii^ 


Digitized by Google 



Tabufcb 

Fedmtferregesfirandf&an-* Franed* t belgas irruptio. vf.‘ 

P lif folio.cxcij, Francorum diflipatio beti 

elix fabaudus papa. coroct]. Franco Rothornageiiarchiepl 
Feminfifignespunitj. xxxix. fcopus. bcxii.- 

Ferrandusflandrus capit cvi. Francos fyrii deripiunt xdH i 
Ferrandus» ccbocx. Francorum temeritas cxxv 

Fichetus. ccliij. Franci fidefragf cxciM 

Fides ab hofte violata, exit). Franci fuperantur ccvffl 
Figmentum facerdotale.cxcv franci negligemes ccx^ 
Filii in patrem dolus.cbotxvi Francorum militum inhuma-* 
Forma concoidif quam legari nitas coocv 

earoli ab anglia retulerifc.clvi. Francfbrdif meminit. ii 
Forma liberandi regis Ioannis Fredegondj fraus xviii 
lolio. dvij. Fredegonde Sigiberri necem 

Foflores brugenfes. ebexij procurat xx 

Fuga comitis flandrif. cbcxvi Fredegonda prartexatum accu 
Fugit cdouardus cxxxix fat. xxL 

F uror plebi» reprimitur, diiij Frcdegondf pertinax in mali-* 
Fufigothi xlv. cia animus xxiiii 

Flamma repentina cclric Fredegondj in rege fcePjtxvi 
Flamigrrege iuadilt. otxxv Fredegonda iterum necem co 
Flamigotpcoiuratio.cxxxvuj gitae xxviii 

Flamtgoip (editio. chori rredegondf aftuAnctoria fran 
F landrif comitatus litiuJbcviij I potiti funt mi 

Flandrenfium cedes cxxvi) Fredegonda moritur xxxii,- 
Flandrcnfcsa fuo comite defi Fraus terdinldi aragoii.cccxiil 
ciunt ebev Furii virtus cccxxvi ' 

Flandrif comites 8£ redores. Furii flifocio^t mors, eodem 
folio cdxxviij Franrifcus merito primus did 

Florenrini cbooevi) tur ccaaad iu 

Flumina aqtritaniae v Franrifcus alpes fuperat. fo* 

Fluuijcekkae eodem lio» cccxxxvii 

F rancorum origo ii FranciTri regis ad milites ora-< 

Francorum appellatio eode rio. ccoori rir 

Francifd in gaQia irrfipCccsotf» FrSrifcus ca ft cllcrandi dux cii 


Digitized by Google 



Alphabetica; 

tricriiq,pcerib*oeddit.ccc^ Godefnducdalmad; ror. I9i 
rrancnci regis vehemens tx* Godefiridu* normannus perfi- 
clamatio cccxli dus beti 

Frandfri visorii danentia, Gondoaldus filium regis fc ap 
folio cccxlij pellat xxViljt 

F rancifei regi* ad leonem pon Godobald 9 burgudij rcx.viq. 
«lice iruxunu orario. ccodirj Gondobaldus capitur x 
Ferdinad 9 Aragonu ex hyfpa Gomcyum in materna flumi- 
ro^r rex moritur cccxliiq ne. btxxiip 

Filia meru ricifconafat. eod€ Gotran^rex aurelianoijj.xvn^ 
Fracifc 9 bridfoG vific. ccdxv. Goncran 9 docarij tutor jocvh; 

G Y* Alli$ diuifio.fb.iiij. Gothoqt irruptio x 

b Gallica camaio/to' Guefclumus capitur cbu 
r gata:8i bracata, vi. Guefduinus moritur cbtvu 
Gallorum induftria 8C carterf Guyces caftellum prope bakv* 
laudes. eodem nam cati 

Gallorum indumenta cxlv Guidotouardus capitur c 
Gandenfcs ccxlvi Gukfc» Sandrif comes cum t U 

GaftonisrnGo ccxxxvij lia retinetur a rege cxxiiif 
Gaufredus andegauif comes. Gutlkrnnisnormannorudux 
folio. ' xdrij DproditionemocciditurJxxV 

Gauuinus proditor exivi. GuiUermus aquitan 9 dux ope 
Gajrfirus a luis necatur xlvsj. fertaruemis. lxxxat. 

Gclbertus philofophus. Jxxx GuiUermus neris au&or.eodc.- 
Geduenfcs aduerfus mauros GuiUermus canus paubuloaf- 

2 xm petunt cbtxxvi. fidtur acxxvu 

erona dedif philippo. cxxij. GuiUermus cdilinus idolatra* 
Gertrudis „ adfj folio. ccxlviip 

Giilo romanus ^ vij Graplitum in britonibus col- 
GiUofupperatur eode. lis . iij. 

Gtllo remcnfo ad goptranum Grarif cxpc&atiuf cxd% 
legatus xxvf] Gregorius romanus pponfex. 

Giraudifcuicia cv. folio xxxrj, 

Gyacus thelaurarius demergi' Gregorius quart 9 papa ad Lu- 
tur, ccx. doutcum venit lix* 


Digitized by Google 



Tabula.' 


Gregorius vndedmUs mori£. 
folio. clxv. 

GrifFo hotpircm fuum taxillo 
nem poliefiionc exturbat jdvi 
Grifro mechatur. xlvi. 
Gallorum ftrcnuitas cccvi. 
Gayadus fanfeucrin*a (forda 
ad ludouicu profugit.fo.eode. 
Germana fuxia hiipano nubit, 
folio. cccxviij. 

GcnuenGrsaludouico deficiuc 
folio-. cccxxi. 

Genuenfes vincuntur.eodem; 
Gcnuenfium legati ad Ludoui 
cum. eodem. 

Genuenles viftis alexandrinis 
auxiliares adfunt. cccxxxviq. 

M Aimarus occiditur . 
folio xxxviij 

Harflcutn abanglis 
capitur. ccxxix. 
Haricuria in comitatum erigrf 
folio. ocxxix 

Haricurtus an glos virit,ccvirj 
Haxapanncli. cx. 

Haymo borbonius bcxxvii, 
Heoertus' virotmndorum co- 
mes rege gon$ icarcerat.lxxtrj. 
Hebertus viroimuidie comes 
rufpenditur. lxxiiri 

Hdueriorum meminit. iiij. 
Henricus a fuit dedituris, fo- 
lio. Ixxxvij. 

Henricus quartus imperatori 
remos copias parat, btxxviij. 


Henricus anglus mori#. ateViif 
Henricus xantonas petit. xd* 
Henricus vindtur. dx» . 
Henricus caftcllam repetit, eoi 
Henricus anglus Katherinank 
Caroli filia duxit vxOrc. ccVl 
Henricus cx Katherina nafci> 
cur. eodem* 

Henricus moritur.- ccvtj* 
Heric*agP pfeudo rex.ccvitj. 
Hcrio priceps normannqs ba- 
ptizatur. ■ Ivij 

Hyens horrida cxcvirj 
Hyrus qui dC fiepbanus vigno 

lus. CCVJ 

Hyrus capitur. ccxx* 

Hobaldus i biturigib Ixxxttq* 
Homiddium a prjpofito met 
catorum i Caroli cubiculo fa-» 
dum. diqi 

Honor» fedes pdtilentij cathe 
dradf. lix* 

Horologium caroli miiTum* 
folio. Ivi* 

Hoftis farraemus fugir. cxvi* 
Hugo decaftilione i fuburbio* 
abbatsfuillf capitur. dxq 
Hugoatnbnotus. eod2 
Hugonis abriori herefis.clxxi* 
Hunrfeuauares. xxxrj. 
Huni vifti & mirum in modul 
attenuatis fuis fortunis. Ii. 
Heluetiorumtioui motus r$>» 
primuntur. - cccxtj* 

Hifpani ingenium* ccacvy 


Digitized by Google 



tabui* 


Udueaj iriufariam fiiuadunt' 
Folio. cccxxvoj. 

Hduccij in burgundxam.fo^ 
lio. ocadorix. 

Hduccij predoin patriam re» 
mittuntur fo.eodc 

1 feluetiorfr motus rcprimutur 
Ibiio. cccxxsd. 

Hehicdjtnfiirgunc. cccxxxvi* 
Heluecijfugiut cccxxxvij 
Hduccij fi&o ore paris condi-- 
dones offerunt cccxxxviij 
Hduettonun perfidia cdd£ 
Acob* artcudla 
folio, cxxxviij. 
locobuK cuerus* 

folio. ccbcxxt]. 

Ioannes oAauusad duolu cal 
utf papil' venit bcviij 

Ioannes fcotus bcfat 

IoSnespapa! frldS venit. eocP 
loSnesdc teporibus annos.fo 
lio. acbd.vint.6utd. 
Ioines angF «xooicaf . . ciirj. 
loanrta regina caft» porix 
Ioannes de polliaco ooodj 
Ioannes rex apud piftauos ari 
chardoanglo capit cxlviij 
loSnes in angliSdurif d, 
Ioincs piquiniacus nauarrure 
gem liberat di 

foSnes ex anglia Uber f*fl 9 du«- 
faruburgudif recepit dviq 



loann» britonum docsctefe* 
f>® ebeiif' 

toannes de monccforci ducatu 
britannif priuacur dxv 
Ioannes marefius ebeot 
Ioanes roct^mittif ad fege co 
traexacSioespSrific» cixx 
Ioanncsbirurigum dux conti 
donem excitat eodem 
Ioannesjtxiij. cbcxxi 

loancs burgundifdux exevi 
Ioannes parui cxcviij 
loinis vmri) crudelitas cciix|j 
Ioannf puellfadCaroIum ad- 
uentos ccxl 

Ioannfghdtuf ccxij 

Ioannes aknconij dux capitur, 
folio, ccxjix. 

Iordattus Ioannis. xxjj. matri 
accepit vXorem. cxxxiij 
IordanusJOgnis aquiranus pa 
dbuloappenditur eoderq 
Iubet innocentius reges bellQ 
abftnereaquo pbilippucprtv 
uocat cij 

Iudfi puniuntur Xcv 
Iudfi rurfus - xevi 

Iudfi regno expelluntur, eodi 
Iudforu execrabile fadu. xdx 
Iudfi in frandam redeunt c 
Iudfi iterum in frandam redu 
cxxxi 

Iudfoqi rfelix fjrinada cxxxrj 
luditfa regina prudens Ixiity, 
luliaoiducnaaucnais. cccv 
bb.i. 


Digitized by Google 



Tabui* 


Vi. 


luna fluuius prope fbmpas. 
foliia xxxij. 

Iuuenellus mercatorum pr?po 
fitusfalfoaccu&tus. cxc 
Imperium lrj 

Imperator Carolusin franria 
ad Carolum venit cbdiij 
Improbus (accrdos (acrilegus. 
folio ccxv 

Inanis legatos? conuetio.cbdii 
Initium confccradonis Caroli 
fepcimi ccxiiij 

Induciae • odii 

Induciae nnfus cxiij 

Induciae damnof? cdxvirj. 
Ingeberga dalmacae regis filia 
Philippi vxor xcix 

Ingratus ludouicus bcxv 
Innocentius fccud*. Ixxxix 
Innocentius tertius <i. 

Infidi? in ludouicum cix. 
Infolentcs nor manni cdviii 
Infolens miles cdix 

Infucta hois .pceritas xxx 
Initirurio parlamenti xlvij 
Inftitutiosolf parifien. lir) 
Inftitutio Francorum fagitta^ 
r iorum ccxxxv 

Itali in Francos liiij 

Inundationes & feuiri? c?li. xt). 
Iubileus annus rom? celebra^ 
tur cccvi 

Iafon maynus cccix. 

Infodidter venetorum fraude 
ad mytilene pugnarur, ccadq. 


Iulius pontifex creatur; foJ 
lia cccxv; 

In rufilionem expedi tio.eode; 
Infauft? induci? cccxvi 
Iulij pontificis aftucia. cccxxfc 
Iulius ad ferdinandum feribir. 
folio cccxxiiij 

Iulius potifex morir. cccxxvij. 
luducifferdinandoa Ludout* 
co conceduntur eodem 
Ioannes parifius illuibis SC aU 
ter appelles pueli? regi? yma* 
ginem finxit cccxlij; 

Iterum femina francifco nafcv» 
cccxlv. 

CDe littera. L. 
AcMuncfis. xXxij; 
Landric 9 niuerncfis 
Jcomcsde burgudia 
contendit. bocx; 
LaocLflausrex moritur ccl 
Legati vafeonu metuadecde 
fiam fftt dionyfrj cofugiutjcli; 
Legati imperatoris ad pcpin3 


tur. 



folio. ’ * xlvij 

Legati philippo illufl- ct| 
Legati in angliam ccxlin 
Lcgatiaragones cdxxitf 
Legati ad Carolum cocq 
lendafcus comes xxiii) 

lendafcus necatus eodem 
leodienfiu ftrages cxcviiJ 
leodrj bcllu mouent ccbc 
leodienfes aduerfus Ludoui -» 

cum borbonium pontifice d? 


Digitized by Google 



AJphJbetica; 

tortant. IbbC^LudoakfMi^Sara^ 

Leodienfes Crrum miniftcriu uo hereditate diftrubuiLlxutj.- 
podficcfacccopclhine. cdxvi Ludouicus pius egrocar. bcv< 
Clodiorum rurfus meminit , Ludouic 9 imgator roOrit.bcvrj 
folio. ccbcBtviij. Ludouic 9 balbus kngator.bax 

Leodieniui calamitas. ccbcvi Ludouicus balbus morif. boc* 
f-eproforum mcmiiutcxxxri. Ludouicus kidouki filius mo> 
Letanto. foliojd ritur. folio.lxxi 

Lctardus. fojcvi} Ludouicus nihil farics.codcmc 

Lex (aliqua. * fo.if) Ludouicus nihil faricnsmorv 

Liberatur dux aurelianenfis.fo tur» folio.bpcfj 

jio» XSocbc. Ludouicus cum matre cligina 

Liberta» pbpulo > pponif.ccl«i. in angliam fugit. bodi). 
LibidinoTus dagpbcrtus. fo> Ludouicus exanguia reuoca-* 
lio. xxxix ture foxxiiij 

Libridionyfiji Iv. Ludouicus guflkntaunornaan 

Lindeuitus. folio.lvi. nto duceni adit. ixxiiij 

Lraccdouardiad philippu. odi Ludouicus ad regni cofortium 
Lombardoruminfrancosper a patre admittitur. bcxxi) 

fidia. txcix J-udouic 9 ecckfiae 8C pacis tur<* 

Longobardi in fralia» xkiij latores punit. Ixxxiiij 

Longobardi tributo liberati . Ludouicus acies infmrit. fo» 
lolio. jtxvi lio». bcxxvof 

Longobardorum origo. xjbt Ludouicus iunior vitio patre 
Lothoringia» fekvi coronatur. (bbojec 

Lotharius auguftusa pafchalc Ludouicus philippi filius. cV 
appellatur. lvij. Ludouicus in arigiiam copias 

Lotharius Cabillonem incen - dudt. fo.cvil 

dit. fo.lxiij. Ludouic 9 adcipruappulit.cxi) 

Lothari 9 noonach 9 eiFkitbcvi. Ludouicus capitur. ociii 
Lotharius othonem inuaditio Ludouiri liberi aevi 

lio. bcxvrii. Ludouicus hutin 9 nauarrx rex 

Luderid meminit, cdxxxyiij folio aexviiu 

Ludouicus (cu dodoucus na- Ludouic 9 hutin 9 morrf cxxxi 
fdturdagobeno* foliojd. Ludouid fiandrenfis mors . 


Digitized by Google 



Tabula/ 


fcHoL cbood. 

Ludouici in p at re m coniura- 
tio. foliacaacvnj. 

Ludouic*a pre deficit. cadix. 
Ludouicus copias cogit, cdtj. 
Ludouici mores. ccbc. 
Ludouici in parifios beniuolen 
da. folio.cdx 

Ludouicus copias ad leodien- 
fes miftrr. cclxii). 

Ludouicimctus; ccbtv, 
Ludouici magnetem pietas.fo 
lio ccbcix. 

Ludouicus pius* •• cdxxix. 
Ludouicus niuemcn. ccbaod. 
Ludouici ad filium orario, fo- 
lio. cclxxxviij. 

Ludouicus de maria, cclxxxrj 
Lugduni meminit. faiiij. 
Lugdunum. favi, 

Lugdunenfisanriftes fue cerne 
ritatispenasluit. fo.cxxix 
Luporum incurfus* ccxxv 
Lureda parifiorum. ' fb.iiy, 
Luteda parifiorum lapidibus 
ftemitur, tb.cvi), 

Ludouici fodidtas. ' ccorij 
Ludouicus infubres gnucfefqs 
Vifit. fo.ccorii] 

Ludouici dars magnanimi! fa 
icinus. 'CCCXV4. 

Ludouicus egre valer.cccxvij. 
Ludouicus oratoribus refpon 
det. cccXx, 

Litrerc pontificis ad Judouicu 


folio. *■ eodeWI 
LndomcUs in genuefes.tccxxL 
Ludouici dementia ingenudt 
fes. fo.eodem 

Ludouid jp ferdinandi ad 8 a* 
uoniam colloquium^ foedus* 
folio. cccxxi^ 

Ludouicus ad pontificem fcH- 
bir, # folio eodem; 

Ludouicus infubriam duce tri 
snollismirtir. -cccxxixi 
Logueuilk dux& plcrkp e no 
ftris capiuntur. ' cCcxx* 
Ludouicus moritur, ctxxifj* 
Lothoringi duds iC borbonjjf 
foror is nuptiae celebrantur, fo- 
lio. cccxxvi< 

Acellarij parifie. 
jf, folio. exix 
Machina extruif. 
folio. cxxi 
Magna frragrs : 
folio. xx, 

Magiftratuum imitatio, cclx 
Magni animi in rege iudicium 
folio. clxvifj 

Mahumcti meminit. xxxfj 
Mamcrtus vienen . epifeopus 
folio. xty, 

Manta a bertrando ocupatur< 
folio. elix. 

Marchiae comes ad anglos trafj 
dt. ' fb.dx.- 

Marchiae comesad ludouicutn 
Vtnir, j 



Digitized by Google 


AfpKabetica.- 


"■Marflomitus fymo&genebau 
-dus. -■ fc>4 

f Marcomtna iterum. fo.fi). 

■ Margarete meminit, ccbcxjd 
Margateta dimittitur, ccxci) 

- Matheideroy* ad fuos oratio. 
ifoUd( «xxij 

Mauricius imperato* xxiij. 

■ Marimfiiam aftus. cdxxxy. 

Maximilianus morinos petit, 
folio. • i cclxxxvi 

Mediolanum quomodo ad lu- 
douicum pertineat cec 

MediOlanefiu ordinatio cccirj 
Meldunum capitur, ccvi 
Meldis capitur. ccocxVft) 
Mercatus fcu halk parifienert. 
•folio. * ‘ " xevi 

Mcroucus , fo.vi 

Mcroucus paterni mSdati fpre 
cor. fojtx 

Mcroucus a (eruo occidrf.ibidc 
Meroucus capitur XXxij 
Met tenfium libertas,; kxxifij 
Milesgraflatur cbtnc 

Milites fine ifipendijsottanta po 
pulantur. ' cbtxi) 
Miraculum deteruo, xxxvi 
Miraculumaliud. xxxtx 
Mir^Ailumiterum; Ixxfj 
Miraculum aliud. xevi. 
Miraculiim rurfum xcvij 
Miraculum • foxv 

Mira praepofid mercatorum ,fe 

«Wa, ! dfy 


Mirum prodigium xy. 
MdcnrgiTiorScoditio caocy 
Moduspenfionis carolofoluen 
. . . diif|. 

Mommoleus - xxi 

Monaftenu batj vineti) excru 
Aura quod nunc (an&igcrma 
nide pratis dicitur. itv 
MoncotOrum caftrum. cv. 
Monetae reformatio cxxviij 
Monetae mutatio - - dii 
Monetae Valor augetur cxliti 
Monetaooua ' j : ccbcxv 
Mousforade in tufeia. xlvi 
Mons farufti michaelis obfidc jf. 
folio ‘ ccix 

Monsguyos ccxlv» 

Montricirdum xc 

Monftrum ebexv; 

Moracum in heluetHs.ccbacvi. 
Morborum Aluuics xxi| 
Moritur, talcbotus axlvifi 
Moritur philippus cxxnt 
Morum ac inftitutonirn refor^ 
marionis. ccxcvifi 

Mors theoderid regis xliii. 
Mors aurdiani ducis exevii. 
Morsfatfeberiefis coitis cari. 
Mors yfabelle caroli matris, fo 
Ikv 1 ccxxijj 

Mortaria in lombardia. exlix 
Morsbrugcfifi bo<i 
Motusbelliinhurgundia xluij 
Motu^belliin (talia. bcix. 
Motu* bdlifo -fiandria contra 
bb fij. 


Digitized by Google 



Tabdl* 


comitem; fo.lxxxix Maximilianus morif. cccxlv 

Mulieris aftuda. cxxxvi MedicStes reformatur, cccxiry 
Muktatur populus parifienfis. Araurci comes capi 

folio. clxxix fo.ci. 

Medioloncnfis akldouico defi- |1 «g M Narboncfis ^uincic 
durvt, cccvi. E^Se^infuuregcpiecas.cU 

Michadferlctyad mediolaneles Nauarrus rex capitur. pavuj 
ambaxio rcfpoqfio. cccix. Nauarrus copias cogit. ^ dij. 
Mediolanenfium praeces a fe* Nauamis parifienfis pcffeau* 
natuauAorantur. eodem folio. • c lui} : 

Margarita auftria ad ludouidi Nauamis ponrifiuramad caro. 
fcribTt. fb.cccxscij luinvenic. cWi 

Maximiliani cadaris ignauia.fo Nauarrus caroli conliliarios al 
liOi cccxxii) loquitur* eodena 

Marchi virtus. cccxxix. Nauarrinequita. cbtxxfi 
Maximilianus & anglus mori- Nauarri regis mors mirabilis; 
numobfident. ccocxx folio. clxxxiij 

Morinuangk) deditur, eode Nauarrus rex anglos fecucus. 
Maximilianus 8C margarita ab folio. _ cacxxvi*. 

?nglo comacum esuroio nepoti Nw ffandrenies* clxx^ 
jn munus petunt. cccxxxi Neellacapitur. Fo.ccbcx. 
Maximilianus 8C margarita re Nemorfiirn in ducatum erigit 
pulfam egre ferentes indignati folio. , exciiiji 

ab anglo abeunt. eodf Ncurtriam tbcodcbertus ineur 

Maria*angliregisfororludoui- 6tj faxae 

co nubit; cccxxxiij. Nicolaus dux lotharingie ad 


: fira whuv »ts w,, i »u i 


fufforcij vxorcfn accipit Quam Nidichail britonum rocfidcni 
inangliam remittendam iran* praeftat dagober to. xl* 

cifcuscurauit» ccocxx vi. Nigegundagothorum tMW 

Maxim ilianus (Eorciacum me melps afficitur; ssdif; 

diolanenfi arce dedif. ccodiij Non «irldumq» francorum 
Maximiliani edarie motus. fiv reges appellantur dmftianiUii> 
lio. cccxliiij mi. falioly 

Maximilianus fugit; eodem Nprmanni pirau^ lq 


Digitized by Google 


Alphabetica. 


Normanl rebellet brifq nouecurtura caftrum fo.c 
Normanni apud Andegaui- nouimuriparifienfes ijj. 
amobfdfi Jxvij Nubit thcodcrico filia regis I» 

Normanni iterum incurConcs fpanie quam poftea dimiut. fo 
faciunt,ftd vincuntur. fo»» . xxxtri 

lio Ixx nuncij ahicruiaiem xcviij 

normannorum clades Ixxi Nundine fandi Dionyfij quas 
Normannorum dux robemis lenditum vocant xl, 

Henrico regi auxilium tulit* Nouarienfium calamitas. f< v 
folio lxxxi 1» cccvi 

norm5nia& normini. cadiirj. Nemorfn ducis mors cccxiij 
Normanniam Ludouicus re- Noftri ad £aUaun fugantur, 
cupcrat ccbt folio cccxv 

Normannorum in recipiendo Noftri adNouariam fundun- 
duce ritus cdxi. tur fio.cccxxix 

nota regis clodouei cafum xlij Nuptiae Fritifdvaleffy&dau 
Nota ac oiFidjs ccdcfiaftids. diae celebrantur cctxxxij* 
folio liuj Nouaria capitur ccocxxvitj 

nota regis in beber tum comi- Nuncius primogenitae natj ad 
tem commentum Ixxirij « rancifcum aduolat fo- 
nota aliud xcviij. Uo cccxiij* 

nota fadum aliud cv 

nota ludouicifidem 8i conftan De litera O 


«am foonrj 

nota de regno ficiliae cxxi 
Nota contra nouas reforma- 
tiones exxxvi 

nota haricurticomiBspcniten 
ciam u>,odv 

notavlttonera - cxlviij. 
nocadecurtraco cbtxviij 
nou militare afturil cbcxxv 
notadepturaparifien. eodem 
nou de vniucrfiiacc Parificn. 
faHo exevi» 



Ccafio expeditio 
nis in caftella per 
Bertrandum fo- 
lio clx 

Octodecim gallia 
rumprouincix o.vi< 

Odoagcrfaxo fo.vq 

Oliuerius dcciuionc capite pu 
ni turmali] fo- 
lio cxliiij 

Oliuerius diflonus coneftabi- 
bbiiij 


Digitized by Google 



Tabula . 


U« fo.dxvii> 

Onaeit fax. 

Optitnxleges exii) 

Oppidum iandi qumttni rea 
pitur cdxviij 

Oratores frana adHenricum 
anglum bcxxv 

. Oratores a hierufale. xcvij 
Oratio philippi ad milites, evi 
Oratores a Henricoangla ca- 
pciui fi».cxcv 

Oratio comitis duntfis ad ver 



Otho fugit fo.cvfe 

Adu cu coniuratis 
principibus ccbc 
Palcalogus exbe. 
Pharamundus pri- 
mus francorum rex foliO*iifc 
pharaonis monaiierium exarui 
fur xxxv i| 

parium frandae origo foX 

parifiorum temeritas att^arrcji 
gantia . <Jii|i 

Pan6ailfc»«amituiot.foi<! 


none nfiu oratores ccxxxv lio ccxxiii}, 

Oratores ex PariQjs ad contue PariGani lupatam arcem ocr i 
ratos fo.cdvi. pane cliiijjj 

Organa rmfla ludouko Ivij. panGosrexcot€nit ccxciiij 
Origo normannorit bcxiij pariQorum armatorum numf 
Oftenrum fojci, rus cclxiq 

Orhoipcrator 8£ludoui<*rcx Pafchalis papa in confulto Lu* 
rotliomagu tnuadut Ixxvij dotrico eligitur 1 vii 

Othoimpator cu cop a cv. pafchalis papae apud ludouicu 
OpprelHones&vcAigaliaan purgatio Ivq 

liquantur cccxiij paitorum meminif fxxxij 

Olla parentum a pleGsPanGos pax componitur xxxiiy 
curat ludouicus cccxvi) Pax inter reges fo.cit 

Oratorum oratio eodem pena reorum Ivi* 

Oratores a lingulis gallif vrbi pena in feditioibs «xxviif 
bus ad ludouicum deftinantur. pena in oratores quiadeoniu- 
folio cccxvji) ratos legari fuerunt cdvifc 

* Oratio ad ludoqicum perjqte Pepinus pufillus xltrjr 

cianuni oratorem puhlico ikv pepinus palatio pfcdus. eode 
mine habita . eodem, pepinus zadianampontificen* 

Oratio fuxn ad milires.cccxxv mmanum confulsi xlvi 
Otniusinfubria a ludouko de pepinus pro ckri libertate gayt 
f»dt pccxxvi^ frro aejukano mni d u ri brifcnn 


Digitized by Google 



Alphab«t<ca, 

frdirfr fojdvih philippi monentis ad filios pia 

Per fidia ««o nambli in dominii oratio «xx 

f uuaj xxx philippus longus rex cxxxi. 

perdnax in drmmnfi amor ftul Philippus flandriae comitem ai 
facruddicas «bocviij, loquitur cxxxv 

Peftikntia in e xodlU franco* philippus copias tornacum du 
rum aevi, cit cxlij 

pcftifcr annus aadj philippus burgundus marga- 

purarche iniqua cftimado, vi, reta ludouici flandrenhs filiam 
parus brochius veneficus, cxx duxit vxorem cbd 

petri brochii proditio reucla- philippusburgunduscotradu 
far , eodem ccmdoceftriae clxij 

petrus araga. , aexi, philippus fide regi pftat ecc 

petrus ifi ar ago niam rcuerti»» pyramides dionyfiane ex vi 
luf qtxrj Pompa funebris ccxciiij 

petrus vulneratus interije^ode popa in occurfu Ipatoris. clxiitj 
petrus ocgditur cbn posaudomar 9 capit ccxxxiiij 

Pidaui rebellant evij potifcxfombrecetum alloqui- 

picusmirandula fcxci] tur ccxxxvitj,- 

phtlipp 9 bcrtha dimittit & ber potificis romS cxaftio.clxxxni 
fr^ in deliti^ habuit, lxjcxiq pontifara recuperata^ ccy 
philippus fpurius bcxxvi potifara ab tglis capit. ccxxnp, 
Philipptsludouid Elius aequo pontifaraobfldctur ccxxx 
decurbatus moritur lx xxix potifara forbierus pdit cdix, 
philipp 9 in cShliopifieC. xcv£ Populi furor di. 

philippi egregifl fadu. xcviij, pontis ruina ^ «- ««fl 

Philip pus ooppyiniamoctu^ portusfimditymeoni» xm 
pat fojcdic. puellae ioan* fortuna apudeS 

philippi in Cacerdotcsffuiaia. e, pendjum ; 
©hiiippusaclcro penfioneseyi pugna apud crectacum <adv 
git eodem pugna apd* r0febequ5.dxxviji 

philipp 9 norm?nia vaftat.eode pugpa abud V emoliu. ,'ccw. 
philippus in aquitania dj. pugna ad fandi honorati pari-* 
philippusaduerfusodlonc.cy, fe3.portam 

philippus tophum , outij pugna fermigriwa , w** 


Digitized by Google 



Tabula. 

Pugna ap<? mSclerfdl T ccliftf» proditio fa.qAuFrancorimi 
pugna guynegatana agandone folioj; 

fio tthfatacvij produnt angliRichardum re-* 

putfliacum hnocvi gemfuum ‘ cxcvi 

punitus iudac corruptu* pecu- profper incurfus in Norman-» 
r>ia oacxvij. niamafranris ocxbr< 

pfeudo flandriae comes cvnj pro tharius Italus Brunechtldis 
pfcudomedki txciiij. familiaris xxxiq 

Pragmaticae fcndionis capita, prothapius prohibente theode 
folio cotxvi fxrto a militibus Ocddtcur.fb-» 

pr{4«wsfnpari0os dij. lio xxxiij 

prfpofiti mercatoqt cofiliCLeod prouocatio comitis annignia» 
pr^pofiti eSplkGq? cedes clv d ad Carolum regem cbc 
prjpofitura mercatorum apud Parifius pons inftaurat cccvif 
parifiosfupprcfla dxxix pine tertius pontifex creatur,- 
praetestatus pontifex in estiliu folio ccacsf 

mittitur aoei Perri nauarri ad Tuos imprope 

printipum iniquitas dxaotij. riufn cccxxvl. 

Prioratus diui mardnidecam palidus 8C noftri mgdliamic 
pis baad recipiunt cccxxvijc 

priuikgiura inuefliturae ecdo pradidia abiniubria rcuocan» 
Garum, 8C inftituendi Romanu for * cccxxxi 

pontificem fo.U prima codeftiswrafchia. fo» 

proceres a Carolo fimplice de«- lio ccotxxiiq 

fidunt . lxxnj profper coliina aporifice cum 

prodigium v4j auxiliis mifluscapit.cccxxxvii 

prodigia xi. pontifex Fntndfco rcfpondec 

prodigia Varia xxv «benedixit cccxliijr 

prodigiaiterum *lix. Vamobremdifceptauit 

prodigia rurfus liiij V_JjEdouar&is dk regno fr3 

prodigium aliud iviij eorum fo.cxli. 

prodigium rurfus Ixxiir) Quamobrem leones dux bur* 
pro dyade mate carcerem fer-» gundue Ludoutci Aurelianenr 
randus accepit evi necem prouocauerit. occviq 

prodigia ccci]. Quare imptri) dignitate Caro 


Digitized by Google 



AJptubctka, 

lutdonatuscft faJij Regina An^cumffitocdou 

Quarc& vndc normariniatfo ardo in Frandam vente, fa» 
Aa fo.bcxirj lio cocxiiq 

Quatuor tabulae pr^dofo. 1 v. regis calliditas coaevi 

Qcaeftio de comitatu flandren regnacartc c am er ari cfe xii 
fi . . focxxxijj regmyuetori prinripiu aevi! 

Quinc^cxerdanfraco^ttcbco) reboo ratorum cdvL 

Qijorundana ordinum origi- Rcliquixdiui Vincendi xv. 
.tm 8C incrementa xc. remorum meminit iid 

Quare arte Ar^onijinlTugo^ Remigius foliis 

i^us^cr dinandusneyolitanu Reniti duas BarenCs dira for-* 
rcgnumaninCs cccxtirj* cuna cxvnj.- 

jQhiss vrbes cuilibet confpira- RcfpOnforiaRobcrti regis. fo- 
torum cefferint ccacxiujt. lio Ixxx 

« Adegundis religio* Refponfio philippi ccxli 
fa regina fojcvij Reuelatio UfwSorum DionyCj 

Raymundusocddi" fociorumcjuc eius Dagoberto 
tur xditj 'fa&a xxxvij 

Ramburus adeotuuratosmif- Reuelatio attyinftiEutio ordi-* 
fus fb.cdvi< nisCmfetririitsts ei,- 

rebellant Sanringi cxxix RexDdiderius Paptaeobieflua 
reccndliacur lotharius 6C recu (olio - xlix 

peratur feugere foxad. Rex philippus faentur odx 
redditus Armigniacorum ab Rex Nauarrlisfaeditioiuscurn 
Italia fcxcxcjj normamus cxlviij 

Reformatio fcolae Pariben.fb- RcxNauamisadpopulumPa 
Uo ccxlvi rificnfem fo.di 

regali mons foiicxcx. Rex Nauants Parifium venit 

regalia facxxiiij fol» cliq 

regia kuitas ccbcvi Rex NauameBorgundi foete 

regina nantildis moritur xli. folio exenr.* 

reginaldus comes bolonien.co Rex Henricu* Henria' fiHus pa 
fodat foUac. riCum ex anglia Venit» kv* 

Kegnatdm Bolopiaifis capi- lio ccxviijj 

m X - fotio,cvi* Rex y utto d xvq 


Digitized by Google 



Tabui? V 

.Rex pontuwlue ad burgundfi Rdbertiarthcfltfvbon*]Jiuh& 
vaditquiN^unanHklebat» cantur .......... . .aaofvij 

foliO j cclxxvij robertmartheficn.moritur.) 

rex danorum aygrotus fcv folio cdtij 

lio : Ixxvi roberti meminit . ccbam 

&tchai?ius dux Guillmni fili" robinuscanolus anglu cbd$ 
us - bcxvi Rochdla ' . • ftxcvlj. 

‘richartlus opera fui prxGcpnv ro41o fbdxxij. 

ris laudunq dam cdudtur . fcv rollo baptizatur hoc% 

lio i bcxv romilda ; fixxiix 

Richardus fecundus bgtxi romani tumultuantur Ivijt 
richardus turbator cxpcdicxv ro ritus normannorum prin* 
p» .... xcyiij cepe . bcv< 

ticbardus afuopatre deficit, rothomage n.ftuSdda cfcnnr 
lolio eodem rochamagusbbfeila «Vi 

richardus perfidus xdx Rothomagus obfidetur fcv 
richardus fy riam reliquit, 8L di lio cooorvf 

uimartini canonico iuis (ortu rothomagenfes adludouic u m 

bisfppli 4 tprxxpel)it. fojC. nuncios mittunt cdxi 

richardus inducias violat, fcv rupes Guidonis bcxxv 
lio ; . . . eod* refricuitur cidncnfis achadcmia 

feichardi perfidia eodem folio ccdx 

rkhardusocciditur d. Rhodanus lugduniintumefrit. 

rionaobiidetur . . . cdoj. folio •• <ccxxq} 

Robertusdyabolus xlvq Regnum neapoUtanum cum 
tobertus cudonis filiusoccidk federiooiuri regio acceditur, 
fur - fojxxif) folio cccxiif 

robertus dc bethunia. fcv rcueriuabbatenfuetOchu» acf 
lio ccbcxxi Ludouicura profugit eodt 

fobertusinbn&BPhilippopul Raucnatcfu pugna cccxxv.- 
chro eodem Rex ScotoriS moritur pugnSe* 

rphcrtusrex moritur bcxx &viAor .... . cccxxx 

robertus arthcfi) cornee mori' Renata Ludouki filia Carolo- 
tur . " ‘ exii), auftrio in foturam cdniuggm^ 

tjjpbertusardKficn ,.jpao^ ccaocx^ 


Digitized by Google 



AS^aSkS bu 

| Accrdotes opri- &xvfi£ 

mi. folio, viij Seditio attrebacum cxlviii 
Sacelli diui marci Seditio pf Opter monetatn d« 
ni cxuftio.fo.x vi Seditio rurfusparifknp; ebetx 
Sacrilegi] pe?, xiq Seditio in flandria . cbodfc 
Salberienfis apud ifulam fufus Sententia inalencOnii ducant 
Polio. cxxxix. Folio. ctbcxiii 

Salhadinidecima xcviij Sequanae meminit. ai», 

Salazardimeminit cclxxi Sequanae eXlmdario mi 
Saltus vmcennarum xevi Serucrcta 'Oppidum capitur a 
Salices-omnes per paludes deij francis folio.ccvii. 

ciunrur cclvi. Seuit philippus in clerum» cf 

Sampus equars auratus. Fo- Sycambria ii,* ■ 

Ito. clxxviii Sycambri eodem. 

San&us.Fiacriusfcotus. Fo- Sycambri rudus iii 

lio. xxxviq. Sigibertus vincitur acxxv 

Sandhis Audomarus fit comi Sigibertus nafdtur ■ mtt - 
t&Handrq " c. Symon demon teforti -diti' 

San&usMacharus eviq Simultas inter fratres * dxfx 
SanAus Ludouicus moritur. Simultas inter principes fran>’ 
Folio cxvi cos. ac cy 

Sindi Ludouid in fandos re- Signum ante gontranni regis 
latio. , cxxfij mortem xxx 

Sandi Selerinl caftcllumaban SoUkicusLudouiais/dcrebus : 
glisobfeiTum. ccxviij ecclef/f beiiti 

San<5b Eligi) coenobium capi- Sueflio diripitur td 

tur. ccxxi Sui tenfium meminit i Hit 

Sarraceni in campania. btviij. Superatur Clodoufus xbc • 
Siuiaricusmaukonus eviq Superititio turpflupifsonim. ‘ 
Saatcnibus tributum imponi- Folio chcHi' 

tur. xlvij Scacarainparhmmtiim com 

Sedana ab angbscapitur.ccvirj mutatio ccciil- 

Sedmoinfrands xlij S«rfafticorum8f dulum pari> : 

Scditio beUouatorum in fuum fiemdiflentio <at. A 

«jWeopuni* cxxviii SeoUftfcorum nanultus^lxv^ 



Digitized by Google 


Tabui* 


Sdu&acxFfmcie^^ 

lio. cbcxxii. 

Sfordf vecordis fuga, cccii. 
Stephanio fecundus popa pe- 
pino&dus poiteritad benedi 
ape. xlvi. 

StcphanusbotQcCut pratpofit’ 
parifiorun; adiii 

Scephanus barbetus. cxxviii 
ftipendium militibus affign»- 
cum Vt vicis relidis arces ineo 
lerent otxx 

Stultus locutor punitur, adiii. 
Sforcif impietas. cccvi 
Sforcia e germaniarediensin- 
fubriam inuadit cccvi. 
Sforcia nouariam exercitum 
ducit. eodem. 

Sforcia mcdkdanum refugit. 
Folio cccvii 

Sforcia nouariam redit, eode. 
Sforcia ad milites oratio.code. 
Sforcia copias ad pugnam ex- 
pedit cccviii 

sforda laruatus capitur, fo- 
lio 'eodem 

Sforda Lugdunum addud » 
tur. cccix. 

Sforda Lochbscndudtur.fo' 
lio eodem 

Scholaris hpreticusxpi corpus 
a facerdote ex torquet. ccoriiii. 
Svndon chnfti faluatoris apud 
Chiberiacum vifmir. cccxvi. 
Sponfclisdics Frandfd &dau 



di^ Ludotriri pr im ogeniti ede 

bratur folio.cccxx., 

Sufpirandsmaodmiliani exda 
macio. folio.cccxxx 

Solomone piendor Francxfcus 
Folio. cccxxxiiii. 

Secunda zerarchia eodem 
Sande B rigidae vigilia . Fo- 
lio. cccxxxviii 

SandeBripide pugna. cccxL, 
Agus. fo.xiti. 
Tallcbotus capitur, 
folio. ccxiiii. 
ilS^Tafljllobauarij dux 
Folio.T^lu.M 6 xlvii. 
Tlieobaldus carnotenfis eo- 
mes vincitur. lxxviii 

Thcobaldus campanif comes . 
contra ludoukum. bcXxiii.- 
Thcobaldus campanus comes 
fuperacur ktxvii 

Thcobaldus campanus Nauar 
rara ad 

Theobertus occiditur/ 8£ Chii 
pcricus campaniam vaftar.fo- 
lio. xnc 

Theobertus fugit xxxiitj. 
Theodeberti amputatu abvno 
de turba caput at thcodericuns 
fratrem defertur codc. 
Theoderidiudidura X 
Theodcricus ignauus rex. fo- 
lio. xli) 

Theodcricus rex torpens mo- 
nachus cffidcur eodem, 


Digitized by Google 



Alphabetica. 


Theodoricus fugatur xliij 
ThcodoTus aj 

Templum a Ciodoueo parifrj 
(mn ne 

ccmpeftas . cxcij 

terra (aliqua cxln 

Thcfaurum regium Ludoujc* 
andegauus accipit clxviij. 
Toletum capitur . xilj 

Thema* de maria latro clcril 
affligit Lxxxvii. 

Tliomas de Maria punitur, fo 
lio Ixxxix. 

Thomas viracus anglus fugit, 
folio. - dxi. 

Torgori meminit .irj 

Tornacuru vi 

T Ornacum rurfus xcvi. 
Touquaarxab anglis capitur 
Folio cciij 

Tumultus in caftris Sigiberti 
Folio xix 

Cumultus Rothomagenfispo 
puli contra ludoukum* Fo» 
lio. av. 

Tunicum ludouicus petit.Fo» 
Jio. cxvi. 

Tunicirex eodem 

Turri mnoftros xet| 

Thuringi ' iiij 

T ributum (axonibus remitti» 
fur xxxix 

Trimulus comprxhendmir. 

Folio ccwd 


Triumphans fuxij fumis. Fo» 
lio cccxxvd 

Trimolius&fcyflcllusad hei» 
uetibs aguntur, cccxxxviij^ 
Tomacum anglo deditur.Fo» 
lio cccxxxi 

Tallibotiad anglum obturga 
cfo< codam 

Tcrdazcrarchia cccxxxv 



CDe littera. V* 

Aldolugdunem 
folio. xcv 
Vallis ruelli ca» 
ftellumaNorma 
nis obiTeiTum : flC 
Philippo dirucum c 

Vanus belli i angliam appara 
ratus cbcxxi 

Vantado capitur, cbt xxviii 
Variae inter francos femen tig 
de rege inftituendo boe 
Vafconcs rebellant xl 
Vaftinium Ixxxtj 

Vuandali in fenones xlv 
Vuandalorum origo eode 
Vuarmaria vangionum non 
procularbeno ingennania d 
uitas Iviifc 

Ve&igal ex fale cxliij 

VeAigal vino impoafcur.Fo» 
lio. cbtrj, 

Vcdafiu* «• 


Digitized by Google 


tafxitfe 

VeHertoIudoiric* appetii exi. Vcnedpomtfidrulto conditi 
V encficus deprarhenditur, fo tur eod€ 

Ilo. dxxiij ViAoriaadnofirosdcchnatct 

V erberie.meminit hriij Nauarrus capitur cccxxVi 

Vcmolitl ccXxxiin Veneti Ludouico reconciiiart 

Vexitio dat intellcAum itsrff tur cccxxxij 

V&or Clodou jus chrifto are V icedonenfit ducis titulus au 
die ix getur cccxxxtiij 

V idoria de faxonib*. xJtxvirj Vndfc) falomonis regum fri 
V idorja de vuandalis lxvii eorum vnftionis figuraOua. 

V ictoria deturcis xcij. Folio cccxxxv 

Vidotij monafterium cvq. videfrancifd regis egregium 
Vienna x facinus ccdtl 

ViennaobTidetur txxi. Yfabellacomitfchannonijfilia 
Vindex CUppericus xxv Philippi vxor i dotem habutf 
Viromandia rdtioutur PhiV arthefqcomitatum xevi 
lippo xevi. Yfabella filia lacobi aragonu 

Virus capitur ccxli). Philippo Ludouid filio nubit 

Vilumquod Chfldorfcus vi» Folio exuij 

dic Viij YfabellaCaroli fepdmi mater 

V ifum in morte dagoberi. xli Folio clxxxii) 

V ifum quod Carolus Caluus Yfabellafeptcnis regiangknp 
vidit Iviij defpon&tur exci) 

Vifu de philippo augufto na» C Tabula regum (rancorum 
fcicuro xcv. quorum gefta in hoc cSjpcndio' 

Vis a Nauarrofaftafn cufto- deferibuntur. 

des ducis cli C In primo libro contenta 

Vbij. (j Francorum origo & quare frl 

Vrhsfatflia xcij ci dkfti funt&qui torum fue* 

Vxoris dimiflio . xxxix runc duces priufggalli2appc« 

Vxor ducisbrftonu.viro mor terent.' fo 4 » 

tuohfrico Sglondbit exevi CPrim’fr2coqt rex. 

vide mirum cccxvi PharamotPqauthor fertur ex 

Veneti a Ludouico vincun - titilleeius legis,qua frand £ali> 
tur, fblio.cccxxiij. qidiappcllant.vtnarAjo.iii, 


Digitized by Google 



Tabula Regxmir 

Secundus rex* GkXariuspifamfvMdepaC' 

Clodio capillarus.fblio; flt charis controucrfia:detepli di- 

Vbi habetur galliaru diuifio- uimartinicu conobaldo exu- 
nes regione 8£ oppida. ftione,dccramni rebellione 8 C 

Tertius rex. fupplido:& de principio regni 

Meroucus & duldericus cuius metoci medo fir,xvi.& xvij, 
tempore Gillo romanus fran- Septimus rex. 

1 eorum rex loco eius conftitid- Aribert* qui fi£ thereberc^viij 
' tur, folio. vrj. Odauus rex. 

Quartus rex. CChflpericus primus Suefllo- 

Clodoueus prim 9 rex chriftia- num reXvbi de guntranoaure 
nus a fo.vi1j.vft5 adjcij. vbi de . fenorum regeroC de fredegon 
gondobaldo burgudif regefe da multadicuntur a folio. vii}* 
m crotflde ficu dodldc medo a&xxvid 
fit.dec5 fandis vedafto 8 C remi Nonus rex. 

gio.de Spulla (acra.de Elijs celo Clorarius fecundus vbi iterum 
delatis. 8 C de auriffcmaide vic de Gontrano & fredegondo a 
nae,oblkli 3 cdeceruoiterIdica xxviij. vfque.ad.xxxiiij, 
te,de quibufdam oftSris: de ala Cln tertio libro contenta* 

rico gothorde AnaflafiO impe Clocarrj.r). reliqua gefta.a fo- 
ratore : de regnacaro camerad liojcxxvjKl.xxxvitj.8i ibide 
domino 8£ de eius perfidis fub brunechOdf multa.8£de Dago 
iedis dolo a Ctodoueo illuiis: berti regis filii natiuitare. De- 
de prodi gijs tempore raamer tjfandi dionyfii (brioruqjcius 
ti vimnenfts epifcopi vilis; de- reuebnone.Dc attilf ferui fide 
'<que alrjs multis compendio- litare.Ec defandi Ftacrii fcoti i 
- fe narratur. franciam aduentu. 

Quintusnex. Decimus rex. 

* Childebertus cuius teporefrS- Dagobertus vbi de fundatio- 
d toktura inhyfpania gothos ne (Si dionyfii; & rnfio ifanris 
petfequentcs ceperunt, vt ha- dum ab amado bapeifar. E t de 
-Detur.fojdj.Etacreliquijs San lendito feu edido hoc cft de 
' Ai vincencij.fb.xv. nundinis (andi dionyfii quo* 

(C Infecundo libro contenta» modo inltitutf fUnt.Ec quo- 
Scxtusrcx, modo templum fandi diony- 

cc,i. 


Digitized by Google 



Tabula. 


fq axpo dedicatfi fle. Ec quale 
vifum in mone Dagobmt an 
foaldj pt&aucnfi epifcopo reue 
lacum.a.xxviqadjcli; 

Vndecimusrcx. 
Clodoueus. i) . quem nonnulli 
Ludoukum vocant nafcitur. 
folio.xl. regnat, fol. xli. vbi de 
caritate annono in francia. Et 
de regis cafu dum brachiu (an 
Ai dionyfij auferre conatur* 
Duodecimus rex. 
Clotarius cuius meminit inpr i 
apio. folk>.xxxiiij. 

Decimuftcrtius rex. 
Theodoricus rex ignauus,8c re 
liqua de ebrooino. xliij. 

Dccimufquartus rex. 
Cliildericus &L cius mors, xliij 
Dccimufquintusrex. , 
Thcodericui qui dccimufterd 
us rex poficus cfhiterura «x 
monacho rex factus. eodem 
DccimuiTex^rcx. 
Clodoueus tertius. fojcli. 

Decimufleptimus rex. 
Childebertus.fo. eodem. 
» DebmufoAauus rex. 
Dagobertu* (ecundus.fo. xliij. 

Decimufnonus rex. 
Chilpcricus ex facerdote rex fa 
Ausquidanicl ante dicebarur 
folio. eodem. 

Vigefimusrex. 
ThcodencusioUo.codem. Et 


decarolomarteflo. Devtm* 
dalisdC corii origine. Et de ag 
lotnano qui religionem prodi* 
tctur£t de monte foraAc i nu 
fcia. fojcliiq.5C.xlv* 

Vigefimufprimusrex. 
Pipinus ex maiore domus rex 
focGfo.xlvi.vbi paulopoft id 
dt.fojcivij.de iititutioc patb* 
menci:St de bello aquitanico 
habetur. 

Cln quarto libro contenta* 
Dcfilijpipini & pnuilegio in 
ueftitur(ecclcGarum:& ifrnuS 
di romanum pontificem fran 
eorum regi concefloiojtl viq« 
xlix.&.U 

Vigefimuflecundusrexj 
Carolus magnus impcratoroC 
rex de parium francorum ori 
ginerSi Gandonis proditione 
mentio (iit.De infritutioncfcolj 
panfienfis:8i ccclcfufticis offt* 
cijs quodam notatu digna. 
De prodigrj excdliua caroU 
magni procedentibus de tbe* 
fauro.de epitaphio^ dc digni 
cate eius.vriq; meruerit f ranco 
rum reges xpiamflimj vocari* 
aibliojclviq.ad.lv. 

V igdimufttertius rex. 
Ludouicus pius imperator K 
rcxiolio.lv.fcd. fodvuotra ia 
■ ftum prolatorum nonnulla d' 
cuiuur;dcty noru4nis& corii 


Digitized by Google 



Regnum; 

prlndpcfoJvij.fo.autem lix. Ludouicus qui nulb re danit 
oftendifvc honoris fcdes pdti coni pendij fcpuli us eft. v t habe 
lentix cathedra roSe dicarur dC cur. fobo.lxxnc 

deagromendariorii3£alifsphi T rigefimufquartus rex 

irimis vicj ad fo.bcv. Carolus quem hugp capct 9 re 

jCln quinto libro contenta. gno <xpulic,quo circa in regnfi 

V igefimufquartus rex. caclialogo a quibufdi non po* 

Carolus calu*imperator6£rdc nitur. fo.eodcm« 

hv.&ibi mirabile bellum in* T rigefimufquintus rex 

ter fratres. Hugocapetusqui regnfi vfur 

V igefi mufquintus rot pauit. fb.lxxx. 

Ludouicus balbus imperator Et ibi de gilberto philofopho 
9C rex folio.bux.vbi de aducn qufmagiaefcienrcm dicebant, 
tu ioannis papae in franciS men TrigcfimuiTcxrusrex. 

•io fit. Roberiusvir litteratus 8Cap*- 

Vegefimuflcxtus 8C vi* prime rcligiofus. fo.eodi 
eefimus fepamus. Tngefimufleptirnusrex. 

Luaouicus 8C carlon 9 reges lu Hcricus huius nominis primf 
douici balbi ex fcorto fili].bqc. qui 8C burgudue ducatu tenuit 
VigcfimulbAauusroc. vt recitatur. bcxxfc 

Ludouicus nihil fides, bcxij ©n fexto libro contenta. 

Vigefimufnonusrex. T rigcfimufo&auus rex. 

Carolus fimpkx. fo.bndij, Philippus eius nominis prim*. 

Trigcfimusrex. folio.bnxvij.vbt biruriges 8C 

Radulphusquem carolus in re vaiiinrjad regnum franciat ac* 
gemaflumiperrnifit. fo.bcxiij cedunt. 

Trigefimufprimusrex. Trigegimufnonusrex. 

Ludouicus cardi fimplicis fili* Ludouicus gro(Tus,de cuius CO 
folio. bodi(j.vbt mirabile pro ronatione quo loco debeat fie* 
digium narratur. 8C heberti vt rtconditur.Bclluabanglia mo 
•Ornandorum comitis fufpcn* uecur.Er crudele fadnus in ru* 
dium. pe guidonis narratur . Baldiii* 

Trigefimuflecundusrex. nusflandrus male curaro vul* 
' Lothari"ludouidfdius.1xxv(j nere diem obit , 8C aurifbmma 
Trigtfinujftcrttusrcxt panditur. Motus fic contra 

« i*. 


Digitized by Google 



Tabula; 

comite 1 ffedria. QuorGdS quo multis.a folio.rix.ad.cxxij, 
aordinu origines & in erem e Quadragcfimufquartus re* 

2 recitant a fo.lxxxiiij-acLxc. Philipp 9 diui ludonici fili 9 Q JJ 
Quadragefimusrex. pigmacimortu 9 cft. fo.bouj 
Ludouicus iunior.fo.xci. Vbi Quadragefimufquint 9 rex 
dc ioanne de temporibus men Philipp 9 pulcher de Hadriae «V 
tio fit,# de expeditione in hie* mite a rege cu filia capto de fr5 
rufalem Si egregium impera-* coru apud currracujinccritu de 
toris Conrardi fadum memo flamingoru clade de teplarioru 
ratur.folio.xciij.SOcciiij. Vbi errore 8C de lugdunefis archifi 
Ctiam docetur quare Henricus fulispocna.a.cxxi).ad cxxix 

anglus normanniam/ andega- Qu^ragcCmufitxtus rex: 
uiam/cccnomanniam/SCturo Ludouicus hu tinus. cxxx* 

niam obtinuerit. QuadragefimuiTeptirousrex. 

Quadragcfimufprim 9 rex» loanes odo dierQ rex au 9 par- 
Philippus augufius,&de often ua mentio fib lolio eodem 

to ante eius natalem vifo.Decfc QuadragcfimufoAauusrex. 
iudforum perfidia & expulfio Philipp 9 logus. folio.cxxxi.& 
nc.Et hallarum pariOen. coftru cxxxij,vbi de flandrenfium re- 
ftione.folio jccv.Sd fequenti lu bellione,dc paftorum lacrod» 
teciaparifiorum lapidibus fter- leproforum Si iud$o- 

ritur.fo.xcvn.SAus audoma- ru maleficas Si pertinada mu) 
rus comiti fladrefi aduenit.f,c. ta differuntur. 

Ordo fan<S{ trinitatis per reue CIncxftauo libro contenta; 
lationem iiutituitur. (oxi. Quadragefimufnonus rer. 
Hsrericivincuntur, inter quos Carolus pulcher, folio.cxxxijj, 
Almaricus. fi?.ciij. Quinquagefipiusrcx. 

. Cln feptimo libro contenta, pbilippws vakfisa. fo.cxxxiirj, 
Quadragefimuffecundus rex. vfc$ ad.cxli.qui bellum in fl*-* 
Ludouic 9 f<ftiludouicipf. cyjj mingos mouit , vbi etiam / de 
Quadragefimufiertius rex. Edouardo anglorum rege qui 
Diuus ludouicusqui Thunicij regnum petebar,8£ dc Ciriuja 
mortu 9 eftde paftorellisdc le-- abeo capto , d< comite arthe-* 
gibus bonis a ludouko latis, de fio|de artcuilla.de haricurieca 

carmelifis ci 9 m?pc<pfi? $C«d|js tmeaq» prigin* paemuw, « 


Digitized by Google 



Rcgunu 

francorSapudfccluIam interi' Ludoukusvndedmut. folfo 
tu.de caufa regni ab Edoua r do cclu&fcquentibus/vbidcCa> 
vendkandi * rok) burgudo apud Nantium 

C In nonolibro contenta. occifo , QC dc omnibuscomid- 

Quinquagefimus prunus rex » busflandriae mentio fit. 
loannes quem richardus in Pi CInvndcdmolibrocotenta* 
Aauiafuperatum cocpiui folio Quinquagefimus fextus rex . 
cdvij.aa.lvi.vbi continue ha-* Carolus cxftau 9 , qui remiiTa ad 
betur dc Pariliorum {(ditione MaximiHanu patre Margareta 
malleis, capudolis,& Nattam auftriae, Anna Frandfd brito» 
regis fa&ionibus. ng ducis filia vxore cu brito» 

Quinquagefimus fecudus rex. nu ducatu accepic,8C expeditio 
Carolus quintus a folio, dix. nem neapolitana peregit, cius 
vfckcbtiq. cuiusconfiitudoncs mors SC pompa funebris a fo» 
de filiorum inregnum fijcccT' lio.ccxc.vlqp ad.ccxcvf|. 

Itone habcnrurdo.eodem. Quinquagefimus feptim* rex. 

S mnquagcGmus tertius reae. Ludouicus duodecimus , qui 
arolus lectus a fo.cbcvij.vfc$ denulTa Io3na Ludouid. xi. fi> 
.ad.dxxxiij.vbidcfcruocgtor lia , Anni Caroli derelkfH dir* 
. queaureoinucro.deflamingO' xit cuius gefta 8C mcdfolancn» 
tu etii cjde apud rofebequa SC expeditio habetur a fb.ccxviij. 
deinercatoruParifiefmprfpo-' vfi* ad folrilcccxxxiij . 

. fiturc fuppreflione,8£ Nauarri C In duoderimo libro coceta; 
regis tcrnbili,fed digna morte Quinquagefimus oAaiius rex . 
fuislodsnotatumeft. F rldfcus prim 9 hui 9 nois valle 

<E In decimo libro contenta ; fi 9 auguft 9 diuis Carolo fabati 
Quinquagefimus quartus rex. fiq;Ludouicf engolifm(duci> 
: Carolus feptimus , qui anglos busfuper inclita ac optariffima 
francia exturbauit.folio^c' ogenks.T ertio affinitatis gra^ 

dcloannarpuellae egregijs £a" 1 ; Ludouicu attinges aufpica^ 
Akmibus.ndio.ccxi.de normS tiflimufcj! gener , gallici habe- 
,niaefuba<ftione,dec|aIijsinuU nas imperr) recepit /a folio. ccc<* 
tis in marginibus notatis, fol. xxacrij. vfcp in fine copedfj. 
frequentibus. C Finis tabulae. 

Q^anguffififlwqutntustOfr . . Deogratiar./ 

«c iij 


Digitized by Google 



€C In Gallorum annales a rcucrendo parre 
Robcrco Guaguyno ftatim ededos Bene * 
didi moncenaci praeludium. 

On potuiflTe queej fuperioritf 
faculis galloru inclirf geris for 
i lia fa<fta digne fatis reccfcrc (c* 
jpcripfe puraui,quadoquidcni 
j resquedam facra religiofaena- 
rionis gcfta retexere, 8C qu$ vi 
rufingulariarcc virtute Screli 
| gione pr$ftann(Timu defidera- 
jrcr. Verudeinduftriaadboc 

— =— vfcp aeuil ipfa haec noftra gallia 

difficilem hanc prouincia fuperis volentibus in Roberci 
humeros repeiendam fapieter curauit,quem ingenti fpi- 
ritu tuba vehementer infonatcm,populu f$pc vi&orcrn 
(francum dieo) pracftanri corpore &C armis militem can* 
tacum ire expeftamus.Decuitenim Roberto facundilTi- 
mo viro rerum franciae archanaru con:io ordinis quocp 
facracifftmi maximo anciftiti, hoc ingens opus , & quod 
facrum dixerim referuarum iri . Profeftofacrati franco- 



rum reges cjlefti oleo ddiburi,hunc multis faeculis poftu 
Iabanc,qucm deorum dono noftra hac rcmpcftate radem 
nafti funt. Ergo aufpicijs tuis vir omnium praeTtamiffi- 
tnc gallia fuo marce ferox/ornatacf torque dccoroingcn 
cibus 8C nationibus efferetur. Animofum quoq; eius pe- 
AusSC vox rerribilisvbic£audictur,ncc fignet logius da 
riffima fua gefta in nubis obfcuro latere^pfum martialis 
populi praedarum facinus, iamiam indignabundum nu 
be difcutla erumpet , SC quo diutius deorum iuffu in olv 
fcuro deh ruerit c3co vehemetiore fono 8C fulmineo igne 
exteras nationes attonitas reddet hominumq; adaAoful 
gure perftringec oculos . Fabulatur praeclarus Romanae 
hyftoriaefcriptor marcem cum Rhea virgine vcftalicon 
uetvflc,Hgc quocj adijeudum foia romanar genti pro* 


Digitized by Google 


pter mulierem libidtnoCan 8C turpia obftinata mente ro 
cantem nume affuifle. Verum tccus hic mardalis fauor 
Frands femper affuifle creditur. Quippe qui animoTope 
Aon mcntccj) generofa deus ddcltatusrtotu ferocis / au* 
dacifcjue (rana animum in habitat rpcctus quoq; genero* 
(um ad bella edocet. Familiaritatem iccirco Romanam 
quam (cupro incefiu 8C muliere contaminata effecerat 
ipfe mar* jampridem damnauit. Quo fadum eftvtnul 
Ius oJim exercitus cuiufuis imperator cum alieno rege 
confidare fine gallica ftrennuftatc auderet. Sed iam virii 
eximio quodam genere 8 i fingula dignitate prjftantem 
VideOiCQui ( vt cum marone loquar) Aere ciere virot 
martemqj accendere caiu:pr$fto efr.Hic eft cncator ille tu 
bkcn cuuis defiderio titopere e allia flagrabat : quemqj 
foriiflimus quifquc milies gallus obteftando imprecatur 
non fignat longius fuam gloriam atra nube latcre.Eya er 
go belli gallici fragorem / fran eorum fulmen 8 C ignes 
quifquis es auditorpari quotyipintu a viro antiffe prjcla 
ra gallorum fadnora te auditurum fperes quantus amm* 
gallis femper incft.Expoftate diutande vemfti Roberte 
qui virorum pugnas e fuggefrio alciffirrio 8£ quod ne* 
sninem antea afeendere licuit nobis in pulpito fcdcntibf* 
pronunciaturus es.lpfe fanc felix qui nec vocis (ono/ne* 
q materie felicitatu liuio inferior in populo effereris.Scd 
iam opere prjcium efle cxifiimorfonoram Koberti tubi 
qui acies fplcndcntcs ad pugnam inftruAurus eft audire. 


Digitized by Google 





Chontioyt, 


$mct betite 


Robertus Guaguynus, 


Haec funt francorum c^lebrada mfignia regum. 
Qua: demiffa polo^uftinet alma fides. 


Digitized by Google 



tn cop&Lu de getiis Fritcoru pfatio. Fo.I 

lftoberrt eagntni otdlnte 

fanft{ Trinitatis generalis Mimftri in nouam conapov 
drjde Francorum geftis {ditionem Pr*feno» 

©atnquam mt 

nimumeftcjuod vel agen 
do velfcribendo,meahu> 
militaspoteftrinucnic nihi 
lominusm mc liuor quod 
mordere tentaueri t: dii in> 
rer francoru res multrpha 
rif,pclara*f geftas ipfe ver 
fatus, fumpJi compendio 
comprehendere quodcuqj 
de his eximium IctSitaflem.arc^ fic egit aemulator: quali 
tam lata patientia regum 8C geris facinora(c| perpetua 
oratione llluftrada erat)breui curriculo, &C per angufrif- 
fimum tramicem,pcrtranfifleme arbitrarer, eo praefer- 
ttm ftilo & dicendi genere cui 8C elegantia, 8C latina de- 
eflet venuftasrquas in fcnbendis hyitorqs virtutes gal- 
lusXau&or vix vllo tempore compraehendat. Sed his 
maleloquentiufufurris& fi impetitum mc intelligere 
laboris tamenett operis poenituit, quin illud non terne 
re me fperem aflecutumrvt Fracoru hyftoriam in aper 
tu prodiderim,quae fub Vno afpe&u tota a nemine feri - 
ptorumhacftenusfuifletoculis adhibita legenriu.Quo 
fitrve fi ri(S qui quorumd^ acSa vel prindpantium vitas 
Vno Vel altero tepore fingulifingulas tradiderunt laus 
tribuiturrnon inferiorem demeruiflfe me gratiam, fine 
arrogantia contenderorqui ab initio Franci principatus 
ad li2cvfq$ aetatem diflipacarum rerum annales in vnu 
prope manipulum cohibui.Qui nec preiTus(vt fufurro 
ait)necanguftus cftita^rt introfpicietibus, quibus me- 
diocris eft nocida litterarum ,lumen defit.Sed ignaris & 



Digitized by Google 


Liber.1. Praefatio. 

ingenio lippiatibus fua ignoranttenon fuccinAa narra- 
tio fcriptoris officit.Eft em his idc q> ftomacho defedisj . 
quos folidus 8C virilis cibus torqc,& tenui iure vix alii» 
turjlli vero quibustnes torpet 8C ignorande cabgac^td 
quoda minus vittatum vocabulum comentariorum 
faces defiderant.Cxrerum latine locurionis fpledorem 
(qtu italis auAoribus verbofus aliquis dat)ramctfi mi- 
hi no arrogorfinat vel gallus habere fc coterrancti 3C ci- 
uemrqui abirerfa paululum barbarie res fuj gentis nulla 
principis munificeqaprouocacus/tollerabiuofone per 
fcripfir. Ab hac enim noftra(qualtfainc£ eft)lucubrado 
ne audaculus quippiS exurget laxare q angufra fur SC q 
rudiora cenfebit abfrergere.qqfabeunte e terris carolo 
(xfbuo)ad priorem noitricompcndij editione per mu! 
taadieci.quorumcognitio ficut rerum narratione fuis 
lods ampliauitritabenignum poterit oblcAare ledore. 
Porro illud facile diluerim: quod exterus calumniator 
' falfo aifert:me in francorum,cjin hoftium aut alienige- 

narum partem propenfiorem efle.Quo errore me pro- 
rinus abfoluet/qmfyncera fronte haec lufhrabit. Sic em 
fecundum hyftoriae leges veritati ftudui,vc amftoribus: 
quorum traditiones fum fecutus,fidcs magis quam no- 
bis habcretur.Etmendario dari impium dt:cj<paucisad 
nofrrum inftitutum no conducentibus de induitria prae 
terids)capirarerum fideli tranlairfuatc^ ordine excer- 
pta in vnum corpus ficut compendit natura fert cocra 
xi.Qut enim coronas floribus contexte non omnis gene 
ris flofculos colligit fed eos tantum qui colorum varie- 
tace (pedem & decorem oftentant. Aequus ergofeAor 
non vniuerfam hyftorif Francorum magnitudine Con 
fcripfifle me extftimctrfed per immefa rerum gcfrarunt 
fpacia condudbiliora fe legifle: quae compendio 8C ve- 
ritati quadrent. 

CPraefationis finis. 


Digitized by Google 



De origine Francortftn; |?o.I 

tHRoberti Gaguini ordinis fde Trinitatis de redeptioe 
captiuoru enalis Miniftri de origine 8C. geftis Francorfi 
Cope diu ab eo nouiffimc Ipliatu & diligerer emedatu. 

lftancuOt pleraequc 

alia? nationcsra rroianis fpdifle glorian- ^ 
tur.Quibus ob raptam a paride helena 
in cxilifi adis/ps ad meotyde lacii que 
tanais influit proxime alanos/Francio- 
ne duceco(edit.vbi ex nomine ducis ap 
peiiaaone fufcepta.Sydibriam (ibi non mediocre vrb^ 
panonijs finitimi extruxerut.Qui longo poft rpc cum 
euerfam gothi reliquiftenr.altera in ,pximo colle a fe co Sycam> 
ditamvlq;ad valcrinianiiuniorisquicii gracianp fra< bria* 
tre in occidete impauic aetatem incoluerut.vnde & ipfi « 

quoq; a valetiniano ob hac qua rubricim* ratione ex adi 
funt.CDcfcifcctibus ab imperio Alanis/cupropter pa 
ludis altitudinem aduerfus inuadente romanu facile fe 
tuerentur Alaniraccitis ad auxiliu Frlcis/ valEtinianus Alanh 
annui que romanis pende bantccfus in decem annos re- 
fniflioncproponit:firebcllatesalan06in eius ditionem . , 

adegiflent.Qua fpe eredi Franci(cum paludis cen t fre 
quenti traiedu aflueti)negocium rcccperucrdudifq; in 
alanos opijs loeu fuper5t:& feroci ftrage alanos readuc 
imperatori audientes.Qua vidoria F rancas /id cft fero 
cesra vale tiniano appellatos nonnulli tradun rralrjs con^ Franconi 
tendetibus a remiflioe tributi/ 8C libertate accepta frari appella- 
cos/boceft liberos didos cfTcJpfe magis his acccdo qui tio. 
a fracionc nome fortitos aurum it.Nam pofterior h^c 
appellatio £ecis antiquitati no couenit qua an coftanti- 
nipritnilperiu bellaciflimIL fuiflenS dubiu eit.& Aure- 
lianti iperarorc qui conftatinu pccflir/ francos in trium 

1 )ho duxifle flauius vopifrus memorij reliquit.Qui va 
entinianus fuperior faxones in Francoru finibus audo 
re Paulo dyacono dcbellaui t.Quac ola antiquioris funr 

h ij 



Digitized by Google 


L|Ibcr.I. De origine Francoruitt; 

originis argumenta^} vt a iuniorc valeciniano franco* 

{ >rimu diAos eflfe putemus. Nemo cn mihi cert!*auAor 
eftus eft qui tps a? nols cSftates tradat. Nec ipe grego 
rius turon.getis initiu fatis nouictcu fupplidu alexaaru 
tefte citet/a quo f ranco ru regu vera origo ignorata vi> 
deatur.&ciceronis ad ateteu extat epiltola vbifraconS 
nome iduci tur.QcP ad fircos gemere no paud coceduU 
§obre no temere credipot getis appellatione logo ante 
Valcrinianutgeextitifle.C£euari tributo frSci cum vr 
be fua:tu vires/almcf firmauerut.ira vtexaAo decenio . 
du ab illis cefum repetit imgacor/exaAori pefione de 
tre Aaret.HIc bello exerro/quu paud plurimis fgr^ refi 
ftut/ valida valctinianus manu fracos expugnat. Necp 
hoc difpendio libertate gens aTofa neglexit.Sed coaAa 
Marcomi raptim duiu multicudincltraiedobymo/ducib 9 marco 
rus. miro/fymone/atqjgcnebaudo/multis g germania habi 
Symo QC tis viAorijs/ad rhenufLuiufecorulerut.vbetwnu frac 

f nebau - fordia no cotenendu oppidi! vifiturrfrScoru opus attf 
us. ad tps fedes. V eru cu haec de fycabris 6C fracoru exortu 

FrScfor- coitanccr narr5tur:fuboritur mihi /ex carfans fnTanonfl 
dia ne rone dubitatio qui gefta in gallijs a fe bella literis mi 

SycSbri. d5s fycabros ait ad vlteriore rneni ora/proxime vbios 
Vbijk id dtcolonicfes/ea tempeftate Tcolereteofcj aliqfi aufos 
gallias enauigato rheno incurriflerfuppetiafq; aduerfus 
caefare gallis mifi(Ie.In illos propterea mouiflcrvt terra 
re nols romani quietos germanosredderecfed mox ad 
primu nunciuiycabros in filuas penitus abqflTe.Accjj ifa 
Jncefis eorit agris ad vbios fe iteru retulifle.Ddnde cu 
ariouiftu fugiente queri diligenter iubet/atcf eburond 
res depopulari cuiuis liberum eflfe preconis voce gmit- 
dttprscdaeoccafione fufceptadycambros flumine tranf* 
niiiTo incredibili celeritate duobus equiti! millibus coa- 
Ais ingente ex eburonibus prfda fuftulifle.Tradit item 
SycJbri. itrabo fycabros rheni accolas fuiiTe.eofc}? initiabelli fa- 
Axtafle;quod a plerifqs germanfi populis aduerfus dru- 


Digitized by Google 



Francorum in gaOiam aduentusv FoJII. 

(um,duce molone lyc3bro gcftum efi,dc quibus trium-» 
phum duxiflc drufum,& inde germanici cognome ac-» 
cepifie in romanis hyftorrjs ledum eft. Igitur confiat fy 
cwros iampridc an valenniani tepora in gcrmaniajv 
atime rhenu con/ediiTe.& no ab eo primu fidibus efle cie 
dos nifi forte quis putat hos ab illis diuerfos ce quos fy- 
cambriaro vrbem ad meotydeftruxiflefupra memora 
tri.Quod 8C annonius tradit in ea hyftoria,quam fuo ab 
badmcauiciaibes thorgorum vna cu francione troia 
abeuntem thradampcti)fle:& ab eo rhorgorum gente Thorgo- 
nomen die forriti.fubc$ Philippo atq; Alexandro po- rus» 
fieros illorum militafle. V tcumCf res fe habet, nemine 
tamen noftrathim fcriptorum haec ataduertiflfe miror» 

Sed prdpofitam nobis breuitatem perfiquamur: de re- 
ni ferie vcililfima quaeque excerpentes. CGralTannbus 
<n germania francis,& caftcllis aliquot in fuampotcfta- 
tem receptis: theodofius qui imperio praeerat eius rd 
cernor fadus nammae 8C quintino militum praefodis . 
mandat francos adoriantur, data illis forti militum»' Tntoao* 
nu.Quicommiflfoacerrime praelio fufueraclium SC fcmi uus . 
nianum ex theodoftj ducibus Obi accerfunt. QuorG ad- 
uentu redintegrantes pugnam cum ad francos vidoria 
indinaret:eraclius&iouinianus foga falutemquefiue- 
runt.Tantam in eo praelio ftragem romanos accepifle 
cradituitvt poftea franci formidini finitimis efle coepe- 
ri. t.omnis rribuu ex adione liberati: cpqjj bocadusqui 
dam locorum vbi fycambri cofiderant adminiftrator 
ad romanos fc redpiens,renouato bello francos pardm 
fuderir,cum reliquis pacem firmans. CEx treuerndf- ' 
rhenana potens duitas, cui praeeratludus patritius ro- Treperifc 
manus.cuius vxorem quia Ludus galliae Delgicae pfes 
profiituerat.*cofilium capit transferedae ad francos ciui- 
tatisrremcf fodici euentu exequitur. Ponti vrbe franci- 
cfi angufiati fidibus ,pferre terminos geuperet; pars fe 
alio cofcrre ftaruit.triutnq; 5C viginti miliu manu ybr* 

1» ii) 


Digitized by Google 



Luteda 

parifi(> 

WO* 


LifecrJ. . Reicpharamundus. 

Franci in duo»educete»;refi&agcrmaniain penitior? galMirrw 
galliS u> perunr.adfequanS vi^fluuium oiagcurretes. vbi agro 
riipctes. ru &flueti jmoautate obledati ftatione habuere. Pudet 
Sequana tpc Ipc loco ignorSries hyftorid( vt ita didOchronicarip 
qui Tprtflam ildudum hyftariS carolo odauo dicauiu 
Error cu ^ cr ^ t em iUe rerum 8C teporum n5 fatis gnarus.Fran-* 
iu fdam xf 0 * cum ad fequanae ripS coftinflentduteciS parifiiorum 
exedificafle anxpinatalctarccntumnonaginca quinqj 
jinnos:eac$ hitafle 5no a derclida fycabria duccnceCmo 
feptuagefimofupramdle.In quare bis erratum ee pfpi 
cuum dt teporum fupputationem no ignorlri.Itacg fi 
pulfi a valcrinianofycibriafrSci luteda codiderunt:qui 
fieri potuitjvt rebelutem luteda cadar t deditionem ac 
ceperitiqua mime dubhl eft quadrigetos 8C dece fere an 
nos Valednianum pdfliflc. Aut quo verum efcan xpi 
aduetum tercetfi nonagTta quicf Snos luteciS codi afrS 
fis poturfTe quinodum fycabria exdufi gallia nondum 
fonniaucrat:quicfcpoit amittas (edes diu D germanis va 
gi/poft multa tSoem fecula a relini ripasfe cotulere. Sed 
viderit chronicarius c| a vera difiStia turpiter ediderit. 
Mihi quidem vera fricorum origo mime copertaeflt 
CSeiTioni* ad fequanS tge nemo in frSds regiu nomen 
alTumpferat.Primus oim marcomiP dnacionem in ftS 
cos accepi t- quem a priamo rroiano rege longa gnis fe- 
rie «pgnaru tumma venerariocfrid obferuabat.HiY p* 
ferq muro va)kx$ munire vrbes nihil illufire geflit» • 
Sed erat illi fihuspraramudus corporis fid animi pitSria 
tfignis.Hunc ex patris cofilio primn fibi rege coftiruut 
regendi &miffa fibi ptate anno faluris.ccccxx.Qua m<v 
dcfiifTim e admtftratavnderimo poft acceptu regnu an-* 
no morte abfumptus efirreluSo dodione filio regni he* 
rede.hic pharamund 9 a udor fertur eattinflekgis quf fa 
liqua a frias appellatur.na cum ad rhenu v(qs pueniffte 
Lex fidfe ferifc^morib’ viueretrquattuor exfyeibris fpetffaros,p 
qua. 1 f*res fefeglt qui popuk) lege ferrent vfugaftum: lofog* 


Mswr«* 

mirus. 


Phara- 
piundy? ♦ 
Primus 
Fracow 
'rexi ‘ " 


Digitized by Google 



Galliarum diuifio. Fo.HH. 


fium:fologaftu:& viibgaftum.qui coi geris 8C ,pceru au 
^toritare freti lege cofcripfcre,c| pharaniundus jpmuU 
gauitrad noftra vfcj; aetate iK»anfTuna.aIoco vbi codita 
cftdiAa quid3a(leucrac- Necdefutqui a falederiuatam 
cfl*et radunt. NS ficu t cibi codimecum cuftofq? falerita 
fali q lex frico 31 morib* codimetum extitit vitf melio 
rts:cum an editi leg€ mcopofite viucret,nthil facis cepe- 
rater operares.CHic clodio a ,pmiflro capillo capillatus Clodio ' 
did 9 ;augedi regni defiderio cum adhuc! germaniaan-- ra pill y itq 
gufris finibus arAaret.thurigosfibi finitosfu; ditioi ad- Thurigi *- 
ierit, occupato difhargo oppido. vbi regni fedecoititu- Difliar* 
ta,cum ia p gallias roana vis laberet,foiiq; bele; tpcriu gum. 
fequerenf :! gailif belgica exploratores mitric.Nam illa Lugdu* 
tepeftare Lugdunum burgundi^quitaniS gothifubiu- num: 
garac.CEft em gallia triplex Belgica.Celcica. Aquitani Aquica * 
ca:q ols rheno ane:alpibus. pirenc: occeanoq; bncanico nia. 
fepta eft.Pr!a aflumlbus fequana acq; matronaTcipiens: galli; di- 
ad rhenufeptctrione verfus&gt! oriente termtaf. Ab U 1 fi 0> 
ocridece claudit occeano.In qua hae funt priari; ciuita- Belgic; d 
tes.AggripinacolonixTraie«fhim.NVogStia.Trcueris. uitaces 
Cofluentia. Argerina q & ftraburg.Bahlea Canftariaq Heluctn 
vitudura quodi nuncupata cdftitino cdftarini pre cofta Suitcnui» 
ric nome habet, Heluetioru pagi quoshjc axasfuitenfcs 
vocat; non ,pcul a mote iura, vbi diuidaudi) monafte » 

rium apprime venerabile e quorit opa frari reges ! bel- 
lo etianum vtunfJuliari ducacus,& ducatus QiuienCs. 


In quo ifignia oppidafunt.Embrica.Rees VuefalixCal 
car.Et ducatus gcldrias cui* primariu oppidum efh No 
uimagium: catterafunt Ame.Rurae munda Si Vualaf, 
Diuiditurcfeab holladia gituario maris Leodium.Haftal 
lum Hayu.Dinltum,Bouina3ruxell;.Niuella. Ancuer 
pia. vbi eporium e belgis no ignobile.Berga. Machlinia 
Louanium Irartf gymnaGu. Bofcuducis. Mos Ihanonia 
V alecfne. Auena a Ludouicojei. defolaca. Quem ney- ^ , 

lun comiris.GadauiL AkicnardS. B rugaerquas geforia ” 

b iiii 


Digitized by Google 



jUbcr.1, Galliarum diuiGo. 

tum nauale ptholome? appellat Sdufa.Curtrac5:T ene-/ 
remudaYpr?.Tornacu.lnfula.Orchiae.Duacu.Sanctus 
Audomarus.GraueUngna.Ofteda.Nouus portus.Mo- 
rinum.^j & terrauena.Aeria.Perna.Hyfdirt{i.Bethumia 
Serus Paulus,DorlenumCaliiTa.Icius portus,nuc diru- 
tus Bolonia,MofteriolO.Attrebatu. Bapalmf, Camera-' 
cum.Sctiis quintinus, Perona,Corbia, Ambianis, Ab 
bauilla, Anguf.Sctfls richardus,Croteyum. ClarufmS* 
Crelium.Bcllouacu.SiluanectG.Copcdium,M5dideriu, 
Noya,PonrizaraJt?orhomagus,Sa<fhis Dionyfius fran 
eorum regum fepukhrum,Nouiomus,Sueffio, Meldis 
Caftru thcricu,Remorum ciuitasrvbi initientur frand 
reges, Afpnaycum,Cathalaunu,Sadigerium,UgOsBar< 
rumJLigniacum,Marchia,Caluuimons,Mettis,Namur 
cumJLuxeburg^NScium, Caroli burgundiois morte 
Iflgne,Mos rolandus,Samiellu,Nouusmercatus.Virdu 
dunu,TulKr,MobeUiardusno(S ila claritate fpeculo 
rum 5 illio fiunt diffamatione nob« litatus JBifuntrij.Do 
la fcholafH eorum cSuentus.Salinae vbi fons emicat, vtv- 
de cadidiffimus fal coficiturjgradi puetu fiadvnutm 
pricipe emolumetumprineretJLoiana, Gebana, Chabe 
riacum.prf ter validiiumas arces 8£ caftdla^aliacp minu 
tioraoppida.CCelcbresfluutj &ipfi nauigationibus ac 
^ ommodatifunt,Sequana.Somma,Yfara,Lyfa,Scaldis, 

Enna,Mofa^nofella,Dubis, Arar,qui 8C logon a, quem 
germani* bocatius falfo attribuit Rhenus aute bdgis, 
germanifcf communis eft.a quo complures infulae hol- 
landia,atq?zelandiadum occano appropinquat circum 
fermealluntur .In eo tratfht infignes vid Macrae aedes 
maris ftagnarione ruptis lictoribus perijfle narrantur. 
Et qui peridrunt cius regiSis dicunt adhuc exrareinpe 
lagi fundo veftigia facrarum f dium &£ quorudl locoiil 
fnfignium.Noem illic aequor altum eftj nec turbidujn 
reliqua cSrinetefunt vid frequetes SC mercatoribus af 
fapm hitati qui terra naark$ mercaturi latt exerccptjn 



Digitized by Google 



Galli arum vrbes & flumina. 

figniaauteoppidalholliadiafunt4-eydis,harle, Auiter 
dlmus. dordracu.In zelldia vero Nliadclburgus 8C zie- 
riczee&Bnclis pcinfula. V triufc£ 6C pcipue holladij in 
colmiCce plurimo abundat:& telas ordiuntur tenues & 
canaidiflimas^ ad extere» exportat? magni fftimatur. 
Eft item regio anferu 8C marinam volucrum f requen- 
tiffima.Quori!maxima copia ad finitimos: & ,pcul ha- 
bi tates populos pecuni? gra incole trafraittut. <LCc) ri- 
ca a fequana orif ad ligerim vfqj jpccfa.a materna vero 
amne ad rhodanu excurric.c5p r^hcditq; n a rbonefis < p- 
uinci? g te,ter minatur pri mari liguftico,& dpibus 4 C* 
baudif mStes vulgo appdUtur JiiuTtracur vrbibus in- 
fra defignatisJLutecia parifeoru.q xpiani orbis celeber- 
rima academia eft:fi£ francomm regum primaria fcdes, 
Senone,Memoraco, Moreto, Trecis, AltifRodoro, He- 
duo:c| 8C auguftudunum,Diuione,Belna^emona,Ar- 
s;ili,Matifcone > Cabilone, Anfa, Lugduno, Ebreduno, 
SanAoSyphoriano. Vienna allo*?obum.i. delphinatu 
me t ropol i,GraiTa,Grationopoli.V alentia,Montelimar 
to.Diena. V iuario. Aurafico.Sanfto (piriru, Auinione, 
Villanoua,Carpenrraco, Tarafcone, Arelate, Maffilia, 
Aquis fextps Aptea,Regena,V apincea feu vapina Si- 
ftarica.Foroiulio.Tollona,Nicea quam aditaliiprinere 
quidam afleuerant.Eft em galli? <!| genui fpcAatdimes, 
caualico, V aCone.T ricaibnodrater ris,lunello,niotepef- 
fulano,& alip e| ad narbonem fpeAan t,exceptis caftella 
quibus haac pars maxime freques eft.Pefigniano. Adii- 
gerim vero Ny uerno,Molino,Clugniaco.Sanflo gen- 
dulpho,monrc argi,caftillione, Aureliano <jfi£ genabu 
olim diAa eft,lenuilla vel ierenuilla, Stampis, Camuto, 
bonaualle,ebroica,Sagiod^xouio,Argentono,Falefia, 
arefloro fequanne oTrio,cadomo,baioca,p3torfone, abri 
ca,conftanria,8d bri tonum vrbibus quam infra lierim 
ad oceanum vergunt,8£ veteri nomine armoricae nun- 
cupanwr jGenoraine, alenconio, Mauritania, raedonu 


Fo.V. 


Celtk» 

duitates» 

Alpes. 

Lutetia. 

parifcoqe. 


Allobro 

g<«. 


Aurelia- 

num» 


Digitized by Google 



. LiberJ. Aquitaniae Sumina & vrbe»; 

qu3 mantS appellamus, vemoncmelano. C Alluit Ua 
Fluni| cd ftumlbus Sequana C|uo a bclgis celte feparatur. Lygeri. 
uc f* V iena.Yona.Oba Riiodano.Sorda. Duratia: abfq; mi- 

noribus Succis q vdcxalpibusi rhodanu excurrin: vel 
Aqutta - ** autmorfi moncibusin mare ad narbonc deferuntur. 
nia< C Aquitanif cra&us principiu eft ligeris 8C ad pyrenem 

Flumina ,ptediturquodifcerniturabhiipanis,Irrigatur noiariP 
aquitanif fimis flunMrubus4-Vgeri,Lalerio,Caro, Chaleco, Dor- 
Aquica - dona.Garunna.quiDusadmifcecur cSplurcs fluuioli It» 
Ricvrbcs bis di fcaphis nauigabiles.CCelcbrium locoriihfcnoia 
* funr3iruris > Magdunu,Dunu regis,Clarus mos. Vfon 

natura SC arte muicilfima arx.Moneta i edico iugo caftd 
liLBcyodayPodiu c p$C aniriu.vbi cepium e diuae mari» 
gallis rehgioifimu.&idus fk)rus,Lernouica,Tutela,Ca- 
rurriLRocamadorus.RuchenG. V abra, Albia, fAymatO 
M5calbanu.CaftriI.Cordu£,CarcaiIbnaGalli3cfl.Tho- 
lofamobilc pocificq,Ciuililqjiuris glnafiu, Appamara, 
Riuena > S5Auspaulus,Lobaria.Moiion;.Mirapi{t?pFu 
xus,vaurena Couenae Mi(3da.lcfionum.Codonu. Au- 
fcus.Bagnera.Coferana.Tarba.Qkra.V afataXafcurra. 
Momarfanus. Morlanum. Hortefuun.Baiona. LebrertS 
Rigena. Adura. Agata. V ricaJEkd- Limofum.San<3us 
pondus .Caitellum darriftnaXodcua.Turonus.Chy 
no V indorinO.Blefa.Caftru leriLLomela.Pl ftauis. Par- 
renayu^Aalcaca.Rupella Ludum.T uarfus. Luxiona.xa 
tona.Engohfina.Conacu.Petrazoricum.Pecrabulfiera. 
Bergeracum, Sarlaca. Agena. Condona. Lcfigntacum. 
Burgus.Bloya. V illa regdisXibuma.BurdegalajSRb<8 
iolies an geliacus.T aliburgus .Lagnicrfa. Nanctum Rc- 
dana.& q vitra ligeri britones attIguntPogera.S^Aut 
paulus.L5bala.Sadus madouius. Dola. Dinatum.San- 
clus briocus.Prftereo cafiella qtam ad CM(am£ q ador 
nametum regio affatim habecf chfcprofcfto gallif io 
ea oiafrumeco,vite,conficisarboribus, fontibusArott* 
uibus, pyatig , pafotis , lacubus, folribu» , fiiuis , pecore» 


Digitized by Google 



Fo.Vl» 


Gallorum laudes* 

fcris„pcuiu{q:loci coditioeculrafunt.N5txpa!udIbu8 
pC fere aridis viburnis 'atcj; fruticib* no nihil incolis c5 
modi ,puenit, Adeolduflria atqj laboris padesgcns di: 
fu is pridpibus adfcnritutc vfq; fere obediens.coukSu fa Galionqe 
cflis.amiciriae cuitos. Alloqui iuaru iniuria$z pns vltnx: induftria; 
8d ad arma ,pp€fior/acroru reuerens S^xpianae fida p- caetcrar. 
ter alias nanoes deuoriifima:cui 9 tur5daefolicitudmem: lautjcs, 
quafi ex nftflo frari priripes nullo mo rj* fufcepcruc: 

F yrgfWitc rei 1 61 que adierut loco no yana trophfarfed 
'exm«fbe ab illis focne ®des QC ilbc ad rem diumaiftituci 
facerdores longe cfaflo glorioCus reibn geftarmonu- 
pientutcperoftaewde^t tenus piramides obclifcircjcj a 

S etrarchal epfiskriptum ftt,c3 belgas pagrailcr:& ar- p anr ^ 
uenl tatae magni tudls Clui higdanS petes pertrafiflcc c he iiqua 
nihil toto illo traftu fe vidiflej^ter fuperfticiofa qd5 ag- dctia mj o ^ 
eripinenfiQ foeminaip SC turpe de carolo mago fabella r 
accepiflerqua pcermifiiTe dignfl erat:nec taci fperatoris 
claritati fuligine induceret.Scdnec apud parifios quirg 
ee qd* laudaretmifi q> ipG 9 auiftorefuifTciulium carfarc 
acccpiflTef.q> plane falfum eftJBratem an cadaris in gal- 
lia aduStum fupra qqingStos annoslutecia cxtrutfta.QT 
obre piche?fimilc petrachi wsftf di»rim.g(vt polybi* 
autftoreftrabone air)cum a fripione rogaret quid cele- 
bre 8t meoria dignum iter agtanos c5fpexiflet.’nihil re- 
ferre jx>tuit:qq narbone illuftre olim vrbe corbi lone- 
noDiliffimu illo roe agtaniae emporinno ignoraret. 

Ta placet qbufdi de reb 9 exteris fine rubore metiri: n e 
fufgetis aut natalis teiTf titulis derogaile videatur. Ee 
hfc e quide gallif a prifds au<ftonb 9 tradip ptitio.Qua 
oftaui 9 auguft*qteml fecitdugdune fem ,pulcii abalrp Lugdli- 
difperritus.Tuniores vero lugdunu a / pmi(Tis comis co num. 
pia ti appellaueriJr.Narbonefi: aut(Gcut dC illi trafalpi- Gallia eo 
na)cogat2.qa togis roano morefeu^erat ( puincia) l pui- mata, 
ciales eius regionis vtebantur.Braccatam tamen eandi Togata, 
ficuc exteram gallis dt&un fuiflfe non ignoro abraccis Bracijfta. 


Digitized by Google 



Liber.I. GaUiarumprouIncfc 

quod veftimenri genuseft gaff.Cperu nos geographiS 
ideft tcrrf defcriprione non fequimurded tgi obSequi- 
mur:locos vfitato dL tritonoie appelli tei.Nam fi quit 
prifea illorii Iftitution€,rp quib 9 f tas nfa vriturcofcra: 
nihil rdinqc no cofufum.Itaq? poft romaniipcrr) lilina» . 
. rionc fingulj ^ppaegctesipcrij nome exofenouis adue» 

A o imj>e nictibus priciparibus alia atep alia lods nota pofummt. 
rio defe** f[Porro vt 010 galliadiftiftior haberi poflutndar letftor 
chones. gallii oem o&oderim jpuincqs conneri:quibus totidem 
xviij.gal» prjfunt archipTules^edlb 9 dC terminis di(creti.T reueri» 
hara jpui fis.Rcmefiis,Senon.Rothomagus.Luedunen.Bifundn* 
C |/ , ^ tenenfis,T ar5tafian 9 , Ebredunen. Aqucfis, Arelaren 

w^traffu fis,Narbonefis.B i turicenfis,T uronenfis. Burdegalenfis^ 
*° Auxitan 9 .Magutinum aut 8(Coloniefem ideo poftrc» 

mos faciorq? fubicdf diis duitates vitra rhenu funt. pre 
ter coftantii 8C argerinaq magundno paret .Colonieu 
traiedHHferiustmatqjleodium.Thok)fan 9 em poft hos 
logo tge Cupra noftri memoria. Auinionen. dudu no* 
ftra artate archiprffulatus eminendi g fixtum quartum 
pontificem romanQaccepir.Ille narbonfdiicarelad fub 
debatur.Per oem em gallii hi archtflamines fecundum 
hodiernafupputationccetum & fex duitatibus princt» 
pantur.Inhactampopuloia fer sdq? regione fuas fedes 
K regnum fbdid pedetendm fuccalu frand dtlatauere. 
ita nunc in maiori galliarum parte feruent eorum rege» 
FrancorG prldpatu.Igitur in belgas pria fir a frScis irruptio Cio*» 
in belgas dionis nucr)( regionis ftatu perfpedo)ren5ci5r terri mo 
irrupdo . didspfidqs teneri, V n nihil moratus rex,in belgas tran» 
Camera» dt:atc$ agris late excurfisxameracum vrbem a (e obief 
cum. (am capit. Inde per Cluam cui carbonaria nomen erat, 

Tomacfi tornacum pede, quae romano praefidio tenebatur. Sed 
Meroue*. egreilos vrbe milites jilio fudi t & potitur duitate. Pau 
cis autc poft diebus,nullis relidis hberis vigefimo poft 
fufcept3annoClaudiovitaexcc(nt.Quiautem illifan» 
(^cptopk>rcrat^VroueusFegnopr^e£af^ciba<{J» 


Digitized by Google 



RexchifclerfcWf Fo.VII. 

vfc$adpfoinumCarok'magni patre feries gnis regum 
fine difckfio perfcuerat.Fuit meroucus regno comodiC* 
fimus.qq ab mmis/cugros.mettefefq! 8C reliqui galliam 
incurfantib 9 multa perpeflus fu. Ni in capis cathalaunl 
cis cum Edo patricio romano aduerfus atul€ hunori! 
legem egregie depugnauit/vbi centu &v odogtca miU 
laoccubutfic traduntur jn quibus theodoricus vifigo» 
thorum rex edu fecutus atqj meroueu interqbCHuius Childcr/ - 
mcrotia’ filius childericus cum regnum accepiflctrlibidi 
ne/& adulteriis apudfuos viluir.Nam ftupratis mulco» 
rum vxoribusrproceres communicato confilio defn tue 
re cu regno ftatuunt. Quare ad difldericum per lata gy> 
nomakwm ac regni primoribus amicum orat: pn ti for 
tunf opituletur.Guynomald 9 abire rege monec. Abeii» 
ti fpem ,pponit recociliationis.Cuius vt certior intepo 
rc foret:aureum numum partif .datcp childerico parte/ 
fibi alteri feruat. admones fi cofiliare illum .pcerib 9 pof» 
fit id fignii illi fore recipiedi regnirdum mimi parte reli 1 s 

qui redpiat.Neccu «flatus Chi lderic 9 ad bidin ii thurin» 
giae rege fibi amicu conceflit.Eo exadorprimorcs regni 
•gillone romanum qui fuelTiSib 9 perat accerfunt: ducccg 
«bi pficiGt.Cuiguynomald 9 chidenano tmemor/fe q Cillo ro» 
maximo a&u pot beniuolum exibctrita vt fuo aufpica- manus, 
tugillo gereret oTxFirmarabeniuolentiarconfcius ani» 
mi guynomaldus qua aduerfus gallos propter ereptS 
romanis dicione gillo gerebat fuadet benigni tace /Gmu» 
kc amidtias comparer.quo periti T annos tributi mitior 
exadio eflet.Docet fricos contumaces effc/SC fuperiore 
difFirille ferre. ,ppte rea bii cofulcorum fi fracorum pote 
tiores tollac/quoru fupplicio cften terrerentur. Credit 
gillocofultorirekj in primis hoc negotium mandar.Gu' 
momaldus no ignarus eorum quiChilderid eiedionem 
( peura(rent,primariu quedam brfa? maieftatis infimulac 
quem Gillo ad femiflum necat, flC complures praeterea 
alios periequit. Qua crudelitate excitati proceres, guy» 


Digitized by Google 



Liber./. 


fcex Cdder/cta; 


Gillo fu- 
gatur. 


odoager 

Iso. 


Andega 

ui. 

Bafyna 
thuryn- 
gif duas 
Vxor ad 
childeri- 
tu venit. 


nomaldum coueniunt/gxllonis immanitate acciHantes* 
Quibus guynomald?riniror(inquit) vefrr5o proceres 
inconftantia/qui eledu a vobis regem ,prinus execra- 
mini. An Childcricum defideradsrqui a vobis ob volu 
ptaria vi ta deftinitus apud thuryngos exulat.TolIerabi 
r mulietofum cj fangumariu r ege tuliiTctisJile j> adolc 
fcetil illecebris ilkdus paulo poftrefipuiflechic roroa- 
nus vobis natura infernis eatenuscruOre veftro letabifr 
donec recuperatS armis Ubertate amittaris; At grauior 
nimis eft morbus cui medela no fuccurrit. Benignus eft 

S ie ableciftisrreuocat 9 £adleiniuriaru n5 recordabitur 
is verbis gfuafi fr5d audore girynomaldo Childeri- 
cu cl3 reuocat.Qui pte numicur iuprafccimus merio 
ne accepta ad Fricos fitcurus reuertit.Cui occurres guy 
nomald’ eu hortaf ad barru caitdlu qdcapanie immi- 
nctdemoret.vbi audis copijs aduerfus gilk»n2 bellu pa 
ratiV erix admonit* cofpirariois gillo adueniitc Chikk 
ricu prclio adoritur .Quo fugatus poftq annos odo ref 
gnaiTctfucfTionS ferecipien$:q> fugat vit?modhis illic 
abfumpfir.CuiusftliusSiagrius fucceflfor habitus eft. 

I cepto regno/Childericus magno alo iu- 
tnisrodoagru faxonem fibi aduerfantem 
jrelia vfqi infcftat V rbecf obGdionedr» 
d5 fuperat.capto qui in ea erat paulo pfe> 

do romano.Deide lygeri flume trafgref- 

fus.Andegauosin fide reoepit.Hui 9 childeriri ^pfperita 
te cognitarbafina turyngi? regis vxOr ad rege Francu 
oblita viride c6fert:ille<?b,pfedo iuuenis cefuetudme. 
Qi k a Ohilderico rogata q$ obre deferto viro aliu fcq-* 
ret :quia Iqui t comumoe tua vfa fumlmodeftiacj; 8C vir 
tutem tu5 fumexfeta.Quod fi meliore te qucpia vfg 
terram efle mihi gfuafum habercrillum terra mariq? in 
deferta perfequerer. Hac liberate fermonis ddedatus 
Childeri: bafma vxorem noduxpo initiatus accepit? 
biilini hofpialitatis beneficentiam minime recordatus 



Digitized by Google 



RexClodoujus; Fo.VHf/ 

PifoltaC|iiuptiar5cocubitubafinaCMderfcumadmo 
nettnode Gne re voluptaria ptereariforefc» palarij obfer 
uet:& q viderit ad fepferat.CreduP mulieri vir tertio 
fores aedium aflferuas,ad bafina q vifa videritdefert, vi VtTum €# 
fos a fe in atrio palati) primu quide rhynocerotas qvni childeriT 
comes appellant leones ite 8dleOpardos.SccPovrfoe Iu- cus vidit 
pofqjfuretesmdfecus ac fi i {emet ffuire fcftmaret.Po- 
ftrcmo exiguos canes alternis fe mOrfibusTpetcces.Qiif 
dia vdud futuri pfcia vates refer? ti marito e*planat:,p 
dituriXex eorix cocubitu varijs moribus fobdle.primi 
qgenerofa natura forerirhynOcefOntas imiratur5,vrfit 
lupiiqp haud dilfimile.altera,q rapinis atm incedat. tertii 
qifefiofedete comordesrcanu rabie aflumat. His bafinf 
pfagrjs gauifuS rex in maximifpc rapif vetur^ex pnti-' 
bus nuptiis nobilioris familie delde aliquot plqs viftos 
alemSnos i pt3rem accepi trmult is ride gcftis per annas 
quattuor & vigTt i clarustmories filio Clodoufo regfi3 
reliquit.p eos dies fanguis riuus tholofae qui gothi occu 
parit die cotofluxiflc vifus rit.CJnfignc fuit hoc feculu Prodigi-» 
optimisfacerdonbus.Naapud tholoiates Exuperius: um. 
apudvienifimplicius CMtare enituit. Amadusburde- Sacerdos 
galli illufoauikAlbigefios docuit damianus. Vencran *** optu 
aQ aUerni.Ruftkftcacurd.Pegafinum petragorr|Colu«> n*i» 
runc.Nec fil?tio fitcreundus eft fydonius. Qui faccrdos 
auemorum eX (enatare f*5hxs cum graui fame burgun- 
di laborare quattuor egenorii milia fuis opibus pauit. 

a v '“jLodoufus ipfe Vt erat egregia forma ita 
|yN^magnaniniitate i prjclarilque moribus gra 
«^tiam fibi facile coparabat.Siagrium iri pfi> 
is quem fueflionis principem pater Gil- 
& ^j lo reliquerat! loco exturbat, duitate rece- 
pta.Tnde incurftonibus ad remos vfque praedas ex tem- 
plis chriffianis faricns vas aquarium cui vrceolo nom? 
franri dicunt :ad remigii remorum antiftiris ius perci- 
nens exportac.Qpam vrceolum v t recuperet pontifac 


Digitized by Google 


Liber.T, Rex clodoueus & crodklis regina* 

oratum rege mittitlSuefionem regreflus Clodoueusiu 
bet praedi oem.,eius in milites partiendae caufadn vnu 
locu coferri. Qu* poftcj cogdta funt pe tijc a ,pccribP p* 
ter ea q fibi iure belli ponebat portione vrceolii dimit^ 
ri.Quod cum primores no abnuerent, quida ex rjs qui 
aderit indignatus q> plus reliquis ex praeda rex defum<« 
peurus vidercturan vrceolu enfem adigens necjj tu in-' 
quit rex fupra caeteros mG quod tuum cft hac 01 pda re 
optes. At nihilominus rexiniurii ad tepus feres vrceo 
lum remigtjlegato refbruit.Nec multo poft Clodoue* 
cum exercitu recenferet,vifo eo qui vrceoli temerator 
fuerat occafioncfumpta(q> ille videlicet no facis como 
dc armatus effet)apprehenfum milite &folo jpftratum 
gladio c5fodiens:aa hunc inquit modum vrceolum g- 
cuflerasJErat per id tempus Gondobaldo burgun dorG 
regimeptis ex fratre crotildis.Cuius fpeciem, pruderi2> 
que cum per legatos occulte explorafTetClodoueus ad 
Gondobaldum ex fuis aurekum mittit qui (ibi vxorem 
Gonio* oonciliecratusvna cum puella burgunaiaquocj potiri 
bald^ bur pofle.Condobalbo 5q hf nupti; non fatis ad ftomachu 
sudie rex cflent:quod illas in (uam perniciem (bre itdligerer (Ni 
Crodl- interceptis dolo Crotildis parentibus regnum vfuroa 
jf c uerat)ex confilio fuoru aulicorum matrimoniu node> 
treifbt.Sunt qui crotilde rapta aclodoueo fuifle dicunt 
Du godobaldus fugati alpibus in nouariefes 8C vicinas 
illis geres copias duxiflet multis dadib 9 eos afficies. In 
qua una cft Iacobus bergomcfis.CCouetu apud fueffio 
ne habitojrex Crodlde regio apparatu fufeepir. Amauit 
q; ta & fi xpi documenta mulier feq retur.Qu3obre illa 
(edulo admonebat viru deos no colereifedcumcui fe-* 
ipfa addixiflet dnm xpm.Sed ille veteris obferuatiai- 
uxetusrfe maiora rraditioes reli&urum negat.TnterT cro 
tildis filiu enixa eft,cui vocabulum clodomiro fuioQui 
Clodomi Xpiano morebaptifmo ablutus, intra paucos dies rqo- 
ras. rifur JHkiius interitu rex in religionem vxoris triifertj 


Digitized by Google 



fex Clodoupjj. Fo.lX. 

Infante ab irads dijs afumptu/q> illu jcpo luo regina de- 
dicaflet.Graiiida itera Grocilde effeAa/editu itera ifan- 
tc facris chriftianis initiar.Mcacc$ vt eO morbo labor5 te 
rex accepicrvXori religione imprbperarrdcoru fuoram 
maieftari fcflket inimica,Regina aduerfus regis quere-> 
hs patientis fpetfadhibcns/egrotano Eilio folurem dei 
benignitate imperrauit.Pertmari aut in errore Clodo- 
«fo belluin akmSnds inftauratur Coftitutisin confpe- 
«fhi vrrinq; exercitibus mar£ confcrunt.Pugnatu cu diu 
eflecfrStis cedenbus rimet Ubi Clodou^ 9 : celuc$ fufpe^ 
iftens.Deus inquit que Grotildis religiofe veneratur/ 
audtSi vicero/fide te gpetuacolam. Vixpces finierat ^°r ou f 
rexrcece alacres francos pliii reinregrare colpicatQuib* Jjskpo 
aim iple quoc$i adi^dens/rege alemano perempto vi<flo 
ria potitus alemSnis lex polita.' V iAore etiam cre- 

dulum x^rcgcVedaftus qui tuUiaderat&qui poftea Vedaft 9 . 
atrebati pon tificatG admlftimiit liecu t 9 eft. cui rexcredu 
litatis8£ fidei fua^roncenarrarat,Crotildiscred{tielo 


doufo gratulata remigiu ponuficem nihil morata coue n, , 
nicatc$ ad dodoupi irroducit. que ad fe admilTum rek ® * 
diligenter audit defidefldxfiireligioe dlflcretem. Dies 
abluedo regi indicii gato ingeri Ornatu lauachro/ cum 
facro ftfbn oleu quo liniri ritu xpiano qui abluunf (olet 
fini miniftrorG icuria,fiue hoc agentedeo allatu no eflet 
ecce de fupis delapfa coluba phiala qua ampulla vocat Ampulla 
odoratiffimi liquoris oppletS ad mamRemigij detulit, (aera 
Crediti! eft Ipiritus dei minifterio id gpetratit eftcJEo li 



i ocpleroklodoufus ad dreufiantem nobilitate po- 
pulut^breuioratioehlta fuadetaTpnarifalfam deo rure 
ii<zione,8£ d? fidem ,pfiteri qui xps appellabatur: W dei 
fiu* dtetfquo auAorehofte alemanii inquit fuperauim*. 
Regis oraooe perculfisFrancora animis, xpm profefli 
abluti funt.Cjodou(U8Vt l pfc(ram fidem ligni aliquo 


c 


Digitized by Google 



Liber.!. Rex ClodoupWi 

Teplii a ojjc illuftraretrtcplum in colle lecuticio cj n5c genoucfj 
Clodo- appellat Panfij a fundamentis cxtruchim diuis apofto- 
u?o pari- lis Petro3£ paulo dicac.NS pcenbo huic loco adqcere q» 
fi) fa«ftu. nullo certo auftore fedperfeueranceadhlc meaaecaiS 
fama vulgatu accepi.Fuifle regibus f racis bufFoncs tris 
nobditatisquideifigne:fedClodou$oxpianis facris ini 
Lilia edo ^ ato demiflum cocio efle id q> nuc reges geitat/ lilia au- 
d mfta rea quibus fubeft coeli fereni color/que afuru franci di* 
a eunt. Ad liac re mihi altipulaf diui Bartholomei mona- 

fteriu c| gaudii! vallis appellat vbi fons huius miraculi 
teftis ab incolis oftcditur.T radicum quoqj cft pinum fe 
riceu rubruinftar figni militarisquadratum miro folgo 
re fplendctc diuinitus efle exceptum:quo in expeditioni 
bus contra fidei xpianf hoftes pro fignofrlci reges vce 
Auri fla- rcturrhuicq; vcxillonomen auriflamam haftenusper- 
«na. manfiflc.diuc^ a Dionyfianis coenobitis afleruatam die. 

Sed abutennbus flgno aduerfus chriiticolas regibus il- 
lud euanuifle. Alterum tamen non diffimili forma Tflau 
ratum efle q> ab epifeopis & loci abbate confecratu in- 
ter facraafleruatur.Suntquihoc cadefte beneficiu Ca- 
rolo magno collatum fuifl*econtendunt.Scd ad Clodo 
ufum reuercamur.Geftu efle inuenio a ClodoujobelKI 
aduerfus Sigcbertum qucpia.qua rem ab hyftoricisno 
explanatam prxrermitcam.Occifum came eu a francis 
§£ fortunis omnibus fpoliatum cSftac. Paternam dein- 
de necem animo frequeter volues Crocildis/ vltiois g 
cupida mulier Clodouju adic:qriturq$ paternum fibi 
regnum fraude Godobaldi burgundionis erepeum ne- 
cato eius patre/matre vero in pfluccum abiecb. Id in 
humani! facin 9 eam maxima regi ce debere:belli aduer 
(usGondobaldum gerendi quo 8C indignam paretum 
eius necem vlcifceref.&burgondorum regnu reciget; 
Burgun - ^ am quia in burgundoru nomen deuenimus origine eo 
dorum 11,1,1 breuiter aperiemus. Augufto imperante cum van 
origo. daloiugesinexcremisgermani(locisvbi confcderant 


Digitized by Google 


Rac C/odouft»; Fo.Xf 

himidw^turnybcnus 8C drufus bAauij luflliin ec» 
expeditione duxerunt.-quos vidos parrim vitra regni 
"Pf »n gallrjs per vicos quos galli burgos vocant di- 
ftnbutos habitare fecerunt Jndea burgis burgudiones 
pnmo appellatos fuiifit coperio.Qui fequcnd tempore 
lequanos_allobroges prouinciamq; parum narbohlfem 
« ludunu occupauercarelate fi quide atejt aurelie regrif 
fui fedem aliquando pofuenmt.NS dtho quartus dr- 
2K ardactnfo « regem appellauit k 

poilcdir.®; Addutfhis rexconiugis querimoniis in bur- 
gundamDueMgrosmcendit^ fugarum Gondobal- Gondcv 
dum obrideKoWdTum capit.Sed diues auro Gondobal- balduscri 
duKOpera ateds ardataevrbis praepotentis municipis/ pitur. 
tmgnis munenbus Clodoujo oblatis/ fe liberat annuii 
tributu regi polltd^RdiAo quincf; militi armatoru in 
burgundia prffidiojcui Gondef. Ilum Gondobaldi fra^ 
orem prffecerar.Clodoufus in fraciam reuertit.Egrcfib 

burgundiaregc/GondobaldusgodefiUum viennaiob Vioin* 
udeturatrtm ih ea dcpragh2fum no firte multdnimftra 
ge trucidauit.prodidit vrbem G5dobaldo plcbcius qui 
dam qui aquae duftibus praefiierat/ indignatus fcilicct 
q> iminente comearus pocnuria fuifTetcum mulegenis 
ciuitate dimiflus.Eam ob rem Godobaldum docet per 
«um diidu viennScapi pofTe.Refcratoigitur meatu uri 
mjfTo milite vrbscapjrurrFraiici Vero milites quos go- 
defillo dodouf us tradiderat/ad alaricum tholofamrele 
gari runf.lLPer idem tempus irrump€tibus in galliam *- 

gothisrbonaFrandae parte OccupataJarriana impietate S™ 
plurimi tenebantur, . Afliimptain eosexpcditibneClo- * 

doueus priusq moueret.Paternum vim ex fuisprude- 
tem ad alaricum gorhoru principe in aequi taniaorato- 3J£J* 
rem de reb? qu f ex vfu vtriufq; regum ecn t mittit. Co A * ana ' 
uemt diem locumque regum cdlloquiddicere.Confri- 
tuto tempore quo inermis qiiifquc accederet/ Clodo- 
Ufusiterinacquitaniam parar*T n terini pacernd ne^o> 


Digitized by Google 



Liber. I. Rac Clodou$us. 

ciu dat,exploret quib* gothi tdumSris vtitur. Qui ad 
alaricu reucrfus onedit noitcm,& fuoqt queq? ferrei vir 
ga no minima! craflitudls manu geftarerquf vel ad geu 
riendu vel iaculldu idonea videretur.Quedolu prude 
ter aiaduertcspatern 9 :apprfhefa regis manu ^pmiflTi cCf 
admonuic.lllc dolu quaten 9 potuit difTimula&,gfidiam 
abfcddit.Tide paterno in fulpitioc gGftete,placere fibi 
alacrius ait ootrouerfia q inter reges agirabaf ad Theo 
doririi Icalif rege referri,& ab eoacftniri.Cu adThetv 
x doricu ventu dTt,ille ca cogni ra litigatores in aquitani3 

Theodo- remittes^ubet paterno vt in fummi turre qua lpedefi 
rici iudi" gnabat afcederet,haftSc£ cre<fti tenereegothi vero tam 
c j um diu mimos ad hafta coqceret:donec ad eius mucronem 
coaceruacis numis liafra rotategeref.QJ’ iudiriu noac- 
ceptaucre gotlu.Sed indignabundirpatemu ludibrio ha 
buerut.Ni cubiculi eius effraftis quibufda tignis,0£de 
fuper coniectis tapetib’ cu giculu OccultafTentrpaternu» 
du noctu curidi corgis gfa ercurgitrg effraftum tabula 
tu deorfum peeps delapfus brachium effregit: reliquo 
corge grauirer cdcu(lb.Hac ini uria affedus parem 9 go 
chorii gfidos mores Clodoujo renudat. Quiobre irri 
tatus rex,oratioe ad fuos de violato orato recita exerci- 
tii ingredi ad hoftesimgat.pri 9 tncji acie ^pdiret ad di- 
ui martini fepulchru donaria mirritreagde futura vifto 
ria oraculu expeftaret.venietes qui mim erat du ad fo- 
res templi accedunt audiut pfalletes (acerdotes dauidis 
q, hymnu.Protexifti me dne virtute ad bellum. Q 1 P orni 

nis loco fufripientes,oblatis muneribusrad regem gni- 
drer fc conferunt. Oraculo accepto rex ere&ior fatftus 
ad holtem feftinat, Dum procedit agme V ienna amnis 
obftitit,qui crebris Ibribus in tumueratrita vt vado trS 
firi non poflet.Impcditum dolens exercitum Clodouf- 
us,dcus inquit optime in tribulationibus adiurorarte- 
de cp in hofres tuos proficifcor.Faue religioni tuf quam 
tucor.& ne differt de herctico gotho Tumere vldonem 


Digitized by Google 



R« Clodoofii#< FaXF. 

8 ^ qui nos praepedit da fluuium vadabilem.Hoc Prjca- 
tem Clodoujum non eftarpernarusdeus ad prima e iri 
infequentisebeilueeeeruuse filua(neminc inclamante) 
inconfpedum fe^rupitrqui magnis inde militum vo Ceru* in 
cibus exritus:fluuiuenatans:qfi itineris ert plorator va- dex l t , n _ 
dum monftrauir.Hunc fecuti milites in vlteriorefluen ris; 
ti ripa qua ceruus traiecerat cuadut. Vitra .pgreflus ex- Oftccuim 
ercirus/addiui Hylarij PiAaucn.fde confiftit. Vbi mte 
pefra noAe quiefeete Clodopereo ignis in tentoriu deci 
aere vifus eft:q? prodigium plericf bon 5 in parte inter- 
prftabant Cum no ,pcul abeflet hoftis.milites in aciem 
rex eduxitrmoxcp atrox vrrincppliucornittif iuxtaflu 
uiu clanu.in cJpo voglodinefi qui ab vrbe piAauorum 
decimo miliario abeu. Rex inter pliantcs alaricucofpi- 
catus eu inuadi t:& fol 9 foli congredies folo deieAum 
gothu necat.Hf c fin is alarico fuit/cum anos duodecim Alarfcut 
tyrannide aflumpfiflet.CHanc viAoriam Clodoujus gothus a 
mox infigniorem reddit theodorofilio cu exercitu in clodouco 
narbonefem ^puincia milio. quo duce ea pars qua nunc occidit* 
occitana lingua vocSuipfos praeterea aruernos patri au 
dientes fecit.Burdegalae tiic clodoujus hyemabat: vnde 
ineunte ,pximo vere tholofates petitivbi alarici thefau- 
riaflferuabantur .Quibus expilatisrreliquas vrbes quas 

g othipridio tenebat adont.Hilq;(liofte vndicf detur- 
ato)rranconi praefidiu ponit.Rebus ad hunc modum 
quietisrthuroni! fe cotulit.vbianaftafq bizantini Ipera- AnaftaC 9 
toris legatos audiuit/Tperatorio nole amicitia ci offeren impator» 
tes romanumcj confulatu.Quo honore affcAus rex 111- 
fcenfo equo in patente campfi qui iter diui Martini aede 
thuronuc£ g tepus erat ,pficifcit,vbi populo varia mu- 
ncra ,pfudit:cunAis acclamantibus.Bene fit regi confu- 
licjj romano.CEqui deinde memor quo in bellis liben- 
ter vtebatunquencj diuo Martino voti reus dicauerat: 
equum ingenti pecunia redimicum frufrra iulTilTet: nec * 

moucri loco equus fcopuli inftar pocudlecraureos cen- 

C ii) 

Digitized by G O I C 



Uber J. R« Clodoup». 

tum quos illa aetas folidos appellabat priori praedo adtj 
d luber.accjita equo recepto.bonus inquit in negocqe 
adiutor Mar dnus efirfed merccde carus. Pacatis paululS 
rebusrregna carus cameracus princeps infequenris cau-* 
Regnaca^ fa belli fui t^rar enim petulans 8C mulcalibidincfamo* 
rus carne fus.Quibus viti^vt principibus fere contingit) pharo 
fagdns, quidam aflentator morem hlandiflime gerebat/ita vt 
nihil n3 illi crederet regna carus Jdanc rem proceribus 
aegre fcren dbusrad Clodou jum mittQt/fua pollicente» 
operam fi cfFocminacum homine pricipacu amoueret. 
Adduntqicu pugna iniretur fe fimulata fuga dnm pu 
gn? tepore defer turos Clodoupts vt proceres conueta 
feruarentrprea fabricatus armaeacf inauraraitave credi 
aurea poflient^iditonbus dono dat. Adulterina munera 
mox cum exercitu fequitur Clodoufusaftrufta vtriqj 
Clodouei adeconfcrta^fordtermanuproditiores fimulit fugi 
° duce deferforque captu occidit rex mandat vnacu cius 
- * fratre qdudauxiliu no tuliffec.Necauit ite flC ^ppiquot' 

pes:ne fuccefliois iure addufti principatu regnacari v£ 
dicaret.Prodirioribus aut(cum fe falfis donis a rege dt 
cunuetos quereretur)refpondit.Quibus prfmqs ale di 
gnos eos putaret qui fuu duce jpdidiflent&ids illis fu- 
perq;e(le<$, vita dbnaci eflent/atq; ita illos domu dimi 
fit.Clodouf* rebus geftis plurimis clarus poft acceptam 
xpi fide cu annos, xxx. regnii adminiftraflet: quattuor 
fuperfritibus liberis vita decedit, Regis mortem pr(ccf> 

Maipcrt 9 ferat ingens apud vienna vrbeterrsemot* quo cScufla* 
vienriefis palatinae aedes vna cu priuatorS domicilr)s/ teplifa? cor- 
qpifcop 9 . ruerift.Haec Mamerto qui potifex vrbis erat .aula fuit 
' inftituendf fupplicacionisqante dominictf afcenfionis 

diemfeftuquocanis perquaCq: ccdcfias letanif nomi- 
ne celebratur.® Conditus eft fepulchro Olodouf us qcf 
ftiananucParifrivifiturinfdePctria fe aedificata. Ad 
» ditumque tumulo infequens carmen autore Remigio^ 
tinno chnfliano quingemduno decimo quarta. 


Prodi 


Digitized by Gc le 



RocChadAarti»; Fo.XII* 

CDiuesopum: virtute potensrclarufcf triumpho 
Condidit hanc fe de rex dodoueus.& idem 
Patricius magno fublimis fulfit honore* 

Plenus amoredcicontempfit credere nullo* 

Lumina qui varqs horrent portenta figuris* 

Mox purgatus aquis 8C chrifti fonte renatus. 

Fragrantem geflit infufochrifmate crimen. 

Exemplumq; dedit fequitur quod plurima turba 
Gentilis populi rfpretocp errore fuorum 
Doctorcm cultura deum verumcp parentem 
His fodix meritis fupcrauit gefta priorum* 

Semper concilio caftris belliicp tremendus 
Hortatu dux lpfe bonus ac pcvftore fortis. 

Conftru&as acies firmauit in agmina? primus. 
fLEo regnante precibus beati Remigi) frater fueffionu 
poncifexrvedaftusattrebatium& Auitus nouiomefiu 
ecclcfrp praceran t:ar r ian j s m agnopere con t rarij. 

® Vcceden tes Clodouaro filriquosquaruor 
ex clotildcfufcepcrat.rcgnum quadrifaria 
concordibus raro euenit(quod de imperio 
agitantibus animis)partitifunt Theodori- 
cus mediomatricos qui 8C mettenfes: Cio- 
domirus genabuqucaurelianusrclotarius fueffionem. 

Childebcr tus pannos obcinuir.Hiocscum fefe mutua 
amicitia coleret regio nolefcorfum afTumpto dani mec- 
cefem agru inuadunt pdas facictcsrin quos theoberrii fi 
Ini cu iuftis copijs Theodoricus mittit.Fufisdanisrad pa Ckxfldk 
trecubonocaptiuoi^nuerocriuphasTheobert 9 fere- ^ 
cepir.CIntereaclotildis filios ad fc parifium conuenire 
madat.Atcp(vt erat appetes vindift? £xmina)uuriail 
iis agit prn$ necis. Ad lequideburgundircgni portio- 
neptinererfed godobaldi pote tiaatcp crudeli tatevtrocp 
parete orbata fc & hereditate priuata ce.q obrepeari vl 
cionem paririd^ Godobaldi gircr aflumfir. Moti mater* 
nispabusfilijrcocraftis copqs burgudis bdlu Tdicunt* 


Digitized by Google x 



Liber.T, RexChildebmus, 

Bellum in Quos g ide tf»(Godobaldo patre vita fun<$o)Ggifmfl 
burgum*' dus moderabatur. Qui deledu mflku habito: aducrfus 
fjos, Fracos fc obddt.Dimicatum eft acerrimis vipbgStSed 
* inclinSte ad Clodomiru forcuna figifinudqs in fugaca 

pitur.vindufq; aureliam imiflfus eft.que non multo poft 
dodomir 9 parite? cG libens interempti! in altiiTunum 
puteum depei iubct.Sed inde tandem exemptos ad diui 
. mauricr) monafteriG quod n5 longe ab ododoro fiban 
di? vico funSgifmudi frater extruxerat effit rrisbi» fe 
peliri pcrmiGt.CHuic clodomiri fortunae aduerii fuc- 
ceflit, Nam cognito q> GondeualF burgudianu impiil 
vedicarct:bellum reintegratSed dum longe a fuis do- 
domir 9 hofte gfequif a multis rirc5utnt* (q cj Eifctibta 
oculis & minaci vultu cerrori eet)inimiqs cSiedis vn- 
d)<^ telis appetitus: pugnaciiTimps rex temeritatis fine 
poenas luit. Amiffio rege Fraci nihil pauetesdfii fui mor 
te vlcifci j>feuerat.V erfo in fuga burgGdione multis in 
reremprisivicosagrofq; depopulantur atqj incendunt. 
CErat clodomiro liberi mares tres.Thcodoaldus, Gon 
therus,& ckxbaldus. Quos a pafris morte educandos 
apud fe ckxildis recepit. CClodomiri mone nunriata 
Clorarius atej childeberf f ratem? neds vitores coada 
exerdru inburgundia pgurJFugaro gSdomaro, eiufqj 
. , . vxore in capduitate abdudarvniuerla burgudia ponti- 

• m • "" tur.CHoc bellii mox hyfpaniefe fecutum eft Cui amal 
cus * ricus cim dedit.Hic in extrema gallia 5 ad pyrhencum 

fpedam jcolis:hyfpani3 cf5 gothis tenebat.Mortuo ve- 
ro clodoufo i tactam antea regionis j»c{ almaric 9 occupa 
uic.V nde alos rollesrad reges francos de ea re nondum 
mittir.pctitq;eorS amidpa frui liceat:atcjtex eoru fa- 
milia ducere vacore.No indigna petitio regib? vifaefl 
Sorore virgine illi dac.QuI regio faftu fufeepti. Amal 
ricus liberauter primurmox cotcptiflime habuit. Quip 
pe qui arriano veneno ibutus redae fidei mulierem dc- 
fpueb^t.adeuntcm<^ ex more xpiano ccflcfia? cQntq- 


Digitized by Google 



Rex Chfldebertus. 


Fo.XIII, 


melius pfeqbaf .Lutoc^ g vi5 a pueris madabat,c5tanU' - 
nari. Hoc diu pafla mulier regibus g Iras fignificat quas 
a viro infideli tolkraret: latunt$;cfittiufiasnalriripett| 
lanoi temeritatemq; copefcerent.C rebro mulieris qut» 
ftu pari reges cogunt exerritum. At childebertus udv 
limi vir aio non expeftato dotarso.*milite in amalricfi 
educit. Cognito quid in eu a cbddeberro parabatis»** 
gna quoad poteft manC amalricus terra maricf; cogit: 
tueri fe feinnas. Aduenietibus f racis holtiliter occurrit: 
militQ nuero Iferior eetin fortitudine tri fpe oem 
firmauerat.qua prima eximiaq: virtute viAorialfpemi 
inero vifa elt toparari.Pugnatu e equis virib^ diu acri-* 
tercf.Sed gociiis cedentib 9 vidoria penes childcbemifn 
fuit. fugientem amairicu du aiaduertit miles quidlfr^* 
cusrcxcitato calcaribus equo: tyrannG lancea confodit; 

Qua r ecognjta,rex frScus medi? petjs hyfcani? gothos Toletum 
icredibili diltgctiapfequitidonec foletff ad anis tagi fi* 9 > * tur » 
pas munitiffimi vrbe acceflilTer.qua obfeflam:{Si adui Tagus* 
bus no fegniter defenfa capit fapt? pib? exadiflunc co- 
accruatis bonis Cpoliat- atejita forore recepta Atmoge 
piorbo du reuertit abfupta ad pf is fepukhru pariti) coi 
locat defunda.Quos vero calices 0C vafa facra temeto ex 
portauerat religiofis regni fuilodsdiftribuic. 

Is vt roemorauim 9 a childeberto geftisnurfa 

Mt - - — d — * — ^ t — ! yj 



dorico obfidecur mdes qui i obGdiSc erat accepto q>Idi 
ui hiliant teplo plf rk$ dues fortunas fuas cotuliflentan 
teplu refradis forib 9 irrumpitjflC cffda diripiens expor 
tat.Sed .ptenus vindex facrilegij deus piatores corripit 
infaniadiorrenda voce clamantcs.Cur o bte martyr ta 
dire nos crudas Jdoc exeplo dod 9 qui milinS fcquitur 
teperet a rapinis ne facris lodsiniurius fit. Apprjhen- Sacrilegfj 
dit interdu ppaia (acrilegos,AC fuas deys iniunas graui pena. 


Digitized by Google 


UbaX 


Rex Childebertus, 

tervldfdf.Qd’ figinaldusaruemoru pfed^no ignora 
uicjcac^licccu dominadi elatus rpoftq mulca ab incolis 
furripuicvilll burgratenfem qu£ Tet radius ccckfiar <&• 
ui iuiiani donaucrac occupauiunoxcp mente captus no 
prius fui compos fafhismq villa reliquiflet compcnfii 
rionc exhibita rerii quas temere abitulcrac. Sed re intra 
paucos dies copofira cocordibus ais reges in Hermofre 
Bdlu ad' < * um Thoringjf principembellum mouenr/pptcrea q> 
uerf 9 her> ^ ua ^ u amalberg^ vxoris duos quqs habebat fratres Ber 
mofrtdfi' car '** & Baldricum necaueratraelatos q> regnu affedaC- 
ourcau fem .Tlioring 9 rc cognicaxollecta magno nueronunuT 
dolo.itercipere frScos Iftituit.Fofla alti qua frac 9 iter £a 
Auras erat longirudi ne magna pduxit capitibus defug 
coniedijjvt foede vircnrisnerbf miles illutus fraudem 
no pciperct.DeteAo per exploratores dolorreges irrita 
dorcsnAi liofte Ceroduspfc^nmcuF donec effufa fuga 
thoringiadflumenqjeDrulinguaoneftrutvocant fere 
dpiunt/ Vbi ad fluminis ripam reuocato ex fuga milite 
bdlu inftaurar.Sed cedere coafti i ,pfluctu fe promifeue 
comittunt.Fadacj eft eoru tlta ftragesrvt ocrifotp cada 
uenbus pontis loco francus v teretur J-Iermofredus tn 
cupaucisi vrbe quandl qujf regio theodorico poftea fu 
it fe recepit. Ad que dimitto nundo thcodoricus faluct 
poUicetur/fi ad cafteUu tulbiacu q» no procul erat fe co- 
ferre nopigritaref.N5danti fide adhibes hermofredus 
ad theodoricu fecofert.Du vnaad pinnas caftelli lana 
bulant & fabulan?. thcodoricus hermof reducubito im- 



te ad (c verrcrctrOuc quiafvt dt human 9 alus(caufas 
rerct vfurpadi fraterni regni qui finitimus dlecdC ideo 
inuidif theodorico eflet. Diffimulato odio dieodoncut 
precatur per nudos fratrem ad fe m cboringil v«nias£ 


Digitized by Google 



RtxChfldebertus* FaXHIl, 

habere ex vtriufcjcomodo fit. Ad que nihil a fratre 
doli metuens Clotanus accedic.Occultos p oft tapetem 
in cjnaculo milites Thcodoric 9 in armis locaucrar. QdP 
cumpaulo altius penderet velti/Clotarius camaculu in 
greflusrarmatorurn pedes confpicatusrfraudc deprehen 
lareftiticadmonitifque quos fecum habebat clientibus 
clam armari eos iubet. Theodoricus animaduerfum a 
fratre doluintelligcsrioco fufpitionc purgauitrhlto de 
inde cum fratre colloquio argeteo vafe qcf peluim vo-* 
canrLothariG donat/arcf itadifceflum cft. Veru follis 
dtatus ira Theodoric 9 peluim a fratre p filiu repetit bel 
li occafionem meditans fi vas non reddei eclmpetrat a 
patruelli Theodebertus adokTwfV ad parre refert* 

Sed tande in apertum fe Theodorici ira prodidit. Cre-* 
bris incurfiomb 9 in alterutru faAis pax Iter eos paucis 
poft diebus conuenit.quf tamen fufurronum delationi 
bus violata eftrobfidibusqui apud Theodoricum erant 
inrerfcAis.Nihil em apud dominandi cupidos ^bitatis 
aut fidei eft.Libidine erh habedi reges fcruntur/nec ami 
cis/nec generi indulget fuo.CIntcridu fe fratres odqs 
agitat Clotildis mater ex Clodomiro nepotes diligens 
ter non fecusacex fc natos apud Parifios procurabat; 

Hac fufpitionc du&us Childebertusrquafi illos regina 
ad regnandum educa retraccerfito fratre Clonrioquid 
de matre nepotibufcf pefitet aperit.Placuit vifendi cos 
caufaratcf cognofeendi fi illorum aeras diuifa inter illos 
hereditate adprincipandu ydonea eflcrrad fe perarcha 
dium quedam mitti.Lxta nuncio Clotilds dimiflbs ne 
potes patruelibus comcndat. Quibus in cofpcAii addu^ 

Ais maiorem natu Clotarius mox terrae alliditrenfc per ( 

ilia adolefcetis proftrati tr aieAo.Hic perterritus alter ad - 
Cildebertu feproripuit:oras vt fe ,ptegeret. Qui fiue Apatrtic 
miam fimulasjluereuera pueri mifereretrclotariupla^ n€ * 

care ggitjn que Idignabifd 9 rex:tu Igt hui 9 auAor facio P° t€S 
ris es;dC nunc peenitet cofiltyaut ergo lllir proijce abs tC a «untur* 


Digitized 


Google 



iaberj. Rex childcbertUSj 

aut mortC fflds manib’ obito. Ad haec verba dimiflunt 
putru dotarius obtrucat.Incerim du in ntpoifi neccit? 
tos regesclodoaldus videt :auxilio,pceru dilapfus.cleri 
catfl < pfefTuscft& facerdos efferius vici rchgiofifliml 
vbdc.Scributquidl vnacu putris nutrices quoqeene 
catas. Huius fcclcris Imanttate aliud no min’ i huanum 
fxcfliffe traduc ad priorS nucifl archadiurn dc pueris ad 
teges deducedisvndanG qucdl auli c O pronn 9 ckxildi 
regio iuflii adiuiflceicfcgladiu fi C forpice obtuliileladan 
ccps oblatu Clodldc mufiraffermox exvridano^fiuiflc 
quid hoc oblatu ptcderethllficfc rfidifle gladifi necerfbr-» 
pice facerdociu in nepotibus otninarilcxperiare fe vrrfl 
regina eligeret.DemG hffir^ut reginl negafle nepote* 
facerdotes foreXdc hlip regibus fccurl q> inoccat? nui 
li v ina Iferedl formidaret.Sed regnu abieob 9 odiofa mi 
fcrariocft.Tl crudele nepotC ncceflC (1 modcftifljinc fer 
ret clotildislel quoq infeques belli mot? mifera (bilici-* 
cudinc cSfcrit. C I heodorico que mertefibus impaffc 
fcripfi vita (liblatojtheodobert* paterni! regni fufeepit 
Qik aducrC* clotariQI focietatc belli q> ii diu childeber 
tus piCoru rex alo agitabat accitus vocati chddeberto 
auxilio fuit, luriis ergo pari fide exercitibus inclotaml 
jpfidfci conihruunt.Ea re dotiklis cognitaxeliftis pari* 
frjs curonS abrjerdiui Marrmi aede lachrymans Tgr editur. 
Orat religio£> mulier btldlmu confeflorc pces eius exati 
dta cnej wat fratres regesrfilios dios inter (c confli Aa- 
liqui tametfl cSpluribus effent inquinati flagiopoccur 
rat tamen fure cipus ne infania efferati fraternitatis quo 
qj oblhrilcanf .clotildisorone & bfi de deomcridpontifi 
c» interuetu credi p3t in beniuoletil fratres rcdqflcN] 
cO ades non procidxonftiriflenttorris imbribusnonare 
fopramodu codoratc^validiiTimo infufflance vento: 
ta tepeftate childebcrti theodehertiq copi? attrit? funt, 
vt nihil illis (ibi armorum pcer clipea reliqua habuerit. 
Pnxqbctethu tn i m ilitet Uccritvcftibw fiC fagis diem 


Digitized by Google 



Rex ChfldAcrtitt* FaXV* 

ilKivUtmu f ibi certo eflTccredant.equis fnfujj p multa 
miliaria diffugietibus rari recepti funr.quin ipfis regib 9 
cfleftis ignis qui crebro fulgure corincrcr micabat, tinio 
re incuflit :ne cu tc tortas Icedro vna flagrarent: cu huius 
tepefiatis nulla pcdla neq* vilius pluuix gurra Clotarij 
milite attigit.Hoc terribili admodfi prodigio haud du^ 
bie intellexerunt reges refte t illos dei ira exerceri q? in Mirum* 
nocenre frarrem bello pdere cogitaflent.MifTis ergo ad 
elocanulegarisjpace vitro polliceturrq vtrinq; data di 
fceflumeft.Haecinagroaurelianenfiapud cobru viefi 
gefra fuifle coperio.Poft hjc Childebertus velu t ad beU 
Ki narus eflret:brcuirequiemilitib 9 coccflracomiratefra^ Bellum S 
trcclotarioirerraconesmouet.Cui 9 bellicam abauAo tcrraco- 
nbus traditi no inuenio.Credo eu prfdae&regnadi (b nes a chil 
lum cupidi tateaffeAum huic bello incubuifle.Pria hui 9 deberto 
expedi donis cafira ad cj far augufia vrbe cliildcbcrt 9 fi^ geftu cae^ 
ftit.QuScircuuallataoppugnareiubet.Ciuib 9 forriffi^ feraugu' 
me fefe primu tucnr ib 9 :cir altera infuper oppugnatione fta obledi 
primi eXpeAarcr ad dei ope conucrfi fupplicarione de^ eft« 
cernut.circueunrp pomerium ciuitate refonatediuinis 
hymnis clero.Que cocecu vbi aiaduertit childcbcrt 9 co 
gnofcitoruricolaquedam fupplicationc ritu xptanoa 
populo flcri.vc milcrto ciuitatis deo in hofriu ptate no 
veniat.Ea re cognita 8C q? xpianieffent childcbert 9 ru^ 
fticoimpatlocipontificeadeat monearefad fe F cafira 
venire. EdoA 9 a rufrico ponrifex ad rege nihil verit 9 ac 
cedit. Que afFat 9 childebert 9 .quia Iquit;o pful coprn no 
bis e vos xpifacris initiatos ee:eicj;religiofe famulari de 
cretu nobis eft pcere ciuitati: obfidioncq; foluererfimo 
de diui martyris vincent^ fupftitib 9 apud vos monu^ R c ‘ ic l u, f 
metis aliqd nobis irnpcicmini. Regis volutate ad cleru c ' ,ul .y m> 
relata fepulchru martyris pontifex aditrindeq; fufeepta ccntI V 
fiola 8C tunica regi dono cotulit.Qu^ religiofifllme fu^ 
fcepca rex p fAc aflcruabit.ObfidiSeigit liberata ciutra^ 
te cu de ^pulciacfi pontifice nihil iterueniflfet digrediea 


Digitized by Google 



Liber J* 


RexClotariuft 


Moftern! 
beati vin 
centq ex 
crudum» 



Clotildis 

mrmori- 

cur. 


Cr5ni re 
bellio. 


exerdtns agrum cacfar auguftanu vaftaufcattfc ita Pari 
fium aduemes fdem diuo Vincedo dicat monachis ibi 
dem inftitutis quibus eas quas de rnanyreinduuias ha® 
bebat atrribuit.Huic monaiteno diui Gaynani de pra-> 
fis appellatio in hodiernum diem manet. 

'jEbus in hyfpania(vt pmifium eft) geftis/ 

, t heodor id mors regi renudata «ftdiuic &- 
jl^theodeber^quiaregno (uccefliflet/inl 
| ,quo aio Childebcrt 9 tulit.Coicato igif «i 

, _j fratre Clotario cofilio a Theodeberto re- 

gnii furriperc medi tantur.Quorum coipris rac prudes 
occurres priufcj in apertum ,pdiret dolustinfurgcnte in 
eum debita erga auunculos reges obferuantia retarda- 
uit.Faob rem alios fibi vultus effingens childebert 9 fa 
tius efle cenfet beniuolenria vd q nepotem regem euit- 
demcj: potetem laceflcreque facile fuperarc non pollet» 
vocatu igitur ad fc Theodeber tum blande excepitrprf 
ciofifcp munerib 9 donatum a fe dimittit. Adeo rara eft 
inter principes amidtia.‘autenimliuore gculfcaut inv- 
peri) maieftate fcroccslautfquod plerumcp accidit) alio 
rum potentia fufpeda habentes occulas inter fe dolis 
agere folent.lntereafcniomorbocji confefta Clotildis 
mater moritur.prfdarf religionis foemina 8C diuo Mar 
dno T uronen.pfuli praecipue deuota.Quam turono vr 
be regia popa elata filrj reges ad Clodoufi tumulu ap- 
ponut.Elcuatumq; nunc veneratur corpus cius in capu. 
Io ac pheretro ibidem adhuc cofpicuo.Eodem ferme te- 
pore theodebertu vltima fataauumpferuntrrelido filio 
Thcodcbaldo regni pacemi hfrede clotario aucc iniqua 
iterum fortuna aduerfata eft.Na maribus liberisfeptem 
SC foeminis duabus cum beatus hominum opinione ha 
beretur crannus patri cotumax extitit. A quo in aqui- 
tania miflfus praemere populum vedigalibus coipi t. Ea 
re cognita Clotariuscrannu domum reuocat.Qui cote 
pto patris imperio ad Childcbcrtuquem nqn bono fa- . 


Digitized by Google 



Roc Clotariu». Fo. X V !«• 

tte in patrem animo efle arbitrabatur fe contuli t. Addit 
ad exulceratu childeber d anima nouas indignadoes;iu 
req? iurando feperfande afrringit oppugnaturum per 
petuo patrenh&curusigitur accept? fidei a crannochil 
debertus bello perfequi Clocarium c5frituit£o quidem 
tepore dum Ckxarius expeditione in faxones haberet» 

Quos cum femelpfpere fuperaflet/fecudo in eosmev 
y ens q> promifium tributum no (bluiffdu/cjuis praeliti 
deprecarentur/ SC imperata fe faduros polliceretur; pu 
gnanon abftinuitrin qua multis fricte occumbentibus 
Ckwarius cum paucis ad fueflTionesregrefluseftaduer^ 
fuscrannum gon trano a rc$ ariberto in aequi tanii Cio* 
tarijiun"umouentibus,ChiIdebernjs capaniam infefto 
«xerriru incurrit.Inde vaftatis agris cum praeda multa 
reuertentem poft nonum & quadragefimu regnandi an 
num mors occupat.anno falutis quingetefimo quiqua 
gefuno nono mortuo apud aede Vincetij martyris jv 
ximeparifios fepukhrum fuit.Childeberd morte quia 
liberis careret omnia ad Clotariu peruenerunt.Quo ac* 
ceflu Fracorum regnfr magnu incremetum accepit.Sed 
audo regnorauarida Clotariu inuaCt. Excogirauit em 
tertiam ccclefiaiticorum prouentuum partem accipere^ 

Cuius conorpifcentif aflentientibus ipGsrvmus tant um 
turonorum antiftes iniuriofus refiftitrdicens.Si quae deo 
dicata funtauferes:8£ de pauperum horreis tua perges 
explere.*regnum a te auferet dcus.Qua increpatione ter 
ritusClotariusincocptoabftinuit;Eadem tempeftate in 
ter francos erat atq; hyfpanos de celebrando pafchare 
contendo Jlli enimocvifl.Kar.Mai).hi jcp.Kaf.aprilis fe^ 
ftumdiem obleruabant.Sed hcc pertinax varietas fi-- Contro> 
ncmdiuinitusaccepit.Nam fabbato fando dum cathe uerfia de 
cumini ad regenerationis lauachtum accedunt falutaris pafchatc, 
apud hyfpanos aqua pe^aruicrcum eadem apud fran* 
cos redundaret.G regorius turonen . chilpericiftate hoc 
euemife tradit. 

\ 


Digitized by Google 



LibcrJ, 


ttac C locarius* 

rndipLiber fecundus. 

Locari 9 regno aflupto cranni 9 
afscramins(vtn7cj;ei feripru 
iuenio(tcmeritaccvlcifa pfe-* 
ueratrrac 9 pl 9 audere I m c^te^ 
ros*fi repugnare filiu no flede 
rec.hiroigif deledu miltcurin 
rebelle ,pgredit* Que veniere 
audies crann 9 ad conobaldu fi 
bifmitirniraquitaniae» regeg^ 
Sacelli di gitrquoadiutorepitmplioexcipet.&dconobalb 9 cui 
Ui Marti- iacellu diui Martini ckxariGfugics fcrecepifTetrneqride 
ni eXu- vilis polliciracioib 9 educi pofletnmiflb ignipirercu fa- 
ftio # cello crcmafrq>no multo poft tpc rex lufiit inftaurari. 

Mox cran 9 nilil morat 9 aabritonu comice fenabutu fe 
comlicrvbi recepris ex fuga militib 9 quG terra mariq: iu 
ftu exercitu cocgiflec pio pri fili 9 noces& armat 9 occur 
rir.Ordinansadpliualterurriscopi}sde paccplcgaros 
ten tatii efhNcgate coditioes pacis clotariorarmis deccr 
tarccouenit.Scdnoignar 9 prcjdubi 9 fic belli exit 9 : dei 
an ola opclploras.lufte de 9 Iquit afpice:8C q? dauidi regi 
dcfiliaabfaloneiudiciufcciftimihi imputo* Atcfita i 
pliu vrracp acies cScurric.Diu ftetit dubia vidori£ fpes 
dcmii adClocariuiclinauit* Fugati ^pfligaticj; funtho- 
Cranni ^ ftcs.In ter quos bona britonu ps cjfa eftrcranno cu vxo 
fupplicriL rc Qc liberis itercepto.Que I fcano p lidorc alligatu cre 
mari cu vxore 8C libens duob 9 rex iubcr: huiufcemodi 
fupplicio cran 9 poenas foluit cocepc$ aduerfus patre re 
belliois.CCrannomeritapcna affcdopr accepit a deo 
bnficij meor I Fracia reuertesad diui martini fepulchru 
fe cotulicnbi de bnficiis deo gras exhibens largiflimifcf 
muenb 9 teplo ditato petit pccrir$ aetatis fibi offefas re- 
mitti.Nec mora fueflione repetit* Moxcp, vt c gallice 
nobilitatis vana cofuetudo ad feras venatu dephededas 
ie coucrcicvbi du curfu clamorec$ fupra cj rege dignii 


Eiufdem comp< 



Digitized by Google 


Clotarij 

obitus. 


fte*Cbtartac Fo.rviv 

*ft dur/ofus obledatur morbu contra!i/r:quo langorecil 
annos vnu 8i quiquagita Tperaflet abfumptum eftraflifte 
tibus qtiatuor fuperftitib^iibi liberis ariberto: gontrano 
childerico atq figiberto. Fuit em Clotarius libidiniob 
nox ius. Si ex tribus vxonbus iugudc,arregunde,arq;c5 
fona mares fepte Si foemias d uas fufccpit. A regunde quj 
primf vxoris foror erat ex haccaufa fibi aflumpfit. Ro- 
gatus ab vxore vt aregunde viro illuftri collocaret: ad 
e5 ( pfed 9 eftfibicj:copulauic.Atq: paulo poft ad iugun 
de reuertensfecitiquitmcaconiunx defororetua quod 
me hortabaris.IJIa ern milii accepi q prartcrcarreros re- 
gni mei proceres fum illuftrior.Quod fadu inoderiamti 
lier aequo animo ferre fimulauit.Patris funus filtj fuefiio 
ne vfcjiornatifljmo comitatu pfecuti digno patre tumu 
lo regem fepelierunt.Sed priufg a clotario difcedo : illud 
non prjtermittcndu reor quod ei? maxie cognitu dignu 
eft mirari licet a nullofrancofcriptore litteris fuiiTe co- 
mendarii.Fuit iter familiariflimos clotarij aulicos galtc- 
rus yuetotus calerus agri rothomagefis apprime nobilis regni yuc 
fii qui regij cubiculi priarius cultor efler. Hic pro fua ite- lotl pnej 
gritate dc dotario cu melius meliufque idies promerere r 
cur reliqui aulici iuident deprauantes quodlibet ab eo ge 
fiu,nec deCidunt donec irricandu illi clotariii pcflimisUi- 
furris efficiunt.Quaobreiuratrex fehoiem nccatuitspce 
pta clotarij idiationcrgalrcrus pugnator illulrris cedere re 
gi irato conftituit.Igit,de relidafrancia i militia aducrP 
■religionis cathol ic{ iimicos pgir,vbi decem annos mul 
tis profpcre gdtis rebus: iratus clotarium fimul cum tpe 
mitiore cffedu: i primis ad agapitii pontificem fe contu 
lit. A quo ad clotariii Iris ipr^tatis adcufuefioe age te fe 
protern 9 cofertlvencris die qu;parafccue diciturrcogitSs 
religiofam xpiants die ad pietatem fibi profuturam. vnv 
litteris pontificis exceptisrcum galterum Clotarius agno 
uitrvctere ira tanq recenti liuore peit 9 rapto a proximo 
fibi equite gladio homine ftat! itcrimit.Ta idignamin- 

d.i. 


puna. 


Clotarij I 
mane faci 


nue. 



LfoerJI. RexClotariusprimtii! 

infigo» atqj Innomis hois nece reltgiofo Joco 8£ die sdl 
xpi palTionem recolenda celebri pontifex uequanimiter 
ferens,cofefti clocariuin reprehendit, raonctq? uquififfi- 
mi facinoris ronem habere/e alioqum excommunicatio 
, nisfniamfobiwru.Agapiti monita reuen tus rex, capto 
cum prudentibus cocilio ealtcri haeredes SC qui yuetotS 
delccps poilidcrem ab oi tnicoru regu diude at<$ fide Ii-» 
be rauitjibe rofcj prorfu fore fuo fyngrapho 8C rcgtjfcri 
otis confirraatjac quo fadum eftvt et 9 pagi 8C terr? poC 
Rexyue- teflor regem (cyuctociha&enus fine comrouerfianoiauc 
t or k 1 rick) autc ino xpianf gfjf quingcntcfimo trigefimo fex 

to geftu effc i dubia fide iuenio. NSdnantibus iogopoft 
rj>e i normSnia anglis,ortam tter IoSne hoUanduman* 
glii di yuetoti dommu quadtionc quafi ,puenc3 eius ter-» 
rf pars fifco regis anglorum quotannis obnoxia *flct,caft 
leti ^pprftor anno falutis.M.ccccjcxvi(|. de ratione licia 
iudiciario ordine ic iftruens/icut annotatum a me cft c5 
perifle iudicauit. Huius elocari) vxor fuit radegundis 
Radegu » q U { per viri aflenfum religionem jpfcflacf liab* meruit 
dis. afcriDt Patre em bcrengario rege nata cum afrancisca< 

pta eflet i docarrj fortem veniens ab eo i vxore dudaeft 
fcd caftra mjjlicr deo magis jj viro coplacuit. Eius regit 
decreto diui Medardi monaftarium foeuione inchoatum 
eftifcd a figiberto filio tandem abfolutum.Eft i anglorS 
gefts,egi?xrtum regem cum ab iimicis propter ei 9 de 
udia rifui liaberetur/filia regis franco^t cuius nomen file 
tio pterit vxore afluropfifle,fk cu ea krardil viru admo 
Letardus dii fandu i angliam nauigaiTe. Quo conubio egilbcrtus 
genfcf anglorum didicit modcft£/& cognitionem quan 
aam accepit vnius dei & fidei xpianf^ta vt ad anglos js 
ftfcifcente auguitino gens tota facilius xpm confcfla m e 
pelagii reieftis erroribus. Porro quia nec fili? nec regis 
nomen ab auroribus traditur,ego tepora annotatione fc 
cutus/huc fuifle chilpcricu cohcio/aut primu dotarium 
Na g clour jj fccudi tga dytus gregorius podfcx roman^ 


Digitized by Google 




Ra GMpttKliW R*XV$f 

auguftinG ex mGnafterio quod romaeinftituerat i anglia 
praedicationis caufa mffit Jd aut fcriptu a me ideo eft vt 
inteiiigacangliexordiumrcAtcredulitacis in chriftum Angloru 
a francamuliereaccepifle* Udes* 

iLotario fepulro fratribus de partiedo inter 
pegnoc5fulatibus,cuquifq? fibi parte aed 
jperc meritofparet,chiipcric 9 aji mgenrj ac 
aftutiae inerat pter aetatis lege parifm oc- 
capere coredic.Parernifcf thefauris potitus 
mox fracoru nobilitatem guclociflimc pot ad fc vocat* p** ^ 
Quospartim in Ce jxliues bcniuoletia amiciores redd/t; 

Alios quib 9 aduerfam in parte pedere animu commodi 
cxpe&atione cognouit,magnis admpdu donis muneri- 
bufcjt cociiiar.Sed vt eft in galico «puerbio/oliri t^fui eft 
nec dormitat inimic 9 .CognitachiJgici * pfidia amicoru 
opa quos parifq habebat fratres infcio chifperico in vrb€ 
claadmittuntJndefratredeturbatone bello res ageret • 
chiIpericorenuciar,fi^plegepatriadiuidi inter fe regnu 
volet libcrix fibi ad cospatcre regrefliim . Hac cSditionc 
^ppofita chilperic 9 pariliu reuertit. Anbcrto q? prior na> 
tu edet pariuorG rcgnu,gotranno aurckoru, mctteful 

~ ‘ ‘ to 



bertus g aribertus diAus eft nulla re infignior fuit g mar 
canofae & merofidis frupro,quas nigebrida ei 9 vxor fcr> 
uitio habcbat.Quaril cofuctudine rex itadepqc,vt nige^ 
brida dimiffa eas in vxorfi loco habucrit.Nec dcfcruir,lf ^ 
cet a ponficc germano admonitus eflet. vera paucis i\u 
teric&is dieb 9 vtracj;vna di filio que altera ediderat re- n racai ^ # * 
perino obitu perierfit.Sed nec diu lupftcs aribertus tuir» 
Gontranus qq benignior natura fuerit,petulctia tii atq$ 
libidine no diinmiliscrat.Nam pr$ter proftirutas a fe vir 
gines alienas quoq; nuptias fpretis legitimis vxorib 9 in 
quinauir. Ab huiufmodi fcedis amoribus abhorrens* 
figibertus mcctcnCium rex ad athanahtldum liyfpa* 

d ij* 


Digitized 



/ 


UbcrJL Rexchaperiow; 

nujregc miflo legato gogone,brunechflde rfgisfJiSvxo 
Chtlofcus k acccpit.Chilpcricus vero fratris cxcplo addud* altcril 
fucffionu athanahildifiliigalfondi coniugeexpcrir.Cui cum frc- 
ra< . degundis qu$di forma infigni pudla inferni ret, infolens 

tn mulierinchiipericifeintinuauitarmore,rcgcc£ita bU 
dicrp dcprauauit,vt odio habiti galfonda no vxoriae di 
gni tat is,no foederis nuptiaru memor laqueo g nodis file 
ciiiftrigularct,Supindudaandoueranihilomagis conti 
ncsfuit,quippcqui fredgodar voluptatis ille ccbrarum 
amator cofuetudie illedus tenebaf .No poflum( quis bre 
uirate initio fim ^fcfllnOhui 9 pellicis malkti tacit 9 pteri» 
reJn fueflionib 9 loco SC plebe humili nata eft in vko ba» 
le curto,fpc quidem egregia atq; ingenio fuprafoeminas 
modii excclleti.lgif cii fueuoru infcfta Ggiberto gens bel 
lii aduerfus eu fufcepiiTe^chilperk 9 fratri auxlium tulit< 
Egrcdieti domo cura fuit anaoucri coiuge graulda fide» 
Fr ed eg o n ** ^P' 5 comcdare.Huic negocio idonea vifa eft fire» 
de fraus d*!?** 3 »*^ *** d3fcA*eft,paricdi cu tepus adueniflet foe 

* mini regina parit,q priufq baptifmo abluercf ,cociIio ex 
fredegSda capto,q: nam idonea fatis mulier ad hoc facra 
metu teitis(hoccit comater)adhibercf Nulla inquit fre» 
degoda nobilior te eft qui huic myftcrio anteponis,vt 
qui carne puelli extuliit^ac pterea ad fpiritalc viti rege 
neres.Scicbat em ex xpiano inftituto nephas efle virum 
mulieris cScubiru potiri q baptizido filio comarer exti» 
tifler,eo pado chilpericii a reginae cdtubemio difclufum 
. iri callidiflima pellex (gabar. Abluit exfnfa fredegodaefi 
lia, atq; ei cui mater andouera erat comat erfpintali regna 
tione <fficif,child(hindiei nome impones Regi domum 
bello exa&oreuertedi gratuabtida bellex occuiritj Nar 
rarq de nara fibi filia cottgerir.Sed dolerefeairq? regina 
tcfm& coma ter ablutionis filiae efle voluerit. Hxcloque 
ei fredrgddse rex Ide lurat 0 ira cogtu haberet, fc c5 vxo 
tisdigniratedbnaruiu.ingredictipalatiu chilpcricoan» 
doucrafilii coplexalalutcimptir^nc^nataiibi filia gra 


Digitized by Google 



RexChflpericusv Fo .xxxi' 

tificari feftinat. At rex exulceratus aio,abi inquit in ma* 
hm parce imprudes mulier quae tua me infiptenria a tu» 
nuptqs exelulifti.Nec mulco poft ege rex potifice quifa» 
cru pegiflet ire in exiliu iubcc. andouerS vero vna cum 
Cilia intra ccdefiae fepta vici apud cenomano* agere com 
pellit,dcfignam otu ad annuu alimetG fatis edet ^puenti" 
bus.Pelbcc mox (redegodi in Tuis ambitiofus malis chil 
pcricus vxoriaccepic. Adeo nihil vidente hoiem reddit Chilpfcus 
caeca idxdo,& petulis viuendi licetis. Nec.vno crimine infigifbcr 
Crmfreumquedcprauauic.Enimucrochilpcricus legiti- nlf^trc 
tnrroteptor thori alieni quoqi appctetiffimus fuir.Sige- jjjjjg mo 
bertS fratrefuu perfecur eft(o£ vr gfidiorc dicas ) graf- u ct > 

(ante in cum forruna.Namirruetibus in regnu eius infe- 
(hs lignis Cacano duce hunis.occupatiflimocj; in eo beL* 

Io figifberto chilpericus fraternae cliariratisdefertor in re 
mos a i Qgilbertum pertineres incurrit,quos |Midio p fra 
eris abfentiSdeftituros in poreftatc recepit. V erum luga 
tis liunis figibertus vkftor reuertens copias in fuefliooen 
(ium agru dimittit,quem detente fe populo facile cepit. 
Theodcbcrcu chilperici filiu in vrbe deprehenfum abdu 
cit.Sed no multis poft diebus interce ffton e patris Ubera 
cus eft chiperici fide intcrpoftta,q> in figibercu nullo vn^ 
tgcbellumoucrct.Scd fidi fragus rex nihil moratus bel 
lum redintegratrCuiusillicopoenituit . Nam inferior fa ~ * 

«fluscopulfus eil coditiones pacis quas figifbertus voluif "a - 

fetaccipere.Sed nec fic quies faAaclodoucus ex chilperi p* ** 
d Uberis burdegaU figifbcrt i ditionis vrbe capit. Seda pjjjj 
fingulfoquemprouinci«Efigifbcrtuspfcveratmoxextur ^ » ■ 
Jba£*clodouc*infcqu<tc prjfe&o parilium ex fuga fe rece . 
pit.Qua iniuria prouocacus chilperic 9 theodeberto ( que jV • 

diximus a figifberto Iibcratu)m5dar,ncutri5( qu$ poftea ,• 

normannia appellata cft) ad oriaturJEam quia ugilberto 1 

parebat( receptis in ea plerifc^infigmbus locis incurfioni 
dus vaftit.Eode quot£ furore turonos pi&auos/ lemoui 
QSy&eacurcos^o derogo monachis, no facris virgib 9 

d itj. 


Digitized by Google 


UxrJI» SaFnndbipriouit 

parcas Jjdic.Eius petulantis cum gondoaldus pidauus J 
Thcode" ligifbertipartiu erat no parua iaauraaiFedOct^ dema 
bertus oC mcucprn cfifigiOxno rugat 9 inter£ptufc$ fuiffct^hilpc 
cidit, ricus iniquo alo fil o morte ftrcs,cSpani5furibudoexcr- 

Chilpic 9 atu accurrit,rcmof(| ieerufpoliat^n que redudiscopip 
capamam figiflxrtus hominis temeritate corripcrccoftituit.Verii 
Vaftatr jn cercedctibus vlt ro citrocy legatis pax i(fb c ft . CRebus 

jn ter chilpcricfifigifbertumq) mature copoGrisin gotv» 
tranni fratris burgudiontbusimperStis exitium contue 
rar.Bdli caufaa fcriptorib 9 no tradit. InuidifleiUi fratres 
crediderim, qj ad aurclianu gontrani regnum burgudio 
num quoq; principatus acceffifler. VtcErqp res fe habet, 
Icuis exiftimari poteft quae facile habuit exitu. Coftitutis 
itac$ ad pugni apud viriarif archiactkj copiis, breui mo 
mento B legatos c5uentu eft,trecas capaniar duirate pro 
Tumuit 9 reges^KCf illic paciscoditioncs diduros. Quam in 

icaftria fi * U P' templo reges interpofico iureiurando poftea 
gifberti. finnatierfit, Abeutibusinde regibus milites auftracriqfi 
Bellum in gifi^to parebat quaerunlq» ninil ad fe neq; gre necf ho- 
ehilpicS uorisfed neq; praedaru deferref.eosoibusprflijs primos 
Chilpic 9 adefie.vltimos efle quibus aliquid mercedis a rege con- 
tomacO tingeret.Placere quide di gontrano pace, fed chilpericu 
p y p r exofum hrc q> praeter regia digniearc fpurce viueret,hac 

V militu tumultuatione tradunt figifbertucopiasm fratre 

nihil belli ab eo rimetem/immo ctii exercitu nudatum 
coucrfifle.Hac re p nucifi accepta chilpericus fuis reb 9 de 
fperans 3 fefiinantiffimis itineribus pot,romacu vna cil 
• fredaegSda SC liberis (e recepiUduic repentino chilpcrid 
maloincomodu aliud fortuna inuexit.Proccdenti cum 
copiis Ggilberto m agnus p roeerii atef equi tu numerus <f 
a chtiperico defeccrant,ad vidoriacum occurrit.quos in 
ramento obftridos in exercitum admittit, praeter anfeU 
Anfelm* mumqui integrain fuum regem fide negat fe Hgifber» 
b>dnm fi toaBditurum>atc^itadimiflus anfelmus ad Qbilperidf 
wis» i^'g w,CCpgnitt fratri* fuga figibertus ftigtemeinfc* 


Digitized by Google 



RcxChfl^crfcuii 


Pojov 


qui pergit, Ciuitatem milite circtmdir . Eo metu fraftu 
animo regem quufti intellexit fr^degoda audax facinus Frfdego- 
cogitat . Vocatos ad fe clam duos quos ad negociorura da figit 
prqptiflfimos iudicabat^magnispoUicitatronibusaUicit bcrtinece 
in «Itrafigifbernfecon ferant, regeme^ inccrimant.Si fal ,pcurac* 
ui fc receperint fore vt prj claris fortunis abunden r . Si n 
iUuftri fado oppetat morte, collaturam fe templis accj; fa 
ccrdotibusdonanaquibusfaluti animartl fuaru bene co 
fulac deus. Recepta a fredeg5da negocio fccuri fui fatclli- 
tes in familia regis figif berti fe infmuar. Sigifbertii mox 
(conuenienticoru coeptis tepore)confodiunt. Ad reges 
necem tumultu per caftra exorto, ficcarrj interficiuntur. 

Cu clamor &ftrepitusin vrbe delatus effer, nec caufam q * . * 
Ccirct Chilpericus, fredegoda feftinas rege fecuro animo 11 £ ,c , * 
cfle orat,diccs tumultuari & lamentari in caftris milites, ri^ 1 . 

jppterca q>figifbertus morte effetabfumptus .Vix haec l 1 ? 1 rt 
nuncianti vxori chilpericus credit. Sed multoru nuncio 1 utalur# 
firmatus in caftra contendit. Cui obtiri primores excrci^ 
tus rege cofaIutac,iuracc£ in verba Chiiperici.Quos libe 
raliter regi^q; primo habitos hortatur beniuolentiam in 
fe fidcq$Uruct.N5nullos tamc de fe benemeritos mino-' 
re qfperauerat dtimatioe 8C gra tra&auic. Fraternu defn 
dcl :u ri* more regio curauit.Extructo fucflioe in diui me- 
dardi ?de fcpulchro,vbi iuxta cIocar»i tumulu appofitus 
cft poftej annos trcdecim regnafler Fratris cxequijs debi 
ca religione abfolutis, Chilpericus brunec hilde figifbcrti 
Vxore quae filium Childeberrum Parifn habebat Roiho 
magum exulare c6gic recepta ingenti pecunia quaepe- 
nes cani erat.Caufaexilr) fuir,q? cnildebertum fihune in 
chilperici poteftatevenircc godebaldi duris minifterio fu 
neper fcncftra demiflTum ad mettefes deferri madauerar 
C Mox ad bi turiges, & cas vrbes quae ad ligerim fluuiu Meroue’ 
fitaefuntnequidcurbaemolirenrur meroueu filiu mittit ptni nian 
qui eas recipiat. Sed neglefto patris imperio meroucus dati fpre- 
ccmomanu vbi dolo fredegondae mater cius andoucta tor. 

d iii) 


Digitized by Google 



UatrJU RcxChdperkt»; 


Sortes. 


exulabac,diuerrir. Deinde bruncchddis vkluaerccordac 
Rothomagii cocendic . ibiq> mulieris ingemo de ledatus 
ea duxit vxore.QuarcindignarusChilpericus, veritu* 
ne aftu bruncchildis in patre filius arma! retur,Rothoma 
gu deus profidfdtur. Cognito busadumtunoui conus 
ges in cepiu diui Mar rini,quod ponevrbis muros lignei* 
tabui» conftrudu erat/c comittuc.Ex auo cu illo* cdud 
inuicos per lege non licere t,folir a perfidia rex vfus fon-* 
Aeillisiurac fiadfe veniant nuno illos atborofcparare. 
EgrelTt replo poftej vno alceroq; aieapparatilfim» con-» 
uiuijs accepti a rege fuiflenr, fiUu renitente aBrunechiU 
df Parifiu abducit. Que paukjpoft ecclefi* factis addixit* 
Sed gontrandi reie&o clericatu, ad fcculare vira reuerfus 
eit. Latuit inde metu patris in beati Marrini T uronenfis 
teplo . Inde cu eruere eu Chilpericus quaereret , forribua 
meroueus egit quibus dia aetas jad infequente modii im-* 
pugne vtcbatur.Dics tris apertis cora te facris codicibus 
pemo&ans meroueus diuinii oracul5expcdac,reuoluta 
eodice,in librii regu oculos intendens,ica legit. Quia re-* 
liquidis dominti deu veftru tradidit vos in manibus ini 
micorfl vefttoru.Secundo DauidPfalmosfcrucati mox 
illud occurrit . Deiedftieosdu allcuiarentur . Tertio ex 


chrifti euangelio offendit . Scitis quia poft btduu pafcha 
9 ficc.Histanquiadrcdiuinicuspertincntibusoraculis.c3 
bVroue’ fj rmatus meroueus , teplo egreditur comite gontrando 
a ." ru0 01 Inde fex ex omni numero feruis(gregoriusfcnbitquin^ 
cidttur. gcnris)fco!defumptis,pcraltifliodorOatC^diuionein d| 
panii migrat, vbi ab incolis dcprxhcnfus in defperatuv* 
ne venit patr?, maxime (brmidis.Tn eo meris agone c3 
ftitut’ feruu orat gaykhl,vt eu perimat, a quo mox peuf 
fus interfit CInterim dd haec agdtur^iQciatur Clulgico 
cipanos fu cilione occupaflc, qui mox guo negorio ree* 
picJterfeA» duitatis primorib 9 qui ciJ cipanis ienferir. 
Eodem fere^cadmronospetragoriofc^arqiaginenfes, 
Clodoueu m fili fi cd exercitu kgat.cui defiderium nobtU 


Digitized by Google 



RcxChflpericuft Fojixfe 

or tu loco confiliariu attribuit.Per id tepus Momoleusa 
g5crado regioni praepofitus, accepto francoru aduentu, Momole 9 
c5rraAis coprjs in eos mouet* Comiflo plio monmoleus a feruo oc 
no fine fuoru c$dc victoria potitus eft*Na ex fuis quos in ciditur, 
acie raomoleus eduxerat milia quinq? defiderata funt,cu 
ex Clodouei exercitu vigintiquattuor milia cecidiflenr* 

Ta graui Chilpericus incSmodo affeftus bello tame no 
abftinuir,nunc hinc nunc illinc arma circflferens, Abftu 
Ierat Chilpericus varroco britonii regi vrbes quafdanrn 
Quas ne repeteret veritus aduerfus eu ( fi forte incautu Bellu ad- 
intercipere pofleOpiftauis atq? andegauefibus madat, co uerfus bri 
pias cogant 0£varrocu infidr)s fallere cctct.Cuius rei gna tones* 
rusfacftus varrocus exercitu parat intepefta node hoft£ 
inuadir,f - mditqj multis occifis.Sed tertio ooft die Chilpe 
ricus cu britone pafcitur milToad eii obfide filio^ reftitu- 
ti(cf quos occupauerac locis , quib 9 etia addidit 8C vanas 
maritima vrbecoditioneannuaepcfionisappofita.Tot 
belloru turbinibus impeditu rege fredegoda nihilomin 9 p rcc j c2 - 
follicitat, mulier ad difeordia nata. Erat praetexarus Ro^ ^ - J* 
chomagorii archiflamen , hunc detulit regina cofiliatore ^ *\ 
nuptiaru brunechildis cu meroueo extitifie , eicj aduer- - 
fus chilpericu cofenGflTe,brunechildis quoqj cu pr^ciofio- * 
ra bona apudfc habuiflet,ca mulieri* nefeiente rege ) rc- 
ftituilTc. Muneribus praeterea apud populu egifle vt chil 
pericil occidercnt,quibus irritatus iam in praeeexatu re- 
gius animus,odio indies magis torquebaf. At quia prf- 
fuli manus inferre no temere audebat, contrahit in Petri 
apoftoli tcpluepifcopost cSfiliu in eo pr^fente. Practexa- 
Cu infimulat, eoruquaefupra a fredegSdafuggefta fuiflfe 
retulimus . Quae nullo tefte di a rege tm dicerentur fan- 
Aior porificu fcntccia ( quafequcbat gregori 9 turonen.) 

^ppiciari ptexaco videbaf . Plaeriqdn diuerfafn parte ad- 
duAi,Chilperico fcilicet aflcnrabanrur Jncer repugnares 
igitur fcncecias quadoquide Chilperico non pateret via 
praetexatum dannandi , pauci qui parres cius tuebantur 


s 


Digitized by Google 



L&ttJL RcxCMperfctuu 

cpis ncgodff chflpericus dac, prftaxarfi coueniant . regi* 
benignitate patefaciant, qui in humiles etilcriminecon 
uidos indulgcriflimusijcbi culpa cofcflus ad mifericor^ 
dia cofugcric,aiIcrit Ce prftcxaco kberaliflime oia renuP 
furu^uafus ab cpis prftaxatus in confiliu vcntc.aduoki<* 
tufq ad pedes dulpcrici,maicitaccfe regis quideofFendif 
•Ce confitetuor,fed picndfljmu regeefle qui lapfis mifercri 
non neget. Adhxcprxccxari verba felia regia exurge* 
rex. mox ingenua demiflus, quaii humilitate (imul 8L re- 
gia manfuetudinc condonem flexurus eflet. Vos inquit 
rcuerendiiTuni prxfuks confnentem reum auduiiftis.Ru 
boremoti pontifices q? regem vbi demiiTum intucrcn- 
tur,cum erigunt. Quo vno tantum rex aficnriri fibi pa- 
tres interprartatus^ad palarium rcditjndc miiTis ad cor»- 
filium quibufdS pontifici) iuris canonibus quibus iudica 
tos maioribus criminibus Cacerdotes dignitate exui mi- 
dahatur, Bcrtrandus in primis bur4|MS anriftcs ad 
praetexatum couerfus» dudu inquit epe frater comcrciS 
tui} no crubuimus,nuc abfcp regis beniuoledacomunkv 
ne tui admittere no pofTum^atqMtapccxatuscafilio ex- 
trufus eft. Quem appr(hcnfum rex ergafhdofcueri man 
dacJndc cum liberatur ferme nodu cuadcrct,coaimclia 
vulncnbuiq affe&us tidc ininfuU coftancianedyocefit 
relegatur. Ad huc modfiCbilperico(fuiccc,cum nec fuis 
parccret/icc alieno abftmeret.G5tranus aureliae rex chfl 
debertu nepote qui metteflum regno prferataccerfwJEo 
apud ponte petrcucorSpofico, orbus inquit amauflune 
neposfum liberis, nec fobolis mihi fpes per hanc aetatem 
vlla rcliAa eft.Te liberoru loco habere coftirui,itavt fili-* 
418 adoptione meus (is. Regni bononimq? haeres eTto/xc 
me fccus ac patrem colito. Gontrano hf c dicenti quia pu 
ereratchildebcrtus cu ample (acis rcfpoderc nonpoflet 
vnus ex proceribus aulicis gras copiouffimc €gic.Dein- 
de mgncnbusvltrodtroqda ti sa tq acceptis de chiiptri 
cohalxufunt^ba.quiamlxdQnc&arrais caras ad 


Prftexar 

podfcxin 

exilium. 


Digitized by Google 



RocChilperkii^ F<xxx$ 

cranupertinetes occuparet.Ea obre ad chflpericu mittuc 
qui ablata recupcretralioquin bcllu denucict* Quo nucio 
indignatus rex fupra q Colicus erae ira incidui r ♦ Ad hac 
quocf regis ^turbatione alia abrironib 9 orca nudantur* 

Hi infefto agmine in agros rcdonicoru ingredi ad cor- 
nutu vfcf vicuomnia populabatur*Quos vt ab icurfio Bdlu in 
nibus reuocaret domu bibolenu bello a (Tue tu hominem britOftCK 
Chilpericuscu multis copiis in briconcs miccit. Qiioru 
terrae duce regio nauetu vfcfc vaftataefunt,atq 3 ita repete 
tes domu britones qui in redones graflabacur, non mul 
topoft francisbritaniaexeuntibus, hoftis brito iceru con 
uertitur.iL Interea iquies chilpericus PiAauos qui Theo 
deberto parebat in poteftate accepit, fugato Theodeber 
ti praefeAo . Et quo magis regis vfus ctfcratiflimos mo^ 
res ftupeas .Cu dacus quida falfo ne an vero crimine dela q 
Cusafouftrio4uce in carcerc Chilperici iulTu teneretur, • 9 
quia fcilicet admiflb ad fe incarcere facerdote , peccatorii * • 

poeni tentia^inconfulro regefeciflfct,nccan ptinus iubet* 

Nec finis erat malorii chilperici,lege fert Cingulos qui vi 
neas vel poffideree Vel colerent pendere quocanis in vfu 
regis vini vrceolum *i,amphoram.Cui tributo legendo 
Marcus quidam apud aquttanos queftor pofitus du pen 
<ionem fuperbe contumeliofccj exigit a lemouibus occi- ; 

ditur.CInter h$c continuis imbribus aruernia menfefc- 5?^” 
ptembri inundauir,ira vc melior eius pars quam alema- *v tor 3 
niam vocant ftagnarec,& lacus cflcputaretur.Quam ob 
rem fenee facere agricola no potuit* Amnes quocfc liger nc ™* If 1 * 
&mclacrisfupcratisripiscofufi,m agros fe diffuderunt 
pecora cu Tegetibus rapictes. Rhodan 9 pterea pcer more ® lfuiciac 
cxcrefcens/e arari gmifcuit.Quo diluuio plurimf aedes/ 

& muri burdegalae vrbis parcim corruere* Defluetib 9 ca 
de aquis, cu Colum apparuit, grariffimus florum decor ar 
boresveftiuit,nulloindcfru(Sufufccpto*Vifum item efl 
per turoma freques & ftupendfr fulgur, cu fragore arbo 
ru> Apud burdegalcm ccrremocu perterriti ciucs in alias 


le 



J*dxr,n< RexChilpericuSb 

duitates fe reCeperut . Nec pyrhenus mons huc tremorC 
ignorauit, rue cibus inde gradibus f axis ad hoim pceorii 
cp pemirie.Ignis eti2 caelcftis in buidegalc demiflus cora 
piuro vrbis domos vna di areis cSfumpfn.Smiile ineo» 
diu aurelia pcrpeiTa cft . In agro camutiuex effra&o pa« 
nefanguis profluxit. Et dcnhflTima grando grauebi turi* 
gibuscalamicace imporcauir . Qcu^malaiccutum eft al* 
ui profluuium & amuans febris quibus morbis comet 
cracvomitus 3t renum dolor,eum capicis 8C ceruictsgra 
Morborii ucdinc.hucrimChi)pericusferucndRbrcmacera(uscft» 
illuuies Conualuit tamen mox fanato patre vnum ex liberis ro» 

chtfperici * «n cius natum morbus occupat,qui lauachro facro poft- 
domus in 9 ablutus cft dolore leuatur.Sed nec infantis falus frede* 
fortuniiL gondac diu lucuda extitit. Maior natu qui erat ei filius ea . 
Vexa tio «pfluu>i peftilctia intabuit, qua omnis fcrmechilpcrici co 
dat inteU gnatio vehit aliquo defupcrimraiilb contagio confiim* 
ptacft.Toc igitur malis crebrifc$ doloribus admonita fui 
nredegonda rege adnt.Memorat dei bnficia,qutbus cura 
ampliflime donati eflenr,ingratifiimi came pluribus fce» 
leruxisfccomacuIaucrut.Nunccoruquxflagicioff per* - 
pccraflfcnt vindicem adefle dcii, qui liberis inquit noftm 
vnorcpOK%groiatibus,cognauonisquo($noftrfbona 

E arte fatO vltimofublata>nos vkifcitur.Du ^pfpera no* 
is fortuna bladietur,ferebamur elati ad oeminiuria,ra* • 
puimus aliena, fubditis legu inquitate grauata nihil pc* 
percimus/icc a giie noftro temperates~alios opprobrqs, 
alios carcere,atcf alios exilio , nonnullos parte bonorum 
mulftauimus,plurimos vindice ira moRrfttfhilimus,i3 
igiturfua nos deus iracudia vtrcfipifcarauspul (ac, cuius 
patictia 15gitudme peccadi habuimusirriti . Exccrcmur 
oro chilperice priore illa vitar cofue tudme,& tetemVe* 
rapfnitudinepbcare,que t5 multis flagitrjsoffendimusi 
Chilgictls hac fredegodac coplorarioe gmotiis,fiibulcp 
Orisfibi filios breui tpis iteruallo mors cripuiflfct be ni gn i 
Of deinceps fuit atcj <Jdc vinearii cultonb?lege tuleras 


Digitized by Google 



Rex Chflperictm Fojatu^ 

abrogauit.dei templa magnis donarijs aimulauit : ino- 
pes frequenti liberalitateconfolatus.Filiu clodoueii alte- 
ra \Ttorc fufccptum quem impellente fredegonda vin- 
Atl I caftello brenj habebat cu occidi imperaflet cuftodja 
eduxit. Adeo maxime potens eft reuocare ad bona mete 
infanicnfium animos virtutum (timulus aduerfitas. Erat - 

gotrano regi vxor auftrigildis maligna mulier 8C f$ ua, AUftngy 
Quj cade pefte laborans cufcntiret nulla fibi medicor ***** 
ope poiTc fubueniri ad vii^ couerfarecce inquit mi vir in 
morte eripior ,ppcer potiones quas mediciconfecerunt 
Te per coniugii fide obteftor,cu c vita exceflerorcuranc 
perea lulta.Iube medicos duos quorum dolo morior ca>* 
pite danar i:vr par dolor fit cor* bnuolisrqualc cisconie- Maurici* 
«ftor amicis affiiturcrac vxoris qrela mot 9 rexrfunere fra- ipacorrlo 
ti expleto innocentes medicos nccatrp id tep 9 logobardi gobardii 
pcc italif occupantes mauriciolgatori n5 pebat.Eos quia lcalia:chii 
id nec modefre fere nec exturbare hofte (5modc mauri- pcriciaua 
cius pofTcc/cencacchilpericum pecunia/ fiforre aduerfus g*| Cia# 
illosjcompararo exercitu italia expellat. Chilpericus mil 
kauripondoabimperacoremiflTa accepit, ftatimque in 
longobardos mouct. At illicum in aciem ,pdire muniris 
locis defcnfi non auderent,chilpericus grandi pecunia ab 
illis donatusrpacc data in franciareuei tir. Ea re cognita 
mauricius per legitos chilpericum monet aut pecuniam 
reutiuatraut veluti couencrat hoftem logobarduitalia de 
turbetrchilpericus qui parui (vt fere oms imperatorem NigegS* 
haberetrnullo illii rcfponfo dignatus eft.Quc nihilomin* dagotho 
res qua mox narrabimus mitiore fecit Nigegonda chil- ^ C ocu^ 
periciforor hernicgildo gotho nupta(qui hyfpani$cum mclijs a£* 
p?e hengildo IpabaOviru arriana ipietare deceptu : tum £icicur # 
fua tii leardi f&iflimi viri opera ad reda fidei regula reuo 
cauit.Qua re p gofalda ad rege hcngildu delata virum fu 
um hermegildum parer dfiic£ refurrecfhonis fefio die in 
crgaftulo fecuri trucidauit.Progrcflufq: ad maliciam mul 
tispcrfecutiombus afFc&u xpianos. Cuius vc fxuinam 


Digitized by GoO^lc 





l&a.lh , ftxddpotrai/ 

fiB^m.Nlgcbundx^fpan^ excede re&adfirancoe jA 
coci tcncauic Jn itinere a militibus bifammis quod aduer 
fus gochos.Mauricius lpparor i armis habebat cum filia 
deprehendi tur.Iila dum ad mauricium ducitur : merore 
corcda mulier interiprfiUus conftandnopoG ad maurid 
um dudus eft.Chilpcricus& £ilrj 8C fororis acceptis tiurrjs 
grandi exercitu coado in hengiidum perfecunonis auro 
rem mouet.Fiunt vtnncj dC prflia 8C cjdes.Scd gorhoqt 
Bdhimt longe plu res. Quibus abunde fadarus& ingenti praeda 
hyf pania. onuftus chiipericus domu fe coculit. Reuerfum maurici 9 
1 periegatos hortatur longobardos deuti data fide conue» 

nerat Italia expeUat.Ncgocium chiipericus colibcdusfu 
fcepit quo foror c filiumcp facilius ad te '. «mitti fpabar* 
Ni de fororis morte nondu cognouerat.Ea expeditio it 
rita fuit.Orta erh ab alcmanis qui chdpchco auxiliares 
^ . veneranti francOs fcdiriocs regi arma ^pmouere no gmf 

fit.Nec multo poft chiipericus cui 9 militia ihoies multis 
«i^ipictas f^^b^jj^cuaefletaodeSquotjipietatem meditatus 
,acu * eft,dc diuina,Gquide trinitate Ita credi vohiicvt n3 tres 

in illa diferetas jjfonasrfed vna confiteretur qui patris in 
terdum noIe:intcrdu filrynonuq ipiritufiSi facrae litterae 
defignarent.De qua ctnm pniciouflima hfreG ad pondfi 
cem a tq? in primis gregoriu turonenfem lias dedit. Vtt|| 
idoneosfuo errori tcftcs adUubercUiylariu augdhnumcp 
primf inter chrifrianos audo ruaris dodores in hac parte 
ede confirmat. At gregorius homo in priraisf&ttatcipe 
Aatusrrcgc admonetreaueat da idignaoonc tanta tptctai 
ce (puocareapiu maxime ede quod diceret jncc religioni 
catholic^conuenirerquinetiamcosquosm teftimonium 
citabat ta religiofo deamati repugnare.eofcfc longefccus 
fcripfifle 8C docuide. Aegerrime tulit chiipericus grego» ' 
ri) rcfponfum^ucg ira ferucns:a pontifice igitur iqutteo. 
Cliu de haere capiemus. Mox ad rege vnicti ialuio abi» 
gth.auodam ex aulicis epo hprefim patefacere ^pduds, 
charta impictatcaj eoticincnrckiq; ad aures potihets 


Digitized by Google 



Roc diflpcrfaiv Fojoci ; 

(ccrcto rcdtauit.Scd tametfi falui 9 animu i re pnri conri- 
nuitrvultimn mdicio Icci lexit rex facerdotem ei non afti 
pulari.Ec cum reliquos oes idem fadurosrrepugnaturos 
cuoq? fibi dubitaret;! fnia no perftitit.. T radunt audores 
chilpericum : cil gr$ce latinecf eruditus mediocriter efiet 
ad Iras nras tres infug graecas a Beo intuliflfc : q SC in diplo 
tnatibus arcg chirographis cius de donatis ecclefi^ prou2 
tibusexfcripc/s plurimo poft tge emiferunt .Interea ku 
dafcus ruronis a rege ppofitus comes q? populum duri 9 
infeftarerrgregoriocfantiftiticiuitatisirreuercs acqufe^ L^dalcus 
fius eflet magiftratu remouctur.Nl per id tps regedis ,p c0mcs * 
uicrjs comites pficiebani non fecus ac magiftraeus quos 
balliuos fcnefcallofcj nunc rex inftituit.Hicf ,p regis libi 
dinc d imouebantur. Qua Ifignis ignominia ledafeus gre 
corium ,pdirionis infimulatr^falicct turonfi vrbego- 
trano pdere cogiraretraufufo; clTct regina ftupri cu ber^ 
trado burdegale ponrificc cofuctudle cotamlarc. Cui 9 la 
fciuf aflercorem lendafcus effecerat queda rigulphu gre 
gorioaliqnfarniliaremrquifacerdori obtredaseum qua Accufat 
tenus poterat maledidis pfcqucbatur. Ea re grauiter per g«**go. til 
morus rex concilium eporum ab brennacum oppidu co ronen* 
trahit Jn co gregorius cu nullius I rege offenf^ confoum 
fe diceretrfimul per fande more maiorum tertio iuraflet: 
nihil eoiv quae ad rege de eo delata eflai t comififfe. Ea af- 
fertione purgari! efle gregorium concilium tudicar. Tuc 
corarn kroduci lendafcum rex mandar.Sed cognito pa- 
trum indicio fibi timens lendafcus perfugeratrln conru- 
macem lata excommunicationis fnia cft. Qui diu profu- 
gus amicorum ope chilperico recociliatu s cu regina pa- 
care ‘peraret ad eam i faccllo oratem acccITic: petuej; hu- 
mis ,pnus remitti f ibi quae peccadct : proftratum faccllo 
excedens regina defpexit.Sed nec fic ckfperans lendafcus 
auariciae recordatus muliebris: muneribus regina man- 
fufeere pofle fibi pfuadet : ipe ad numularios veniens dtf 
pcioDora q cj venalia perqueric^a reginj fatdlkibus cum 


Digitized by Google 


Ldxr/Xtt; RexChSpericust 

deprehenfus cflrt tvrtd flloi* grauitcr vulnerato dapfut 
du adfubliriu pontem quifcquanS jungit altero pede in 
Lendafc* ter duo makcomifla rigna probpf crus fregitrquemvr 
necat 9 fit bc exportatum gt| rex curari mandaret, reginae tamen 
degSdf iuiTu gulam eiuslardlites lnfrrgeruntrRigulfo vira inter 

peninax ceilorc gregorio donatur.Scd tormenta non euaQt do* 
i maiida nec dolos oes detexit. Non facilleobjruifcirur fui fcelerif 
animus, infueta maliria-Fredegonda q filqsotb 9 orbata potniten 
riljjpfiteri videbatur. Clodouoi que diximus cuftodia a 
patre emilRSpfequirurfusgfcuerarrea maxime caufa q» 
allCi chilperico fuccefluru hjrede formidabar.Et ne hoc fi* 
bi dolere monftraret fingit caulas quSobre patri merito 
foret odiofus.Erat clodoueo cu fcorto quodam volupta 
tis contuberniu.Eicp fcorto mf erat ver. Vtracp ad regi 
nS ddxn cftnflo ® multorum caufa malot^eiTct. Hfc q» 
magna&per malefici: demonfac; arris bredegonde libe 
roslufhiliflet. Deprfhenfam igif pellice fredegonda palo 
rranffigi ante doaouci fdes manaat. Matre longo crucia 
ni per tormenta examinatam crimen confitericoegir 8C. 
confeflam cremari.Nec cedat caedis appetens mulicr:do 
nec dodoueu exterminet.Oratigitur rege poenam de fi 
lio fumere:cuius aflcnfu trisfiliosamififlecquiq: regnum 
patre fuperftite afFedaret.Chilpericusnihil mulieri nega 
re affuetus:venatffproficifcens dodoueu vna veniit iu 
t bet.Du ad filui ventu eftdigatn filiii ad fredegondi mit 

C ‘®®® ue titpater.Illa corJpofitu rogat quifintcceres qui partes 
eius aduerfus chilperidi tueanturClodoueus vrfbcmin^ 
codeiuf- rimore fufpidoncq; tcuteret plerofq; ex fredegondefer^ 
Iu ocadil uino nomirut.Mox cuflodicndum militibus dodoueu 
traditimperans vtin coftaseius traiedo gladio necetrre 
lidoin vulnere mucrone quafi mortem libi ipfeconfd- 
uiflet.Eius necem perfacile chipericus tulir.Scpukhri tri 
honore dignatus eft:8£ ad matris tumulum humari.Htc 
ad exhibendos populos ve tultiflimo rom anorum more 
ludos fc conucrdt inftituto fueflionc areo intra quen* 


Digitized by Google 



fcor Chilpericus* Fo.XX V. 

fequi tcs in giru curfitarcc.CCaufa Ircrea belli chilperico Caufn bd 
incidic.thcodoro maflilicfi anciftite de fede ciedo; fortu li in elidi 
nifcp eius oibus aurore dynano direptis qui terrae pro-- perkiun; 
liinciae fub rege gScranoiperitabat.Huc theodorum ad 
childebertu fugiete gStranus deprehedi t£a re cognita 
childebertUs cui ex dono gSrrani dimidiu vrbis nialTi^ 
liac attinebat.aotranu legans miffis petit debita fibi par 
tau reftituar.Ncgat fe gontranus regis iufla fadurum* 
Quinimoolbus aditis pfidiuiponi iubetrne aducnicnti 
ehildeberto pateat viae.nrat regi godcfillus fummo ge^ 
nere natus gfamiliaris*Hiinc duce copqs pfcdii mafTilia 
childebertus mittit/qui duitate recipiat rcftituto theo^ 
doro. Acctdeti godelillo malTiiia Tgrcdi dynanus prohi 
buit.Qui no multo poft verbis fuafus godefilliadbea 
ti ftcphani tcplum q? extra vrbe no ,pcul a muro eft ve 
hit.que vnicu ad fe admiffum gondefillus dc theodoro 
ocpulfo,dcq$ rebus male ab eo peradis arguit.Et nihilo 
min 9 niadat vocari ad fe pritaores ciuitatis apud quos 
erat illi a ehildeberto madacu negocium. Dynann 9 hac 
re territus fupplex orat id ne faciatrparatum fe efle pa^ 
tcfaccre illis vrbem.Et deinceps iurare i verba childcbcr 
ti theodoroq? pariturum. DimiHus dynaniis ^pmiffa Im- 
plet. MafTili a igitur recepta & theodoto rcftitutqad chil 
debertu redudiscoprjsgSdefillus reuertit, at dynanus 
abeirce gSdefillo ad Gotranum mittit qui Maflilia recu 
perer.Cui tn coepto thcodbrusobftirir.Exhac caufaq^ 
aincj; fugiorib 9 annis Iter childcberrum gotranucf* pa- 
da coucntacj erat irrita habita.Erat childebertus ciulpe 
tici ex fratre nepos, qui GStrano cunilfrnfus e (Ter gillq 
nc remorum anrifte quibufdafibi ,pcerib 9 attributis ad 
chilpcricum mittit.occafioehlcfumpra vt fupiorisanl 
foedus Tter reges cSfnrutum fide feriptifq; firmaret, fcd 
primaria legaridis mir/ edae caufa fuit vt de gontrano c| 
r ererur/cum quo nec fidem hec amicitia conferuarc po 
fi/iflTet.quaobrem inquit gillo childebertus tuus o chiU 

e 


Digitized by Google 



^iber.II» Rex Chilperict». 

perice nepos te petittliceat iuftis copijs veftris in gontnt 
nu arma (umere. vt q tibi atcfc illi gfidus prlceps abfta 
lit recipiam^Xft 9 aut ofone chilperic 9 conuera oia gra* 
ta habui t.BelluIfup q> iSdudu agitabat ab vcrotj rege 
geri facere rndit.Nec mora cxercit 9 parltur qui parti 
* ominibus icedetesbituriges inuaoutrparte copiaru 


fiderius vir ftrcnuus ducebat. Huic ad mediolanu ca . 
fidlu cui nome nunc eft magdunubituriges cu quinde* 
Bellum in cim milibus armatoru bccurrunt.Pu gnatum eft arquO 
biturigi * marte 8C ex vtracg acie fepte hominu milia cecidifle refe 
busaauer runtur.Duvtrinqspugnaturrreliquiduces berulfusan 
fus gotra degauoru pfetft 9 :# Haibfc 9 obfidioe VTbecingut.Gon* 
num. trano (ubfidiu fuis ferre feftinati nSciatn e ptem hoftiS 
ecafirispdatSab(jlTc:eo(q;no ,pcul abefle. Quo cOgni* 
to gotran 9 milite t armis paratu ede iubet Jnuctos mox 
pdones no magno labore fudit.Poftcj o2s regum copi{ 
quafi ad pugnSiftrudf mutuo fecofpefttntueri poliet 
fpe<ftartifimi holes vtquitp fuoregiaftiftcbatttpeticn* 
res aio quid incomodi fi plio decertaret cocingeret: vl* 
tro citro» comigrantifi forte irritatas regS animos re* 
ducere adbeniuoletiapoirent.Necinanis fuit labor Jta 
Pfodigia cofhtutaeft res vt ablata rcftituerenf. DifcedentibuscO 
varia. pip chilperic 9 fuisTperatcontinereapda8£ rapinisma* 

nus.Cuius rei praeuaricatore qui romomagoru comes 
erat incandefcens chilpericus gladio transfixit Jdoc ex* 
empto reliqui abfterriti con tinetiores ibant. Per hos di* 
es cometa vifus eft fufea nube circudatus radio vno fui 
gcs.SueiTione cjlfi ardere cofpedu e gifrj fanguisanube 
in m ultorii veifimera frillauit.Siluanedi interior cuiuf* 
da agricoly dom 9 fanguinotcnta inuenta eft.Poft hmoi 
jadigia Iguinaria peftis multos abfupfit. Dii hec gerunt 
tneodoru que fred^gonda pegerat infante mors rapuit. 
Ei 9 iteritu mater quoruda fuafu in momoleu cui 9 (upra 
feci metionem atej in quafda mulicrestmagas tranfferf. 
Muikrib 9 dephenus cognofcit cas quidc coplura intes 


Vindex 

ctulperi* 

cus. 


Digitized by Google 



Rex CMpencus; F dXXVfc" 

jemifTe quorS eruor ad momold falutc .pfuiflct.Deinde 
theodorum quocjin fimilem vfu fuiiTe necatum cofire 
tur.Sirpru cft de illis fupplidu. Alif vuiac cremat j:au a Clotarius 

{ ircunatf j.Momoleu cum chdpcn^morte affe&ur 9 et- fecundus 
eta fredfgonda rogat 9 dimifit.Sed cum cflet vSrip tor nafritur 
mentis toto corpore macerat 9 paulo poft intertjt. Hunc 
fredf gondf matemu dolore Clotari 9 qui ex ea non mul 
tos poft tiat 9 eftifas oblitterauit.CuFexortu tSta Iftiria 
chilperic 9 eatcepit vt recludi ergaftula SC cuftodias laxa" 
rr emillis inde vindi&is madaueric.Sed(vt funtreshua 
nf)l$tid2 maeror Itercepit formidate chilperico gontra 
ni aduerfum fe arefc childeherti cofoederation€.Ea ob re 
thefauru fuG oem oi.pciofilfima qq? exportari camera" 
Cuiubet.Qua vrbe fcilicet munitmimS incolere 8C i ea 
fe tueri ftatuerat.T an tus illi metus a fratre nepotecfc fuit: 
y u agris tetoria non fec 9 aci bello haberecin eifqj jmo 
dbretnniUtibusad excubias vigilarib 9 . Adeo meticuld 
fa eft maiori! teftis confcic tia. Ad oTa pauet dum nemini 
conftdir Jnterea tn ad vicum calle quia materna flumi" 
ne non ,pcul abeft pofit 9 venacionib 9 fe obkAabac. Ad 
quas cum die quodam fe paraflet in cubiculu Fredjgori 
dae ingreflus cum eam quietis caufa decubantem vidit: 

.tenui admodum quemgerebat baculo Frcdfgondam i 
tergo ludens pcrculTit.Quo idu ih parte alrera vt ludat 
te cognofceret fe regina nonconuertitrfed fufpicatalS" • 
dcricS efte qui palado praeerat Janderice inquit vt quid FrtdcgC^ 
me ferire audes. Huius tanderici vxorem Chilpericus 
ftuprabatrquarcfredegondac refponfoperculfus fufpe- 
dam de adulterio fredaegondam habuit:atc$ ita leuan- 
di moeroris caula venatum pcrgirJFred?gonda rege a 
fe abeunte (enfit verbo ofFenliim cilc Clulpcricu.quare 
verita id q> vero fimile erar ne regis animo fufpido fiu 

E ri altius inftderenmulier multis liomicidtjs intignisau 
.1 eft memorabilefadnu9tentare.landcricum darii ad ; 
fe vocatlquf fibi contigerant meminit.Monet non cu> 

« ii 


Digitized by Google 



Ljbcr.ll. Rex chiipcrlcitt. 

fyieuluu fed fepulchru cogitctHaud dubitf 
p cofeflo habere landericu cu ea c5fuetudine fecifle im> 
dti amoris.Ttubatus aio ladericus pratfente adede (ibi : 
morte aibitraturrfeqp vduti ii captum rapi ad Tupplicnl 
putat.Que fupracl virile atm decet cum Videret frcdc> 
gondaintabefcere/vna inquit landericercs eftqnosa 
periculo eximat.Solet a Venationibus chilpericus nofte 
plurima domu reuerti. Age igif impigre ai. facinorofos 
quofuis homines& fanguinarios pecunia muncributy 
(bl licita qui per noftiscaliginS chilpericuekcquodcfcc 
dentem Cias vulneribus noccnt.Hocpafto& mortem 
fuperauim‘ > :8£ regno potiemur.Rcginf cdnflliu fecutus 
lidericus ficarios in infidqs locat.Hi vt couenerant rege 
inter tenebras adoriuntur atq; uerimucitq; nodis bnfi 
do defenfippetrato homicidio exclamant chilpericum 
interfedu efle:5£ quafi homicidii expertes tpfi eent chil> 
debertum auftorc paricidqvociferantur. Aulici afcenfls 
equis huc at<$ illuc depraehefuri fugieres homiddas fru 
firadifcurrunt.Madulphus filuancftefispfulco tge ali- 
quid negorij in curia habebat.Is rege caelo fepeliedi offl 
cium exhibuit.atq* naui impofitu lecudo flumine ad di> 
ui germani de pratis qua teX extuXerat aede extulicvbi 
ecii nunc eius fepulchru vifif.TS inifero vitae exitu chil 
picus regnu reliquit ho Ipud& arrogasqeq cu amicum 
nemirri obferuarct nemo illi arme 9 fuit.&ilcripierat ne 
fcio quot libros incondito verfu aliofq no paucos, quot 
impii fcilicec ri continStcs viri fapientia jjbari deletos 
prorfus exrerminauerunc.Sed iuuat me cniilpcrtaf a ter . 
go relinquere pauperum quide abioftorem . facrarumqj 
jediu oforcm.irri(orem iniuper ecclcfiaftici ordinis qui 
pluris fempexiftimauerit recenter ad fide conucrfos:<| 
cos quos diuturna religio commendabat: illis ecdcfiag 
attribuensrhis perraro miniftrasrvni tantu germano pa 
rifiorum antiftiri obferuitiflimus fuit.Cuius (epulchnt 
lx>c a ic edito epigrammate dignat usefl. 


Digitized by Google 



R« Chilpmcuf* Fo.XXVIl 

Ecclefiae fp^culumrparriae vigorrara reorum; 

Et parer & medicus paftor amoi cp gregis. 

Germanus virtute/f ide/corde/ore bcarus: 

Carne tenet tumulum, •mentis honore polum; 

Vir cui dura nihil nocuerunt fata fcpulchri: 

V tuit enim, nam mors quem tulit ipfa timet» 

Creuit adhuc ponus iqftus poft funera.Nam qui 
piAlcvas fuerat gemma fuperba micat 
Huius opem ac mentum mutis data verba loquuntur* 

Redditus &C excis praedicatore dies. 

Hunc vir apoftolicus rapiens de carne tropheum. 

Iure triumphali concidet arce throni. 

CChilpcrici igi t Tgeniu St mores exeerari debebit quit . 
ad gere nda rempublicam optimus accedet. 

V ne fredegod^ reliquias pfcquamur, Inte 
repto chilpicofred^gondafuis fortunis ti<* 
mes:fecu omnibus opibus ad beate Marif 
Parificfis (de tacj ad afyllu tr2ftm. Qua li* 

^ beraliter accepit loci atiftes. Thcfaui^ qui 
penes Chilpicu erat du apud callam ageret quida aulici 
aufe retes adChildebertti ptulerunt. Ac fredeg5da reb 9 
fuisfilioqptutiuscofultuiricupiens gontranu aureli$ re 

§ em per nuncios orat,fibi clotarioq: tutor afflr.Nec tar 
at gontranus,vemcti vrbcegreffa fraedcgondaobuia Gontra* 
progreditur.CSufcepta nepotis tutela p regni infigmo 
res vrbes circiiferri clocariu ffate iubet.Qui clotanu cir^ q. * 
cufer ebat ,pc€res vrbes gontrani nole in fide recipiunt, tuco ^ n * 
At gontranus popularis incoftanti^ no ignar 9 cu i xde % 
diuae maria? eflfet,ingenfq$ populi turba altarcc,fa&o fi^ 
lentio.Viri Iquit pificfes qui huc coueniftis vos oro,fcr 
uate ftabili 9 in me fide a in fratre habuiftis,vt 8C meum 
nepote r pace educare/o£ vos lufticia moderari poffun, 
ne(q? nolit de 9 ) aut ille fine c utore,au t vos Cric adnuni-* 
ftratorepiclitemini.GSrraniorone laetus popul 9 . prict 
pis Imam ca te f ldccp collaudat^dcQ pcatus v t illvr faluum 

« lij 



Digitized by Google 


Jjbcr.n. Rex CMpcrictif. 

fauftScg feruet.CFuere j> id tps moc^gdam belli repe-' 
rete gontrano loca q Ghildebert*occupabat.Sed ganc-» 
Ceus puftauorif comes qui difldeberri gtes tuebafletno? 
uicefesipfosCKpiftauos in fide cotinuittturonos praeter 
eatencauicfed repugnate vrbis antiftite duitas infide 
Gon rranigftmc. At no multo poft Cliildebertus quem 
poft Chilperia nee£ panfium aduenietem dues non ad 
tniieranttgiUone remenfem quibufdam adiundis ei illu, 
firibus virisad gontranum ire iubet.Adhniffis legati» 
gillo aflentarioevfus prindpio gratias dcoegit:qui go, 
Gillo Re- trano tam clementi 8C potJtiflimo regi pace uncerf tri- 
menfisad buifler.Nec vitra tulit gontranm verba potifidsrfed di 
gontrauu cere volddnterripiesrnoinquit peifirr.e prfiulblidiajs 
legatus. iftislibcs(tcmaarimeorante)auditum exhibeo. Omni® 
fmqui futcu fis pfidifflm^tuptactufinef huius yefti# 
religione prae te ferens: Fraude prodi tionecfc omnes fal 
lis. Te em con fui tore vrbes quae ad me ptinent comph| 
^es incedio abfumptf funt.Sic loquentiregi gillo nihil 
rndit.Scd al ter legato ru 3 a Cliildeberto mandata erant 
paucis ad infequente modu elocut^.GloriofUs «quit rex 
nf childcbert 9 nobis pcepit repetere abs te prni regni g* 
qui tu illi g5trane ademifti.Rndit gotran 9 . Spndon 
adnaecmdiflc,fenihila Childeherto praeter conuen to- 
rti form5 vfurpafle.EapropterquflcgitTae poifideretfe 
rete tu ru. Ni fi rmea?j vel gra forte vd liberal/tate dona- 
re decreuifler. Ergo cu intelligeret legatus fruftra aduer 
fus rege cotendcre.qnquide tquit legario nra no ,pcedit. 
Reliquu c ad extremi! p tua iufticia Tpcrrem 9 . c apud 
tefmfagodachilpidrelidaq figifbemt pricipisnripa. 
rentc& fupra paucos dies chilpicri interemittmulier di 
gna affici multis fuppKcfjs. Propterea petit chOddxrt 9 
hanc ad fe chmitri.Cui ob fcelerii immanitatem poenas 
Vtpar eft irrogetJLegato gotranus rnditrin iquu Cbi vi 
deri ad poenas rapi muliere regio nuptu ifign€:8£ quam 
putaret culpi cotraxiflc eoru q dii obijcer&ur; Arq; 


Digitized by Google 



Chflptt/ciB, Fo*X XVIIL 

ita irrita legatione abeutibus legaris,p r imariusiUe loeu 
cor^gontrane inquit magne rex poftej pacc abnuis,fcito 
iam tecurim qua tuus frater intercptuseft capiti quoq; 
tuo imminere Ad h^c verba comotus rex extrudi pala 
tio legatos iubet;eofq; luto cocnocpp viam eutes conta 
minari*Hincgraucsiter reges inimicitiae conflatae funt 
Gontranus poft hjc fred^gonda in neuftria emi ttitrvbi 
non / pcuJRothomago Icoleret. Ad qua ex Fracoru no 
b/Iirare nonulli ,pfcfti tacj fortunjci 9 miferent operam 
flli fua poUiritent.IL' At cognito cj> praetexatus quem in 
cuftodiaChilpcricus habuerat a Gontrano liber fa<ftus 
cfletrindoluit vehementer fredf gondarq? cx faftigio rc^ 
giae dignitatis dclapfa/cam parui haberetur. Accedebat 
ad dolorem brunechildispraefcnsfoelicitasrquam fepo 
fetiorem & magis honoratam iri confpicerer.Quo liuo 
re cruciata muJierraudace quedam 8C caedibus afluetum 
hominem holdericum fcorfum vocatrmagnis pollicita 
rionibus fatellite onerat, fi brunechilde reginam necet. cccm m 
Conuctione caedis fa&a/holdericuscu multis ia diebus 
confuetudinem familiaritatis apud reginam brunechil* ® * 

deaflfentaciuculis bladitiifqj c5parafTct: bladior tamen 
mdies vifusin fufpitioncvcnir.Dcpr^hcfuscj;&torme 
tis afFeftusrcrimen confi tetur.Fuftigacus deinde 3C ludi 
brio httus ad Fred^gonda dimiflus cft. Que paulo poft 
fanguinariamulierpedibusmanibuscp erucarum dimi- 
ficrvel cj> defidiaecum argueret: quia videlicet necandae 
brunechildisoccafioncm vecors praetcrifletrvclq? figni 
ficare volebat fe nihil de hpmicidio fatellici mandafle. Chcrul* 
fECuradehinc gontrano fuit chilgici necis autoresg ph 9 oc cu 
fcqunter quos delat 9 c chcrulph 9 /q primari 9 chilgico cu dirur. 
bicularius fueratrad Martin! fcpulchrfi effugit vbi rade Gondoal 
Gontrani iufTu a quodaclaudio multis vulnerib 9 Iterfe dus filiit 
ftus cftrpublicati s eius bonis quorfi diriflim 9 crat.CFav regis fe 
de tepeftatc gondoald 9 qui fe dotarq filiu diu pr^dica^ appellat. 
Mcratrquaobrc conciliato fibi,pceru fauorecubona in 

c iir) 


Fredfgp^ 
da iterum 


Digitized by v^ooQle 



Rex Ciocariu8 fecundu». 

aqqitania populi atqjvrbiu parte in ditione fuS recepit? 
CecPccngorios:Tholo&tes.Burd<^alofc|non difficile 
cociliauit. Au&us im(>rj amplicudic Gajdoaldusjliteras 
'ad Fracos «peeres dat quas ligneae tabellf tnSdatas 8C cae 
ra defuper oblitasrduobus cadurcis facerdotibus profie 
rendas comitdr.QuiV in itinere a Gotrani aulicis deprf 
hefis e^c literis & facerdotu cofefl^oe cognirum eft qui d 
Godoaldus aio conccpiflecNec mori interponit gon-- 
doaldus ad gotranu legatos rruttereMuib 9 ciiuf ramo» 
in manu gettare iubetrquo fignoquau pacis nuncij turi 


plorari] pris rui fili 9 fitrdebiti (ibi prnf poflefiionis por 
rione pctit.Qd’ fi neges/armis haereditate repetere de->. 
Ccrtabit.ex aquitania nuerofumexerdtu 3 hre^cccflW 
tu mfup fuis virib 9 a childeberto magnii delesSu mdi-* 
pLGatranus legatos opprobrio ficosa equoru dorfa di 
ftendi atej; fuftigailpraeter ius legationis impat. Lqgaq 
etenim nomen violare apud edam barbos nephas. . 
gnnErfiipiores dies contutum inter Gontranum 


K trtBfira cr >upiorcs ai es comtutum meer v«ontranum 
B ® 3 ^CMdebertum erat decdriue^hdMnda 
WMS& S a ^ c l uem Gotrani edi&o ChildebertiK poagno' 
fubrum procera comitatu vcnit.Ibt ante on\ 
nia Gondoalcb nucijs introduftis Gontranus dicere im 
perae quae fupcrioribuspauds diebus apud euhabuiiV 
ient.Poftq cunAa ordine enarraflencaddunt gondoai- 
dum rebus omnibus fpoJiaiTe Rigonda Qhilperid filia 
dum eam ad hyfpaniam nuptiarum caida pater deftina 
re r. Eius rei gnaros efleChildeberd proceres.Dum hfc 
minei] peroraflencfufpitio mox incidit regibp$:ea r ati- 
famdTe quare aliquot ex nobilitate Chddcbcrri cond~ 
lioabcflfent.Nec proptereadeftirit Gontranus rem ani^ 
mo conceptam patefacere. Accepta lancea extremum 
eius ad childcberrum intendensrhoc inquit indicium ri> 
7 / yW, charc neposrregni te mei haerede fbre.Et pue qu^ 


Digitized by Google 




Rex Clotarius fecundus» Fo* XXIXw 

dem tori 9 geris ateg vrbiu obi ptate Ipcriucp committo 
Tu em 8C alter meus nepos clotarius trh fupeftis qutb* 

Jiaec optimo iurc coueruat.Haec cu in confpcdu multis 
tudinis dixiflet:appraehenfum dextera Childebcrtu fe- 
orfum n5 longe a cocione dcduxit.Primo illum mone; 
tacitus q difturus fu fcruet.Dcinde docet quos ad gere 
da regni negocia admittatrquibufueconfultoribus vta^ 
turrquos ite rcnciatrquibus etiam fuicultodia atc£ falii^ 
tem crcdat,Caueac a brunechilde matrera gillonepcer^ 
ea remefi qui eflet perfidus maximeJHis ita inter (e pro 
locucis:ad re commune tra&anda confidunt. Quib 9 ot- 
bus qua? ad reipublic^ comodum attinere: videbant: S < 
quoru gratia c5cio habebatur abfolutis:c5filium dimi; 
tunt. Ad couiuium deinde itur.Intcr comcflTanc(u Gon> 
tran 9 circuftantes ita pccres affacViri fraci 8C apprime 
nobiles quos mihi femp & primores &caros habui.Hic 
cft meus ille nepos que haerede infti tui.Cobte illum orq 
& fide integra parere veftro regi.De magnitudine et^ 
em ei 9 futura/ ipe capio maxima cum ia impio au<ft 9 fic 
SC virtute comcndatus*Haec dicens fimul reftituit Chii 
deberto ciuitates quas Chilp^ricus ahftulifiet. 

Ebus ex regu vfuc5fti;uris:Childeber;us ad 
H flOSl ^ uos P ro ^ us diJDum haec agerentur prin^ 
^^J^jcipu vnanimicatecognitarhi qui Goaoaldo 
l^^gS§!fauebant defiderius/mommolus/ Landafcus 
atq? lagittariusabeodcfecerunr.CEfttras dordoniam PtfaftiQ 
flumen loco edito vrbs quae couenae appellatur: ad qu5 a Goptni 
Gondoaldus fe recepitrprimo quidem ciuibus beniuo^ no conue 
lus:mox fimulato hoftium aduentu bonum for^ait fi ne curit^- 
in arcem fortunas fuas ciues contrahant. Deinde Oim tis« 
prope adefTe hoitem diceret: omnes in armis cfTemah^ 
dat:& in hoftem portis patefaftis errumpere. Proceden 
te ergo agmine cum in planiciem yeniflent: exturbato 
vrbeantiftite portas obftruirJpfe cum praefidio fuorfi 
auicate potitus fortunam quaecunque futura eflet illic 


Digitized by Google 



liber JL Rex Ckxarius fecundus; 

Gotvfoal «xpe&are conftiruitj-lic Gondoaldus Clotarq fidium 86 

Jus. Gontrani fratre fe ce iadabar.Militaueratc$I i talia apud 

nafertem contra gothos J^oft cuius interitum conflanti 
nopolim fe conferens /cu per Gontranu bofonem acce 
pina Chilpericu efle necatum gallias repetes a m aflUi e> 
Si praefuk primo receptus dt.inde Auinionem/mox ar 
Uernos atef B urdrgala 6£ tande conuenas fe recepicco» 
nutantibus illum iagittario ef>o/momn*olo/ laaafoo 8C 
valdone quorum confllip maxime agebatur. At Gon- 
tranus loci munitione cognita/cum inde Gondoaldus 
erui facile non poflecli teras Bruneichildis noTead efi per 
ferri iubecquib* hortabatur eu opes omnes fuas burde 
galam conferar;ibic£ hiberna habeat.Panrit frauduletic 
monitis Gondoaldus refc$ oes # ingente auri fummi 
burdegalam prjmutit.Cognito Gondoaldi difccflumi 
lites Gontrani qui iter eius explorabancgerondam flu-* 
menenatanpdcprathenduntqjiumetaquf farrinas gon 
doaldi vehcret.Quib 9 fpoliatts ad loeu vbi gondoald 9 
fe receperat contendunr.Lcndegiiillus copijs praefeftus 
carros ad vrbis obfidione ad hunc modum cxcogitaue 
ratJnte&ieih vndiq; cratibus arejj tabularis carri muni 
meto erant his qui intra caros delitefceblr.quoru nego 
dum erat cuniculis patefacere viSin vrbcm.Compata 
inde frequenti ex vicinis filuis materiaHafciu igete nu-» 
merfi in vall£ conijdut. Oppidani cdtra non vecordes p 
acutis fudib* SC lapidu mollib 9 i gni quoes acpicedefujy. 
iaftis tu materis cum milites inc€deMc.Hac oppugna- 
doneincaiTum fufccpradedegeflllus alia via obTeiTos in- 
cerdpcre ffatuit.Momraolu lgic ad colloquii! cl5 vocat 
que primo increpitQ q,a Gotrano ckfeciiTec: fccutusq* 
effer Gondoaldu fi operS nauet,vt fuo aliquo fado ciid 
cas dedatur/efpcrare Gontranum qui begniflimus eflet 
farile illi dimiiTuru quicquid in eu cSmifllTet. Momolus 
de ea re fe oofideraturff rndit.Tgif mSmohts fagittariij 
fcmdafcucji& valdone fibi arda amicitia dcuuSoscSqe 


Digitized by Google 



jReac Ciocarius fecundus* Fo.XXX* 

pit docet quid illis giculi fi duitas expugnet ipedeat* vei 
le fore illilalu ti fuxcofulat .Mommolo ctl oes acquieuif 
fenccoueniuahqcPIfigneduitatistcmplu ignem fiim* 
mictereradq) incendium reftringucdu omnib 9 concura 
rentibus fadlc faftu lcndcgefillum in vrbem admittere* 

Ad hoc negocium accerfuo Carulfo di tiflTimo homine 
apud que & ipfi diuerfaban turrconfilq compotem fadt* 
poftej de incendendo tcplo cradcdacf hofti ciuitatc com 
pofirum inter eos eft. Ad lcndegcfillum mommol 9 ck> 
culndime venittmonftrat qua via duitas i pcacegontra 
ni dedi poflicrfi mo id cp de rcconciliado fibi rege ledo 
geOllus pollicebat rc lpa efFiceretXcndegcfllI , fpc rccu^ 
perad$ vrbis laet?:iufiuradu mommolo dat nihil dc con 
uccis detracfbturu.Qj fi aim regis fe ad id dedudurum 
non poflettelligerec rdaturii illis tn fi rmiialiqcF templii 
in quo tuto dfr rex placari poflfec cofiftcrent.Re ira con^ Perfidia 
dica mommol 9 con filio Iccn dedi templi omifiogondo Mommo, 
alduaditrracmoratqltegrai eufide femp viPficrqcfjite hin domi 
ddeeps efle velit* Veni ea cfle reni conditione vt muU num fiiU* 
tu confidere non dcbeat*Propterea tccafle fcledegefillj 
alm que I fe 8C adcocordia ^pcliuc iueniat:ledegefillum 
hoc vnfi non ,pbare cp cu dc gontrano male exiftimans 
confpedu ei 9 aufugisrnec de cognationis actincncia(ctii 9 
forte dubi 9 cs)vlla ratione ai fratre ponis* Hoc tm fi fa 
das regemcf conueniasomnia lendcgefiUus ait ex vfu 
cuo faufie / pcefl r ura*Senrio igitur his toc curis atc£ pruo 
bationibus re explices:# nos vna tecti ad gontranii p' 
fidfcamur* Ad huc modii fuadete Mommolo: fenfl t do 
lum gondoaldus/nec tn cauic.Non em fadle cfie vide-» 
bat eorum maliciae occurrere quorum dC fidei & tutelae 
fe tanto tpe credidifletrHorcatur tm:fe non derelinquat 
eucem quo eif ducerent.fTDum haec tradantur Landa^ 
fcus igne in proxima ccdcfiam iniedo cum multi ad rc 
ftringucdilmcendiuconcurrut fenfimex turba lapfus 
$ufugit*Stabancpro porcis hoftes Bolo dC Bofo Bitu^ 


-edbyGoOgle 


IjherJI. Ra Clotarius fecundu*; 

rigd comites qui gondoaldu a mornok>excipcr€c.Fori 
bus patefa&is gddoaldii in ledegefilli pturem mommo 
Ius tradit:regrefluff$inde i vrbe mommoPportas clat! 
dit.Erat inter emitate & hoftiu caftra tumulus terrenus 
mediocriter cditus.^d bui 9 fummu cu gondoaldusfiic 
Cefftflet;bolo eum prfdpite daecir.ejui in caput pedeftj» 
rotae mftar cireuaftus iUiibipcaput eius abofone faxo 
frucidatus eft.Mommolus aqte quem in vrbc reuertif- 
fc diximus gondoaldi opibus direptis: in reliqui muU 
ftoidiqem gradatus cit^Vles vero vpbem ingreflus ne 
ipinihotm pepeir moenibus fok> acquatis.Igitur mora 
mol*incefa reliqua vrbc in lcdegefilli caftra fe contulit. 
Lcdegeflllus iatn de regis in < pditore$ (nla certior faft 9 ? 
(nomipoluad ft venientem excedere tentorio tanfper 
iubetrdonec tumulruitesin eum milites fedet.Egrcoic- 
fi praefens ptors licet arireoculos(irruennbus in (e mili 
fibus)verfaref fortiter quidc reftititmonntdlis ex bofti- 
bus vulneratisdicd figno a lendegefillo di Tuis darcccir 
cuuen tus vndEicg momolus:,pditjonis pocnaspedit. Sa- 
gittario epofoga {aluremqreti caput vnico gladijkfhi 
a milite quodi amputatHis rebus cognitis gpntranus 
ynomoli opes ad (edcfcrrifperatjrritnumi aurei mille 
pondo(be(antiC Franci vocanOargeti duccta quinqux- 
ginta.id o e jquabiliter gpntran 9 Childebcrcuftf Obi d U 
Infueta ipartiri funt. Accepti inde parte gocran’ tqt in paupes 

bots pro- aiftribui madat Jntermamoli fpolia ad gontranu de- 
ferita s. duA 9 homo eft temo pede cj teris holbus maior .Incide-, 

ruc per id tps nuc in italia inde in hyfpania occafioes na 
nullae beUi;q> quia parum rnomcti vd ^ppter nimios t< 
bresivd q, rebus mox cSpoGtis reditti eft domil voles 
jptereojvnu fuit aduerPgochoe duce boflorcui attribu- 
tis a gon trano magnis copiprduris incuria male pugna 
tu c3ufiscf{ifc£ad magni! nvfem fr5cis.Comiffum pte-i 
rea aduerPbritocs no i erue tu pliu.vbi pepolin 9 dux ca, 
f^arri dolo pcofus Jnrcr h$c gorrano cirlu aduerfiraps 


Digitized by Google 



Kioc Ckxarius fccuhdu».- 


ftoCXXfc 



honiMcominaref:ano priore morcis ei* luna fupragi 
cclipfi folct obfcurior vifaJpfc vero poft annu trigcfi- 
mu adepti regni morit:& cabilone burgudix duicacem 
elat 9 i mOnafteno diui mard qf extrudu magnis ,puc^ 
tib* cumulauerat fepult 9 c.Gui 9 fi fpedent mores:dign 9 
jpfcRo q pricipatibus anumeret bonis. In pauges beni- 
gniffim 9 erga facerdoccs St dei mlftros obferuJtiffim 9 * 
Depto gontrani regno childebcrrus alo re-* 
putas fredegond^I patre St patruele crudeli 
rate poena afficere muliere meditaf.Quaob^ 

i rcmGodoaldiiad fe vocat:huicc£ exercitus 

curaiponitrmadans incurfionibusgdere fueflionefium 
regnum q? f redeguda tancj adfiliu Clotariu pertinen9 
moderabat Cognito hoftiii aduentu f redegonda regni 
jpeeres in armis ad fe ,pficifci cj velociffime iubet.Qui^ 
bus in c5ciliS admiflls f redegonda filium adhuc laden- 
tem amplexa. viri inquit regni hui 9 fraciacprimores no 
parui vobisafftimandeberrex&dns veiter ya aetate 
paruulus eftrVt in cSfpccffu pene veftro regnu valtari g 
dicp patiamini.Ec reminifei quidem vos decet fidei ve^ 
ftr^ qua Rochomagi cu cflfem p(titifhs:n5 deferturos vl 
Io tepore filium hunc meum regem veftrumrfed cu ob 
feruaturos Vt paterni regni haeredem. Per eam ipfam fi 
dem vos oro proceres: tueamini poITeffiones veftras: 
quas hoftis tam crudeliter ihfeftat. Facile etenim facfhi 
cftrqg pauciores fumus aduerfarios vincere. Ncq; alo 
frada neq? confilq inops rebus dcerorfi modo adiutoVes 
fueritis: neq; bene rem gerentibus laus St pr$miu nega>* 
bicur.Ccdentes vero ignominia notaburur xterna. Af* 
fenticnbus qui aderant.ladericum fredegonda pr^ficir. 
Cui St belli geredi omnem poteftatc permittit: iuberqj 
id faciant quod a laderico fuerit eis imperatum. Ipfa vc 
ro animo ereeffa mulier:ab vberibus pendentem clota^ 
tium gcftansagmc anteibat. Ad filuam quj haud ,pail 
a viaerat(Cumiam fol occidiffet)landcricus exercitff 


Signu iH 
te gSrra* 
ni regis 
mortem 4 


Bellu adU 
uerfusfre 
4cg3 da* 


°8 


le 



UlxrJti Rex Cbatius fecundus: 


TecedereiubctapTecffuexarbore frondofu ramfrteoqf 
fuTpcfam nola(vcfieri animlcib 9 q nemora pafcutur fo' 
let)eCjui iub$ alligat.C^rcris vt idc faciut ruuxs. Hig ita 
adlSdcrid votu compotitis no&u e filua moucsrad cv 
t _ ftra hoftiii fub luce puenit.Quos ex heftemo labore dor 
micares adorifrarq; complurm 9 intcrfcAis cf teri in TugS 
dfamrvi conuertutur.Dir^tis mox hofriG caftris in capaniam 3 
ctorialra adiacct igrefliryicos incolaTq igni pdut.Hac inir 

dpoaa gKviftpriafuoaihifrcdfgSda apud miecu adepta eftt 
“"*** CSucccflfit aliai bri tones duccdi caufa qa prior ib 9 noni 

tJhilde- traditafcriptorib 9 neq a me feribi potcft.In eo plio gnl 
j xrtuS - * ” dem ftrageTadaeiTe traditu eft.CMox inTurgentiixlli 
longobar gprfndi orcafione:childeberrus in longobardos expedi 
e3C€ * ttonepar nequi mfubres mediolanucp vexabanrJDeligS' 

tur ad id belJu duo 8C viginti dudores qui negociu ge- 
rat.Quorfi otm pritipes conTriruutur andoakf 9 :olocp $C 
codiue 9 .Stiperatisa]pibuscuinagru hoihuv€tum efti 
olo ad caOdlu .pximu accedes fagitta traieAus interijb 
Mediolanii inde progreffi vrbeobfidet.Ad quosmauri 
dusbiTantin* imperator milTis legatis pollicetur Tuppe 
tiasfrancisantc Teptimumdic fe deftinaturu eiusaduS 
tus Tignum fore fi oppidum in colle politum ardercin- - 
tueretur. in irritum cedditlperatoris ,pmilTio:qu5obre 
foluta obfidionef rand caftellis quibulda in poteftate re 
ccptisrpntdifd: adisteum aeftiuo adhi 8£ alui profluuiO 
toto exe rc itu laboraretur ad Tuos reuerterunt. 


Childe- 

bcrt 9 vna 

cuvxorc 

interijt. 


B fs paucis poft aflecutum burgundionum re- 
gnum geftisrchildebertusqui iunior appella" 
tus eft vna cum vxore non Tine veneni TuTpi 
rione moritur. Fuere childeberto iuniori li- 
beri duo.Theodebertus maior natu mettefe imperium 
cui auftraTif appellatio fuit adeptus eft.Quod capanif Tu 
perioris parte concinens ad alemanos vfcp ^pccdebaf : Tic 
quidem vocitata q> auftracus rexrvel vtalps placet au- 
ner eam incoluidct . Theodorico burgundta obucnif< 


Digitized by Google 



ftex -Clocarius fecundus. 


Fo.XXXIfr 



rifex* 

unit 


fidei chriftianse doctrina imbuedos miccit fcripl 
gimusilegatvi apoftoUcucommedate. Eode me auares F** 11 
idefthuni Cedib* fuisegrefii:editis aduerius fracosali- “U* 1 
quocpr(bjs:igenctb^ tandem munerib'’ donati quietam 
fracta rcliqrflc. At fredfgonda regii hoftis colledogrS 
di exerdturdotariu filiu in bellu cotra illos exdtatXJua 
re cognita no iegniores fiwfti theodebertus 6C theoderi 
cus qq cutda brunechildis agererur.magnis copijsoo 
currucpugna atrox longacg comktitFufis deniqi fuga 
tiftjj hOftibustclotarius vidora matre magnis plauti bus 
except 9 eft.Qux tn no mulco poft cu ii coimuiflet:obrjt 
tporte 8C chilperici regis viri fui (epuldirofllata eft:foe 
mina necis m ultoru aucor.& cui nemo fine fui pernicie « - _ 
hoftis fuit,Nairf ita ptinax fuit vt fupplido fariari no 
potuerit eoru quos odio gfeqref.Prftextatu quis car> ® mon ** 
cere ate* vcrberib 9 maxCK relegatione violaflct.rcuoca» 

- - , o /f. i Cj * 

cucna 



DUglK 

lo poft iterijtr.Fui 1 8 (. alioru innocctu f?uagfecutrix,] 
cu timeret filiu dotariu credi no ex chilperico fedexli- 
derico adulterino cocubitu ee conceptu: metui ftuduir* 

'Cp tyrannis «pprm eft.CPerid tepus lacus dunenfis taro 
feruore ebulliuitcvt codi I eo pifces ad ripas in efum ve> Lacus du 
rurent accola ru. Ac vero reges iniuriaru quas a dotario nentis* 
acceperat non oblitijad arma brunechildis horratucon 
furgut,in quos dotari 9 mouctpofitis apud fluuiu aru2 
na caftrisrinfodici phodimicauit.Na JMgatocxerdcu: 
tata ocriibeciu ftrage fluerii opplctu en: vt fluere velut 
obieda mole defieri t.Eit erh in annalib 9 fraas tria in eo 
cciflidu millia hotm occubuifTe.Clotari’’ aut cit 9 g meb> 
dunuadparifios (creccpit.Quem infecuti reges pacis 
conditiones quas ipfi volui flent dotarium redpere coe 
gerut.Formula pacis h$c fuirivt q inter (cquana ligcritj 


Digitized by Google 


Liber.II. Ree Clotaiius fecundus; 

at($yfar5locaadocccanu vfcp cotinenf ea rheodeber> 
tuspoflideret.Duodedm vero regiones q fcbuanfyia 
rjcf flueris alluunt docarius haberet.CReb' 3 ’ ad hac for- 
mula cofedistcu Theodeberti iuifu bertoaldus magnae' 
apdd rege autoriracis boni militum manu tuendae neti 
Imae caufa accepiflct.(Parebar erh his diebus theodeber 
to neuftria) Clotarius meroueu filiu ladericucf palatio 
f»raefe<ftum i bertoaldum cu exercitu mitfir.Ea re bertd 
aido nundata cum ipare fe militum numero intellige- 
ret aurelianum fecotulit.Que Hdericusifecutu$:hois fii 
ga cum hdftiliter cxprobractbertoaldus ex duitatis rati 
ro no inquit^Sderice quia militum multitudine me fu> 
peras.vjrtute quoq; fuperiote te efte putes.Sed fi cope» 
tum habere vis quf vnricg hoftrum apimi fortitudo Iit; 
ad lingulare certamen te prouoco.Qd’ cum n5 admit* 
teret landericustSi ergofinquit bertoaldus) tuus forte 
clotarius man’ cum tneodeberto coferen vi$ ne in ipfo 
, conflidu quid vter vtri prfftet experiamur.Excepta eft 

luna flu<* alandericocodirio.Necmultopoitduo reges ad iunS 
utus prxv amne «pii ftSpas alluit caftraponunt. Ad dum dotaria> 
pe ftapas. nus miles amne rraijdt thcodebtrt* ne totis copijs dota' 
rius pugnare pofletjfigno dato plium initrin quo multi 

J rrrincg ceridcrut.fed ex clotarrj ekerdtu multo plurimi 
nterpliandum bertoaldus qui ladericum ad lingulare 
ccrrame ^puocaueratculidericu f^pius fruftra tclamaf* 
fet no ignarus tjdi eum doli machinare! brunechildis:t 
cofertiffimos hofles irrumpens vitS maluit fortiter p 
griado amittere q a magtftraru(id q>brunechfldis max| 
hae petebat: vt eius loco jathadiumquedi .pmoueretj 
turpiter dimoueriJn eo plio meroueus I hoftium pote-« 

• , 9 ftate venit. Idem clotarius cum laderico fefe fuga eri- 

Meroue pu^Nec defiftir theodebertus pfequi hoftes donec pa> 
capitur, rifium.vfcf infefto agmine aeftu 8C cfdc madens perue> 
niflef. Nulla tamen alia reegregig gefta:domum reuer- 
Ius eft.Erat inter aulicos theodorici prothadius Cjuidartf 


Digitized by Google 



ttac Clotarius (ccitncJus; Fo.X XXIII* 

(talus qui cu bnmcchildapftupric5fuctudmc(vt crede- 
* batur)nebat.Qua ob eam bruncchil dis lllu apud tlieodc 
ricu& dignitate 3£au<ftoritate plurinifipofle oiftudio Procha^ 
adnitcbat.Ec poterat quide.Naicalus cum cflet ingenio dius ital* 
aftuc£ pdtcus,regi grat* habebat/ed ,pccribus olbus ,p- bruncehil 
pccr fmgularepecunijauariciacxofus.Hocergo^pcha^ dis fami* • 
diofrctabmnechildis&qnSdum bono aio in theode- liaris» 
bertu mettefitf m regc,qui ea ab fcrclegaucrat cetrheo- 
dcrico fuadecilJuthefaurospnsad fc fuftuliffc quorum 
parci haeres ipfe ec dcbeat/imulq; theodebertu ait ex a- 
licno cScubiru fuifle fufccpcu/atq; ex horcolano progna 
tum.QuIobre mitteret ad theodebertu legatos qui fu5 
8C piis pecunia fuppelleAilecj; repetar JLTalib 9 freque> 
ter alatus cofilr^s tlicoderiais,cum fruftra theodebertum 
admonuiflet cotracfto plurimo exerdtu^aduerfus thco> B .. 
debcrcum ,pfcft 9 adcarifiucaftrametarus 1. A quo quia ^ 
n5^culabe(rcf,cheodcberrusacieiftruit,po(tcadicdimi 1 - 
caturus. At primores exercitus aio volutantes q turpe jV™?* 
erat fratres iter fe digladiari nec minus ignari rerii belli a 1!^ 

caru qbus&iper/a at teri &nonunQpc(Tundari follere-' m C1 
gcadeuntor5c ne fraterna pietate temere violet,ft*ve 2 0111 * 
committat quo fua dignitas, fortuna^ fua? deteriores 
finr.At f>thadiusic5trana fniamregeiclinaturUs. Mi- 
nime inqc decet ex leuicS de pacerepere agere fed tetarc 
oportere hoftis alm fi forte peritis acjcfcat. Quo verbo 
irritati^pceresjcaede ^pthadqcofpirat, ,ptcn 9 tumultus 
exorit.Qiic adhuc n5 i aptu ^dcQtccu thcodoricus ad p , 
te torij vcftibulu ftas c5ie<Sura aliq gcepifle t,rege a pro- rotha,> 
thadioocm iniuri5(^hibacquidaex cofpiratori|) 9 (ne 
Vltra^grederet)difrinueft.Quiifnianihilomin 9 pfeue j^** 1 * 0 
rasvocatoad fevfdinoiperacidiceremilitib 9 nc^ptha dc . 
dio nocear.Vfelin 9 vero c5fci 9 qtocuAis cccodio pro- m T* 18 
thadi 9 vbiadcoiUratos vcnit,rex Iquitmadat^thadiu oc<a(altur< 
occidi.CScurrurigitalacrcs milites, &hoicm alea cum 
petro quoda medico ludcccIterimut.Quare gperrata. 


dius ,phi- 


Digitized by Google 



Liber JL Rex Clocarius fecundum 

Ccs ad regis tetoria c5uolat:orac ne iniquo aio ferat pdt 
firmhoisneccquc frirento&amidrif& pacis inimicum 
Ad hf c chcoderic 9 recenti homicidio turbat 9 eu aduerP 
§| plurimos furedi via n& c(Tccaiosponit:& paci feacco 
modat^Qya priusu arhiis decertaret cx ,pccm confikd 
cocdfa/difcclTu eftdnde thcodcricus q nulli ad id tps fe- 
git iniis rtupcijs vfus efletrfcdduOseX cocubiwa filios ex 
ccpiflVt alm ad mrimonr) focd 9 conuercit. Erat hyfpano 
regi dctcrico filia nabilis.Hac fthi a pre coniugc aari per 
fegaros poftulatrfide pftita illa ppTtuo 8C vxor l & regf 
na forc*Detericus mebergf pr(id cm erat filif nom€)ge 
nerolftusrfilia cheoderico defpdfat* Accepta iheoderi> 
eus vnice diligit.Scd huius ta ardf charittris Tuidia bru- 
Nubit nechildis ita regis puertic auitfvt de fpreto vxoris thoro 

theoderi- ea cuijsqpfno dono exportaucrat muneribus adpfcm 
co filia re remifent. Qua a clieodcrico ignominia affectus deceri- 
gis hyfpa cus Clocarius p nuncios follicitat recordari quid m tS 
ru$ quam priore bello Theodoricus comifcricfi ad vltionem cx- 
poftea di- urgatrfe qui ifigne a cheoderico iniuna slccepiffec illi aV- 
mite* xihofore.Exccpic piocunde legatos clotariustcosq; ad 
theodeber tu mittit tccaturos fifbrte ad belli foderacem 
iungeret fefe. Qui idc quocf fe facfturu legatis rndic. In 
de ad lombardos jpfecii legati agone rege adetfc.Mcmcr 
rat reges eris m rheodcricu cSuralferfi ad eos quart 9 a c* 
ccdcre velit adede tpsrcuipfi oes ob fuperiores eis illa- 
tas molcftias chcodericil vlcifci ( acil epoffint. Agon fefe 
regib 9 corMuSuru fpodcnHis r nfis cxlrjrlarati legati ad 
Sellu Iter deterior rcucrrunlCoiuratione regii ad theodeneu per 
fratres» lata re grauiflime tulit * Ad chcodcbcrcus fperans adbel 

lu c5uccuros coiuratos reges primus copias eduxit* V e- 
nictibus in mutuii cofpeftu regib 9 ;nihil armis letatae* 
Sed vitro citrocfc euntibus legarisrdies apud falefiamca 
ftcllu de concordia coponcnda dictus efr. Quo theoderl 
cus cu decem holm milibus feconculk. Thcodcbcrc 9 lar 
maiorcproccru numero profaftus exanimo oamfc 


Digitized by Google 



Rtt Clotarfus fecundus. FaXXXllik 

iiifperdedi fi frater a conueris refilircc.Tcrrinis numero 
frafcrrue gentis rhccxkpcus:mhjl repugnat pat€ recipe 
quSdicf tfreodebertus volutflct.ConuetG inter rtgese&e 
titit.vt comitatus duas ruronif ateju capanix quali ad fe 
lif reditario ture peinetnes jjpetuo theodebertus rccipt^ 
ret. Rebus ad hmoi forma confirmatis: vale fibi dixtrSc 
reges.CVcrum no ita pacato animo theodcricus mulli . 
(abundus fxpe cogitabat qua ratione fratrem bello ve Pax corti 
xarer/a quo SC bello fuitfet impetitus/ & bona parte rc' ponittirl 
igni mukSatus.Concilio cum prude tioribus aulicis acce 
ptdrfjbi conducere rahis fi Clotariu amicum faceret ne 
'tlicoclebcrto iugeret:ad eti legatos ire iubet^B 9 rhadac 
regi dicere quib 9 fe calamicatib 9 theodebertus jpfliflet: 
adempta. fibi grandi terrjt poflefiiotie.Ideo conuituiffe . 
repetere ab eo q iniquiflime rapuiflet.Ticbtarius fide det 
fe non fuppetiaturu fratri. Audiuitper fummS beniuo 
Icntia legatos clotarius.Et quf regis fui riomine pete^ 
bant coceflit.Erat em coltibanus eo tepore faditatis no 
mine pi-fclarusdiic clotariu admonueranne fratrubeUb 
fetnfereretfore pdft aliquot dies: vt illorii lucres eflet. 
Coghft6clota ;]refporifo:tHeodericus ad lingonasccv* 
pias cogitdd: verdunC q duitas per id tps prtmu aedifi 
cabatur prf teries tullii petitiquo St ipfe theodebert 9 eic 
auftrafia eduefo milite caitra pofuerat in eb loco' accerri 
me pugnati! eft cadentib* eic vrrocf exerdtu permultis 
Sed inclinate in rhcodericu fortuna thfcodcbertus p met 
renfes fugies ridem colonia fc recepitlbicj: reparatis vi 
rtbus:non multo pofttlieodericuinfefto agmine non ia Jheode^ 
ftien meliore fortua/aggrcditur.Nai nunttfi n3 ignaui- f u 

ter pugnarct:tn poftq videt fuos fuperari: deferto plio, g jr ^ 
fug£ fe madatfnfequecibus eu nuftrafrjs, quorii magfia ° 
pars fugiens occidicur.Traditti eft tam confertos nuli- - 
tes in fefe co preliO concurnfTe,vt qui in equis fedentes 
vulricnb 9 ccfc<fH erar delabi ab equis rurba digladJapit 
fpedictc no poflent.ThcodericUs cognitafratris fugacfl 

f ii 




Digitized by Google 



Libcr.II,' 


Rex Clotarius fecundi ut; 


illum hoftiliter infeqrefcoia qua iter agebat gdern; regio 
nis incolf illii conueni&es orant ne 06 vni 9 hou culpam 



Theode- 
bertiam- 
putarum 
abvno de 
turba ca- 
put ad 
theoderi 
tu fratre 
defertur . 
Brunechil 
dis crude 
beas. 


Quib 9 rex rndit fe quidc illii 
atris capucad illu gferat. Igitur qui venerat rcfponfo 
accepto colonil fine mora ,pficifcunf rtheodebertu his’ 
verbis alloquunlFrater tuus theodericus belk) abftme 
bit fi parte thefauroru quos ex parris fuccedlone pofii- 
des illi diftributaede voles. Prop cerea tibi nobifq; cofu 
le: 8 £ tui! fratrem patere conforte efle pacemj fupdlc&i 
lis.C redidit loquetib 9 theodebert 9 .*ftack* i reconditorii! 
vbi thefaurusaflferuabaf vna fecum turbi admictit.In- 
terl vero dum fccu reputat quid fratri Ipartiatrvnus ex 
populo diltridoltheodeber tum gladio caput ili? am- 
putaui tmec cun<ftat g duitatis muros ad thecxkricfi ca- 
put ( pgcere.I' l ' l \orre fratris cognica: theodericus colonia 
ingrcdtlRegnumc^auitrafif q>theodebertifuerat fufee 


Alicf bru 
nechildis 
parriddi 
urn. 


xit Cui occu rres brun echildis cofpedis neporib 9 furenfe 
mulier Inocetes ( pten , Iteremic.CTheoderic 9 aute par- 
ta vidona ducatu Ocuti couenerat dotario reftituitrde- 
inde cu fpe illed 9 neptis qu3 colonia abduxerat cata fi- 
bi defponfare 8C vxore accipere oino concederet bru ne 
childisTpediuit:dices nephariu ede ducere vxor? q pro 
ximo fibi gnis gradu atrinerer.Cui theoderic 9 rnaens. 
O [quit p fida 8C odiofa mulcis focminarnuquid mihi g- 
fuafcras thcodebertS adulterino cocubitu Agnatu meu 
fr at rc n5 ec:q re me 8C fratre 8 C ^pximit meu pfequi at<$ 
pimere compuliftirHf c loques theodericus brunechildc 
occidere tecauicHed ope aulicoru ^acedacocnaculo (e p 
ripuir.Nec differt crudelis mulier vltionc: potione leti 
ferIConficit:que theoderico pnuitros quos adidido- 
neos inftruftosq; reddiderat bibendi du balneo egrede 


Digitized by Google 



Rex Ciotar/us fecundus; Fo.X XXV* 

retur offert. V eneno epoto rex Balnei' calore arftuasrre^ 
penteinterncSunt tamen qui fcribat pro fluuio alui in^ 
aerijfle poftg annos decem & odo regnauerat anno do> 
tninica? falucis.dcxvii]. 

CEiufdcm compendrj liber tertius. 

Egibus vt pmiflu c intere,^. 
pti$vn 9 cxclodou£icogna ^* orar * 
tioe rm elocari 9 fuperatrad rc § nar * 
que regnu ptinerec fepclo 
oC quinqgefimoano poftq 
cloaou ^ 9 cec vita defu&us 
Sed brunechildisplurimo*- 
ru cjde audaxrfigifbercum 
cheoderici norhu auftrafiae v 

regno pficere cSrcndebac. Brune^ 
Cui 9 coeptis repugnat au-* childisau 
ftrafrj ,pceres:quia crudelis focmie mores exeeraren t Jgi dacia* 
tur ad Clocariu duos ex nucro eo^ longe nobiliflimos 
arnoldu pipinucf mittut oratu venire ad eos feftinct ad 
caffellucui capchomai^ nome erat. Audita legatiSeclo 
tari 9 eaq ,pccres velltelligit Ipigre coplex.Caftello q? p 
xime dixim 9 ageti clotariorbrunechildis cum no longe 
abefTct(na vuarmaoi$ q vagionu caput eft ad vltcriore 
rheni ripa agebat)madac fimb 9 regni auftra% abeatrqcf 
figifberco filio theodebertus pr rdiquifler. Ad hec clo> 
tari 9 brunechildinuciarciuber.Moris ec fbernina leges 
viris no ponerernccf de diftribuedis regnis luitis ,pccri^ 
bus agere.Qiios fncotionc vocatos veli t:n 5 repugna 
refc qui ipfis diffinietitP: vel figifberto vel fibi auftra> 
fia caedat. Accepto clotarij rnfo: brunechildi germanos 
ad belli focietace accerfir.Nec fegniusexolauftrafia q 
maximas copias poc cogic.Erat iter legatos a bruncchil 
deingermaniami(Ibsgarncri 9 :qucfecusac iuffus effet 
rege/tur^ fufpicataradalbonagarnerqin legacioc colle 
ga lf as de occidcdo garnerio dat .Lr as cu lcgilTec albo.11 



Digitized by v^ooQle 


kflxr.m. Roc Cbtarius fecundus^ 

laceratas a fe fe abqcit.Quarp fr^gmita vn 9 ex gamerif 
atftitis coges occepta Ide diligeter fniam garnenopatd 
fedt.Re dmOQmulata.garnerf’ di fuadet germanis brune' 
childis gtes ne fequant.deinde ad brunechilde reuerfus t 
burgudia.vna di btunechilde iter facit. Vbi fcorfu cjfcjj 
^pcercscoueniesieosi fniam fuS eo facili" vertit q?bru-i 
nechildis tyrinidc horrori habercf.Hts ig!t fic fchfiribP 
garneriqs datario nuciac;fi fe ad eu tqto coferre pofTiti 
velle ad ipm ,pficifd.N5 difficile fqre ut metrefm buM 
gudionuq: regno adiucorc (cfe poriaf.^arnerij cognita 
yolucate Glotarius cu certior fa dP cet:quis ad re coftrie 
da mqd’garner io fatis pfpcft 9 hretur: cotradto raptim, 
exercituiicapanil cathahuncfcm mouctquo figiberri? 
ia caftra pofuiflc coftabat. defecerat j> idtpsa figiberto, 
ad plotariu nonulli ex auftrafia apprime nobiles Artu-a 
rus ruco.Sigold?.& Euulan’ 1 n (trudis ad pugnS copps 
prigsg manus coferaticomilitonib 9 figntt dat gamerius 
de quo in ter illos couenerat.I pe fenfim aricexced€s:cfre 
ros fui cociltj cofdos conii tes edudt.Quos lento agmte 
ad flunic vfcj fagonl(que veteres ararim noiab3t)gfe- 
queteclotarioxu figibcrt 9 infeftis cppqs ad efi lodivc^ 
niflet ipc cu duob 9 f r ibus corbo 8C meroueo in pttte ck> 
f^ibert 9 tari) veniriSigibert 9 aut equi gnidtke falu 9 .nuHo poftea 
ymcitur, tpe coparuit. V idori mox clotario brunechildis capti- 
ua offert vria cu euddina Theoderid fbrore qs T caftris 
hoftiu gameri 9 dephcdcrat.Nec tardat rex corbu neca- 
rerferuato meroueo cj ex lauachroxpiarii baprifniaris ff 
liolu habebat cuPdC ipfe diligente curadetceps habuit. 
B runechil |[Ebtultas tata ren? felicitate dotari 9 aedtis ad corion? 
dis vlty diueriV get/s qui di eo militauerat ,pcerib 9 de bruneclul 
tnum wp ^ caftiglda cofilriT capit.Reccfitisq; mulieris flagitrp:8C 
picqupi, q, e cr dece regutaliorffcj: multoip cjdib 9 rea:rogat quo 
fupplido dignepledi poflet. Acdamatib 9 riKHs crude- 
le femina vihflimaaltq morte affici debereipriuscj t c3 
(pedi! cotiois rex eiuroducerem^darecqrto fuftiga*» 


Digitized by Google 



Rex Clotarius fecunda Fo,XXXVT* 

ta tadcdcdudadfcfubctjg poftgdiuafgcq^ Iued 9 ccc 
infidere eq muliere g totu exercitu circufcrri imgat .Tn- 
de acapillis &lacercis,ferocKtis equi caud$ alligara,relitj 
corpore humi pfrratolidor diftradiir. De cuius nece va 
ticiniufibillinucircnonuHiafleuerar^dcia mime coptu 
habeo afTaierare non auQm.vatfi fi quidc enigmanbus 
atef obfcuricaribus inrcrprf ratione adhibere diuinantifr 
cft.CNeramS fua laude bruncchildem fraudemus cos Brunes 
plura facerdorum collegia 8C monacho^ apud burgun childis* 
dos aufrraGoscfcxrruxit/Iterquf apud lugdunu^p mu laus* 
ris adhuc vifitdiui Vincctii coenobium. Apud heduos 
quocpalrerurvbi affentiete Clotario fcpultacfi:& alia lo 
cis diucrfis templa diuo Marrino cui dcuonflima crar di 
cauit.Ita vt fi impefam aim brunechildis fortunis cofe 
rastmireris fanctotvno fyculo remplaraffignaxis cuicp 
^ucntibusrmuliere cx^dificafle potuifTc.Eius erarc ethe 
rius Lugdumrapud heduos fiagrius: viennf aefidcnus: 
antifiodori annariusaufterius aurcliaerlupus St columba 
nusapud fe nonas mira fanditate claruerunt* 

B Edudis ad vni 9 regis imperium quattuor re 
gnis Clotarius palatio pr^fedfl garncriu(cu- 
ius opera vfus maxime fuiflTct)confutuit:bur Clotariifs 
gundiam harponi cSmcndat. Auftrafrjs rado «uindas 
procpoficuseft.Etncliberaliratis quiccj Clotarius pter-< 
micteretrgarnerium imprimis fui palati] prjfcdum cos 
plurimos deinde burgun dia? dicionis proce res/ an tifti- 
tesc£:& qui aliquid pcnfi haberet ciues ad fc vocar. V o 
catos amplidimis quemque muneribus ad concilians 
dum eorum fibibeniuolentiam impar tir. Nam praeter 
fumma humanitatem arcf modeftiam quibus illum na> 
cura inftitucratrreligioncm quoc£ venerabatur :St cp ra 
rueft pietate coleti:bellooptim 9 atcj frrcnuuseratXou 
gobardis qui annuum francis a gStrano ad ipfiim vfq* Logobar 
Clotariumpcnfum duodecim auri pondo quotannis dicnbuio 
foluebanc tributum abrogauicracceptisque prius fex St Uberatu 

f ni] 

DigitlzedbyGoOgle 



Liber JII, 


Ree Clotarius fecundus.' 


xxx.milsb'’ ntfmu auguftafuzaqjl alpibus duitates libe 
ras illis dimifit.CDumhfc acerentur nai*eft Clotario 
Da<xober K bergedruda vxoreDagc5xrtus:quelris erudiedum 
tusnafcif: Arnulphomectefium pfuli comifit. Bergedruda vero 
habi- V myltis poft annis morituitin cui* loco Sichilde Cio- 

rarius accepit quae haiberrfi enixa dt. CDagobertus au 
Miraculu P°^3 fibi p jtate licuit feras idagarc 8C venari(vt gal 

p«eruo, *' s mos dt)pergit.Excitato ccruo cfi longo ia curfus laf< 
* fus quietis iocS qrit/vicfique catulianQvocSt .pfugit 
Ineo vico faccllS erat vbi codica humo SC lapide iftra- 
ta corgabcatoru Dionyfij/ruftid/fiCElfuthcrii a fufee- 
pto fi fide xf>i martyrio n 3nos.xxx.fupra qulgctosre 
ligiofe colebant. Eo(cff pstes facdlueet)fe ceru* «pnpiC 
folocj; decubes quieti fe madat.infequerib? crebris latra 
tibus ceruum canibus cum ad facellum veniflenticeruo 
cofpedo f requentiore latratu pcrftrepentesinulla eis:fed 
nec ipfis venatoribus in facellum irtiffpcdi facultas fuit: 
fua fde tuentib* viris fditate fpe&atirfimis.Ea rep vid 
na loca piata kxum veneratiorefcric&Dagoberto ad 
miratione hmul 8C pietatem cumulauit. CWortua p id 
tps Bergedruda Clorarius fichildem acccpit.vfi procef- 
fit(vr,pximc fcripfi)haibernis.At DagobertuscSpc* 
ptorc q eum fecu laribus ornatum redderet fthtutis a pa 
tre accepifletque aquitaniae ducatu pfdonauerat! intelf 
Daeober k** 1 no rudis adolefces qri5 fadragcfill*(id em nomen 
tus peda- crat pedagogo) ( ppter accepta a pFe dignitate fupbires 
.yoeCfuQ ita vteiinccf fatis reuereret neqjobferuarctJ vocatum 
^rets ce ac * couiuiu fadragefillurcum e regiae Dagoberti vtlut 
dereiu- par illi afTediftet:poculuq; t5cj ex aequalis manu defiim- 
«jj, pfifleciubet eum virgis caedirdt barba qui ^pmiflfam ha 

* bebat aputari.Qua accepta tniuriatad dotariu fadrage- 

filius fere lachrymas ( pcurrit.Ea re pater fure te aio exce 
pit.Dagobertiicp ,ptin* ad fe venire iubet.Exafpari! pa 
tre qa adolefces pcimdberet nd alium fugf locum q fa- 
CtUum quo acanibqs tutus fuerat ccru* fccijm repuws 


Digitized by Google 



Rex Clotarius fecundus; Fo* XXXVII» 

eo fe confertmon minuspraefidq fibi a fanftis conferri 
arbitratus cjbcluf cotuliflcnt.Cognito filqpfugio: Cio 
tarius Dagobertum inde extrudi:& ad fe deduci feroci 
ter imjjat.Id vt faceret abeuntibus feruisrcu ,ppead fe 
cellum min 9 miliari coftitiffetrta fixi ftupctescf hfferut: 

Vt vitra jpccdere minime poffcnt.cjq ,pgrcdi maxime 
conarenilgif reucrfi gd illis obtigiffct patri renunciant 
Credidir Clotarius fabulam^ tum ce narrarent ferui: 
veriti ne Dagobertu offederet .fecundis qui pccptfr exe 
querent mifTis par accidit.Ncc fic ab ira tegari potuit fe 
rox prrnifi 8C lpe miraculu expiret Jn facello du fopori 
(cmadaffet Dagobertustvidirper quiete tris reueredif 
fimos viros fefc affari. Adolefccns(inquiunt himarty- 
res)fumus quos multo fupra tpe £ fidei veritate mada 
tos hoc loco catula fcpeliuir.Quiloc 9 qnquideno fatis 
cultus decoratusq; crminore nos dignatioc popul 9 colir* 

Quare fi ad te reccgis digniore apgatu tumulos nobis 
extrucrercfl tibi fecuritatc tum placatum prem reftifue 
mus.Er ne fomnio re illufum exiftimcsrfi terra vbi deli 
tefeimus effodies: optimis caratfkribus fuo queq; nole 
coperieseffe fignarum.HmSi vifione confidcntiorfa** 

(Sus adolefcensrfc quae diui martyres petrjflenc impletu 
rum religiofe ,pmittit. Ad filium parer cum indignabu 
duscontendcretrcodemquo ferui (tupore& miraculo 
perculfusrfilio pcir.Eucf no multo poft regni confortio 
donatum auftrafix pfecitipr^terea quoe citra arduenna 
filua ad remos fpeftant.Surrcxitper eofdcm annos ex 
moecha arabiae loco xpianae puritaris fpurcus hoftis ma 
humet 9 . Hcraclio imperate Snochrifrian^ pietatis fexc£ 
tcfimo.xx. A quo tepore ad hunc vfcp diem Chrifii reli 
gio turbata plurimum cft atef labefafta.Eadem tepeita^ 
tephara virgo agarici meldcnfiu comitis filiaecdefia 
q pharonis monfferiuappcllat exrruxicqua multis pro^ 
uctibus auxir.Huius virginis frater pharo cum melde^ 
fe comitatum pre defufto poffcdiffet/ex comite clericus 


Rcuelatfo 
fanAorif 
dionyfij 
focioruqj 
dus dago 
berto ia* 


Ardum* 

nafylua* 

Mahumt 

tus. 

Pharo* 


zle 



jJher.nL Rex Clotarius fecundus.' 

fxftus pontifex tade duitatis cflFeftus cftJCAuftrafiarfi 
Conten " fufcepto gubernaculo dagobertus confobrinf chitildis 
tio de re- aptP chippiacu parifioru vicu nubit. vixcf a nuptijs dies 
gno inrer terti 9 agcbaLcu patre coueni&Pagaixrtuspetit ea fibi 
patremfiC ola dimi cti,q auftrafipru regni eflent^iec inde fibipater 
filium. quiccjvlurjjetJPeq re vhi i ter prem bliilcfc diu difcepta 

tur/placuit tandc ad arbitros de cotroucrlia referre. Hi 
fuere feltxfb prudefes duodeqnvn quibus fuit arnulph 9 
mcttenfium prjfulmagna vir Rtitaris opinione clarus.- 
Ex eorufen retia clotarius filio dat qaic£ ad auftrafif po 
tentatu veteri iureptincbat.hoc adicdo ne arduena prj 
|ergrederct,vbi limite dagobcrco dudu pofmfler.Rcpe 
tenti aufirafia dagoberto (axones qui vkra rhenum in 
colunrfquia potentia vicini fibi regis fufpc&l haberet) 
bellum quee berthauldo inferiit.In quosoC ipfedagober 
tus traioSo rlieno no impigre copias durit,Duravtracjj 
ades magnis ais at$ viribus pugnat Dagobertus ca(fi<* 
de kfhigudijdiuuMagraue vulnus capite cxcepit,ita ve 
a vertice pars ollis vna cu multo crine confafla decide- 
rit. Quo vulnere humo delapfus i hofttu ptate facile ve 
niflfet,niG mox opem tuUfletcx regis feruis vnus attila 
que ptin^ad piem clotariu mittitis m no ,pcul arducn 
tu ageixtf .Cognito fili) periculo feftinat pr magnis irine 
rib 9 fuppetias filia ferre vbi ad Sume cui vuilera nome 
e couencrut reciproca militu Salutatioe clamor fublatus 
ad hoftium caftradcferi.QcP mirat’ berthauldus rogat 
Attila ri^ omd id kridf q> in caftris Fracoru audiret. Rndcnti cui 
dclis ftr- cu clotariu cum ingenti exercitu aduenilie>\enriris in» 
pus. quit.Na8( clotariu iampridem mortem obijiie accepi" 

fti» Cu non procul a fecaftra diftarent, loquensis ber- 
thauldi vocem clotarius exaudi uit,qui St fui aduent? fit 
dem hofti faceret galea nudauit caput canideiamcandi 
dii.Qyo figno agnitu regem Berthauldus barbara voce , 
inclamans.O pernetus inqmtS< canum iumencu huc nc 
ads&Eft verbo indignatus rcxnoacqpcciata excreto* 


Digitized by Google 



Rex Clotarii» fecundum Fo.XXXVIII; 

flumen trenatrnec berthauldu mox fugient? pfeoui dc 
(ticitrdonec pbtrucacuni hofti caput ad fuos ipfe aeferc 
Nec finem belli gerendi fadtrln faxones vfq; penetrar. 

Vbi memorabile edidirftragemrnemini mafculinigc^ Vi<?torfci 
neris pcens qui gladr) fuijongirudinecxcedcretrlde va defaxoni 
fiatis agris & vicisicenfisrvictor Clotarius in fracia de^ bus* 
migratiir.CRcucrfo cura fuit godini nobilisburgudite 
meriratem vJcifci:cj>dcfpreris maioru infritutis:parri 9 
rcl/cSa vxoj-e coniugc fibi dcfupfi(Ter*ScdIterucnictc da 
goberto dimifla noucrca godin 9 Clorariocociliatus efi* 
bed cotcpta a godino mulierrregc adit.& coceprp rege 
neds hoTem infimular.Tllc iuflu regis apud fdjn Medar 
diTrdciridc apud fctin Vinccntiu de pratis tactis facro Accufac 
fals altarjb ‘ acaifatione iureiurado di dikjifletrdeniq? godinus* 
vt idc apuddiuu Martinu Turonefem faccrccrdu carnu relifta 
ti diufcrfat* cocnatrmiffis fatellirib 9 impio clorarj](vr ple vxorc» 
riq: putat)necat.Rcgibus cm qnquide licentia vc volut 
viucndi permilTa ef qcp oC neds ptare a fc tradufta 
nfic hos nuc illos ,p fuo arbitrio oeddere/fas efle videf* 
CBellisilplurimisfodidtergefife clotarius pofteritari 
fue cofulcs : cofilnl proceru ex burgundia trecas contra 
hir.Rogat eos que fibi maxime pricipem poft fe opt?t # ' 

Rndct allii prer fe nemine cupcre eff efle qui 8C pace fo> 
uerc:& bello eos tueri pdTir.Proceru rnfo Jf tus rex cos 
monet fide in en feruen cSctydC regni iurarucantur/atqj 
eos ita domum diniitric.Mox pr^latorii quocf conucct? 7 

apef cypiacfi hSir.vbi dii dc his q ad regni comoditatcs 
ecnc cofulif rhaimar 9 Iter nobiles primari 9 qa nberto da 
tus fuerat a rege Iftif utor,iu(Tu agniani faxois occifus nu 
ciat.Qu5obrc fedi tiq fere inter aulicos ftudio diuerfaru 
ptiu orta e Jed regis modefiia ab armis tepatu atCfltcrca HaiflUM 
clotarius anno regni fuuxliiij.faluris iro xpianf.dcxxxi* M oeddi 
mont.rcxn5mediocritlfat 9 ,paties admodu. erga dcG tur 
tTor atus,ad fopes liberali,dero ppPocf accep^rcui apcP 
♦S.germanudcpcis fcpultoqaaltclotari 9 pccircrat fccfi 


Digitized by Google 



UberJR 


Rtx Dagobermn 



appcllatiofuit.Huiusc jocari) aetatcfiacniB venit fcotip- 
(in in bria:qui du folitariii (ibi loeu qric a fdo pliarone mei 
crius Sco defru potihce lufcept^.Si loco vbi nue ob fetaris meri 
ta religiofecobf donat 9 eft.In cui 9 facellu focmina no t» 
gredi&q cm abqii igredi temere tetauiti rabie veriacit; 
£)ehoc fando hcremitaquid2hocdiiacucompo(uir«- 
Focmina quae larfitblafplicmo murmure fandum. 
Fecit cp fandi non m erat focmina templum. 
‘ = “ ,: ‘" , ‘ i== Agobcrtusiauftrafiaagens:deniortepris 
nucioaccqptOne quis a nouarfi reru Audio 
fis tumulr orireturr&iburgudia dC in fra 
I eia exercitu clfpnt mox in Fraria x»fedu> 

^ JSd^rusrfediuapif remosagitvcniiitadeii ex 

Dagober Fraciaatqiburgudialegatirquinouo regi debitu hono 
portione ri fidecf pftaret.fcrat Dagoberto ex pre frater aribert 9 
regni ari^ cui cu regni pars iurc optio deberet:auuculi fui brunul 
berto Ira phi Audio nixuo; patris regnu hre cotendebat. Sed con 
tridifttv uenit Iter fratres vt i aquitaniatholo(am & alias vrbes 
fcuit* quae infra py ren cos motes 8C liger im corinenf aribert 9 

rccipet :nec$ poit hac in reliquis regnis quiccj vcdicaretj 
autadius fuum fpedare vllopafto arbitraret Ariber-» 
tus parte harreditatis fibi attributa regni fui primarii 
fedem tholoGr inftituit.Quarto deinde anno belli occa-» 
(tone captata vafeones in deditionem accepit. CPacaris 
Vnditj reb 9 .Dagoberr 9 voti nolmemor quo diuis mar. 
, . tyribus DionyGo eiufcj collegis obnoxiu fc fecerat ca-» 

Ecdeiiala vicu perit:& facro fanda corga inde exhumari 

“ iubet. Infcripci erit tituli cui<$ maufoleo quib 9 aker ab 

U) cdiuca alteroCnecStrouerfia erat deugnatusJBa in conditorio 
*ur ar-» ^ fabrefieri rex mandauerat reponi ad tps Ipcrat.Tade 
8 entotc '' magno fumptucfttepluexfdifica(Ict(<$8£folidoarge 
guun to tedil erat) eo trans ferri corga inftituit/ codito ad ei? 

vfum aureo feretro addi tisq? ad decore multis vanjf- 
que gemmis. Annuis infuper prouentxbu id facerdo* 
Cum qC miuiftrorum templi alimoniam defignacis.&ue 


Digitized by Google 


Ree Dagobdrcus; Fo.XXXI3C 

min 9 ornarnctf(nCeri 9 Ioc 9 haberet:tapetes quocp vnio 
nibus &C gemis varijs Icextos,quib 9 Itcrior paries tegere 
tur attribuit. Adeo graaflim 9 diuis martyrib 9 patroni9 
fuis daaobertus fuiOnopu pterea curam non omittens 
reconai toriu jpxime ara maiore repli argenteum appo 
nit,vbi q diuis donaria mar cynb 9 oflferrcn t repofi ta fa 
cerdotes f genis imptirct.ILHec du religioP prlceps di> 
ligc ter curat, no minus Tpigr$ c^teraq regiae follicitudi 
ni Ipedcbat exeqbat.Na & auftrafaatq; burgundia vbi 
gertrudis regina agebat rcuifit,iu9 cuiq; poftulari dices, 
ita cibo vc interdii parcerct.ne quid a fe ptermifiu efle, 
vidcret.Pcrgc ti ex lingonib 9 cabilonc,apud daterra cu 
balneas peterct,brunulphi memoria illi inciditquc fu> 
pra diximus Ariberto du regni partem peterer^fauifTe* 
Quaobrc accitis quos ad id idoneos noucrat Amalgai^ 
Arnobertumq; & vuillebardum his impat brunulphu 
tollat necctc^Qui mox ipata pficiut.CCu heduos atif* 
fiodorosc^Iuififletp fenonuvrbc parifiu fe cotulicJa 
cm dagobert 9 gertrude cp fterihs cct reliqrat. Altera fu 
pindufta virgie cui nathildi nome £irit,vfus eft potiffi^ 
muarnulphi mcttefisatq?pipinicofilio.Arnulpho£ato 
abfiTptoCumbcrtucolontefem pontifice in demortui 
loeu fufferit his confultonb 9 ad pntes regis mores con 
grucnnbus iuftici$ illrus arq^quitatis tanta fama etiam 
apud exteros pcrebuic,vc ex ea agente q thureis felauo 
mbuscp finitima eft nonnulli dagoberti examen ad fuas 
controuerfias depofeeret, Aflfeuerantibus infup felauo^ 
nibus fi ad cos aliqn comearet fe illi vt fuo regi paritu 
ros.CRegi cum dceffct ,ppter vxorum fterilitate liberi 
concubitu virginis raguetrud^ filiu mare fufeepir. cui 
aribert 9 dagobcrn frater qui p id tps aurch^erat nome 
dcdir,appellarusc|;e figibert 9 ,Hiciter facro fanctilaua 
cri quas facerdos amadus enunciac orones du nemo dc 
morexpiano amen rfideret infans ipfe qui tm dies qua 
dragintanatuse(Tct 7 cuivftis tacentibus amen expedito 


Bnmtil> 

ph 9 iuflu 

dagobert 

tiocridrft 

Vxoris 

diitoiflio; 

Dagobcr 

cifamau ’ 


Sfgibert? 

nafeitur. 

Miraculd, 


dbyGoogle 



tibcrjlf» Rex tjagobemtt,- 

fermone pfonuit.QcP diumirus fodii efle quis nbrt cre> 
dir.CIam de hoitn inflabili condicione tjri potiemus fi 
lex hyftorif p mitteret. Dagobertus que initio prmeipa 
tus pclariffimae virtuteS commedabac rrafuerfb animo 
Dagobcr efle coepir.Quippe qui minifirandi iurisfpede firandf re 
uispida- gni vrbes xnjindasc^ ciim vifitarec: quoseg vi adhibita 
Uos fpo- fpoliabar.Et tancj diui dionyfij obfequfjsomniadebrre- 
tiia tur aeneis ihgcti pondere valuas/Laiuachru infuper vhi 

baptifmatis myfterid facerdotes explebant vna cudiiii 
hylarr) corpe nulla compefatione facrilegtj fada ad diuS 
dionyfiii mari at pidauis traftulit.Nec tn tota preda po 
tinis eft. Altera em pdrtarii dii naui p oceanum expor-» 
tada comittic in Auctus delapfa perpetuo latuit. Verum 
quia male agetibus occafio aliqua peccadi in proptu fuf 
fragafrdmiacrilegn efle dicunrpidauorii rebellionem: 
qub$ vt cSpefceret aagobert^ota ad fc belli iure princre 
ratus fpoftej agros puafiflet vrbe quocp depopulatus cet 
mocnib^oibus dirutisfolu arare SC in eo fale difteminare 
ad induceda ftcrilicate iuber.Sacrilcgio comes libido no 
Libidiud defuit. Amadus autem Tirgrcfi.cpscuius (edes traiedt 
fus dago> erat puitempf vita vir fpedatiiTi mus 8C dodrina cum 
bertus. peccanti dagoberto Vtrbum falutiS prjdicat regno tx 
trudif.Sedtadcrdipifcde dagobcrtoiamSdusgratusre 
Aribefc 9 gi fadus eft.Comitabant dagobernim quociiq; gereret 
tholofe. pellicii catcru£prftcr eas quas copluribus locis eompras 
rex mori & reginarG inftar ornatas alfcbat.Obnitcbat tn regis tur 
ttir SC ei 9 pib 9 fadis pipin’ de laudis qui palatio prxcratrfueratcfc 
ftlius chil aclotario brabatino duratu donams. Nec vftpquaq; fi 
pcricus. nebat regem p tot vitia libere dcflucrc.Cuius etia opti- 
mis cocilrjs adiutor accedebat egnauus homO nobilis 62 
non mediocriter prudcs.Quorti pfcucrati cohbrtarione 
tade dagobertus fanior effedus e.Intcrea aribertus tho 
lozates dagoberti frater relido filio, chi Ip<f ri cofy i t a de- 
fungif.Que filius non multp poft fecatus eft. Quaobrc 
thoiozatium regnum dagobertus recepit. CSca OmiU 


Digitized by Google 



ftex Dagobertus; 


Fo.XLj 


Tributd: 

faxonib* 

remittit. 


ferte huanf foelidtati pediflequa eft aduerfi tas.Sciauone$ 
in thoringii irriipe niiciant.SeletSis eopijscu sdrhenii 
dagobert? venit faxones ad cQmittilc oratu vt tributd 
cp patri filioqshaftenus pepediflerit kuaretur(idern ttn 
qumgentoru boum efat).Si id ab rege impetrarent Tuis 
fe t penfis arc£ arittis fchuoncs debellaturos fpondecCo 
ditione admilTa pefum faxonib’ remtflTu e. Sed alio vfus 
aio DagobertusrfadragdJlloqui pedagogus eius fuerat 
morte jxurauit.Quani cum vlcifri liberi dus minare- 
tu rex (pceru fentetia pf napoflcfiione pnuartf reb 9 oIb* 
ad fifcfi cradu-fbs.Clnteri oG hfc gerunf dagobert* figi 
berto filio auftttfia dunittiridyademare illi ipofitd attri> 
butocgcGber to colonifpotifice SC cdmite pabtiho adal 
gifo quorfi moderatione regnu admiri ifirarcf . Eodc tpe 
narus cfi dagoberto clodou^us que pleri ludouicu ap 

E ellatex n&hilde vxore.Quoadulto:di(fidij cam fratri gooerto» 
'us auferre dagobert*imduitdiftributa cuiq; portione 
lifedjtatis.figiberto em dis auftrafia/ludouico burgun- 
dia neuftriaq; cefiit. CDehtc ad diuos martyres coucrf* 
int multas qs illis doatioes largitioefqptribuit eporiu an 
nuit mefe iunio in capo n<3 ,pcula bafilicaf&to^t iftituit 
trafiata ad ratftros eccfie ot ditione-Id leditfi vulgus ap 
pellat corrupto Vt ipfeiudico Vocabulo.Na edi&u dia' 
credideri.Propterea q? ad eas nudinas mercatores fuas 
Vndic£ merces cdido regio tag ad commune regni mer 
catu conferre deberent j Vafcones ariberto mortuo a 
dagoberto defichlt.Qui priitnl fracoru cogreflum $gre 
fiereresrmultis cefisrfugatisq; alijl montes alij infiluas fe 
fc abdtdcrut.Sed cii ex fuga fe rccepificnrimiffis ad doi- 
nii nunens quo duce bdlu gerebafjimpata fafturo fe e€ 
polliccnf. Ita falu 9 eXercic 9 i fr3cu reuerrit:j5ter aribertfl 
6(. paucos quos negligenrer ageres inter angufiias ron> 
clicuallis vafconcs'intercmcrut.C Vafconib’ in pdte re 
dadt&dagobm 9 iniuriagt non oblitus qs in fr3cos fu- 
penore anno biritone comnufiflct, Legatis ajxf nidica 


Ludoui- 
<?feu clo 
douae 9 na 
fcirur da» 


Nundine 

facSi dyo> 
nifij qs 12 
ditum VO 
eant. 

Vafio 

nesrcbel- 

lant. 




Digitized by Google 



Libcr.nTi Reae Dagobertte, 

hilebrironupricipcagens,belIum(nifioflen(a purget) 
... cominalQuonKtugculfusnidkhailad dagober tu ve 
Nidicanil n jt.Qu2 cypiad agente magnis muneribus placauit (e 
® ril 9 j U eu oi gente fua 8C regno dagoberto dedcs.non alio aio 
<J illa omnia fub dagober ti Fracorumcj; ppetua dicione 
^ K^ tda tcncrecon ^^" us -^-' um *n verba regis iuraflet,nidtcahil 
goberto. a rC g C dimidiis eft.CPer id tep 9 «pifeopis apud diuum 
^ c * dla . dyonifium dedicady ecclefiae gratia a dagoberto conuo 
frtidionu caas,dum.vi.Kale.martij myfterium abfoluere itatuil> 
(nakpo f en t, pridie ipfarurrt Caledaru homo lepra admodum 
dedicatur deformis ab ydiruis ipetrat in yde gnoAare.Vbi du vi 
gil in oratione jjfeueracyvidet gfpicue xpum comitati 
Sus eu petro paukx^ vna cu diuis martyribus dyomfio 
rufiico&deutherio per fmcftram in b^licam adueea* 

1 re.Qiii candida vefte ami&us dedicationis (aerum mu-* 

nus abfoluit.Tndett ad lepra contaminatu ,pgrefluskps 
Tuinquithomo,didt» pontificibus cu craltina luce ad 
hScydem fccon(erct:eamame confecfata cficCui 9 rd 
fide fcdt infirmi hots cura.Naconta&a hols facie lepida 
oem xps auferens ea ,pximo lapidi glutinaui t,q adhuc 
vfcjtdiepfummaadmiracione vifit.Quo miraculo ac> 
coniti pfuks dedicationeabltinuerutdiyc caufaeft qua-* 
obre freques ad modu populus adeccleda iparo.vi.Ka 
le.martn coueniar,firmiilimc credes id a xpo deo fuiflfc 
perpetratunuCTam multis rebus a dagoberto pryclare 
geftis,reru pryfentiu follidtus,ncc minus ^xndus futu- 
ram ex regno Fracorum pontifices ,pceres<$ bigargiu . 
ad confilium vocat. Vbi throno mfidens aurco,duobus 
fibi afli dentibus rcgibusfiiqs inter multa quy de breui 3L 
mifcrahotm vitalocut’ eft, filios ad mutua charitatem . 
Dagober cohortarus,teftametumcondidit.Quo in primisq chcli 
tircftame Iti facerdotibus donaiTet rata efle mandateonfeftis inde 


*um,- quattuor vno tenore fyngraphis,vnu lugduni,alterum 

mettis,terriu parifijs,quarrum apud fein archiuis jjpc-* 
tuo reponi imperat.Sacerdotes vero ideftpdcifices qui 


Digitized by Google 



ftoc DagbberttA 


Fo.XLL 


tegis bnfidjsdoaticent aftridos facit du de ipfius mor- 
te nundu acceperint, tftbuis cotinuis a morte an is re di> 
uinS quifq; in luis loaster g fingulas hebdomadas faciat 
Ei’ reltameri curatores figibertu hidouidiq: vel vtaJij 
VoKtClodoueu filios infricuir.Hec rex di dixifletroes 

2 ji aderit teftamctu fubfcriptioe 8d figillisfirmar.Tu 
mifla corioerdomilm quicpdifceflerut.EodeFerme rge 
Vafcones ducehemiSnoIpleturi q a doino cdueta erant 
di nximecypiacu aduStaUct:comifl( in rege rebellionis 
cduimriaadifionitL.ad diui didnyfij coenobiu vclutad 
aiiliuialuris cofugeruc. Qu$ illis caufa fuit a dagoberto 
miam cdfeqwndwtaqj in fide recepti abierat. CPaucis 
dade exactis dieb’ rex alui pfluuio afflictus :apud fpi> 
nogflluinagroparifiefi di decubuiflctrad diui dionyfrj 
ide fe ttanfterri luberJHk quia morbo non leuafeffpc- 
(alutis ddhrunis:againuoJius fides ^jbitafcf fpectata fi 
bi eflet accerdt Vxore nSthilde illi filjumcpclodoueu co 
mendat vc eius ,puideriaregnu adnufttirctur. Proceres 
quocj; palatinos qui aderant adiurat.*regin( filioqjob fe 
cundent.Morbo rifden extenuatus rex anno regni fui 
xuij.dm aut xpi.de jclv.Cale.fe;vit5 mortecomtitaui* 
Flacumqjcadauet tP eft vriiuerfis colachrymltibus : S>C i 
teplo martyrum regio apparatu fepulm.CDt cuius vl 
rumo exitu anfoal&s piAauetiuantifnte(^ii paulo ante 
dagoberti mortem ad fidliam legatus fueiat) hec tetulif 
fe litteris traditur Iohannc* erat infulanus anachorita/vi 
tf /fanditate famatitfimus. Ad huc ex itinere diuertens' 
anfoaldus.falutaribus vit< fpualis cofabularioib^vftro d 
troq; habitisJcognito <*. frSc 9 eifet riohanes hoiem rogat 
guifnScfletdagobertus rex:$t quili 9 aliqn morib’ vixif 
(et.Cui anfoaldo viti rc;»isg ordine enait3te:referam \- 
quit anachonrafaitamufquf na mihi pejete deipfoda' 
goberto vifa accepb^xQbcti mAiqetis cl:quida mulca 
canicif: retierendus me,excitauir:a#<j admonuit orare 
animf dagobcrt/Taliirerqui eadem fcrtnc hora vita erat 

g.U 


Legativa 
Iconum 
metu re-* 
gis ad ec-* 
clcfiafan' 
di diony 
fij cfefugi 
urit; 


Vifuin 
in inorre 
dagober- 
rii 


Digitized by Google 



, J_iber.lit; . * • RcxCJodoueu». 


faori co 
cencionc 
inf duo» 
burgun^ 
dos. 


dcfuncP.du e&JVgifcor iuflfa fenisipleturusteccel medio 
mari turba demonu confpicio,qu i alam regis cymba d« 
ueheres adpocnas rapiebat. Sed dagobertus aduerfusfe- 
uictesi fc demones f reqntcr trifi btoiy horni ope Tclamd 
bar martini dico mauricf|8£ dionyftj martyris; Ad cui* 
pccs mox ,pcclla tfr fulgure attp crebris Ftfribus exorta 
yir i quos a dagobertOi ploratos dixi candidis ornati v* 
ftiincns ad me fecoFeretes,fe cos effe ,pfitctur qui opitii 
laturi dagobertoaducnirent. Nec mora fuppiicis alam 
regis tormetis eximentes fecu in codu rctulerut: fme in^ 
termiiTioehoc dauidicu rcpetcntcs.Btus que elegifti & af 
iumpfifn i atriis tuis. Replebimur i bonis doirrtufifan.* 
«fluefc tcplii cuu/mirabikirquitate.Hjc diligeterrx io> 
hinc cognita anfoald’ I frica reuerfus multis cu fideli^ 
terenarrafler,audoenusrothomagcn.antiftes Si dngcp» 
berti C4cclhrius,qui ,ppter GfKtate & vitf merita in nu> 
mcnlfclorS poftea relatus eff,lris aicripfic. Similiter flC 

B tusf<S5rffcathalogo additSuseftr 

Lodoueus a gayno tutorefr3coigatq;bur 
gfidionu regna fufcipics tertia paternj fup 1 
pelle&ilis gtc nlthilai matri attributa reli^ 
quacu fratre figiberto cx jq diuidit. Inde 
quee matre aurcliS (pfeft’ dh V bi ad fe eae 
burgudia venientes ^pceres in fua verba iurare fecit, co 
ftitutoillisprmcipe palatino flaucato qui Si burgueFVrac 
Cui vxorc ei dcfpofac ranoberra narhildis nepre qiciliV 
cet viig in officio Si fide erga rege corincrct. Sed iuidc» 
flaucato vuilcbaldus magqf apud burgudos ptaris,hoi» 
ddpicicbat impcriu.Quodpofrtj- regi innotuit vuilebal 
dum ad fe augiritudunum Vocat.Quo cu aduenirc colc- 
<ffa iuuenum manu noo dctraffcuret : pmittit agelulfun* 
Valcn ri n ii ponti ficem,& vuifeonem conjitem explora*. 
*cq cflctdc illo apud aulicos iditentia. At igreflis heduu 
riuncqs flaucatus portas claudit & copias in vuilebal* 
dum occiflime mouct. Inito prflio vuilebaldus oo*. 


Digitized by Google 



R&ck>dcHi£U^ Fo^diy 

cidicur,& flaucatus graui vulncrefauciatus efr,Cuius f li 
us aubedo patris periculo excitus multam hoftium c^de 
fedt.Nanthildc non multo pofe mortem obcunte(quf 
eodem quo dagobertus fcpulchro condita eft) Clodouc Regina 
Us moderari rempublicam foluS coepit. Cuius quarto re natmlclisi 
gnt anno tanta annorre caritas Fui r, ve fame arcj; inedia moricur; 
populus abfcp modo deperirer.Cui malo rex occurrens. Carie» 
te<3u qiiod argenteum erar a templo martyrii auferri artnoj: jf. 
&per JociabOTeagulphuidigctiV&Pv-grinis fine vl- f radam; 
Ia prpcrj diminitrfonc diftribuerc iube t . Mox a landcricp 
parifiorum antiftite impetrat: liberos ab eius pocefrarc 
dimitti miniftros quimonafterio deputati crantrvtom 
tii libertate donati fine moleitia deolferuirent. fLHuiuf- 
modi rcligiofis operibus cum maxime operam daret Notare* 
clodoueusrnecf vilis agitaretur bcilis,aperto diui diony gis cafu; 
fi] feretro bradiij parte inde abfrulit. Quod tametfi reue 
renter habererprorenus tu mente conftcrnatushumi co 
cidit/ecutfcp funt p dionyfianum cepium tencbrf:& re 
riim oim ohkuritas,vt qui illic aderant pauiranres citif 
fime inde nufugcrcr.Rcx & fi infano no dilTiFis dTct, bra 
chr) parte ablata aurocircudata & gemis multis decor a*- 
ta beato corpori rcftituit.fimulcf donaria monafterio ac 
rribuit,quibus meliore Obi mentem rcdpercpoflTet.Qtii 
6C fi paulo meliufallus txrircrir,pr^ fe rn tulit ifanic vefii 
giu.Quo annos duos afflidiis r5dc Iterrjt expleto regni 
fui anno declofocto^cpifcxcctdimofexagefimpfccudo 
Appofirufc^elt ad parris monumeru.Cui nullafanc vir 
rus affi gnari poc.Na iter gula Iihid?efc £ SC fumma auari 
cia(qb 9 clodouc 0 culpabat)ncmo rcfte^ftimaucric vntu 
tediu£rfari.Reliqufr exbarilde faxonu gne illuftrilibc^ 
ro<? rres,clorariii.childcrici7:arq: theodericu,hfc e bathil 
dis q calefc mo tnefn? a clorilde rqgin diuo georgio dica 
tu.quiaaugufnl ernr dirutu ampliauit.v^bi cum virgini 
bus facris monialis fafta religiofe conuerfata cfr. Cuius 
itC opii* eft corbicnfc coenobium. Per hec tempora Ico- 

S* 


LiberJIt,; Rex Clotarius ftcundu * i 

tiard* heremita cpibmlnus enituitPaflus multa vt <£ffy 
deces francOs in pace oocineret.CClotatio prna pofiilt 
fio obdgitSqui autore mfe du adolefccrct regno praefu-» 
it:conftituto primario palati} dsroynoJHic me dt ebroy 
Lebrtar-* hus qui diuo leodegarip (anAoheduoru antiftiti oculas 
duc. euulfit. Ec labertu leodroruprarfule fuaecclefia extrufic 
His teporibus tradit exridfle Virgo ffluitris gertrudis: fl 
lia piplni de lldis primi brabatiae ducis Cui* foror Beg> 
ga ruit/ducifla rchgioGffima.Ec apud latiniacu a forti* 
no monafterium infdtutg.Si a feloneviro fcnftg caeno 
biu fan<5hmauriq> de follis nOme habet. t)iuusq<j jti* 
gius nouiomi Audoepus rptomagi /Richarius in poti; 
Gertru* ttiacq/Germerus apud flayu in agropduacenfi clari vi* 1 
•*< tut labiti funt.Clotario poft quarta Tperijannii defuit 
«fto;£ranq Theodcricu minorem na|u in iegt aflumpfe* 
funttmiflFb in auftrafia ad Vulphanu childerico qui eum 
tuo lcueinftituerer.Per theoderid Tcuria atq; iccordiam 
res FrlcorS deterior fa<3a eft.quippe cum rcfpublica ctf 
_ fcicularijs regtjs SC pfffe&opalati}hbereerederetur:regf 

Tneoderi vitro p inertia mos inoleuidpalatio nifi ad Kaledas maif 
cus igna» non ingredi moderatione ocm alps pmiteere; oftendere 
uusrcx. f c populo vno dutaiat die. A quo falutarus & muneri- 
bus donatuslcu & ipfe reciproca populo dona exhibuit' 
fet domum abire:ibk$ tOtoanno incolere.In hoctl in' 
, ertiociocbroyn , occafion£na<fi ? opprimere & vexare 
Ebroyri’. cbplures ccfcpitfre ocm intheodericu tijasfercns, V nde 
Theoder# Idignati jaceres thcodericu.monaiterio icludur:o£ ebrev 
eus rex ynu maloiy olm pricipe coprjhenfum ad lipcouium cds 

torpens nobiu mittunt .Inde childericum ex auicrafia cum VuU 

«noaehuS phano reuocatum rege appell2r.Cuiui fafti ftat i eos pcc 
efficitur. niruit.Na childericus malis moribus iuuenisrcum pluri 
Bolidusi mos pcflundareclquenda bolidum fuprcmx nobilitatis. 
c ™deri-- jhoiem moeente peligatum palo crudcliilimx verberib^ 
eo uurifjsr affici iubet.Quo d imjflcS: reliqui proceres cum eo con> 
«fncitur* iurant.Cuius coniurationis priftUrrj fuerunt nigeber-* 


Digitized by Google 



Reae Theodericus; Fojdtfj, 

rus 8C amSbertus.Hi igicchildcrkQinfilua vcnSccdrcu 
fiftuc accj; occidut/ vna ct7 vfcide regi a pgnarc. VIpha- 
noat rege Icerfedo cura fuit auftrafia repetendi* Atfra- 
ci aucore Lcodegario heduo lcndcfilJti palatio prarficien Childai 
res theodericu accifcutjn quem cbroyn 9 contempto coc ^acSiu* 
nobio egre(Tus:collccta perdi toru hominu manubellu racisdu 
mouet.Fugatq; baccauillam vfcg vbi direptis theoderici vcpafoC 
rhefaurisrcum crcfiacu rex fc rccepiffctrrebus compofi- (Jit vfei* 
fis ebroyno palarrj mgratum reftituit.Qui ebroynus ve dcvxorf 
picnrem ad (e poft fiae interpofitam lcdcfillfi occidit Co 
p!urcsprftereapr{fulesrelcgauic:theodcricoillic olap- Ebroin* 
mirtente.Cognitoquidapud fracos p ebroynu comit te EcllSiiK^ 
rer.Martinus 8C pepin^groflusCquc dehauftallo vocat) . 
brabati^ dux 8C bcgge filiusrexcrcitucogut.apud bico- P<P**iui 
phalupracliuatroxcomifltimcftritavtmultis vtrlcjca 
dentibus»Theodrrico cande haftis cciTitrpepino I auftra 
fiarmartinoveroLaudunufugiente.Sed martinum ad 
feglduciasfccudoaccerfuucbrom^nccat^At cum fine 
ebroinuspfcqndi cjplurimos no facerecrinGdqs herme- 
frediradem intcrfedustft.tLMortuo ebroyno frari ga 
raconc palatio pfccerut quem no multo poft gillemarus 
ei 9 filius a rnagif raru deiecit*Hic poft bella aduerfus pe* 
pinum gcfta cum repentina morccmfcrqfletrgaraco p? 
dignitate pfedurae recepir.Sed eo no mulco poft defun- Afiliop? 
do anceps inter francos quaeftio fuit quem in demortui nigratu 
locum ordinarentrin becharium tade conucne x -int pui dctjcif, 
penfi homine nec t2co magiftratu dignum.CFrancoru theodcrl 
dilfidiocognitoPepin 9 armacapcIftituit:caftracf; apud c 9 fuga£ 
textricium locatjbi Theodericus fufo exercitu fuga (a- Pepinus 
lurem petitrbercarius autem infidas fuorum occifus cft palatio 
Pace tandem cum Theoderico copofita Pepinus mgra fcdus* 
tum palari] fufcepit.Qui proptcrca cp in auftrafiam ,pfe more 
durus cracnordobcrtummmgratuGbifuftinuir.fEPcr fheoderi 
id fcrmctps theodericus cum annos decem & nouc rc- ci regis* 
gnaffcc morte interceptus peri]t f relidis cxclocildcvxo 

£iq 



Liber. TTI. * Carolus martdjus; 

fe liberis duob 9 Clodouco SC chfldeberto.Sed Clocjouc^ 
feno regni fui tertio mortu 9 eft:childcberto ei fucccdeh 
re. De cuiiK rebus geffisnpfecusacG nihil pr^clam ed»> 
diflfet quicqfcriptu no extat. Sepultuseft apud diutini 
Srcphanurn in oppido cauciaco.Fiiio que reliquerat Da 
goberrusy fecudus appellatus eft jegni gubernacula g 
rniflum cft fub tutela plencrudae pepini vxoris &theu> 
doaldi pfedi pakri).CErar pcpino Carolus martclbsfi> 
lius quegroffum appellatu accepi cui barftallu no Icm 
gea Icoaps dj agro adiacep pertinebatrqurm plenrrud* 
nouercapfecuta coprshcfum \ cufrodia coloniae habuit. 

, , Orta dddc inter ^cercs^rer fheudoaldi vioKtfafedfe 

Seditio s| tione,cupa diu digladiatu cflet, dagoberri fortuna drte* 
riprfftl efi,V p puifo magiftratu tncudoaldo fraci riga 
' \ frcduprlcipc palatrj nolaucrut. Qui pioxextitaro ad rt 

fortiter geredl Efagoherco g carbonariafylul ad moB 
iume vf^cbpiaSjpniduiqvaftat» vndic£ arc|inccfisa> 
grisQiro rge iqartelP cufrodia elapfus eft,8C Dagobemt 
rborsbcdjpauiti€f odexipe teppre Ambert 9 abricefis 
potifex in colle alnfTimouAi Michaelis cocnqbiuc3c{di> 
ficauit cu ageretur annus falqtis fcptingetefimiis nonus 
Daniel fa ferat facerdos qui Daniel appellabat, qui cu bon^^frini^ 
Cerdos. donis cfTct hunc afluniptC; palatio prfponilnr, pcfiniflb 
rex officii Iprimisvt effaries illib^rbaq; adolcfccret quSbg facerdq 
ScChulpc trj lege todere frrpius oportebat Capillo adulto rege fi* 
jicus ap- (feres cofulcat,appellarcfc fi Danfelc Chilgericu. Martcl> 
pellatur. Itis libertate adepta, pipini pris magiftratu boc cft palati) 
pfcctura recuperare orni fttidiq contendit. Cloariikt in 
dagoberti loeu conftituit.Qui cu m ili tu detedfi iam na» 
beret,ch(lperidis accito njgafredo §£ frifonum duce qui 
amicitia ,cu Chilperico inierat ad molam fluctum caftra 
,pmquir. Poft attiOafTimu cofliftuni martelPin fugam 
ic vertit. Sed rcctpfis ex fuga copif; prjbu cum ffpe rc^ 
dmregraffcc pugnarilqsvaria vtrinq; fortuna diu fuifTct 
tandqn ^ppq^blaupm Ctylpeflcus luperatur. VerticiS 


Digitized by Google 



CaroIusMartelk*; Fojrffiij; 

ex Fuga fe reccpiflet, Ixllujccramouct.CufaLDciliofu/c 
vafconu prtccps Eudo. Sed benigniore for tua vfus mar 
tellus, hoftem fudit in agro camcraccfi in loco qui vina 
tus appellatur. Ac cudo aflumpto fugf coniite Chilpcri 
co,fublatifq; regis chcfauris aurcli3 inde inyafconia pro- 
fcvflus eft.Fugicntcm vero Marcellus alTcqui non potuit 
Sed rangafreaum andegauiam petentem vna cum ciui> 
rate in poteftatcm recepit. Clementia tamen vfus Mar>» 
tellus hoftem libertate &ciuitacedonauit. Anno mox 
infequenti miftis ad ajdoncm legaris, rcceptcq; ChiJpe- 
pcrico/vafconi pcpcrcit.Tnterca Clotarius obrjc morte* 

Reftitutufq; in regnum Ciiilpericus non diu fuperuixir* 

Cui fucccflTorcm fecere frand ex martelh confilio.ThcQ 
doriaim Dagoberti filium , quem calle apudmonialc$ 
virgineseducatum autores eradunt . Ad liuncmodun* 

N\ar tellus recepta palatnprcftrdura,grandem cxcrcituit* 
cocrahic.Tnde rheno ( raic&o per deuuftas fticuos ad bai^ 
garefes vftj: gui vitra danubium incolunt ducit, quibus 
fufisfuperaciicf: poftej maximam germaniae partem in 
dicionem recepit, praeda fpolqft^impecLpJsin franciam 
viftor regreditur. Vbicum de eudonis varonis defe- 
iftione nuncium acccpi(Tet,prorinus in eum expeditione 
parat. Sed Marcelli aduentum eudo non fufrinens in pe- 
nitiores rcgionislocos fc abdidi t,qucm anx/f quarficum 
n ec£ inuentum . Marcellus rcdu&o in franciam exercitu 
dimific.Eodcm tempore deficientibus a fide fucuis. Mar 
tellus leufredum alemaniae ducem fudit ,eamq; regione 
cum ipfis fucuis fubiugauic . His tot victorijs clarus do> 
naum fe rccepic.Tali profccfro principe opus eo tempore 
crat,cum infurgentibus vndiqj bellis francia quateretur 
C Edulo namq? perfidus vafcovindiftat appetens ad hy AbidiVa> 
fpanos profcdus,abidiramum regem religioni chrifria- m*rex go, 
n? infeftiflimu hofte magna viftona? fpc allicit, Francos th°hyfpa> 
petat, ille non^agno labore perfnafus n deo grandem n 9 i galliS 
peercirii cogit, vt nq vicere modo gallia/ed l cappetuas venit* 


Digitized by Google 


f 



Piber.ni. Carolus Marteflus . 

fedeshreftatuiflct . Nam cum innumerabili mQicfnuUf 
kiu vxpres vna 8C cum vniuerCs fomifUS libero* eduxit 
Pofitis apud burdegalc caftri$ duitate expugnat . tem> 
piis direptis incefifef. Paribus deieje calamitatibus pifta 
uos pcrlecutus: cocremata diui Hilari) (cUtmronu adorj 
tur. Sed hofti occurrens Marcellus m agria ftrage edidit, 
ferut enim in eo plio treccta oftogintaqurcj milia hoftrii 
occubutfTe: di rame ex Marcelli exercitu nwk tm qulge 
ticeridJIent.EiVidorij ca cognomen ty Martellohiuk 
quidaautores tradunt. NamGarolo nomen illi erat ex 
pellice nato que Pipin 9 in delitijs habuerat. QuSadmody 
em ferru Marcello obtuditur/ ita hoftiufcrodaMartclH 
egregia virtute cotrica eft.Re bene gdhucoic&s in vn3. 
loeu fpoliprmarcellus militi pr(dam diftribukOpieve 
Decimas ro P cr tot bella cen fu pecun ix$ extenuatus:cum coper- 
Marcellus tum hajxrcc ,pccres egregiam operam rdpublicj iuauk 
axeribus uifl* e: f' ortun '^ fuis deftitutos e(fcidecimasqu{ cleri er^t. 
f rancisjaf' nQn diftentien cibus epifcopis^pcerib’ dii hcllu aduerfus 
r. a n a r r - chriftian( religionis hoftes gereret geipiendas attribuit : 

■ 6 p fande iuras fi vif3 diu viueret fe qja 8C mul?o roaiora[ 

(acer dotib* repefuru.Eius facrilcgrj pocnasluert apcP Ife> 
ros Martellu euteri 9 ardatey.ponfcx fe g quictemvidifle 
diuulgauic. CLPofthaec cudo:quoauAone abidiramus ia 
francia demigraflfertin gratia Marcelli reftirucus:magni 


clade ex his qui fugcrSthoitibus ficrit-Ego illud ((culum 
facto aliquo ifodix putauerin quovix quietis momcntQ 
Mot°belli fraco fniliti coceffum eft.Ddccps abidiramo (ugato.*na 
in burgQ ui a hUrgudia motus nudatur.Quo fe conferens Martd 
dia. lustburcudiones ncin dst? icillime caDefcuic.Sfidns oibus 


locis ipofitis.Mox aiit cudonis morte cognitatin vafeo»'. 
niS magnis ipfterihus ^fiafcitur.Qui oern prouindl 
cu reccpi(Ict.in franciS conucrfus e(t . Avafconibus adi 
Bdlit ifri uerfus frifones dimicadu fuicid bellu daitc coparata c5- 
foneS. fectti eft . Sunt em frifones adfeptetrione maridmi rhe- 

Frifones. gnu qua parte occanu influit attingentes ,vu r^dbpdq 


Digitized by Google 



-Carptos Martellus.- Fojdv’» 

sentis eius duce ad flumen burdonam pugna cogreflus 
Martellus hoftc falfa deoru religioe decepi fudit: SC oc- 
cidic anno falutis feptingctcfimo trigefimoquito.Pcr id 
tps V uadali fedibus fuis relicoKcS finitimos fibi popu- VuldaU 
los vexaflcnt.in francia crudeli agmine ad fenones vfcg i fenon g»,- 
irrupcruc.Sed impetu in cosfa&o vrbis atiftcs obboob 
fidione hberataciuitatc hoftc in fuga vertit.Huius gen- 
tis vuadalorii origoficuc fy - gothoriiarcphunorum a fci V|A) . 
tis eflc tradit.Qui patria a gothis pulfi; iacc| ad danubi- . . ^ 

Um fugientes : cu illicfedcs logo fatis tepore habuiflcnt: rtton 8® > ' 
gimerirh gothorum rex cos a danubio cxturbar.Coafti 
Igitur romanoru legibus audirera Coftatino Impetrant 
locum ad incolenda fibi dari.Pannoniamq,' annos fexa- 
ginta obtinucrut.Doncc ftilico aduerfus archadiii hono 
friucj; imperiu aflfcAantcs. Vuadalos ad belli focietatem 
acciuit.Qua occafione excitati barbari:per galliasprimii 
diu graflan tes:3C inde a gothis depulfi in hyfpania cranf- 
grem yfpallim duitate obtinuere.Cui^oem late regione 
vuadalufiam a nomine getis appcllauerur. fcd cum lio- 
norio doleret gpthos italia vaftare/hyfpaniam illis per- 
mittit . V nde no multo poft vuadalos deiectos affrica 
petere copulcrur. Vbi ad belifarr) tepora Icoleres iuftinia 
ni edifto per belifariurregnum 8C gente admiferuc . Sed 
re coepta repetamus. Orta deinde in burgudia fedirionc 
lugduni! ire Martellus feftinat.cui^aliquot dues dcfe&io 
his. auAorcs poena afficit. Inde ptergreflus arelat? alpfcp 
niumroribUocks impofitis pfidt|s.*do,mu redrjt.Nec qui- 
es feffo prindpi Rheniacolas francorum continuosno- 
ftes armis iteru f>domuic,Nec defuit tot incomodis aui- Alrinfo 
nio:,puincia: munitiffma ad rhodanu duitas . Ea gothi rii nt » 
ex hyfpania/ducc marSco irructes occupauerar. Quam 
mox Martellus obfidioe cincta p Childcbcrtu fratre op- ^ 

pugnar.Qua re cognita/rcguligothifuppctias maranco 
feriit: ope pterca cofercte amero rege: non ignobili go- 
eho. Aducrfum quos mari delatos martellus cu exercitu 


. UxrJDl Garolus MarteBus; 

dtoriflet regulo* fudfcrcliquu fiig3 c3picoV,Rurfu»rc4 
petetibus bdlu gothis cu narbonenfem agruincurfioni 
dus arclatefemc]; vafram, ac cito luprSdo logobardorii 
rege graflante haftc marrellus exturbaui r. Reddite inde 
snartcllu morb*inuaGt. Quare admonit 9 filiis hereditate- 
diftribuic Carlomano aintrafia : fueiria alemaniamtj 36 
thoringia,pipinofrSdi rdinques.griffbne derelidto qui 
oim infimus natu erat. Quar caufa fuit infu rgeris poneq 
belli, ©nter hfc Clitlderic 9 vdut belua rulul cogitas te» 
pus odo 86 voluptatibus exigebar. At pipinusbrablct£ 
princeps futuris ,puidens in burgudia quf fibi a Mattel» 
Io rdsfta edet irriip«8,e3 di feftinanoe occupat. Interim 
ingrauefccte morbo martcUus morte extfguit annis ad- 
snmiftrat ionis eiusjcc v.exaftis.Cuius fepulohru ex ala» 
bafiioapuddiuu dionyfiu pxime maiore tepli aram ad . 
hoc vftj tepus vifirur.GGriffoni que mtmu natu d ixi» 
fn’crac maf funahildis odonis baioari^ ducis neptis, mu 
lier cordata.Quf liquo alo feres grifFonc a preteftd pce» 
riru^iliu exd tat hereditatis portione ex fratrib 9 repete» 
re.Nec moralaudunu plenus fpei iuuenisoccuparrbelKi 
fratribYeotfum Tdidc. Que laudum obfcflumf ratres 
vitro ad fe veniece capiut.Carloman 9 ne interim du me 
lioribus rheni rebus a*m Intendit, rebus nouis grifFo ftu 
deret in nouocaftelfo quod no procul ab arduenaaftlua 
fratincuftodiaaiTeruariiubet. Inde aduerfus aquitano* 
cxpedipanera carlomanus pipinufcj ^mouentesC duce 
gunauldo fuperato) ( puindafubiugarunt. CuautcPich» 
uiecaftra haberent^rnenu quod antea coi conforrio pof» 
fiderent inter Ce pardri funt. Sed redeunti carlomano co 
gnka alemanqrum defe&ionc, dudo in cos exercitu / a» 
gros incedit , atej; ica diruptis ad folum copluribus loc» 
Garlotna cG franeos repetcret,odilonem boiarisc duce arma agita 
nusteU» re 66 bdlu aduerfus reges : parare nudae .Cui* temeritate 
gion€jpfi facile reges copreflerut. Nec mora in fnxones bdlii Ifur» 
gk. <^Mcarloinanusicfoto(-dudisaduer{usr«fe«lku^ 


Fufi 


Digitized by Google 



CarolusMartclIus; Pp-rlvi 

Copip)pdomuit.Hic carlomanus cuifecudor^ ncgocio> 
ru turba odiofa maxime eflet pipino regni admlft ratioe ^ 

attributa roma,pficifcir. A tc£ a zacharia riic romao p5^ w _ ' 
tibee rcligiois habitu ^pfeflioncq: recipies, deo milicauic * ~ ~ 

in coenobio qcP fuis Ipefis in mote forafte cxtruxcrat.Eo Mos for^ 
cu fc coplures cx nobilitate fracoi^ eius vifitandi gratia &c in tu* 
crebro c5ucnircr,ad montem caffinudemigrauir. At 15 fda» 
ge alio alo griffo gmolcfte ferebat pipino (ubfjci . Liber 
rate /git na&us ad faxones fc rccipit.Ibi collecfto (vt ipfe 
arbitrabat) iufto cxerriru,adue nieri pipino occurrere ad 
onacraanne loco que orhemu icolae vocat no formidat 
Pipin 9 aut ad fluuiu muflaha l vico ft rahugo caftra fecit. 

Nullo tn plio comiffo/i colloquiu veru cfc/atcp ita re in 
fecla difee (Tum. Griffo quidc cognita faxonu pfidia hns GrifFohci 
ifi baioaria cotedic. Vbi alle&is in fua beniuolecia gmul- fpite fuu 
tis ^pccab 9 f racis duce taxillonc hoipitem ducaru extur^ taxillonc 
bar.ea rc cognita pipin 9 cir magnis coprjs in griffonc jp* ppflfcflioc 
grcffusrdcprchcnfo griffone taxillonc reftifuic* griffonc exturbar, 
aut fex vclvc a nSnullis feribit duodecl conriitatib 9 apef Pipin 9 za 
fracos donauit.Quibus n5 co cetus cq ipfo annQ quo hfc diaria p$ 
gefta Luc ad gay fi ru aquitanie duce defecit, Pipin 9 regii tificc r<v 
fraciae merda pfpcfta, cir domi delite(ccrcnt,nccreipu^ manuciv 
blic$ ^peu ratione vlla fufciperet,zacharia romanu acifri^ fulit* 
tc p archiepm biruricc , rurchardu &furadu ipfi 9 pipini 
domcfdcu facerdotc cSfulit, vter ad republica geredam 
podffimu iejone 9 cx rcgib 9 cflet;is ne qui ocio domi tep 9 
cptcrercc nihil agcs/nihilcf olno curas an q iduftria vir^ 
tutcq; publica negocia moderaref in tccus atep follicicus* 

At pipini cofulta rndit zacharias,eir regni gubernaculo 
dignum effc qui prudcntiafpedatus rcmpqblicam dilu 
genter curiofccfc componerer. Quo rcfpofo adducSi ,pcc ^ 

res pipinir fibi dcligwc reg e,& ex zacharif fnla arq; aucfto 
^itate illfr cofirmagquc bomfaci 9 (gcathalogofanftoru 
afcribiOfucfliocmore regio vnxir. At Childcric 9 h5 ve-- 
$prs d:confo capillo monafterio dqput^annQ dhi.dcc)* 


Liber JII, RexPfpinus. 

Eodl 5no quo regni diadema pipans fiiicepitrfaxones 
Criflbne belkl mouer.QuM a«i vuifuriflurne praelio itcr5 vidoet 
Guur. rex in fu3 ptSte accepic.CFriria »de repeterirgriflfonenr 

que ad gayfyru aqtaniaeduoc deferifle comemorauim* 
interemptu fuifle nutiaf.Curauit pterea religiofus priq 
ceps auaore remigio rothomagora icifticc: «nendatiof 
ra face re qu<£ Stea rudia &C inculta in ecdeflafticisofficip 
dUabSrurJPer id tep^epban^fofs potifex roman’ vr- 
be $grefTus carifiacu ad PipinQ fe cStubt.Pipinuc^ I reg8 
fracoru facrauic.Cau(a ofaSiois fuit Alftulph’ logobar 
dorum rex grattiore tributo romanos pmebac in difto 
eukg romana capitali cefu ara amruo.ponrifici propter, 
ea fuppedas ferre pipinu$ pollicetur .Interim dum ad ex 
SrtnliAx P ec ^ c > 0 nc nri fe pepinu»pat.*p3tifdc apcP ftra Dionyfiu dl 
eft.StqMai^ aut vt regi gratificaretur Kpino 
n iccutr Qc pofteritad eftatcj qui temeritarc aliqua aduer 

P?P a fus fricos hflla moueret c5ione xpiana Itcrdixfr. 

P ino K phus autfpe capies pipinu i fracia rerinedi Caroloma- 
a**. P°T numqu&incaUfoenu comobio monachum factum efle 
bndiv^ fcripfimusad pipinum ire iubet.Cuius aductu pipin 9 ni ■ 
aua£ * hdafoiamotinCaroJomanflin viermenQ moafteriocS 
tinuit vhi egntudte cdtracta defun Aus dt. CPrimo in- 
fequenti vere Pipinu* in longobardos exercitum ducit 
Cui ad alpfi anguftias occurrens alfhilphue/tr5fmr fran, - 
eos (phibere cot&kt.Sed tnrufdu in & francorum impe- 
tum no fuftinespapia fe recepit. Ibi milite frico rirriiual 
latusrobfides qqadragltapipino dar.Turarqj romano p3’ 
tifid quaecunqj abftuliflet reftituerc Atc$ ita attributi* 
ftephano militum firmifflmis coprjs pontificf in {edent ' 
pipinus «tituir.Cognito pipini mScft abfeifa afiulph* 
a r ipino n ®$ obCdO nccf iurifmrSdi cura hiis nullis fe ^»mi(Tis ab 
vicitur» foluit.ES ob rem pipinus fugatis iterff alpib’ alihilphS 
papiae obfidet.Oo&qiant prcflcw alftuiphus raucnam pf 
piqp cum airjs quas pontifici abftulerat aliquot vrbibus 
qu^iri purcatu cnuureftituit, Receptas pipinus fttpha* 


Digitized by Google 



ftex pfpinus; FaXL VII. 

no atflgnatjpfe vero alftulph* no multo poftfquofor Legari I-» 
tedclapfusccruicSfregir.Crodctpc pipinoapud com peratoris 
pedium agete venere ad eum ex coftacinopoli legati co ad pipinil 
ftatirti iinparoris Iconis ftlf) qui facras ad fandonl reue 
rcriJ imagines fieri < phibebat.Eicp Iperatorio noTe miri 
operis organa dono dedere.Eius legationis nulla ca lit- 
teris madaca eft.Crcdo pipini fama imparore addu&u 
Fuifie.Ideoqj noilo priripi gratulari voluiflfe/ amicitiacp 
eius expetiuiiTc. V enit pcerea magna ,pcerij fuoijt nobi- 
litate comitatus dux bauariae talTUlo qui i verba regis iu T afillo ba 
rasilli fe& gerite fortunasqtocsfuasppemofumifit.Sa uariedux 
xones vero quib’ odio femg fuerat F racoru nome: ,pfi Saxoibus 
cifcetci faxonia Pipinii aditultercludere conati fut.Sed tributu i 
fr ruptioe fa&a pipin’ hofte retro abire copellit, VuFos ponitur, 
denief annua trecetoni validilTimorilequoru pefiSe pi 
pinus mulAauit.quos ad fe quotlnis I fracia parlametl 
Ige deduceret.Sic em publicu ad iufticia miniftrada con 
Uentii franci vocat, Cui' 9 infri ruendi autorab hyftoricis 
no rradir.Id em cuiusc£ anni definito tpe loco quem rex 
defignaiTct habebat. V eru qnquidc h$c generalis ex to- 
to regno coitio impZfis 8C laboribus coucnientes afFicie 
batrobferuatu poftea eft cx maioriVciuitacibus 8d,puin 
«P periti iudiciorii 8t confuetudinis holes ad id munus Inftitutio 
dclefti ius cuic$ per ,puocationc litiganti dicercnt.Quj I parlamc- 
ftirutio cu vagainterdu incertae^ comutatis fedib’ eet: ti. 
decreta parlamentoapud parifios curia: 8C fedesin qua ' 

iudices defignati feiugiter fifterentpperui prouocario 
hu definitores. Qui oftoginta funt annua ex regis fifco 
ftipedia capietesdrt hi quidc p quattuor curias diftribu- 
ti icorfum confidut:fuosc]:prefideres habent. In prima 
(qua fraci camera vocant)pfidcccs quattuor & confilia 
rq trigita caufas&lircs audjiIt:dilatiocs&q ad iuris co- 
gni cioncattincc coftmnlt.Ljuiora qda& temporanea 
finictes. In reliquis fingulis duabus cameris decc&oAo 
frrquifitionib 9 pr?funt;qui cnqftanl.i. inquifitionu c5fi- 


Digitized by Google 


CaroSusmartellus; 

Uarrj dicUnf quib^pfidcces qiiatuor pfidffmr.Mpru olm 
ex clcro,pirfc^ ex laycis conitituitur.Snias diflaric. Qu2 
flaturis diebus alter pr? fidentium I prima curia pallenS 
riar.ldcp arreftG.hfijtu 8C firmatu vocat,a^viadicetne 
mo (Cuocarc pofTit.Qui veto reus fniam I fe exdp itCaai 
gtta librari! turdne.mulAa affici't.Si qufs tfll iucudoer^ 
ror ad mitius reo ce videbi£,errorc ,pponedi dC I iudiciu 
eiufdc curi j deduc£di ptlte habet, ricc prius auditur,^ 
duplicatS mPd3 depolueric.Quarta curia eit corii quos 
rcqftajpj.fuppUcatiOnu pabtifmagiftros vorat. Apud 
quos c5 eoru tihagif qui regis oHequns deputarirvfpri 
u ilegio doati flit.Ec ab his quide iucCcib* qui (ex (ut f>uat 
care ad glamctu licet. Adcui decidedis iudicijs ndd 9 ali- 
quis 8t Scepsi cS diffiefeas (Wgiriotm curiae & camera . 
ri! cdfiliarip couenictib* fnla ferf.nius plameci tata fiiic 
femp apud fracosautoritas,vt q rex i^e dc re publica de 
epiure 8C ^puetib* regni ftatuerit ea Dne huiuS (enatus de' 
cttto no ,pcedar.Sut prjter ea ipius glameti coniudiceS . 
dum adefle volunt franri paresrde quibus poitea feribe 
Ptmf x> ^ no ^ t «• Atcp Vt huius lacrofanAf cociois rege auto» 
cleri liber ** die certu Ctrregiafingulis quibufef inis referipta edu . 
tateevfi- ^quibus ad diuimaftiriidiC feflu.i.fafo idus nouebris . 
mmwtz I^n^cfiiccAdi tuditibus a rege autoritas dat Ad hoa 
norfldti' prf^esBlan^^umfpedStoiftoaliifupplicarioftu magi 
ci bellum fbri.qili r<&b hofpirij peculiari note appeliat, qui regi f re- v 
Sieir, queriusaflinuntcSceUaria fedates.Et hi poft prinp* cu- 
ri? pfid&esolm primi fedccJHKs ergo cu fraci? paribus 
c5prehe(i.\cCril dlno funt,quibus appellarionfr cognitio „ 
regaliaru ^ets 8C pariG caufj comittutl comucabili fcqtc 
ria terminSd?.Ii ad pipnnG redeamus.C V ix hac I faxo- 
nes expccGcioe liberato pipino,gayfirusaquitanus defer 
turrfacerdotum ( puetus (ibi vtuipare-QuSobrc miflis ad' 
eum legatisrrex iubet ab hac temeritate teperetiablatacp 
facerdonbus reftiruat. Sed cum imperata facere ncga> 
M pipinus apud childbacum caflra habuit. Cognito 


Digitized by Google 



pipini». Pojcfylfc 

regis aduentu gayfirusbeniuolctiS firnul3s:miflis,ad p i* 
pinum algario atc£ ycharo obfidibus rcfarciturufe oTa ,p 
mittit exceptis oblidibus rex I fracia reuerrit. At gayfi- 
rusrlcommodoruqu? a pipinogtuliflet memor/cabillo 
nc burgundi? vrbein copias mitti t:cj& vrbe<3£ late cir 
cupofitu agru populent. Agebat tni publico conucntu 
apud duria pipinus. Perfidia gayfiri cognita: vlcifciiunf 
iuradiconrcptorcpgitiCaftelliscoiiiplunbus folo ten* 
dirutis borbonium canthclliatcf; daromontem recepit.' 

Inde cum lemouicas puemflfet oibus igne ferroq; con- 
tunpris exercitum in franriam hybernatum mittir.Eius 
belli aduerfus gayfirum fine cu pipinus maxime optaret 
crebras expedinoncsin aquitaniaduxic.quainfeftinimis 
incurfiombus vexat.Et quis boftiliter p oerfi regionem 
frequenter mflesfrancusgraflfarcrurgayfinjs tame nec Gay ffrtti 
in aciem prodircrncc aperio plio decertare aufus 4» Ex afuis ric* 
curfaaquirania,deficicntibufcf ad pipinumplurimisvr catur; 
bibus,gayfir ? afuisnecatur.Erant in fupellcdili gayfiri 
manuu Ircgumeta,q nuc chyrocecf appellant:q cp vnio 
nib 1 alqfc^ preciofionbus gemis Itexta erant ad ornamS 
tum feftis diebus gayfiro cr5c.H?c recepta pipinus in 
pio diui dionyfrj appendi hibct.Qu? cruci aure? que fu- 
pra aram maiorem cxtac appcnfa diu vifafunt, CBcllo 
aquitanico exodo :& gayfiro apud petragoricos necato 
xanconas pipinuspcntjbi contrafta infirmitate cui in- 
tercus nomen cfc mox turonum^deiride pandum fe con 
tulit: vbi paucos poft dies vita deccflfi t : elarufcp cft fune- 
bri pompa,& communi oimludu i monumetu quodl 
diui dionyfrj ?de illi excrudum erat fepultus. Anno chri 
frian? grati? feptingcnccfimo fcxagefimoodauo. Dum 
}}ic pipinus regno francorum pr?eft dux aubertus ex 
Haburgundorum ducis forore robertuni filium exee» 
pit qui obvit? turpitudinem 6C flagitia dyabolus cogno 
minatus eff. Sed tandem refipifeens moribus fuic opei* 
tnis,3t gratiam obtinuit fandicacis. 


Digitized 


Google 




Liber, mij 


Cardus i 
defjdcriu 
tnouct. 


Rex Pipinus.& eius filij.- 

ft biufdem compen dii Libet quartus.* 

Ipino putillo duo fuere ex 
Bertha liberi fupfrires caro 
lus 8£ carloman 9 Qui abo 
ex fnla ,pcerO reges appe! 
latirprito iter fe cqbili por 
tioeprno regno Carloma 
nus fuelTione: Vuarmacie 
cardus dyadema fufeepit. 
Sed carlomano breuior vi 

, ta fuit.HIc auftior fa& 9 ea 

rol 9 :toti fine ttcrcifioc regno dnari cocpitMoxq;herm« 
haldofibi familiarian nfiiodoiv dono deditteuef comite 
appcllauit.NecmorSiterpofitacff acccpiflcthunuldurr* 
aquitanijvrbesqs pipin 9 fubegerat ad defedione folli 
cicarercopato exercitu aducrf 9 rebelle ,pgredit.Quc i fu 
g5 verfu:& ad lupG vafeonu duce fe recipietc mira ce-» 
lentate carol 9 pfcquit.Scd priuscj t lupfi moucrctrad eu 
legatos mittitrqui dedi fibi hofte petSt alioquT belli ocm 
jnole in fefcexceptui^.Lupocofiliu fuit no hunuldii mo 
fed fe qq? cu omhi vafeonia caroli ptS ri comittedi. Rccc 
pta vtraCf ,piiincia carolus cu in fraria venifTet adriani 
primi roani potificis legatos audiuit.His madarum erat 
petere a carolo auxilium aduerfus dcfideriunt lobardiae 
rege.\p cj opffore mfta oppida vi /mlta fpotaca dedirioe 
a rornanaecdu defecerat. Legatis carol 9 rndet fe id cus 
ratuifc:fubueturum<$btopocificiJgitniiflis ad dcfide- 
rium nu«os:pent ab iniurrjs defiftar.Reftituatcy fummo 
facerdotiq abfhaliflet.Arc£vtIpatarccufanti defiderio 
carolus patilTimus occurreret/colleffo celeriter exercitu 
incen dii legati madata peragtit olaq adbellumcouenie 
bat coparat.Redeuntibus legatis,cogr»ofcit carolus defi 
rium olahoftiliter agere paratum ce diferime experiri. 
No cun&atus igif copias ad alpes egredi iubet J Occupa 
tiarae defiderius aguftias motium for t illimis pfidijs. Sed 



Digitized by Gc le 


Carotis magma rex & imperatoft 


Eoxftifir 


faftus defideriiim verfellafi cu gr3di exercitu .pfafKi tc 
couerfoin illu agmine carolus verfelias rietiti vbi dimi- 
candi ptare ftkfia fufosfuos cu videret defiderius papiS 
faga fe (pripiiit.Locu vbi pugnatu eft ,ppf irttetfedoig 
ftragem mortarii incrileappellaucnmt,vbi(aceUa duty 
Vnu beato perro,alto^ diud eufebio dicata funt^n illo a jU . . .. 
tnilliusirt noc amicus fepul tus eft.C^ui dica formf fimili 
tudiite fqles faifie tradunt vt alf ab altero haud facile j l * obar> 
difeertii poflet.Et hi Quidem in carOli exercitu militites 7 ?** ... , 
apef mortaria Occubuerut.Fugientc defideriu celeriter g 0 /™;? 
f<cut 9 /cai*olug,cu vrbem prima dpugnatioe capere non 
pontiNet eam circunfiftit,ne qua pateret defiderid effu- 
giendi via.Sed vbi cogttouicckfiderium plurima tenti Jf € ^ ag *n 5 g 
tUnlm priufj fe ded«rct,carolus reluffas qUiBufdSadcdrt pieobia-* 
tinuanaumobfidiorterti forti(Timis& belli ndn igniris 
ypceribus rditlS vifendi idriatii caufaprdfaS u s dt. Inde 
papii coiuteriuS duitate defideriucj vna cu vxore & li- A 

Deris irt pt5re iccebit, Ieodni(vt bibliOthecarPauror e)re 
kgauit.Hic eft deuderi* rtg5 logobardqqt vlrim’.Quq or j_ 
tu logobardOri! irt icaliJ irrUptiois hf c caufa f uit.Cii em 
Cx (cadinania infula q in OcceanO germanico e notias fc- 
des qrenres drtob* AtqdtagihtaSniSin fflnOniafecollo- 
caflcc narfes eurtUc* que iufnn 9 bizahtitt 9 tmgaror aduer 
(ilsgothoskalif pfecerat OfFenfus fdphif iuftihi vxoris 
Verbo ldrigObardds irt i taliS accerfiirit. Sophia enim cte 
dula mulier dum riarfetiSf mulos criminatorefcj aufcul- 
tat,illum ad (c vocare contendi t/cribens ei ad lanam 8 C 
pertfa eunUchu reuerti opportere.Quo opprobrio irriti 
t 9 naries<at ego inquit tel 2 drdiat no facile cmulis extrica 
bilcdtaq; legatos ad alboinu qui vrtderim* longobardo 
rum rrX eodem q3c erat mittit. Legati ^ facilius homi- 
nem rtirfcti conciliarent fuauiflimos trf itali; frud? defle 
fentes,narfes irtqrtiut adforietatem belli italici te vocat 
vbi no rapis panonicis fed hmoi fhnfUbus abiinde frui 
fis< Audiris oratoribus, non pigritatur rex Vocanti fit 

n i* 


Digitized by Google 


Liber, im. Carolus marteHus.rec SC imperato* 

parerejSed cotradalogobardorii potenti manu in io ? ' 
liiadnarfetc gfmumadriaticu ire feftinat fpefueurffi» 
cieratis ahedusPr^ceffcre alboini aduentC prodigia Pe 
Prodigia, (fa to » italia occupauit Jgne 8C cruentj acies per ccduna 
apparuerunt.Ec mx frequens prjtcr folituro terram ope 
ruit.Ingreffus italia alboinus gifulphumquc nepote ha> 
bebat foroiulianis prjfecit.Hoc initium fuit longobar^ 

' dis italia inuadendi vbi plus ducetis annis ad hunc que 

carolusfupcrauit defidcrium graiTati funt.Cftcrum gu» 
fulpho male accidit.Cacanus em ex norica q terra vene* 
tip finitima eft in italia irrumpens/gifulphu cu copijs fi- 
bi occurrente occidit.Quam re gefta huic copedio ideo 
inferta efle volui ,ppter dctcftabile facinus quod inde fe 
cutum cft.Gifulpho jpftrato,romilda eius vxor forpiu^ 
« fi j lium diligenter a fe coitum defenfare proponi t.Sed ineo 

KOTtmaa * (la? & libidinofa mulier du muris ob equitate hoiem fpe 
8£ viribus validum cofpicitrcolloquiu eius poftulat.lgi- 
turexmurocacanum vocans oppidum dedere offert 
fi fe ducat vxore.Qua oblationeljtus hoftis p nundutn 
iuratfefocmin? pariturum/hac tm fide cacanus oppidu 
recipit.Sed perfidus barbarus condnuo^mifla ex foro iu 
Jio turba oppidum cremacfocminas infra pubertate in 
campii ad hoc coftiturii abdudas trucidare iubet>\axcjj 
iurifiurandi quod romildf prj ftiterac memor eam vna 
node tm in coiugc accipit. Quam poftridie validiffimis 
du o d/ «~i na militibus proftituenda vfq; ad laflitudinc ex 
hibet.Ddnde palo ea affigi mandat/ tali dignam dicer» 
ignominia foeminamqob libidinf parriS liofti «pdidif» 
(et-Fuit ergo defiderio que diximus finis. A quo recupe 

ratas quas romano prjfuli abftulerat vibes eccleiif carO 
Ius reftituit: Addidit hisfpoletu atq; bencuentu. Quibus 
bcneficijsvt pontifex gratiae aliquid repederet carolum 
multis ornauit priuilegijs:Quoru illud maximu fuit do 
nare ecdefias ydonea faceraotibus poffe: id a facerdoti-* 
.bus inurftimr j yiil^Ti a pp eU aturrqua fine ecckfiam vcJ 


Digitized by Google 



CaroliK migttitSirdc8Cimpet2tou FoJi 

Vt nunckxjirimur beneficmm ncmopoffidd^tJRccjpfe 
bac enim a rege qui beneficium adepturus effet anulum 

Vel fimile Clliinnia rirtntrn*ririT*^.r-;i.^.,» - 



, r ; : ' _ ,|wura maxime cc yriuucgl 

clefias adrninifirentrqni ipfi tutores fune. Adiedupriui umiuSI 
legio eft romanum quoc$ pontifice fine caroli iuflu ehv ture «c- 
gi non debere: ldq^in fynodo allidentibus rom* ccntudcfiaru 
quinquaginta t n b us epifc^pig arq; abbatib’ firmatff cft & ifdtuj 
Reb in italia ex caroli fnla pibclare confidis:! fracia re di roroa- 
uetn r« maturat.Nl rcbellaubusireru faxomb’ bellu I n 0 nrieffi 
dicereia diu animo coceperatrpropterea ch faepenume^ cerni 
ro victi nec acceptas legcsnec conuenta kruarent.Sed 
«um fallis deorum religionibus inferuirent: francos xBi 
prores maxime oderant quibus erant finitimi. Aduer 
tos illos ducto exerdtutvanjs praflijs vt oportufie caroP 
tecrat certarum eff.Duobus tarum locis. 'apud onacrii 
fanebteru apud hdam fluuium totis copiis pugna fuit; 

j£ C ^ confs: * n deditionem vcnerc.Hism5 
datiitii dt cnrilh religionem inftitutaq; profiteri. Ex oi 
laxonum turba multis obfidibus acceptis milia decem 
«rolus in firanciam traslata varijsalfignari locis iubet» 

Ex bis prognatos brabatinos fiamingofqifatis copftar,d 
«nJnunc ferOcia&feditidfos morespraefe ferunt 
JNion defunt tamen neq; futiles neq; pocm Vendi autores 
qui in belgorum hiftonp i Brabatia& etiaflandrii longe 
anccharctemporajmmo Ite incarnationem ddmmica 
P°P U 1 0 frequentes memorent.Saxonibus tlde pofr eius 
belli ihitiiim tngefimo Ino fup<ratis,cum ex hyfpania 
belli motus fieri nunciarentur ab qs qui aduerfie rcligid BeHtirtt t 
nis erar.Carolus fidei chnltiaar caritarsaddudus exerci- byfpartla 
tum in hyfpanilducit.Rriusrnq expeditionem produ' Partii frl 
ceret,rqn tanto principe dignam ordinat.Ex omni prab deorigo. 
apua francorum nobilitate duodecim felegit* quea 
m ‘ , ' ta produceret, eos pares appellans, 
quia icilicct arquak inter fe dignitate regi conltan * 

' h % 

yGoogle * 


Digitized by V 



Liber.nn. ' Carolus magnus.rex 8C imperatori 

tes gpetuo eenttneq; cuiufg n ifi j>1am£ti tm (matus hidU 
do obnoxq tenerentur qui coleruidisitc coronidilcpfri 
eorum regibus adeflenc.Hj er nuc iniequeribus nomini 
bus ddignitur.Remefis archieps Laudunefis arcp ligone 
fis porifices duces.BeUouac^.NouionefisraK^Cathalaune 
fis epi comites funt appellati.Ex (jctili pricipib 9 : Burgun 
dus:Normann*,& aquitan’ ducat 9 digniratcrflandrenfi» 
autem,Tholo(an , :& capan 9 comieat^proganiKi obtinue 
Ceruafi* re. Geruafius tilefberius qui ad Othone quartu imperato 
<nwur rem germanum de ocrjs imperialibus fcripfic autor eft, 
h5c pariu inftitutionem ab arcuro rege Sgto jpctffiffe. A 
franriam fubacSam fuifle diritdrciter inos dnic$ gra 
tif quingentos quadraginta.Quod&ipi Sglitradutmi-» 
hil tn in francoru hyftorijs inuenio quod huic reicon cor 
det/quare ilkf fabulae afcripferim.carol 9 aut Ide ,pfe<ftus 
papilonS in faltu pyreneo vrbemtdeinde ibnalarchi opa 
qui eo loci impicabat caefarauguftam carol 9 capit. Inde 
poftq magna agri hyfpanienfis pte ferro ignec$ vaftafiec 
in franciS maturans pampilonae muros fok> sequit. Ac 
cu ad anguftias pyrenei iugiq ad vaiconiafpeASt pe rue 
cum cft.vafconesot infidi^ in poftrcml francoru a cie 
tela coijciut. Atcp ita arftiflimis faucibus inclutus miles 
cum nec retrocedere nec iiugum euade re pollet magna 
Proditio riade affedus eft. Interempris anfelino arcp egefibardo 
i^roamo { g rc gqg belli durib 9 .Roladu caroli ex forore nepote 

frSeo fIS viru illic prjfle autores tradut.Cui 9 illuftria 

r 3 pluria geffa pofteriras fcelebrauit.Ot cubuit quoq; oliue- 
^ an oc ' riuspiris nobilitatis ftrennuus comes.Sed huius perfidij 
poenas intcrfe&is paulopoft eont regulis inccfifq; late a-» 
Britones g rts vafeones ex(bluerunt.Harc a ganelone qui marfillo 
infideli regi extrema francoi? aciem pecunia corruptus 
sdidittdades illata eft.Sed jpdirorem poena non deferuic 
Carolus em ganelone apphenfum aquifgranu duci/ibi 
cp eqs ferociffimis epatuorrpedibus manibuicpdiftratftii 
membrati diffipari iubet. CA Gocoiub 9 in britonesca 


Digitized by Google 



Carolus magnus re* 8C fmperator; Fojfc 

roli arma coucrfa funr qui a fracis defecerat. Venere tan 
de in caroli poteftate. CLPer ide tps bnuentir duce araifo 
Caroli imgata abiurat,atcj grauiflimos moc 9 bel!i exd^ 
taflent/nifi caroli diligetia pueniflet. Admoto em ad ca 
pua Icredibili celeritate exercitu, vix caftris locatis depa 
ce coueit.g territo hofte qui tata \ regaeelcriratc admi ra 
retur.Re confeda franciam carolus rcpetic,lbi nundum 
accepit Taflilonem baioariae ducem que ad pipinu venif 
fe fupra memorauimus,vxoris qucrclisagitatu arma pa Bau ariL 
rare,fmirimo(cp populos fibi ad iocietatcm belli accifce^ 
re,vt fracis incomcfdaret. Erat tafliloni vxor defideri] fi 
La.cui dolebat maxime patris for tuna,qucm frand dC re 
gno 8C vita priuauerant;vxorclibenfc£ abd iftis . Ea re 
cognitaCarolus nulla mora interpofita,in taffilone pro 
gredt tur * Cum non procul baioaria pcrueniflet,lcgatis 
mandat taflilonem adeant/atcpadmoneant,plurishabc^ 
at francorum manfuetudinem,quaarma experiri* Qui-* 
bus madatis perterritus taflillo nihil cundatusCaroIofe 
dedi t. Datq; theone filiu cu alijs cu pluribus fumma eius 
getis nobilitate obfide. CEInterea cu haec ageretur. Atv Abdorid 
doriti vetuftiflima amicitiafradsiudi, qaafinitimispo 
pulis bello impeteretur auxiliu petitu ad Carolu mittut 
Ab occano fin 9 eft qui orie te verfus centu( vt fama c)mi 
libus pafluu excurrit. Huc ad vtrac£ ripa abdoriti vela** 
tabi at<£ normani Icolcbat.abdoritom legatiscaroPopc 
pollicet.Nec cudatur copias illo ^pmouerc. hofte ex (o^ 
ciorum finibus pellere pulfos adigere iurameto,ne vitra 
abdoritis/fed nec alrp populis bellu fe inc5fulto inferar* 

Superat huni,qui a fdrhis atq? inde a meotide palude oli Huni vU 
moudes in panonia^emigrarat. Hi & opibus & populi 
multitudinefoci]fcf potetes,atc^aduerfusfaxonesdere roinnKV 
gionulimitib\otedetes fracos gui hrc ceperut. Igit ad* duactcnu 
uerf* validiflimS gete delcdifflmu & nuero 8C virib 9 ex^ ati (uisfor 
erdtu carol 9 cogauir. odauo tade ano multis vari^fq; cunis» 
bjs bellu confcftumeft. Vi&oria de hunis habita rfranci ^ 

hau* 



l^ flyy .TTlT g Gardus magnus rex K unguor, 

quicquid apydhofte diuitiaru iny£tu fuit in friciam at ' 
portauer3c.no bello adeo attrita g€s bunorum eft vt dc 
furnmis opibus &, beata quadi fodicitate delapfi nullum ' 
fere prioris forcunf fplcdorS retinuerint. Sth qui memo 
ifix fiderint Adelgifum dedderq regis ftliQ quiBifan 
fiu ad imperatore ,pfugerat codc tepore coaAo exerdtit 
in ipt)ii vernile recyperadi paterni fegni caufa.Cui 9 ina 
nes conatus miflis prffeAis carolus facile fregit adelgifo 
fupplicio affefto. C Bohemicum deinde atqj lemoukii 
bejlum per carolqm filium tuniorem confcdu eiTe, quo 
egregio fafto filius indicium paternae virtutis aqua non 
AMnriti degeneraret dedic.CNettdiu poft de normannisabdo* 
^Doonn rinqu^ftionem Carolo anferun t. A quibus affefti maxi 
c tranor m k inmnjs duce Golfiofrido effent. Indignatus igif ca* 
rWW9f t rolus q> yifti fcmel norrp5ni bellu redin tegraiTcn t,dafie 
inftru<^a ilio militem mitti t,ipfe cerreftri itinere jpfirifci 
tur.Iam em tam elaroariimo go^iofridus fuperbiebat/ 
vtaquifgrani vhi caro li regia erat fc caftra ipoficutif ia* 
fftitaret. *5ed non longus labor papulo fui c.Gochofiridus 
em afuo quodam (atellite necatur. Mortuo duce normi 
ni imperata faduros fe efle ^pnuctunt. C Ad hjc tam cre 
bro ingruentia carok> bella addere quofdam autores no 
ignoro expeditionem quam religionis caufa/atq; bifan* 
tir\i imperatoris fuafu nkrofolyrnam Carolus duxerit* 
Quius rei fidem qon facile admucrim : ob id maxime q» 
hicconftanonus graui lepra ea tempore laborabat. Illa 
vero quae de hyfpaniafcruntyr dilumilia vero fynt.Ni 
cum vel initalia/vel in hyfpaniadn germania. item ad* 
uerfusfaxones plurimis locis, in vaiconia rurfus ateg a* 

J ]uitania cotinenter hei la nytfa quiete data gefta fint nui 
um fuiilc tempus videtur quo tam longinquum adii* 
mere bellum potuit. Nec illud afferri poceih Poft acce* 
ptum a leone tertio pontifice romano imperii nome bie 
rofolymam mouiffe , tum propter conftantinopolitani| 
imperatorem qui e mu fu m impcrqfuipcA urn h ab er et * 


Digitized by Google 



> CarolmmagmBnxSCunperator.* 


F<xUk 


Nec confiat carolum italiae aut germani* fines a fufce- 
pto imperio prarterijflTe.Is quocj qui vitam & gcfta ditrf 
leruatr] memori* prodiditinegat carolum vllam in far-* 
racenos expeditionem duxifle.Itac$qui dehierofolymita 
rieaescpedittonefcribuntnullumtempusautlocum tan 
longi itineris fignant,nifiquandam fine nomle 8C regio 
his appellatione filuam feris tantum cognitam : qua iter 
faciens Cardus eum exercitu perpetua node deerrauic 
donec ab incerta volucre quafi voce humanaadmonit 9 
fn viam militarem reuerfus eftjSed quis putet tantum 1- 
pc ra tO rem abfquc viarum confcqsdudorib 9 feate^copi 
asorrines noAu/filuaru opacitati per dumos 8C vepres 
credidiiTe.Haec deliramenta funt magis vetularum quS - 
hominum cite/ diligenter rerum narrationem texen 
tium. Et qui ita memorant: cacent conitamini qui tunc 
bizantinus imperator erat elephantiae morbum quo gra 
uiflime laborabat / cum quoconucrfatum fuiflTe Carolu 
(quemadmodum nonnulli tradunt) haud vero fimile 
ciriEgo vero cum colleti eilem-Carolumque magnum 
magnis laudibus efferrem, q? hyfpanix bonam partem 
adipfum vfque collerum fubiugafTctrpcr latuseft ad me 
liber qui praeconia hyfpani? infcnbitur. Vbi haec quae de 
Carolo memorabam/eius libri authoris maximo ftudio 
SC nixu refelluntur. Quamobnem inter tot repugnan- 
tes fentenrias ; quam' maxime fequioporteatnon dif 
finio . Platina autor eft Cardum ad granatam vf- 
que penetrafle. Etadelphoniif Gabitiae regis opevlix- 
bonam recepiffe ♦ Tantum illis affentior / qui hye- 
rofolimicanam expeditionem non admittunt. Quam 
tameri multi autnores antiqui atteftantur / afleren > 
tes quod infidelibus a terra fan&a expulfis 8C chri -* 
'fttams locis (uts reftitucts profperc in Franciom 
redierit. 

CQuibus aut caufis ad TperiunaCaroliisfit proucAu» 
nunc aenarrabo.Orta apud romanos fedirioe rqukja mn 

h iitf. 


Digitized by Google 



J.3xr.nil r Carolps fnagnus rpt $£ imporcor, 

gna auctoritate ^pceresin leone poptifjce coniui ari<Xl« 
fcada/vrbe eu expellut t Qua ipiuria g legatos ad caroQ 
relata, vlrij fe ire potificis iniurii rex rpdir, fat 9 ad digni 
cate fua pertinere romana fedem tueri.J_cone autem ma 
gno honore apud gbrune ftojoni je oppidu Qarolps ejcce 
pir.Datoq; illi plurimo inGgniu viforu comitatu ronajf 
emifit.Igitur breuidu faxoniar res coponit mora interie 
fta in itaba cotendit.Eius aduentu copqOta res eft,conii| 
ratis fupplicio affe&is/atq; ita carolip ippaficem reftituif 
Reftitutori gratificaturus leo tertius,(acerdotum habito 
Quareim axdUi 09 amlum.vuj.Kakm Ianuarias cum Francorum 
pi) digni^ regnu tris£Cxxx.3nos adrniniftra|Tet/augu{ty appellat 
late fato gratum ponaen romanis/nec mipus jtalis omnjbus aece 
Pdoat^cft ptU-Supra em trecentos &.xxx. apos cu imperjj nomen 
Imperiu, (gorjusoia fereoccup5tibus)infuetu pepe effct,adcaro* 
}u delatu eiTe nemo no letabatur, qui virtute rebus 
geftis imperioydone 9 oim iudicio erat.Imperij aute ap« 
pellano tametu d>u mpitare officiu in bello fuillcr/coiuc 
pidie tnlduCbi cftyt ij qui reipublicf gubernacula foli k 
bScdmperatoriu nomen ad dignitate trapftukrinr regia 
noie reiefto , qd” jpoft exa&os reges odio romanis habe- 
bat Pr^terea conltgtjnopolitanoru imperatorii fecordia 
effecerat vc illis non ferctibgs cotra tyr^nos ope roma- 
nis/potifex leone iroP^rio priuarir.CImperatpria digni 
tate decorat 9 carolus I f r3a3 rcuerf es.oibus qua iter habe 
bat locis magna olm lericia exqpitur.Gefta funt s caro- 

Britones. fep ,f Rprsf^vel filios ^fcadmini- 

" tmui^SicuciUfqcPadMcifusbripncs^^qulnifn gd> 

fit,du vuarmadsc cotra faxones ageret . Hi «m britonea 
abritSnis orti/eu ?liqn a faxopib 9 britania occuparet in 
venctoru atcpeorofoiifOru terras vbi nuc incolat comi 
grauerat,frads adde arjbutu quofipis ocoluetes. quod 
cu p id tps detre£arent,andulfus caroli iuflii fubiugauit 
acceptis obfidibus quos vuaripacij ad regem adduxit, 
Qu? Vero a turpino femenb plurima / pcmtiur. ta g mul 


Digitized by Google 



Cari^magmBrex&imperaror* FoJfcp 

tu audaciae grjcanicae habere mihi videntur. Figmentis 

em Omiliiaper pocfim excogitacae(Tecrediderim.Cuiuf 

modi illudcft,papilonac muros tubarii cocetu corruifle. 

liaftas militu ia diu aridas terrj nodu affixas no longe a 

tollcto,altcra die viruifle,Carolu ta valido lacerto clfe vc 

equi copluresfoltas ferreas fimul foluere pofTet. Infidcn 

tem equo armatu militem vno gladq ictu medium diui 

derc mucronein tcrguequiacUfto. Nec illud facdcrece 

perim quod dc farnago gygStedionyfianus chronogra 

piius prfter hyftoricj fida reuerentia jodit. Ai t erh robq 

re tanto fuiifc grii quadraginta elcAilumi hominesvncj 

Jiabuerunt.Eiufq; brachium cubitis quatuor: crura toti* 

dem cxtare.facie cubitaMafo dimidio minus totius cor 

poris ftaruta cubitis duodccim,idc^homIs monftnl ago 

Jiaquem fundae iadu Dauidproftrauit genus duxi(Tc.8C 

a babilonio amjrateauxiliare hyfpanis cum duobusdCvi 

giti pugnatorum millibus clfc mifliim. Aduerfum que 

fu ogerus argregius miles Caroloiubente ,pcc(Tiflct:ilKj 

a fernago dcxtr.i apprehefum ta raptim in caftra depor 

tatu q ouiculafuftuliiTet.Alterudeindcfuccedcntc bra* 

duofublatu rapuifle.Poft h?c fortitudinis exepla, vigui 

jn gigate emiflos binos viciffim raptos cfTc h^c indigna 

creditu cij fmt,fimilia gigan tum fabulis n5 temere vide 

cur quos mStc m5fi aduerfus loucfuppofuilfe poet? fut 

xeriit.Qui hoc admiferif eu quocf credere non impedio 

antei cuiufdacadauer apud tingena a fertorio effofTum 

feptuagita cubito^ laginjdine vtquidaromaifcripto* 

res ferut fuille repertu.Fuitnihilomin , carolocufpccie 

corpis valirudo5irobur,Igcniuinfupexcellcs,grauitas 

arcficcffus dignitati regij no difeors. Liberalibus difei* 

plmis aim excoluit.pceptore primu petro pifano dande 

alcuino anglo viro apprimae diuinis humamfcj; artibus Alcufaut 

crudito/que glofae i biblia (qua ordinaria vocat )autore 

aiuhonius flordin 9 pdic.Quauis em akuin*a regib^aglis 

*C wolum nuflus cifct prator , foli cn gallici bcnignita* 


Digitized by Google 



Lfborjin. Carolus magnus rex SC irapator; 

Infbtutio te dek&atus apud carolum maGt.Quo autore parifienRs 
fcolc pari fcola (quam vniueriitatemvocant) hac occafionc coepit 
(jento* Delati naue ex fcocia Claudius &. Iohannes,raban 9 quo 

cp&alcuinusex venerabilis bedae difripuhs. In gattam 
cum veniflent, necquicq prftcr bonas dTriphnas patria 
exportaffent/fefapientiam profiteri , earoq; venakun ha 
bere conclamant. Qua re aa Cardum perlata illos ad fe 
Vocat vocati libereprofitentur fapieno5 ilUs eflr quam 
adipifei cupientes gratis edocerent ,G vitalocuftfc ranrii 
ds praeberetur . Intellexit imperator ingenuam nomi- 
nO mentem/eofqj c£t aliquot dies apud feteninflct Clau 
diumcui nomen erat Clemens Parifi)conueriari.£( ge- 
rierofos adolefcctes bonis difciplinis irrititucreiubet. lo- 
hanne vero papii mifit . Hoc initium tribuit ParifienGa 
fcola celebre mox philofophis atep theologi gymnafiu. 
vnde^pdiere infigni doArina& eruditione viri, qui nS 
fecusatq; illuminatidime faces mirum chriftianaereltgio 
ni fulgprem diffuderunt. Ita vt non ab re bonorum ira 
diorum parens ( non quidem annis, fed liberalibus rdi- 
gioCfcp difciplinis )antiqua a pferifq; nomirtetur.Bononf 
«nCs etenim fcola quae tlieodofio imperante initium cot 
pit/eft ftate fuperior,collegiorum vero 8C doAorum h» 
minum numero longe inferior. Eloquentiae prjtereaftu 
dioQffimuscarolusfuitcui addidit etiam lircrarum grf- 
Carum non parui cognitione. Nec^vern acula modblin 
gua, fed peregrinisinfuper eloqui ihickiit Tabellis cera- 
tis Carolus vtebatur/vtquj vel excogitaret per fcagc* 
e, . aut inter occurrentes curas fe agenda praetentarem, e» 
CDn£U *» Scriptis mandaret.Erat his diebus ebritus anglus,qui ,p- 
pter morum degantii/briftico anglorum regifulpefiu» 
habebatur. Quare regis infidi as times ad francos ie con- 
tulit. vbi liberali ter per tempus accepmseff.Cu briftic3 
fhorrem obfjfife accepit, in angi ii reuerfus anglis impera 
«ie. Id autem dei prouidftta faSit fcriptor quidi anghi* 
B»lmefbakmcsiachusafrcucns his verb>s . Quoddct. 


Digitized by Google 


Cardus msgmjs rex H impaton Fo4% 

cofilio faftum inquitintelHgo,vt vir ille ad tm regnum 
cleftus regnadi difciplina a fnJdsacciperec. Eft em gms 
illa Si exercitatione viriit 8C comitate morucunAoru oc 
cidentaliurafacil? princeps. Haec ille. Venientes ad fe le- 
gatos vefte aurea indutus & gladio prxriofis gemis de-» 
caro cinAus fidens audiebat JrcquentiffJmis venationi 
bys gjdlorynunore dele&abatur/exercebacurcj. Balnea 
a^crehro petrbaradmiffis dicadijimis quibufq; quorum 
cSfabqlatioibits recreabaturJVlatrebcrtnalieracUjbifan-* 
tini imgatoris filia natt|$ eft.aui mira pietate coluit. Sed 
8iot|jn| familia incredibili cnaritate cbligebat.Nlafuetif- 
fimus ad ola in iure dicedo equitate in gerenda reipubli- 
ca mpderantia obferuauit, Religionis imprimis rcueren 
dtffimus cultor /facerdotes SC cleri? o€m venerabo. Qd? 
imprimis teftStur fynodi qutc^per galliJ cius pcepto h* 
bite Maguriae vna,Rcmis altera, tertia T uronis, Cabik» 
ne quarta,quinta ArelateJn qitibus clero leges 8C debiti 
ritus ordinati fuere,Cum vero de rebus diuinis SCvario 
canendi genere facerdotes difeeptare audiret, ,pptcrea q» 
Ambrofianum illo tempore atq; gregorlanum morem 
promifeue clerus obferuabat,obrinuit vt Gregoriano re Nota de 






Plurima templa extruxit 8C ditauit,& que diruta cogno dc faftic w 
uifletearaandauit per locori? facerdotes reititui atqrin- 
fiaurari, Ades 8C palatia complura magno fumpru jadtis 
fundamentis condidit , quae tefHmoniofunt regrp qui- 
bus ornatus erat virtutibus. Et cum in omnes tSin pau 
peres liberaliilim 9 habebatur, fuite^ mflorctinos pqflimi* 

Itaq? corii vrb€ diu defertl inftaurauit rcduAis in ei dul 
b 9 . genuS prerea a logobardis pflam I Tua ,preAione acce 
pit duce IpoGto/qui ci multa mianitate moderatae. Ve- 
netos^^jprijslegib^viuere permifit,ncc minus fUitirt 
alias i tallae duitates bfific 9 .Fumrt carolo multf vxores 
il!5 ,plefaelic2 rediderilr. Prima q defiderijfiUaerat d| 
mi{& , Hddegardi nobilifEmi cx fucuoril virg/ng 


Digitized by Google 


JUberjm» Cardus magnus res & imperator,- 

accepttJEx ca nad funt/ caroF/pipinP/ ludouic*/ tod* 
de fuif.Pipino italiam.Carolo citeriore galli a. pater ad-» 
huc viues attribucrat.Pipin*vcnetias inuafir, gtccf in (ia 
larum quibus venetiarum duitas coftat vfq ad riuu ai* 
tu occupauir,que cu ex coiudas dolps ponte fado oppu 
_ , gnare ccepiiTec:aduerfa tempdtate 8C venetoru eruptio 

™ m ne pons diflipatus eft.Caufain venetos belli fuit,quia co 

• rancos * tra concordiae prius cum nicephoro habitas leges grfco 
imperatori faucbitj ta em fere femj> copertu cft, vt nui 
la italiae pars fide gallko nomini conft5ter (eruet , quod 
cum Gepe tum hac aetate maxime expertu cft. Cu Caro 
lus oftauus fricoqt rex neapolitanu regnu rccuperalTeC 
Veneti 8C ludouicus mediolan.magnis ad hoc copijs. in-* 
ftru&i Carolfi fr5ci3 repetere uereipere conati funt.Qd? 
T*® non fine fuo$t ftrage te taueruc Pipino aute caroloq; prl 
***•■ us patre morteobeuribus Ludouicu quevnicu habebat 
’ augufiu coadiutore aflupGt . Circa liberos edudidos eS 
curi adhibuit vt mares bonis difciplinis:fodnas lanifido 
crudiedas (umogeftuduerit.Cu aute quies illi a bellis co 
ccfla eft,tricnnio priu(q moreretur/tenamen tii condidit 
duabus partibus totius predoff fuse fuppelloftilis duita . 
tatu maioru prefulibus relidis ad refardeda tcpla8£ in-* 
opes leuandos.Tertiam liberis nepotibufef & familiae^ 
Vniufcuiufcj ratione attribuit.Ipfe deinde cu laxandi ani 
mi caufa venatu ggit.Carolusg jj oem vitSicer tot bel 
Ia rdq; publicae folUdtudines jMperafcmper valitudine 
vfus eflet/febre corripitur, quaquinto Calendas februa 
riasabfumpniseft, annochriftianaefalutiscxSingenteG'» 
mo quintodecimo. V ixit annos feptuagita duos, regna 
uit quadragintafeptem , 8C quatuordedmimperauit . 
Prodigia Eius exceflum praecedere quaedam prodigia . Pila quae 
in templi faftigio apud aquiljjranum erat fulmine dac* 
<Sa cft.Pons item quem apudmagutS fupra rhenu ac* 
truxeratconQagrauitftaqujfgraniporricusquaabaedi 
ixis palatinis aatemplum via erat corruit. CErii in dre 


Digitized by Google 



Carolus Magma rex ct imperatore FoJ v; 

fauris prcciofioribus regis menf; quatuor t argentc; Quatuof 
tres, alia aurea.Bc argeceis vna q fimulachru vrbis con- tabui; p* 
ftacinopoleos cSrinebac templo diui apoftoli petri rom; doff* 
Alrcram in qua vrbis rom? effigies cxculpra erat rauc 
nati ecclefi; aicauit.Tertia q totius orbis imagine pr$ fc 
rebat cu aurea ad filios guenit.CSepultus cft magnifico 
monumento aquifgramtcui additus ex firmo lapide ar^ epitaphii 
cus cum hmoiinfcriptione.Caroli magni xpianiffimi CaroH 

prratons rom^oru corp? fub hocfepulchro coditu eft. magni* 
CHuccxceffumhabuitcarol 9 quiob gcftorum magni 
rudine magn 9 appellatus eft.Tpfe nacfi tametfi a p?e pipi 
no rcgnu grande acccpiffet/multistn g italiam atep ger 
inaniam gallia pterea angliS ate^ hyfpania ^puincijs am> 
pliatum reliquit.Caroli magnitudini aftipulatur maxie 
legatio ad eum aperfarum rege miffa.Cuius opes Ione 
te g id tempus florentiffime crantrqui ingentibus donis 
caroli amidtiam perqr. In donis fuit horologium ex au^ 
ricalco miro artificio fabricatum. V ndc excidctibus ho Hbrofo > 
ratim in fubicdam campanulam duodecies fmgulis glo giu caro 
bulis f reis tempus fignabacur.Erant quocp pari numero k> milio» 
; quites qui ad quamqj horam finguli ex fencftra prodic 
bantrquamin horologium regreffi ipficlaudebant.Fuit 

{ )r;terea ample ad modum magnitudinis tentorium bif 
inurn cum aromatibus & balfamo atef elephanto .Idem 
fecere conftantinopolirani imperatores quos in amicitia Non mi* 
coniunftiffimoscarolusexcepir.qqnon faris ;quo ani^ r5d£t q> 
mo ferrent imperatoria illii dignitate fuiffe a leone do^ fr5coi$*rc 
natum. Sedilludomniummaximumeftrqrnihilanti^ gesappd 
quius duxir q? chrifti fidem dilatare:# terminosprofer^ l5f xpia~ 
re chriftianorum.Cuius exemplum imitati oes fere qui niffimi* 
fccu ti funt francorum reges magnis arq$ excellentibus 
faftiscum religioni & fidei xpian; dignitatem conferua 
rene atcjapliarentmihil miril inuidis atcp detradoribus 
videri dcbet.fi xpianiffimi appellari funt. Iracj: conftac 
nullius gentis tanto labore romanis pontificibus 8C ali]9 


Digitized by Google 



.Liber jnt. 


Ludoufcus pius wsc Si Imperatori 


praeterea p orbe da' miniftris paiTim fuifle fubuenttmij 
LoriofiiTimo i patori fuccdtor Ludouicua 
* exrititiqui pij cognomen obtnoru mafue 

rudine e colccut^Hic puer adhucaquinUae 
pricipacuquia jbi nat 9 dlerjulTu pris obri- 
nuit.pracc1aros labores aducrf^hyjpaniae ry 
ranos excepit ciuitatib 9 mftis ! aragonia matae Viuete 
patre t fua ptite receptis.! quib 9 barchiona fuit diues phl 
rimuquam continuis feptem hebdomadisobfeflam ex- 
pugnauit.Nunciode patris exceflu accepto^ipfe poft tri 
geurnum diem quo aquitania digrefTus eft aquifgrand 
venit. V bi a proceribus f rands qui illo Vilendi noui re 
gis atef 'patoris gratia couenerant cofalutatus Iperatorf 
ad patris monumentum deopraeces rituchriftiano fup> 
plex habuit.CaroP em ob vit$ meritain numerum fan- 
dorum relatus efTe a plcnfcf credit. Cuictia loci iticol# 
die feftu agutjdcfabccclefia romana omitti hoftieGsiU 
p m[V rifconfultustradit.Quo exemplo luaouicus vndccim 9 
A*hetin> cart> ^ um a pariGoififiuscolinoftra aetateimpefauitjmif 
cr netur. ^ v j car £ m nuncrjsqui diem feftum celebrari populo in 
dicerent poena capitis repugnantibus indida, Aquifgra 
ni ages ludouicus recefito patris teftamcnto:legata quae 
c£ diftribuitrquin fi quos ex familia minoris a patre habi 
tos vd praeteritos animaduertic,eos audo legato ccimpi 
fac.CEodem loco legatosad patrem miflbs audiuit & 
ante omnes michaelis conftantinopolitani Imperatoris 
oratores amicitia ei 9 pct£tes,delatofcf a fc difai dionyfq li 
Libri aio feros qui de cxlefti bierarchia mfcriHirur eos ludouico 
nyfil dono dederunt anno falutis odingentefimo.xXirpV cne 

. , . re quocj a grymoaldo principe beneuc tano nucrj t^ui in 

Godefn^ vcrbaimperatorisiurariimperatafaduros ^mmut.ln 
dus dal- dida eft grymoaldo anua penfio fex milium aureolum* 
tnaderex Eodem temporedalmaciae rex qui godefridi filium re- 
gno fpolauerat ad imperatorem fc contulit : fe<$ SC dal- 
tnaciam omnem ludouici poteftad permifk. Quem no 


Digitized by Google 


Ludouicus pius rex Si imperator; Fojvfc 

tnultopoftin faxonii legat.NS 8t faxonib’ & frifijs ter- 
ras a patre ablatas ludouicus reftituictratus illos ad pari 
dum demctia 8L libertate <| armorum fld belli feueritate 
propefiores fore,Sed hac regis facilitati plcricp reprchcn 
deruntvcum hmoi g is pugna»: atc$ inhumana duris fem 
per legibus cotincri debumet.CDefirienubus p id tep* 
ab imperio felauonibus 8C mox ite vafeonibus ; motus Pafchali* 
ols facile coprfiTus eft.No tulit quo$ fatis xquo animo papainco 
ludouicus tppafchalis primus (e(lconemortuo)eledum fulto ludo 
fine fuo aflfcnfu potificem appellauit Miflistnapafchale uico eligi 
adeununcijs primu deinde ipfopafchale ad imperato- cur. 
tero vcniete.Ludouic 9 g bemarau lobardij rege 6C prf» 
tcrea j> arelatcnfem antiitermox g femet obuia ponfici Cofilium 
fadus.pdeute reueren ter excepit. Exceptum donis ho aquifgra- 
norauicrromaqj dimifit.Breui poft mora interieda ludo ni. 
utcus aquifgrani couetu habuit facerdotu atq; ,pcerunu 
In eo codice de ordine 8C ritu ecdefiaitico codi lubetjque 
per duitates St fuat ditionis loca inaniora circula tu ab Amalarl 
vniueribdcroeacfcribi 8C feruari mandauic.Eius codicis us. 
autor fuit amalarius dyaoonus florSs illa aetate facris infti 
tutis 8(. ftudio litterariLPontifices vero atc$ inferiores dl 

f nitaris faccrdotes quos praedaris veitibus per faftu vtl 
L gemis coplunbus digitos ornare cognouitteam potn 
paro deponere humihbufcj indumentis vcftiri : & gen- 
ma vna tm ad dignitatis indiciii contetos die imperat. Cotra fa- 
<CDe liberis aute quos tres habebathaec fuit ludouiciin ftuckri. 
ftitutio.lothariuimperijconfortium fecu habere voluit, 

Pipinum aquitaniaeprffecit.Ludouicum in bauaril Ie- 
gatjpfe militum pr jfedis negocium dat abdoritas pete 
re quos ab eo defeciile acceperat.Qui primo fere aduetu 
fcprgfe&is fummifereJnterea dum venationi indulget * 

nundatur bemardum ex pipinoitalia? rege qui medio- - 

lani fepultus fuerat nepotem lombardiac regem : conG- ;®T do » 
lio aegedonisfquo amico carohis aliquando vfus fuerat caro ’ um ♦ 
& regneri qui palatij praefeduram fub carok) magno 


Digitized by Google 



y .Ivf tTTf/ Ludouicus pius rex 8c imperatoT; 

geflerat)belIofe parare St ad apertam defectione cOpfaf 
cogere.Ii cjjcg aguftias alpifi occupafle 8t firmo tenere 

E rjGdio.Eam ob rem ludouicus cdenimceJcerdtum ot 
■ancis alemannifcjj confeAQ educit.CuautE cabillonem 
caftra admouiflct:fomardus de impcratorisejepcdiricme 
certior faA*.‘cueos ijfu auxiliis nitebaf perterritos Videt 
tofe ad Carolum quem benignum arc$ Gbi indulgf rem. 
fore fperabat venitratej ad pedes imperatoris procum> 
bens culpicfc cofeflusrauiftores quoftj nomine defignat 
Bcmardi exempto reliqui confulrores idem faciunt Jnf 
quos erant epi tres. Afielinus mediolanenfisf Vuolpho 
fas cremonf us^JC Theodulphus aurdianenfisiHos des iit 
cuftodia vinftos aquifgrani haberi ludouic 9 jubet. Quo 
St ipfe hybematurus erat.Prifuo ver{ dnic$ refurreetio 
nis pie exafto: bemardum cum fui$ participibus fibi prg 
Pena teo faitariiuflit.Qui tametfi romanis legibus capite datari 
«mi, debeb3t,pius tn rex latis habuit ocuuS malefaCtores pri* 

uare.Sed huius leuioris pcenf tancj (celere careret impa> 
ciens bernaidus emite c$fus eft.Ginalum item qui reg? 
cubicularius extituTet par pOtna fecuta eft. Antiihtes aU 
tem dignitate amotos monafterid addiXit,reliquoS rele 
gauir.Du h$c aguntur britones ducc flormanno a fran> 
eorum fide dedfamt.Eare cognita ,pgre(fu$ aduerfus if 
los /venetisj . vlnj c5filiu indixir.Indc in britoes mouct 
nec deftitit donec norman 9 a carolo quodam fud aulico 
interfeAus nundatur. Rege amiflb britones in ptStem 
ludouiri deuenere. V afeones inde rcbellarun t. Sed pipi-» 
nus ludouiri filius infiabdis populi ferociam itacOnfpc" 
cuicvt non temere quifpiamrpoftea aduerfus imperato> 
rem arma fumpferit.Lindeuintu pterea pannpnioru Vf 
LTdeutt* rSnu qui aquilegta bello pmebac copis ad boma prffe> 
Norman «SuequitumiflisfugariPer idferme tpspirarf eX da da 
nipiratf. occeano delati cunecp in fladriSnecg in neuitnam (pdr> 
tubus firmo pfidio occupatis)appeuare poflen tfln aqui> 
caniacxerdtu vacuam irrupunc : qui repentinis mcur> 


Digitized by Google 



Ludoukusp/tarex & imperator; FoJvip 

fjonibuc vaftatam reliquem ad fuos fcrctutaut diruto 
fanifti philiberti coenobio quod ludouicus in herio infula 
acri pKftaucic6Trruxcrai.N\ox vtro abeunbus danis bci 
philibeirti corpus exhuma tu in burgudia trilTeriLinde 
uintu varia diu fortunaferuauii.NS ,pcedettbus aduer- 
fuseumfrancismuniuiTimo «caedito cstftelio fc cotine 
har.Interduabaquikgicficomirevadra fugatusaddal , ^ 

knacas fc reciptcnsoccaGonc in panontam remeandi ex- *- ot ™ ri 
plorabacSed verG pellis ho eide da mtercept*occiditur. 
CJnterhfcludoutcusoi lothanuin lobaria dimitlTct a 
lothanus reb 9 inter logobardos copofits a pafchali pon app«“®» 
tificciomano accerfitur.Que dnicf refurredion» fefto 
in vrbe excepto pafchalis munibus imperijdonat atzu» 
fluq; appellat.I nde vero papiS aduenies aliquot illic dies 
,ppter impedetta negocia moratus cft.QuiVparrim no 
abfoluds ad patre ca qu; gc(Tiilct,rectuUc.Qui lobardtar 
rebus bnconfultffefle Voles moringu ex aulicis nobile 
&alardupakrijcomiread logobardos legat qui caetcra Romani 
jp viribus cutenr.CDura hjc in francta gerunt romj tu tumultu*» 
mulrus exortf,mterfedis in aedibus poci&cis theodenco antur 
ecckftf roman{(cnba& leone donairo.quib*priu(qmor 
te afficerent ocfi eruti fuerit obid maxime cj> lothario fi 
de haberent,cuius immani rads culpi in pafchale plfrkj 
trSfFer«b5t.Eare adludouictf d nunrios delata, ade lugo 
diui vedafti atrebatis abbati,& huffrido comia negoctS 
dat criminis autores inquiredi.Sed nodum oiria abierit Pafchalis 
ecce pocificts pafihalis oratores IudoukucSucntut q pa- p ape ape? 
fchalc omni fuipitione liberet. V eru haepurgauone no iudouiol 
coret ? imperator,nucio|^quos paulo fupra nom tnauim’ purgatio. 
madataabfohicrepr?cipit.Illiromi jpfedi jj quifita dili 
genter veritate podfids iureiurandocoperiunt nullam 
huius mortis labe ad pafchale pertinere. Interea ludoui- 
cus regni curam non omittens , vrbes & populu viferc 
&gd padim gereref icgnofcere jaguvt oppflisleuanic 
tnigspccnauutrr<t>Quib , ^> tjje qu an tu ad fc pertinete 





Liber. IUI; ■ Ludouiciis pius rex & imperatdf ’ v 

arbitrabat j>aAis,<6p5thu qud ,peerij touen eu indixerat j 
rcucrtic.Ibi redditibus romalcgatis accepit pafchalc in - ' 
nocete effe.Eam ob rc poti ficis oratoribus liberfi difccf-* 
fum pmirnc.Inde aquifgrasnii ,pgreffus imperator bul* • 
Bulgari. garos amicitia du»pccetesaudic.Bncon5 pcerea legatos 
Britones irt quib^yuo vmemadjuserar ho inter fuos apprime no 
perfidi, bilis dC potes libcraliter habuis.Hi fc regionecf rir vxori 

bus& liberis ludouicopermiiercdDonati magnis mune 
nbus bricones abiJcefferunt.Nte: aut yuonc aucc finiti-* 
mos bello impetunc,&cos potiTimu q imperatori erane 
obediences.Sed paucisinterieAis diebus comia fu» in**- •. 
cerfe&us gfidiaefuae poena yuo 1 uit.Per idc tps pax quS 
petebant normSnis cocefla eft.Cum bulgaris iteres c5- 
Hertoprt pofica.C Ageti poft Iifc mgermania ludouieodw-rioprj . 
ccps nor-- ceps normanus cum vxore 8i multitudine bonafuar ge ‘ 
mannus cis ad ludouidi religionis plenus accedit , 8C facrofaneto 
baptizat . acpianf fidei lauacroablutus cfr. Cui formitati rte a fui» 
q > x pianus edet patria pellcretLudouicus kxu illi apud' 
Organi -> frifoncs muniti» atmbuitdn que periculo imminente fc 
fta mifius tucoreriperet.TraduntnonulliaiKftores quendi gcor-> 
lnflnifiVTt gium faccrdotc gr^cum eode rge a bauduynopSnoniae 
pr^ftAo dedudhrfuifTc ad ludouicu,qui corinandorfi or 
ganomm cum admiradus opifex efTet,gracifTtmus idc» 
imperatori fulfcNam quia id mufiei genus inftrumend 
franci nondu cognoucrSt/georgifradulpho qtifftori ps» 

' lartno ludouicus aflignat,qui 8C ftipedio & ijsquf ad ar— 

[ ' temcOnueniretlacerdotemiuuet.Hinc organomvlu* - 
in franciam primitus emanauu.fflnuenioprfterca mul 
ta dc afonte quodam farracenc^jrripta efle qui ex affrica 
in hyfpamam rraijcienS barchinoriam vfcf/atc$ caefar 
auguftam copias admouit imperatoremquoq; per prj 
foftOs primo aduerfus dium bellum geffille. Sed ducum 
in cuna atef inertia rem fodicker fucedTifle. Quibus offi 
cqs amotis pipinum aquicaniae regem & hugonein prin 
opcpalatmuni,naufrcduprjtercam hofttmififle.C£to- 


Digitized by Google 



. Lu4odcus pfus itt&unperatdr* > Aj:i Fofrfy 

HI his pigemme 8(. lento agmie Iecdcob» priuig nvrcne 
um fuperaflent/oiapdedi ipatiChofti rchouilTe^ta vr ad 
hanc calamitatem pertinuiile plerte£ d/cerent prodigi* ' 
um quod paruo fupra tempore Vifum eiTet. Aciesenim 
concur-rmpQ mfe milkucruore madentes in czdo appa 

rudleniicieb^nNecmOrainterpofitagnuncioe ludo 

uicus cognofeft nouas copias azonri aducnifie.Quare lo 
iJiario committi c ex auftrafia militem ckligcre,et infefto 
«crahi^tcrehofte^loijitlginjr lotharius 8C dtl lug* J/^i- 
dum conftituiflet pipmus eius fratet* magnis itinenb» ad 
^«tJFratrib 9 Vero de rarioneift5ris belli confiliffca 


rhari^mifmtabhy^ania reuertitur.Refert mluroequi 
dem hyfpanilpenetralle,(cdc 3 dem idefc mepiflknec 
bellu vhra moturos cfle. Ea re cognita pfpm 9 aquitanii 

Mei* ^titiotha^tosdfecu fefomos^c reges 

Ilios necadup*K$ edelrodum trucidaflfat, anglil rernb 9 

deftmjram dani rtr<nrtau*innr sL _ n- , 



maoihalburgucj probcifced.Nuriabalem Norman 
noe bauSroic^ rogatis armis I germania gueturos.Ea res 
«fi caruit fide^maius tn crime ab rp quos offirio admo 
toe memorautmusinfe moliri c6perit.Quaobrem berar 
dum ad feoc hyfpania aocercitum cubiculari honore & 
palatrj pfedura donae^tedita illi fui corporis ctiftodia. 
Sed ea res jjjjeoiurads concepti in rege facinoris paulu> 
lilmoraeobicccri t^cla tn qs pnt folici ra t Sc biandiojs de 
merentu r.Nrcf vefretur pipinil in patrem atare, meoran 
tes berardu aulicis olb? 4nari,eocp fughioe euafiffe vt afo 
naretur vniuerfos.Sed nec ludouicGhois magnitudini <c 
u cupiat Obfiftere pofle,q? potioib 9 atc& magicis fortibus 
regff iudirh concubituftbi berariPdeuin* 
*iuet.Niut3to dedecori prudes FiJi us occurrat conraml 
nadone idies fordjdiprc fore 8C vires demu i gnirie ira 
coriarccJutudls adepturatftec ita obloqn ub 9 coniuraas 


Vuahtti 

tiavSgio 

h'l n3 X» 

cula me 

nogerma 

niariui* 

tas. 

coiuntb 

in «ge. 



Liber jm. Ludouicus pius,rcx & imperator; 

pipinus fidem adhibet 8C armato rC no pua multitudini 
collecta aurclia petit Odoni vrbi a prepfeduoffo extuf 
bat fubftituto I ei’ loeu mSf redo. Ab aurelu verberi am 
ad ripa ifare vici! c5tcdit£oru aduetu citiflime (quia cS 
pendi] agebat )cognito:ludouicus iudith regmilaudunil 
Verbcria. proficifci:& in templo virginis Mariae morari hibecJkr 
nardum item abire a fe:& udutem peurare admonet. Pe 
tete laudunu regina coiurati jjfequunf miflis ad eam re- 
uocandam garino lambemxj coiuratiois focijs, cu ipe- 
r iorreginl aduerfus cos quicg moliete a tlplo dcpeilidJ 
dephefam ad fe gducedi. MifliTperaca cxcquunf,rcgin2 
ad fe per d udam coiurSri religione ,pfiteri cSpeUQtxt § 
cerea,iureiurado afiringut iperaton fuadere vtfe ipera- 
tor ia dignitate abdicet 3i in moafteri) folitudine cSucr-» 
fccAtcf ita ad rege fubediuratorii cuftodia regina accc 
dens poftq kxjuedi copia facta eft viru oraeve jg a’ ailc 
fiim ubi liceat velum moiale recipere, ipm vero ludoui-« 
cu no pudeat, trifethis feculi mometanct dignitatem de 
fer ere, & ecdeftafticis rebus obfequi cj vna ronc IpldcrE 
ftbi mortem euadat. Vxori vir rndet de re quSpcaref fe 
cSftliu capturi?. Nec plurib’ verbis vP rex reginl a fe di 
mittit.QuSrnfoiperatoris cognito coiuraril diuf rade 
gud{ coenobii! qcf pidauie eft relcgiit.CPeridlcpecx 15 
gobardia brharius ad patre reuertit Cui tametu que a 
Couetus proditoribus gefta erat no i gra ta cent pri tff ne q«i«j ad 
apef ma- uerfatuseft At coiurati di intellgerent abfcg pccrueo 
gpntiS. uetu rege deluere non poflermagnis viribus enitQf cqn 

Cliu I fracia haberi. Repugnabar tn ludouic 9 q» Caret frl 
cosabinimicisadueriti fegfuafos ee.MagSriar ppterea 
c5uetu idixit:madatt$ nemine T cofiliu cO armis admit- 
ti.Conuenere ex alemania cjplurimi ludouico fauentes. 
Hildoncm vero abbaremtqui eo cu armatis acceflerat 
«bnclaui egredi iubet. V alafco quoq: corbieii abbati ar 
mis inftrudo mandat coenobnf reperereat<$ leo jp legi 
bus monachat 9 conuerfari.Quo contionari fa/Gbo <cwu 


Digitized by Google 



Ludoutcus pius rex SC imperator. Fojtx; 

rari lotharm adeut & multis prjcibus orar,ne bene rei ge 
rendae occaiionem omirrat . Opus efle acie pugnare,aut 

condlioregeinuiroabirc.Sedcognitoc|dabhmicisa<*e 

rcrur Ludouicus ad fe venire lorharium rnber. Moddte 
admonet filium parer, cauear credere coniurarorii men- 
dacrjs,deccdercf,]ium patri obfequi. Conuencrat ingens 
populi turba in arriopalatii quaefilqs di patre congref- 
fum iniquo aio ferens tumultuabatur, ira vt iam aapu> 
gna furens ,pccderet mfi e fencftris palatt) ludouicusvna 
di lothario fefe comonftrires populi feditione icdalTctU. 

Quiete a tumultuat ibus data, co. urati oes ergaftulis de^ 
dutur.Quib' 5 tn pius imparor niliil irrogari vitra paflus 
<ft cj laycos locis fpualibus, clericos vero monaftcrt|s jv 
petuo adigi imperauit.Theodulphii aure qui diui bndi-* 
Aifigericiis abbas primu deinde aureliancfisepiicop** fu 
it,inter coiuratos delatu ande^auia relegauit. Vbi cu lu' 
douicus dicfupplicationis q anica palmarum folenitate 
habet cfoqaudiilerqjthcodulphu carmina recitate q ob 
feftii die ipfeedidcratvirireligionemorusepm Iiberauit 
H?c paulo lari’a me narrata funtvt facile ItelligatleAor H 
honoris fedes peftilentiaecathedras a dauide rege pulchre f 
appellari, quas nemo fere confcendi tcui a laboribus qui j?^ :s P e {* 1 
es a periculis fecuritas cocedatur.Illismaxime quibus in 
uifa eft alteri» poteftas, qm plus dignitatisatqs diuitiarii dra< ** 
accipiut putates alieno fulgore iua obfcurari.Pfis em 15 
gior vira filioferuit 9 vf,oditpris copofiros mores,qfi illi 
ob(ter,cj per ocm licctia lafduire& bacdiari coftituir.Re 
b 9 ita vtdiAueft coftitutis ludouic^aqfgranii rcgrcfUis 
vxore ex moafterio vbi I aquitaniaexufabat reuocari iu 
bet qua nullo honore habuit,donec ab frupri ignominia 
fe purgalTet, purgati coiugali thorodignarus eft. Dimif 
fis a fe poftea fili^dothari’ in Italia ,pficifcit,pipin 9 aqui- 
tanii.ludouic 9 bauaril pctit.CTnterea miliis ad Ludoui- 
cu tlieoderici in germania agente nunerts mauri pacem 
anpetra t. Pipinus vero no multo poft in fufpitionc re-- 



y jVft TTTL . Lu douicus pim rex &im peraro n 

Jxllioisventt ad patre vocat 9 n3venifler,G5prebefi* 
^pptercatreucrun cuftodia mifliis eft.Sed Oue tiquitatcfl 
ue negligctia cuftodu nodu aufugit. Nec quicfccre dela 
Sores 8C ofores pacis potueruf, F ratnbus fuadenc vnu in 
|ocu conuqiire vbi de regni ftatu $C conditione firaul a* 
gacjnfuftirrat patre in filios malo alo efle; Opus illis cflc 
tutela aduerfus malignatiu infidias. Nec tardant creduli 
fratres copias copellere, Et vtcocptispatronu adhiberes 
Gregoriu quarti! pontifice romanu in Franci! afdkut, 
quo mediatore per fimulatl picta ce apud patre(fincce& 
fe eflet)vteretur t Cofilio fdiorG perfedo,ludouicus cum 
expeditiflimo exercitu paratusadcft.prius tamen prpr 
jio quicg tetarct,bemarduepm ad filios mittit.g cu d£< 
fidetes fuios hortatur ad fe pui patre couertatur , cu efle 
qui paterno iilqs affeAu diligat, aq3iac<$ fccu vnsrviuc- 
re atqs imperio potiri. Cii his nudatis jafeftus ber tnurd? 
irriti nabuitleg3tione,ob{iinacis aduerfus patri fihjs. Af 
(armatibus ctil plerifqj romanu potifice , ideo aduemlffe 
Gregori 9 vt filioru c6C|io b n3. cog rueret pater,LudQuicu excSir 
quare 9 pa ratione feriret Jdqj vero efle fimile videbatur. Sed obfti 
pa adlu> tere pacifici frici antiftitcs.Igicur cfl de cocordia noncS* 
douicum ueniret,vtercjacercitus in clpocui poftea medacioruna 
venit, agro appellatio fqic,difpofitas acies inftruxit,ita vt nihil 

prfter iignu congrediendi pugnae decflct,cu ad impera- 
tore ycnire romanu p3ufice nudatur, Que nS admodS 
beniualo 8£ reuercnri anipio ludouipus actmifcJn regii 
fn tabernaculi! perdurus patifex iurdurandq firmat fe 
ea tm ratione venifle/ vtcSciliadpnis audbor Cr, qjnqui- 
Ager m| de Itelligeret patre filio^cauft audire n5velle,fUf digni 
tatis atq; officj) efle belli <as quo ad per fe fieri poffct rol 
Iere, §Cn3ftnere armis digladiari quos tlanftogSatfois 
vinculo natura coniunjfinet. Ad lier pacificis verba liv 
douicus rndit.NuUa fe re filios c jcafgafle neqfl eos cu 
fifle arma. Addudos illos efle gdicous qrfida, liolm njen 
■J^cip 1 vc infc patre focurrcrct. QcP eu ita fit,ua tnifafe 


Digitized by Google 



LudoufcUs pius rex 8i impferator - 'Fo.bd. ; 

^ra aur odio t encri,quin pabiit£tes filios pfna pietate rt* 
cipiat .Placercquidefibi fi difcordares ad charicatem re> 
diicerepotifex elaborct.His inter potthoem ludoukiicj 
«odkfcs.Orargorius ad filioru caftrafrcuertit.Vbi inulta 

• immutata compit. Nam dum potifex apud Ludouicu 
agic;magr plcbtioru milicu qui cum luaouicomilitaue 
rant ad filios defidimtj:t pontifex ad imperatore vc c5 
uenerar no rediit filreciUsregrcflumimpecLcubus Lu> 
dotneus bona paitcfuorudefti tu tus, metues quoef in fu 
retis multitudinis ptatem trad^ad filios mittit. Orat ne 

- pfem in perditoru manus venire finant. Illi renunciarc 
pniubecft caftris egrediatfe illi obui5 profetSuros-Pro 
gredif igitur pr cui fili) occurreres ex equis difiliunt/ex 
ripiutq; digna reuerentia gente.ille cocra ofculo filios di 
gnatus, in caftra filioriiE venic.Mox ablata illi iudith vxo 
rem tortonl relegatJmperiu inter ie partiunt. Quae dii 
fieri gregorius videt iUachtymat 9 romife recepit . Hoc 

tgregorio' authoreparsillaqeftamole adriamadvati-» 

- canumvfcfe muro claudi atej; munin coepit Ludouici hu 

- sus impenfa. At leo quartus qui gregorio poft fergiu.ij. 

- fufFesfhis eft ope abfoluto ea a fuo noie leonina appella^ 
trit.Ludouicus in bauariaabijr.in aquitania pipin 9 reucr 

. tltur:Lothari 9 patre irimonafterio diui Medardi arcfhfii 
tna cufiodia.*& carolu iuniorc filium aiTeruari mandat. 

• • flCHuius rei i dignitate fi quis diiigeter putcr,maht mea 

fmteriacflebs priuatufcp viuere,cj filioru fecudiffimafo 
bole efle parente^ qirib 9 p Cummi ingratitudine e fupre 
mo lionoris culmie fe deietfhl aliqn queraf . Ludouic 9 ta 
racalamitateacccptadefuaflebili coditione epiftola edi 
. dit.qua pofteros admoneret enifummis quibufcp prin- 
cipibus a domefticis atqjabipfis liberis impedere picula. 
-Quidem coferuadis regib' fimtfpfidiu gpietas/q ma- 
fuetudo/sjclemetia 8£ uberalitas effe poc.fn has cn virru 
'tumcS firmas nrihtiones irrupit filioru aduerfuspiu8C 
fccncfidu patre iniquitas, &loaia ambitio dominandi. 

«Jiqu 


Digitized by Google 



LiberJUT. Ludoufcwpwt 


CLudouki pq dc acceptis a liberis fnki iiourfjs dumluif 
Corve apud farufhixn J^dardum in cuftodia effet quere» 
Ja8£ comploratio. 

Rafbsrobufti onbrachijvinbVgoLuda 
impator auguft’ dd difpcfim** 
tegra orbi romanoiperitodi late in pop« 
losiurishabcnasimoacrati* rdaxauiflcm» 
indui getia noftraqdi diflbluti fpugnSdo 
H3BB 1 pietate ,in infiddiu prorupere cnideSttatl, 
Quod malO coufq; incanduit, vt ipfos quoq: praedulces 
natos meos i me fswire repulerint. Ad loeufie forte ve 
riiturqui ex euetu ruptae fidei pads 8C facrametoriMnc> 
tinis capus ex tunc aj^bUdk me dispene mcora mi- 
litu man 9 deferes eo vt rettulit pduellio filios meos( hor 
rendu fadnus)inuoluit,5C prarrices federis dTe dclegitjn 
fonti mihi mfita morti obnoxia imputires. A mmg lefts 
multipliciter lefus 6C ddufus,ncfandorfi aAuit meorum 
no mnmemor,aequifljmO dc iudicio h$c me digne gpeti 
cSminifc&.cafus fquanirmter fereb5.SucceiT5is duitate 
deinde inimica cohorte vallat 9 ad ftftoriidnortl meorfl 


Medardi &Sebaftianicocnobiupdu<fi , fum£tquia fc/e*' 
bat me illu loeu diligere plurimu, codliabant inibi me 
. fortuitu poft delatione Ipotearmapofiturii.Quocum 
me publica cufrodia ardauiflen t,quat ers? qd callide tra~ 
ftauerat ope cofummamrquofdSfubmifertq vxorem 
me3 i mSafteriuVginu CfHmoniale fi»d5,vd qd verius 
audiflent mortuS mihi nuciarf t,fiKu^cj! meii puul5,dC 
Inocete carolu bof Idolis puerulu,qu£ houerit p oJb^mf 
|ii amltiffimuact5(u,& mSachoru affirmaret coetui ad* 


nixu.Quod ego audies SC me cStifte no vales, quippe-e» 
reCTidecoreipoliat^cdiugepriuat^filioc^e&n orbatu* 
d»eb , n5 paucis dulas,nul{e cSfolatore fnutus,liguoris 
Violetiffimi paulatl mrgfentiebi ex triHidf magninid I 
ne fihb* aduri.Er ga^terdcG cSfolatore nemin€h?e po-c, 
ter3(qmquide adiit* 8C colloquiu negahat ojb^afl j cdqt 


Digitized by Google 


Rex & imperator. Fo.bri. 

f&tib&adiratrcsrara v», 8C ipfacfffummapfpedifie 
cuftodu patebat.infcdit alo illuc ire. Quo cfl deueniflerr» 
cfim veftigqs (puokxrus, morbi quo afficiebar plaga me 
ilicis fapiedbus retuli. Quibus vt aliqulri leuamTs apud 
jppkias dfioe obtinerem <iipplicaui,vt 8C jp requie coni 
«e qua exempli vita arbitrabar miflas cekbrmic&at 
teriusorarencvenerabilc religiofitate eorum obnixe ef- 
8mnui,Qn afHidionibus& miferijs mctsprudgter c8 
jpail per merita 8C intemetu fanAoiy quibus deicruiebXt 
vduri Jbcuroru prjfcr| ( f»dma pollicitari funt ab omipo 
f encemihi affutura medela/fi tfi fidei facram€tis atm ac 
tomodare.Sic ab eis bene cSfbrtatus poft oratione ab il- 
lis dedudus nodis crgaTtult an trisicadetni! fum reftint 
_tus.Sequentc nodis vrfibra, cogitatu redulolucicomum 
defiderabi cernere (ydus.ingrciTufcj; fandj trinitatis vi- 
pnu carceris oratorii! poft matutinale expletione (olus 
inibi gnodatus, eff p fcneftrS intuiti! extra dirigere qui 
«licuftodu vitra vires Imerito tfi mihi infenfum/ubim 
brice comiti* video iacent£.& ne velp modico maceriei 
foramine elabarer ipfo ftaru feruare cupietfcQue forono 
SC mero fopiri! deprehedens, inter alta cordis fu(piria ri- 
diculu mihi ome melius aff>cdans oborit. EnTuero cu ita 
diffufum folocen’ 3 C ei* eflem frequeti ceruicalis quo fu- 
perfuerat expolitus rcpulfu viderkf ei! penes fiindami- 
nabafilic» impexu fcali efidee q ad acciide dos faros an- 
gulo fuerat repofita fubiens funiculi! ociotorpentcfup 
« laqueanb* folui.Cominufq: haftas quibi* vexilla tjjele- 
taniaru apt5 cur coipi cies. vni carii hiniculu cu laqofub- 
yiexuigcp ejdc feneftra ieciHaccSprehf fum arte mUcro 
tie fuftulijnqi altas & fqualentes feri iaftarc latrinas,' VO- 
eatocf cius nomine.aio adeu.Ocuftos peniigil,tuorum 
fpes fidifllma vi gibs ne. Ac haec flk. V igilo 8c bfi vigilo 
Cui iteru ego. Efr quid ftnri*.Er flk. Quid de his Iquit ti- 
bi. Rurilis ego.Si forte repetina neccfficas cogeret: fprfi- 
(an *beflet, Illo ad caput brach sconuertJ 


Digitized by Google 



tibir.nn. Ludouict» pius rex 8C initator. 

gejSC cu huc fllucCb^ricStMi me dixific cuftodifltsjttdfe 
tne nequacjhk habuifies . (^icqrnd iqmtfllud eftqtfde 
mucrone adu eft,fatisfuperc£ce vtiuiiusfurnferuaut,K 
feruare curabo. Et ego. V ade ergo 8C i munere fidelitatis 
huius 8C vigiliarii tuaru, ilio xn loco copeteri armamera 
rio que turpiter amififri recollige mucronem. Eadcipfa 
die,quidaf rarru explorStes totius caufae me? veritatis te 
norc,per harduinu qui quotidilo miniiterio ate memif 
faspCallere confueuerac feripto milere. Ounc^dc more d 
omuioesdeomaftadis.maxic^coiugis mef abioludoe 
qui humanis exapti rcbuscredebl oiFcrrct ille meicau 
cius ftringes manu/ecus al tareefro dixit.Poft coiumma 
Ciho(hio€scu foras egreflifuiflTent/fubftirifolus^fa-* 
celk>,pkdl colligens rotula viuere vxorc/8tnilin filril 
mcu tiniftri opatu cognoui,coplures ii poenitere q£ ta- 
liter fide ruperint 8£ame di(leUerinr,ferocibufqs animis 
cerarim rcftttutionc regni moliri Quod deofauete^ef» 
ia in meli 9 pcf obtetu fdogt fuo^t rranflundete ad perfer 
ftu deduxere. Alta eiu fdem Ludouiri coplorario; 

"" Eruqqangufti 9 regni reeugato faitigio prl 
ftinf digni tatupfruer et gloria, mootpattfi 
nolmemor votorit ac txarionu quit> 9 ex-» 
ceUetiflimu martyre febaftianu rogauerl, 

&meicuft2ter accepturu credet» ifurg?-» 

te rurfus gdudlioccu paflim regni quietudo,ppugnaref 
SC pads trlquillitas cs mderrf . ,p his fdm fupplicaturus 
. ad pdid5 accefli lociLEtquia fjpenumcro i hmoi priuau» 
cis feupublicis ei 9 ppotes auxiliu fuerl exgcus, fuper his 

a uoqj foli tu quo impartiri dignaretur precabar eninu*» 
[ Proxima ruere node illud quod ante dies rogaueram 
| nodumo vifu aedpio euidennflimis indicqs/aoeocjli^ 
tus vereor mihi codonatis.Sed vtingruentiudadiit rui 
na nulla patere? ratione oblatas mihi duplicare mora$ * 
HTc digre(Tus,difcrimini me cotnidis a deo pOpu)is rf 
tabiimpedere, SC certaminifi rcseeegpflcc, viriliter ao» 



Digitized by Google 


1 

Luderem plic? rex &imgaror f 'FoJx^ 

hiberc* Hmc me ^pficifcctc ppofit 9 hui 9 almi collegi) the 
ther 9 nolc ^pfecut 9 nri comes efficiebat itineris.Cucj pe^ 
nes me equi taret & ,pcul a fdo loco diuelleremur capue 
rctorqucs,& in eude ^phdolor vlcimu afpcftu courrtens 
intimi cord $ moerore turbatus, fug excrefcetes ,pfunde 
mocftici^ fluft 9 illibere vitra no valui.T riftis & mocrens 
amaras fundere lachrymas letaliter coclufus coepi « quid 
agendu mihi potius foret valde fufpcfus* V otu fando de 
uouera^uius operadi die pr^fixil videba* Vitae ab eo fi^ 
negeeperft, cuiu6 me trafgredi metas no licere fcieba de 
nicf comifium mihi ad rcgendil xpianu a deo i m periit, 
haud ignoraba.Cuiusvfcfiadeo cuocm labefa&ari orbe 
cSfiderare, dC vicina defolatione qua pfdera formidare/ 
rei! me fug hoc inueniri„pq; hoc eter nis fupplici)s dana 
ri ab illo metucbS quivniuerlbrG autorextaret 8Cdns y 
iudcxcf veturus vnicuiq? fccfm oga eflet reddi turusjlle 
raliter me triirari cofpicies,diuti 9 qde cofultu tenui r,erat 
em vir I ofb 9 fidelifllm^Et cu ia voerrimu mcoi^ fletuu 
ibre ferre nequiret.I j5e q q; ex hoc gmotus in lachrymas 
ruir.Quid iquit oprie ef far tibi &C tu is grauiter defti tutis 
haec JDdciTcpoterut JPer te cbfolabant vniucrfi, hylaritas 
tua h moeftis patebat/dolore omne euacuabat.Noli dnc 
£t gFiofiftimc imgator, noli hoc feruis tuis letalis triftiti$ 
vulnus in re cui mmafemg iocuditas, vultus fereniffimi 
obnubilatione tale oftetare, Hoc tuorumili tu corda bra 
chiacf diflbluetur.hoftiu vires robore cocipiec.Singula^ 
re id dii taxat tuis ee debet fecretu: qcf ita tui pedoris tur 
bare potuit l^ciffimu fgcf quietiflimit ftaru. his fortaflefi 
fidclit cibi copaflfi fuerit dabit vt cofolatiois remedia va-* 
leae regirc.& fi fec 9 fieri neqbit leui 9 delcepscu hui 9 rei plu 
res coeperit efFid gticipes feres, tu ego q fideli n ouera P ‘ 
fuafibe edita cofolatoris mei ^ba fu{cipies,eis cam reddi 
di/ei quid latet corde detexi^tin 9 ore.Sdfh illu Iodi me 
* amauiffe plurimi! dixi/que vitra me no videre, fdl mar 
4yris agnquera rcuelatiaet Votu Ifug vouiflc cui f eff<:du 




Digitized by Google 


| Ludouicus pius rex# imperator. 

jpliibuffistfluAuario collari impcrqJEt nih formidini ab 
noftibus imputaretur, autefquodfupra modii pertime 
fyenduerar,ab omnipocentc ruina exigeretur, armapur 
ftemmata § iibenflimc ibidem deponere volurf- 
lejndc abeoeu falubrius cofiliucxpeco daritalc percepi 
Bonuinquir votu tuu glonofiflime cffar/edficut docet 
beat 9 Gregorips, deo ruhil bona volutate dikfttus.NW 
gnu quidc eft quod optas renundari faeculo # omnibus 
quxpoifides,fiqpidcm per hoc xpi imitator eile potes. 
V eru multoru lalus a quibus gfiriiur multiplicia in fin^ 
gulis pmia polliccf.IUud tibi,iftud orbus couilit.MagnS 
illud,(ed maacimu eft lftucLHocfi non pot operari voluti 
caSjiniito pocerit remunerari. Dcnfcindcofuicid ma- 
gis mirabtie,q> dignatus eft mori p kruis,Cari tatis aug 
snen tumpnaius idem ipfe comracndauit efle,fi quis pro 
. fratre non dubiraifet animi ponere. Fecit quod docuit* 
pro nobis animi pofiutJPcrrulit diis morte vt fcru*reri 
perct dignitatcm,non neccflitati fuccubcns^cdpiaima-' 
ci fuo ineffabtlicer fubuenies , Quod (equamur exempli! 
infefeoftedic, 8C danti operam/pdmamviAoharpronii 
fit,8C permanens prxmiu repofuit. Quia eigo grege Cu- 
4im regimini veftro conufit pro eo uneceUt fit , vfc£ ad 
morte decertadu eft vobis,» hoc erit infigne at» larida 
bilejdts luculenter a praedi&oviro inftruenis^Cmrater 
in agedu animatus, me iterii irerucp fandi tari illius # fra 
trii auctius c5medas,tametfi nS vt ante triftis, non ca- 
me a deo difcedere hinc praeualui laecus.quippc qui quos 
dikxeram.vnicc/upraemu mefeiebam tranimittcre.va 
Icjjatc qu idem delcripfit Ludouicus pius. 
j&HHnflT ne publico au&orameto coiurari aduerfus 
CSuentic meS M patrcfiliidefntujrecur.coaAoapcfcopcdium 
apud cO' LQj ex toto regno epoip ,pce ruq: cSfilio, lothari-; 
pedium. cdutftu de cintodiapatre copendiu perdo» 

?tit,vb< cum pl^rk^Ludouici aduerfitari codoleren^cS- 
iuraq formidata ne tica mifc ratio m eoqt petmcievaH 


Digitized by Google 




Ludoiricus pius fex et Imperator. • Fbdstfy -’ ; 

netur, decere dicut vt queadmodfi apd* populfi feLudcv 
uicus purgauerattita ipc fatis eccfi* fectm qua ItCcnu 
IpfeaSc haec dicentes plane mentkbantur,Sed dt ponti- 
fices foribus teftimomu fumetes alldebJtfatiffatftionem 
digncnerlnS pofleniGbalteu militare atcp arma afc fi- 
ne Vll a fperepnfdae digni tatis ranceret. In coniuracorii 
fnlam grrtuki venererintcr quos fibi timentes pSttficts . 
qui coiuranois cofcii erit pleriqi fuerSt. Itaqt I ludouicu \ 1 
inia ferf.IHe Tgatoria dignitate fe addicatr&cucullSmo- 
riacaKfibifumir.NecniHilofedu* cuflodiendus in moa 
ifterio remitritur.His ita vt pmilTum eft in cdueritu c5p€ 
dienfi cofeftis Lotliarius aquifgranu cotedit,S«d curae 
dcO eft hotm virtus Ludouko ex franriaabdufto: fiunt 
g toti* regni ^Juincias bolm couftusto plurimo paflink 
murmure filqs de trahiturtamA is miferabilJ regis fortu 
n2 cSpkwSobus.CErat eo rge Guillelmus friciar cotine 
fbbilis;quinK£pftrai*adrcsbcnicasfcc^ poftregE e, 

BC eggara* comes genere clai^JHU fummo ftudio Ipera- * 

torem reftituercadnirebSturiquib* frequetes eat germa 
‘ niaatcjburgudia nobilitate viri quora par anim* cratt 
adiQgebStunBemard^prerea & Guerfrf ex veteri ludo 
trid familia potentes cotioes fn burgudia habebit.& 5f- 
dam promolistalios aequis ronib’ fibi demerebantur. Et 
ia vulgabatur ludouicu Tperatorisfiliu ad prem falema 
nii cocefltfle.Quibus reb*ab aduerfartjs cognirisrad pi- 
pinu in aquitania age te g celerrime brione ex ftiis mit- 
cfurqui de his q de reftitueda ludouko agerentur pipinu 
certum reddat.Cfi aquifgrani hybemaflet lotharius pari 
Cum ire conftituit.Cui per albamenfem vicu iter agend 
decuit no contenneda manu terrae ilh* primores. Pe- 
tiit dnm fibi Tgatore liberu reddi. Alioquin fe Vim fa- 
Auros.Sed g ludouici beniuolos re cognitarTpator § oc 
cultiflime p5t ^pcerib* mSdat id neconetur. NS fi cce- ’ 
ptanSpctdfcin fuam gniciem ola redditura. Defiftut 
dgo‘4>ccrd^LqtIurius vero u im ad (anfti dtonyfij tkp* 


Digitized by Google 



UbtxJOSt Ludcuricus pius rex SC imperttoiv - 

nafta-nmiguenerat^cu ex burgGdia aubcricus comes M . 
berardus manus contrtftiscopijs f ppericcs rebaldu 8C 
gaur&mu ad lothariu legat,quib 9 m5dacu dt imperato» 
rem ac fcndtUte repetere.Si id faciar^uhilObi de fortu» 
rus/neq; de dignitate detraftuiriiSin min 9 confaruiflc fei 
Vi atq; armis innocete ludouicu educereJLegabs Lotia 
riusrapondic^ionfuaculpa fed pontificum 8C feniorii 
iudicfo ludouicu condem natum eflcNcmincm «fle qui 
de papris ignominia plus fe fuccenfeat/ vel de eiiis hpno» 
re ccmgauaeatX^uxpoftglocut^fuiflrct difccdctibus le» 
garis iubct ad fe paulo poft rcucrrantur, {enitatur* qua 
ratione id quod petebat abfolui poilet.HaJc quis ita dice . 
recpt oten* tSabeutibus legatis patre I dionyUio como 
bio liberum dimitrir.Quo ialutandi regis gratiacomplu 
res epifcopiprocercfcpfe contulere, conorratiq;{unc vc 
balteo muitari refumpto in priftinam fe dignitatem re» 

’ ftituar. Qrffaceredeftulitdonecepifcoporum condio 
atcjauAoritatepurgarettir,veluti fuerat quoruda fnia 
condemnatus Jvecociliatio ne percepta, accingif balteo 
fidlpcriali dyademate corona tu r. Nec multo poft carfia» 
cum pcritjlluc venere pipinus & ludouicus cum multo 
amico ru itumero,quibus cum famfliaritcrconfabulatus 
rex tandem eos dimifit, atq; aquffgranum ,pfeftus eft, 
vbi iiidith vxOrem ab exilio ex itaua redeunte occepit» . 
Patrem neri afpernatus lotharius in burgudiS abierat, . 
cabilonfcp vrbe diripuerat t€plis oIb*fpoliatis attj etu» 
ftisoccafione a guarino comite fumpra:qui locum mui» . 
Lothari* ucrat.Nec cuftat^ad ccenomannos vbi lambertumdC 
cabilone maufredu belli duces ex neuftria recipere fperabat:cote» 
incendit , dit.Que vna cu hidouico filio infecutus iperator, pofitis 
vtnfqj ad tizii fluuiu caftris cu pipinit Ifuper cum copqs 
ad patre venifTe lotharius cognouiiTet: vi Aoriam defpc 
rans fupplex ad imperatorem vcnit.Quem cu omni fua 
nobilitate in verba imperatoris juratum pater in i tali" 
am dimittit ralpiu dauftris prjfidio occupatis, Nequis 


Digitized by Google 



Ludouicu^pius texSC imperator. 


FoAdijj.' 


exitaliainuito milirc infraria demigraret.CCurairit de 
inde fu m mopere Iperator oppifas g fuperiores conten- 
tiones eccfias iftaurare:debiccx£ riruatc$ cerimomjs ve* 
nerari.Neq; omittit graflatores SC viaijj obfcflbres poena 
afficere .Inter condcnatos fuere ebo coniuraroruconfd 
u sdt agotfcrtus lugdunefis primas qui tertio ab impera 
tore vocat?Ipcrara non feceraeDu haec genitur hiaith 
prouida mulier ac regis aetate admonita primores au Ii* 
cos adit:c6fulit de caroli filr) futura coditione fi vita for 
te defungeref Tpator.Tris filios regi fuperefle gradeuos 
meoratrhuc vnii carolu adolefcete efie cui nihifcerrae p? 
haften 9 contuliffet.Nifi fugftifte iperatore alter ex filijs 
caroli e? cura retegit fe vnacu filio peflum iri.Orare igf 
tur illos macri ftlkxpboni confulJt. Proceres iufta regi 
nae precib’ addu&i rndervnu ex regqs liberis lothanu 
qui ad hic tutela idone 9 efle videat. L udouic 9 de hac re a 
regia ,pccribu(c£ admonit 9 cu interi a lothario nucq adi 
eff veniffent/re qua petent con&xfta tpcratornflcijsim 
perar/iothariu hortetur ad eQ venire fui commodi cauCi 
Sed pri gere morbo occupat 9 lothar? non poruic.Rece* 
pca unitate cu venire differrct/nudatur Tperatori lotha 

riii eccfie libertates SC ouecuu iura violaredibkx rapere 
2 -J _*/■_ J - c .t _i r. 


Iudith re 
gina pru 
dens. 


a ' adromanlfedemgtinerec.Eaob refupragcredipott 
gnarigator ad lotharin ggerenucio 
terpofita com pelli t.Per eos filio midat 


jcre nucios nulla mora in* 
: mccmcric iura* 
mico q fe(cu regnu italiaeadipifccrcrur ) obftrmjrit. tueri 
ftilictt atef conferuare ecdefi? romanae ditiore. Idcirco 
dedecere illu opprcfTore ei 9 efle cui 9 tu teli in fc recepiflct 
Reftituat igitur quae vel ipe vel fui abftulerlt.Patris mi 
dataquaede reftituedis ecclefijs erit fe impleturum lotha 
ri 9 ^pmittitJntcrim rebdlctes Norminos ideft danosim 
peraror bello domucrar.Qux caufa fuit q pbrem, italia, 
at® vrbem vt conftituerat adire non potuit. 

CIPer id tempus cum aquifgrani ageret/ vocaris adfe 
auheorum primoribus Carolo iumori filio portionem 


Sollicitt* 
ludouic? 
de rebus 
ecclcGae. 


Norman 
ni rebd* 

ks, . . / 


Digitized by Google 



Liberjllt Liktotrict» ffus rex St itnftc rtt dri; 

imperqdaMnax<( in concilio apud carifium ag& p^te 
filio ludouico,carolu militari cingulo St regi)s vcfnbus 
omar,datailli neuftna.Quibus infignib* donis tSerfi lu 
dirh regina cxultaret:mhil rn firmu raca mfi fili) eundo 
ihario cSmifla a parre eilct;ipia cum aulicis rege orat : id 
Carol* O vnS potiflimum curecNcc multis fc orare paflli impa- 
pofteaau torlochario m&dat.Si caroli fratris fui «peuradonem tu 
uus. tcfiq? non recufetrad fc propere veniat. Netj; formidet 
jpprer ea quae ipc male cSmififlet, pacaro fc aio I eum efli 
invt dimidiatum illi imperium dare itatuerir:bauariaf 
rm excepta. Hoc nucio lao? Io tharius ad patre vuarmad 
am quae vangionu duitas eft^fidfcif,Cofrituris in com 
fpctfhi patrisTr atrib 9 lothario dko & carolo adolefcentc 
(i5 em pipinus mortf obierat,& ludouic 9 bauari3 pofli- 
debat)imperium ad hunc modum difpartitur. Toifi au 
Ludoiri' ftrafiaeregnu amofaflumie ad liugaros vfcp ptigeskv 
c’lotha^ rhano attribuit. Reliquu qcf ad occidere fpaftat carolo 
tioSCd' afiignarJ-Ucc paratio aflenfu pcerufiC populi muki affi 
rolo cal- ftends£afla& coprobata eft.Deinde lothariuro monet 
do here^ imper^rortcarolicura recipiariadolefcemiq; aflitvtpa» 
ditate di' ter,8£ ad carolu couerfus tu inquit carole lothanu vt pa 
frribult. trem colko St diligito vt fratrem.CRe coteda liberum 
lochario in italiam reditum permittit. At ludouicus ba- 
ua rorum rexlpert) diftribunonem molefto animo feres 
incurfarc coepit finirimas Cibi germanise regiones. Sed i 
cum moucre vbi patrem intellexi cPionus ad imperato 
rem dodonam fccotulit, A quo impetrata venia ad ba^ 
uaros reuerti't.CDe£unfto pipino aquitani audientes ca 
Aquitii rolu iuniore lodouici filiu ex patris decreto conititurum 
decoititu fraciae rege/quide pipinu que piptnus/rdiqucratcxfe^p 
endo re •» gnatu/regefibi habere ftudecpleric^cotrafcnticnte? \i 
ge diflen feb&ipcratoris expefbre fentenriam.Qua controuer-- 
uunr. fu per ebroynii pytftauorii anciftitc iperatori relara,pri- 

moribus aquitaniaemandat ad fccabilonem fpficii&tur, 
vbi couciu habere ftatuerar. Cppenieniib^ eodem loco 


Digitized by Google 



Ludou/cwpfusrexetimperator.- Poter* 

aquitSismagnao; pcerumulritudie :de fiatu ecclefi* 
primo deinde dc his que adre publici pertiebStqxifireo* 
de aqui caniae condicione adu eft : ita diftoluta contione: 
ludouic 9 claromonte aruerniaeciuitatc pept. V bi dii de 
aquicaif reb 9 confulrat;ecceex alemaia nuci 9 defert ludo 
uicu eX bauaria nwiuiTeadiudiiqjfibi faxdnib 9 8C thori 
gis germaos iuafifle.Quo niicio ludouic 9 adeo turbat 9 e 
Vt Ide grane prerfeniu d ipeconfeA 9 erat Tualitudinem 
connakerit.Nihilomtn^forci aioTpator copijs edudis ad 
uerf'ludouicu contcdir.Traiedo rheno pofrqhidouicus 
patre cu%cti eXercitu adeite cognouit j per felauones in 
bauaria fe recepit.Imperator vero que pmebat aegritu- 
do magDtia veni€s,t€toriafibi explica in infula duitati 
JWimaiubex.Taca f sit morbi vis.Vt mebne ,ppe olbus 
<fcfe& 9 :g diesjcLnullu nec£ ribu nect potu pter (pirituale Ludoui - 
corporis 8C fanguts ctnici ViaticS ad alimentu acceperit. cu spsus 
Aderat egroriti pri lothari 9 : qui ex /talia vocat 9 paucis fgrotat* 
an dicb 9 venerat.Eo cori poflto fupelleflile fu3 oem af- 
ferri fibi rex Tperat:ea quide ratione vt reccfitis opib , qd’ 
filijs reliquere,quidue ceteris fiue ecdefrjs fiu I opib ? & pa 
latuiis diiparriji poiTct Itelligerct JLothariu corona au • ea 
& enfe^ in prp lqsvtebatur donat, piifdpitc» vt iudidi 
regina Venereturrcaroli amicitia feruet ne acrelida fibi 
regru fracorn haereditare quicq detradet JLudouico afft 
bauaro raetfi mediocriter fuccderet offenfam/tn pi 9 pa- r 

ter remificFuerfrt imperatoris extrema ola religionisac 
cf fidei plcna.Tadc fub ipfum ppe aif exiturad fenef ri 
conuerf 1 abite inquit abite Hac voce pl^ricp eorii quia- 
derat irerprerati funt dida efle demonio qcf cuicp mone* 
ri apparere xpiana fides tradit.Mox i altera fe parte ver- 
fans,ridcri GFis vita eflflauit duodecTo.ka.iunipanoxpia- 
nar pietatis odlgetefimo qdragefimo. Cadauer in mo> 
numen tum hilaegardar matris quod mettis erat lugu- 
bri pompa illatum efi pofig annos. Ixxiiij. vixifler. Eiii# 
morte cometaprxcrfle rat. Et fol paff 9 e edipfim gnale.' 


Digitized by Google 



Libcf.v. RocCarotu» calui» 

CEiufdem copendij. Liber cjirintusicipfc ' 
g=\Einceps 5 Dt!pcrij& regnoru participi 
bus fidcsleques narratio monttrabit. 
'iibublato e vita ludouico pio lothariu* 
SCludouicusbauanusincarolum in fur 



gunc,que nobiliori paternae poflelfic 
Inis parteflhtutu hjrede effe dolebant. 
h W «mf Augebat Idignatione 9 caroluspofte» 

riore patris vxore natus parilus in capienda hereditate 
foftus eflet.Itaq? exerdtum g maximum quifef pot co- 
BeUuTcer parat.Ea re cognita carolus confilio a fracis ,pcenbus ca 
pes ludo pto.cu eos ad id bellu paranffimos fore cognouiffecnu- 
uici pq merofo exercitu colledo aduerfus hoftesfqui ii apef fon 

hf redes. t ane tu alrifliodorefts agri vicu cafira hebat) non fraAo 
aio ogreditln rofpc&u hoftiu di vemflet quia pridie ef 
fetamcaralccfiois caro!* rat* hofte fefto die quietura, ne 
gligetius fuos agere pnuOt.Sed inftrudi ad pugnam fra 
tresracies ,pducut.Carolus inopinato licet cogrcflu pau 
lulu c 6 mot*diios t« viriliter hortaftncc territus milesir 
rucd I fe hofic ferodter excepiefit pugna atrox atep diu 
turna.In ca loge pFcs ex vtroq; exercitu ceaderut/g apef 
frScos vno prjlio occubuiiTevfgledufit.Natataadhoc 
bellum ex orbe chriftianQ diueriaru parttu Audio copis 
confluxerat : quanta magna pars europae vix cogere in 
u Victor aciem poruiffet. Caedes proculdubk>eafuit,vt a 

vkSo non longediflimilis vidor effe putaretur.Carolu» 
tn fugientibus fratribusfuperioreuafit.Qui ne fe collige 
di fpadu hofri eetripe vidorc exercitii aduerfus lothariS 
quiaquifgranu fe receperat paucis caftrts educit; Acce- 
pto caroli aduentu lotnarius recepta vxorc lugdunitdt 
Luis fe liberis confert. Quem mox ludouicus confequit. 
Inde viennl cSniigrat.Eft in flumine rhodano non pro» 
cui a dui tatae infula. Iaea confilium de rebus adfe per- 
tinentibus capiunt. Eunt vitro ritroq; ad reges legan de 
concordia praecepta ferentes» Busconcoroia: formula 


Digitized by Google 


Rex Carolus caluiis RoJxv/< 

Itote fuit. Lothario auftrafiaots^rttp ,puincia cihn portio Lotharitt 
he terrae qua ab eo pofkatotharingia appellata efle qui* gia, 
dam put2t,cuimpeni dyademarein par t€ venit ludoui> 
co germania in qua bauari funt / Carolo regnii franciae 
ab occeano britanico ad mofam vfcjj relinquitur.His ad 
huc modii couencis lothari 9 fiue poenitudine piccatonr* Lothari* 
fiue tedio prarfentis vitae permotus difhibuta filtjs,quos moachutf 
tres habebat hfreditatc,religionc apud pruniS in cyfiia efficitur* 
jpfiter.Ludouicus gradior natu itali amadepeus eft.Lo 
tharius auftrafiam accepit.CaroIo c effit ,pumaac{i par- 
te terne burgudise. Quo poft ortauumiude annfi defun 
rto,torhari 9 burgudia,ludouic 9 ,puinciam obtinuft.Hic 
kxhari 9 eft qui cotra ecdefiafticas leges duasparitet 1 vxd 
ires galdradam 8C teberga altera dimiiTa pertinaciter ha*- Lotharf*» 
bere nitebatur .Cuius errori duo poofices teugaldus tre 
berefi.8£ gutarius colonien.patrocinabanf quos propte 
rea graues poenas luiffie 8£dignitate priuatOs certum eft. 

Lothario aff t eam ob rem adjpoufice romanum profe- 
rto dira fors accidit.Nam inae cum domu repetit apud 
placentis lobardiae vrbem aegrotans ametiam incurrit* (* sr Qp ^ 
mutufi^ effertus eft,ncc diu poftea vixir.Sepelitur a fms» _ un) ^ 
& in templo diui antonini quod ciuicati ^xicimum erat 
humatur.Nunc vero aurta duitate templum muro vi 
bis c5tine£,& religiofis priuilegijs multaq; veneradone ^ 

celebre eft.IDnter haecfjluanerti agens cardlus qui calu* 
poftea dirtuseft nuncio de lotharij nepotis fui morte au- 
dito metrin citus contendit,Vbi in diui ftephani templo 
more regum Vrtctus rek auftrafia? appella?. Quj reslu* 
douicotndigniflimavifaeft,qj fe Videlicet poft habito ^ 

lotharijocmfuccefiione carol 9 acccpiffet.Ea ppte? ple- cXcoma* 
gatos romani potificis, auftrafif regni incedis thibetCa- tucatio. 
Tolo obedirc,aut de Lothafq regno qukqfibi derrShere 
alioquin interdirtuiUiiri coione xpiana.Quf doOiaficu- 
ti grauis itaignominiofa xpianO efi,hac potifices eJtcom 
municationc appellant q m cui irrogat e coione dC ccta*» 

k i) 


Digitized by Google 



Liber. v. RexCaroluscaluus 


berniohoim eief^fu.Idpoftq min 9 jpcedcre Ludouic* 
intelligit vi atq; armis agere tetat. Clnterim cardus di 
nouiomt eflet,ri«.henrf qui prius pellic? habuerat/ vxo- 
rem fecunda ri tu ecdcfif accepit. CPer idtps rori? nor 
Roritus mSnoru princeps in amicitil regis venit.Cum arncafe- 

norman- guin 9 burdcgalc/& xantonu comes a normanis fuilfcne 
norG pri- occifi/SC magna a quitanif parsvaftata.Quo fere tepore 
ceps. apud leuomicas Canonici diuimarrialts relkfto fecula/i 

habitu fe ad monadica vitam couerterut. C(tefum diui 
rcenobir? martini coenobitae qui multis opibus apud tutonos elati 
fafti mar viuebant reietfto monachali inaumentofefe in ritu cleri 


fini. fecularis deformarucCuius temeritatis mox penas lue- 

mnt/miflTain eos cedit 9 peitileria qua jj nodem extindf 
omnes prjter vnu vedaftu qui in numeru fdorii relatu» 
eft,& nomini ePfacellu d:carii.Ex nouiomo agfgranum 
carolo repeteti ludouic 9 p ntidos mandat niuregno qcF- 
iotharqfucrat egrediat,illu Ce inde ^ppc diem eiedurujnr 
Vidoria reanripitilegarivtrinq: coueniutiurft.,p(uoquiq; pr| 
de vnan- cipe ea firma permiiiira de quib 9 ad pace inter eos coue- 
dafis. niret.Sed paulopoft rii de vuSdalis ludouic 9 vidoril ha 

buidet.duce eoru capto,legatcrii pafta atq; iufiuradu ne 
glcxit.Td em pleniq; principibus vfu venit, du fuis reb* 
riment, hireiurandb multa polliceri.mox vero rergiuer 
fari ft arridetiore fortuna iuuent.Tande crebris legatio- 
nibus padum exritir,vtruc$ regem ad arbitros conten 
Concor- tione referre,& qcP illi definim itabile mafuru. poftej de, 
dia de re- cotionis loco copofitit cft,du apud flamerii ludouic 9 di- 
gno au- ueriaf caenaculi tabulu carie SC veru date detritu in rege 
ftrafie al- atq; aulicos quofda deridir/quo lapfu ludouic 9 vulnera- 
terade re rus cfr.Solidato vulnere aqlgranil fecotulit.Indecoeitti 
gnocon- busad.xv.Kaledasaugudiregib 9 defjticdo auftrafif re 
tendo, gnocoumit.Di{creraq?cccrrislimirib 9 porrioq ftngu- 
!c» cotingcbat.Hirc exitu habuit orta dit regno inter fra 
tres cotetio.Sed no vno fe Iperu fcrtunacontinet . Ecce 
sfducrfus inftauratS caritate bdli motus ab icalismind^ 


Digitized by Google 



Rex Caroluscaluus. Fo.lxvij. 

Repetfte auftrafii ludouico,cui lotharius pr italiam rra- 
diderat.8£ ii eflet a fergio fecudo potifice imperator ap- 
pcllat^Miffi de re ipfa a potifice adriano arcsab impera- 
tore nuci) ad ludouicu germaniae rege, ad Carolu calui! 

Ludouici iuflfu remitrunf . Quib’ auditis.& ft mandato 
rumfcueritateCarolus moueref,q> fe inaudito partem 
auftrafiae relinquere iuberct,ad pocifids tn legatos fuos 
nudos adiiigit g pontifice coueniat.Inuenio ludouicum 
germani; rege vemete in gallias engeberga, id rcftituif 
te nugatori qcP de totharij regno recegat. Carolu ^o ab 
engeberga vocatG no obecuuifle/fed fummoge curafle 
vtcaroloqueexpriorcvxorchermecotafufcepiGeccle „ 
fi; facris addixerat puniref .Hic em carloholm perdito- 
ru fuafu peflimis facinorib 9 fe inqnabar,oIa quoquo ver ^° nus 
fumirerpredatus.Qucin vinculisemcndationisfpediu a P°* 
hibitu atefide relaxatu cG no refipifeeret dyaconi gradu ‘ tata / ca T" 
amotu oculis pnuauit.atq; in moaiterio corbicfi cufto- ^5 re ' cu * to 
diendG midauit.Qui poftea duoru fpfeudo nionachoqt “ ltur * 
nixu(hortite Ludoiiico germani; rege)edudus ad iptn 
ludouicGj)fugit.Haec cotigcrut agente caroloin expedi 
tione qui aduerfus norminos g atidegauii vrbe rircun 
federant habebat.Nec tn rem a fe fufccpti omifir. Nor-' 
man&s qui iam duitate potiti edent drcunualat,adiuto- niapa an 
re falomone britonu duce qui fuppetias carolo ferebat, 
Prcfliduraobfidionenorminieascoditioes pacis quas 
carolus dixirfdatis obfidibus)acceperut.Reli<fta libera ci 
uitate,petuntnormini lirrar illis infulamq,pxime erat 
ad paucos dies inco!ere,ibkf comeatuiuuan .Interime] 
inter illos xpiani erant potfe ad rege reuerti, cj vero pa- 
ganifmo reuAo fidem xpi ^pficeri vellen t,eos quoc£ no 
rdpucndos.Caeteri quibus induratu cor elTct , fuas fedes 
nulla mora rcpetcrenc.CRebus ad hanc formam copofi 
tis cu in Cluam arduenni venatu abqfler de ludouid im- 
peratoris fui ex fratre nepotis morte nundum accepit: 

Quare richence vxore filuaneftum mittit, ludouicum fi 

k iq 

Digitized by Google 


Mber.V' RexCarolusCahius; " 

lfllln eS auftrafi* gte q a totharq deceflfufibi obumbrat jp 
ficifci mSdat .ipfe fugatis feftinatione mulca alpibus in I» 
bardiacStedit.Intereudu carol 9 ludouici germanici fik* 
Calu*T ita iuflusapfetrjfitu .phiberc rege, cufcfnntra niti itellige 
li5 conte^ r« ad Carolu ,pficifcif.Ea rc cognita indignae* pf alteri} 
dic, filiCcu coprjs mirtit.Sed 8C numero 8C virtute militu in-* 

fcrior/caroli poteria no fuitincs^ace data ad patre exer>« 
dtu reduxit.Que receptu ludoliicusgcaroliabfcntiS in 
francos ducit, dirifep in curftonib 9 fracta vexat, Audito 
in italiS caroli aduetu,ioannes oAauus roman* pontifex 
mifiTis ad eu niicijs roml ,ppere vocat veniente auguftu 
appellac/afficitcfl imgiali dignitate. Digredies inde caro 
lus rofymoricheris vxoris Fratre i calix pponlt, cooGlia- 
rqs viris atqjcopijs quas voluit illi attributis. Cui nepti' 
quoqftiSludouici regis germani filiO detpSdeiyln fran> 
dam mierfo carolo ludouic 9 germani* rex vita decef* 
u^tmpera flj.reliAo filio ludouico.Cuius decefllis cauta fuit carolo 
J° r \ . 9 infoaliers belli.nam pre mortuo ludende* magna faxonff 
Luaouic deleAa manu/nundos ad carofi! patrueli 

lmgacor m ( cc j ( ^9 amici ti5 oratum.Qua non impetrata ad rhenS 
* caftra ponir.Nec cuAatus carolus ad alteram rheniripi 
ccUu con du<ilo exercitu aim J^udouici explorat , fi legatis vtnn-» 
^ cf miliis rem agere velir,placuic vtkp codicio. Sed dola 
Mluu m a malo illeAus imperator dii viam pacis Omulat , agmen 
fem^ma, occu ] to 8C angufto itinere feorftim a catlris ludouici no* 
Au feftinare iubet, ratus occultis infidrp intercipere pofe 
fe inrprouifum hofte.Fuerfft ea noAe cocinui imbres cj* 
_ f bus 8C noAumo labore grauatus miles plio min 9 idone* 

polo cal fyit.Fraude deteAa ludouic 9 TftruAa acif diuerfusabiri 
Mus agit. ncre q u o hoftis veniebat cofiftit.Irru&c in fe fracti tita 
vi excipit, vt adacie r q carol* esrat cedere fracos copulem 
rit. Anj ita fug$ fe comittetib 9 fracis, imgator quoqj ca 
CaroPcaJ mes fuit q vero regiasfarcinas ferebatanguftia viarum 
VMS fugit, 8C fepib 9 intercospti occifi funr,& inter eos coplures iHu* 

0r« viri cedderift^eligt ^reftfu hwmiacKfeei 


Digitized by Google 



RcxCaroIuscaluuj; FoJxvi$, 

d nudu fpoliati , ira vc ex choris herbam atc£ areris foe- 
m manipulis cegumeta fibi cofuerer.CEius’ Ifortuni) rge 
normam fequan* hoftiu clafle irrupere tpiabac Aducr- NormS* 
Cum quos miflo cu exercitu comardo,Carolu$ madai cu ni. 
normanis,qualecikj! pofiet pace habere, nihilomm 9 ter- 
ra oem diligerer tueat, pfidijs gmuniciflima qcj loca Ipo 
fitisJncidit pcer has turbas alia carolo non guafollicitu^ 
do.Graflabatur in capaniafarraceni,quoru aduentu ter* Sarraccni 
ritus, loannes potifex romanus carold admonet ecckfif i capania 
ope ferat,paret carolus 8C corradis copijs/ vbi lobardiae loannes 
fines attigi t,adelgarus a pocifice venies refert ioannepa odau 9 ad 
pia aduenire imperatori obuiu, papiae du potifex imga- Carolum 
torx^ de reb # geredis cofultar, certi ore sfadi de carli ludo caluu pa- 
uid filq cu ingeubuscoprfs aduentu papia abfcefierunt, pia venit, 
tnoxqi migator roma ,pfed 9 cfivRcm hoc loco ridicula Ridiculu 
narrabim 9 .Carolus du a carlo fugirjeui rumore carl 9 g- Carol Val 
territ 9 ( q> imperator pocifice comitat 9 aduerfus fe moue uusvenc- 
redicebat)cadequavcneratviaigermaniaimpatorcfu no a iu^ 
giescotedit.Reb 9 quarugfacarolusromapetieratabfo-' d^o neca 
lucis/febre afficit.crat iudf 9 medie 9 fcdechias noie imga tus. 
tori ,pp te r ei 9 peritia gfamiliaris,qui vel religiois xpian$ 
odio{cui maxle infenfi ludf i funOmotVel corrupt 9 force 
pecunia potione carolo ^ppinada mifcet.Qua epotacaro f 

Ius olbus mebris ita def edus efr,vt aulicoru mimfterto i 
cubiculi! delat 9 duoderimo poft die ma tuae interiit. Cu- 
i us dii corpus exeteratu & multis aromatibus coditii fui 
in fracia efferre cupiut, cadaueris putredine ferre no va 
leces,verfellis Ihumauerut I diui cufcbij martyris $dc, ait 
no.lxxx.lxxvirj. V nde poft annu feptimu exeprti in di^- 
ui Dionyfr) teplu delatu eft. Eius exhumadi caufam a ttu 
lit archegerus quida apud diutl dionyfiii co:nobira,& al Archen - 
phofus ecclefi$ aiui quitini viromadenfis editus qui fibi gcrus> 
auinfuisecclefijspnodatcarolii g quiete vifucueaffir & 
mauerur cofcf admonuiffev r de tolledo eius corge Siit 
plo marcyruinhumado rege filium facerent foliicitii hac 


Digitized by 


Google 


Liber, W Rex Carolus Calui», 

fcudatioc Mi* (rex excit 9 priscorp 9 ex verfellisad fandi! 
Dionyfiu trafferendu curauit.CNihil ad re pertiere ar« 
Viffi qcf bi cror id qtf apl^rifq; Ccriptoribus m corte datu eft.Ca- 
caroPcal' *olu duce angelo paukdte cj morerctad inferos dedudu 
UMSVidir, fupplu vidifle miferaru animaru. /Vrdere valles, §£ aluf 
' fimos puteos pice 8C fulphure.imtxco plilbo efferuefee- 
re^biq plf rofqjex fuis pdeccffonbVges lfpcxifle,epifco 
pos quocp qui vel ad bella gereda cofultorcs vd aa op- 
primendu iniquis vedigakb 4 populu autores exriuiTent 
Eius rei vifutri lireris iple madaqit/ pofteros admonens 
fultae moderationis ne aut malciperarcnt , neue vfurpa-» 
rcr dominadi poteftate. Ei 4 certe caroli calui occat pcla- 
ra &. religiofa monirneta.Na diui comtlij cccnobiu ape? 
copendu extruxit vbixpi fudariu qf ex conftarinopoU 
ad fcadued uerat repofuit. Copendraem maxime ama< 
bat.ita vt a fuo noniine carolopolim appellare cogitauc 
rit.Sadi Dionyftj ccplu magnis auxit / puecibus/& pcio- 
fflimis donarias adomauit quae ad hoc viq tepus diligi 
ter afleruata vifuntur. Nec ignoro quofdi fcnbere nudi 
nas q in capo dionyfiano Ite kaledas Iunias fiunt ab hoc 
rege efle inftitutas,de qua rc quid fcntil in Dagoberti ge 
ftis annocaui.Ci rea haec tepora Carolus primubatauoqe 
feu holladiae comite ThcodericucreafTclcgif. Eius regis 
F landriar fratefladria qu? paucis tuc vicis a t(j aedficijs ornata erat 
comitat* fi£ fens magis qhoibus incolebatur, eiq; praeficiebatur a 
/ initium, regccuftog qui fran corii lingua foreftar/us dicebaf,comt 
rarus dignitatem hac occaDonc accepit . Erat balduinus 
andaqueri filius qui patre defundo cum in magifiratu 
fuiflet a Carolo irutitutus iudith regis filiam dum ex an-* 
glia rcueraf filat rapere temerarius luuenis aufus cft.Nu- 
pferat em adolafo anglorum regi. Quicum abfq; liberiq 
flcccffifTcr / Iudith vno defritutain fracu ad patrem re* 
dens deprylicfa eft/ cuius rei gratia caroliiuiTu coeuntef 
epi balduinii cxcoicatione percellite , At cu nihilominus 
fidi nq poti meret, coflio jxeruni pcrfuafus carolus pqf 


Digitized by Google 



- Ludouicus Balbus. Fo.hclx, 

^hictit filiS balduino in mfimonio copulari. Et de cufto 
defiandriae comite baiduinu infricuit.Plarrucjfiquide id Balduin* 
cuenit vt quae peccata atq; iniurias facile ylcilci no poflTu prim 9 co- 
mus , e» alicuius dignitatis rarioe aflumpta ad gloriam mes ^ ai ' 
perducanius.Adhunccarolucaluuorrisinangliabcllis 
lchanesfcot*venith3 gr$cae erudit 9 . V nde a caluo roga Iohanne* 
tus diui Dionyfij anopagitacde caeleftihierarchia libros iconis, 
ad verbum ferinos ferit.Reuerfus in angliam flC abelfre^ 
do rege libcraliter accepcus,ad melmefberiae monafreriV 
um fe conferens dum aocendi officium gerit a difripu- 
lis corrept us graplirp occifus eft. 

ISiy Uffi yji V ncio decaroli decedit accepto Ludouicus 
pfpl 0'Balbus eius filius apud enderuilia agens regni 
jfjj njn || ( pccr<s ad fe gpropere vocat, quorfl beuiuol? 
VCaS,E*3 : tia & fidem regia munificetia q emereri ftudti 
it. Richenrem vero reginam ac italia redeutem cfi apud 
mOymeni cfyaniae cafiellri cu multa nobilitate reftirifie 
acccpidet,aio couctu quod parlametfl fraci vocit habe-* 
di,midis vtrincj: legatis copendiO regina fe c5cuUt.Ibi Itl 
douico patris redaraetu exhibet, proferes regia ornamc 
ta,gladiu,dyadema,fceptrii aurrii/ quibus Carolu indi- 
culum haeredem pater moriensdedarauerat. His igitur 
ycgijs infignibus exceptis , fufeipiendae vn&ionis grana 
remorum vrbem perit , quem rfeymarduseius loci ar- 
chiflamen coronauit. Annofalutis ocftingctefimofeptua 
gefimo oAayo. ExaAis indepaucis metibus fequana tra 
iccic, vbi godefridi filij hedpnem comitem caftello quo 
dam mul&aueranc,& haymo Bernardi comitis filius pr$ 
das agebat/& loca qu(da fibi fubegerat. T uronu vfcj re 
ge ( pfedo,godefridus amicorum cdfilio filios ad Ludo- 
Ilicum duat, & eas quas occupauerat terras redi tuit , ita 
Vt illasfibi ex regio aono retinere liceret. Qui regio mq 
Aere d matus gratiam compenfar.Nam rebellantes bri- 
tones ad Ludouici obedientiam fua opera reuocauit . MortxUi 
f. Erit per id tcpqs in ua|ia comqcsquo, Lamfeerrqs$d inuafe». 



Liber. V. - Ludoufcus Balbus. 

hdbardcn qui de ecdefia? romanar dibde pjpra$fihi loca. 
' rapuerit,! quos excoicanoe ,pmulgata Ioannes pontifex. 
Lugdunu venic.Quo rege accedere per nuciosorat.Scd, 
valitudinenodulcuarus rex qui turoni inciderat, more 
pontifici gerere vfq> ad kalenaas Sepcebns chftuht. g epi 
lohannes fcopos cn obfequi pontifici curat. Inrerea curat* morbo 
papa i fra trecas ^pfcdus iuo venire loanne obtinuit ,fitin eo Joco 
eia venit, magn* ex bclgis epOEp couerus.Narrirur a podfice qua 
immemoratos raptores p efi gcfta e(Icnc,pcric a potinci^ 
bus qui aderat verbo & fubfcript» eorunoibus oiacot» 
probari. Coprobatur. In eo couetu cognito q> frocarius 
ex burdegala piftauiS 6 C inde ad bituriges incofulro pota 
tifice rrafiflet ioannes proferri iubet (an&oncs fardmetv* 
fis & afFricani coali), quibus epi ad aliaseccleTias fua reU 
Aa tranfire prohibentur. Recitaris vtriufefcfynodicapid 
bus,ponrifex diffinit facerdotes qui fuisfedibus abqficnc 
adeas reuerteretur.Ipfe mox Ludouicum impert) dyade 
mate coronat/auguftumq; appellar. Reginam richetcm 
Ludouic* quis obnixe a Ludouico relatus coronare recu(auit.Co 
balb^inv' uenrione treccn. difloluta/ pontifex in vrbem regrefliir 
peraror, eft. C Imperator aute coponedae difcordif,quaeilk cum: 
Ludouico nepote erat cupidus.! ra per legatos egit vt a* 
uentu furon* indtdo pax ad fequentem modum dicta, 
Ct.Dc auftrafiae regno deuti defunAo lothario inter Ca^ 
rolum Caluum 8C Ludouicum bauarum conuenerat itx 
permaneret. Italix vero imperium qnquidetuccomtv 
CocOrdia dediftribui no poterat quif<$ vt parte obtinebat itailiS 
Iter reges, babeat donec de partitione in alio ^ncimehabedooonfiL 
lio agi Habilius poflet . Inrerim fi abfarracenis alter rego, 
impeteref alter fupperias ferret, Iniic formubr fi quis de* 
craAum iret eum a neutro regit recipi aurdefenai pofle. 
C Sace ad hic formi copofita Ludouicus germaniar rex* 
adfuos remeauit. Imperator compendium acceffit. Nec 
■ data quiete Bernardus marchio bellum renouat iAidu* 
dum foederis oblitusjn huc moucns imperator cu trccisi 


Digitized by Google 



Rex&impentOft ' Fodat. 

Vcniflct mori» decubuit.Hinc omni fpe Etkitis deftitu> 
yiic raroliifiliu quifimplex dirius eft bernardoaruerno-» Ludende* 
tum comici cSmittk, . Augefcentc morbo copcdiu fede balb 9 mo 
ferri iubct prmufqi imperij infigntbusad filiu miifis, co ritur. 
ronari illu imperat,atqj iu paucis interieriis diebus mor 
tt abfumitur idibus aprilis, ibiqj in diu» Mari* aedefepe 
licur. Anno dm o&mgemefimo oftogefimo. 

Vdouiciintcricufccutaeft varia rcruFranca 
mucatia,tumultuacibus hic atc£ illic diuer> 
aru griu ftudioGsJMi qui turdi noui regis m 
ClSntfc reperat Bemardus,Hugo, Abbas, Ihccv 
dericus, 8C Rofymus audito patris deceflu, regni ,pceres 
ndd« vocant,vbi de his quae ex vfu rei publicae er5t,co 
fcliu caperet. Erat Goflelinus ex prima nobilitate homo 
potesvqui cf* aduenide ratus quo aduerfus thcodericu8£ 
rofymu alterius fa&ionis feriacorcsfuas iniurias vlcifd 
ym fuifler^d corardii parifiom eomitg venies holem no> V ariem* 
du bono i nouQ rege aio ociftete in fiias partes ducit, af> terfracos 
firmis fore vt a germanoru rege de quo ipfe bene meri* fet«df dc 
tus edet plurimos honores adipifceretur.His bladin^s ai* regeinftl 
fenties cSrardus /ipfeq; goflelinus fuarum partiu coicios tuendo, 
tndde ]egant,qui cofiiio adedent, Couetu coario pljricj; 
fentaidS rogati dicut vnfi ede ludouicff germaniae reg€ 
qui regni negociarefte moderari poffit, huncaccerfere 
oportere,a quo fakis rebus coibus conferatur, 8C quifufe 
dedituros podedionibus reftituar.Cum haec locuti fiiiC* 
fent qui nouello regi aduerfabaf adolefcentis tutores fpe 
retributionis adducb germaniae rege in franrii ( pperare 
per nundos orant . Qui nuncio accepto metri veniens a 
jxcribtts iteru admonitus verdund quo dC ipii proceres 
coucnerat impigre (ecdtubt, C At hugo 8C theodcricus 
rclit iui pccreafuf faftionis nobiles cognito quid inimici 
macninarecur.Galceru aucellae an tifti te ad germaniarre- 
g* ire cu his madatisiubent. Si rex earegni parte qu3 « 
iothari)h$rcdi cate caroluscalijus obrinuaratONaffi** 


Digitized by Google 


Liber, V. Rex Ludouicus SC Carolus. 

niedl diceret, licere adire «5 atej poflidere,raodo frandl 
libera dimittat. Ea oblatione roc optime Gbi fa&u efle ar 
birratus,gofle]ino corardoapautaticoteprui habitis fra 
ctf relinquens ad fuos reuerius cft. Amoto hofte hugo 86 
theodencus ferraria adolefccccs ludouicu fl£ carlonu per 
ducuc.Atc$ in diui petri teplo reges appellatos coronSc 
Eode ferine tepore bofo reginae frater p quofdSfibi vel 
r ;pmiflis alle&os vel meru perterritos epos in rege aqui- 

tanixafluinif.CEt normanipterea ad flume liger! infc-* 
ftisincur(ionib 9 graiIantespdas^gere ad reges fresde- 
Norman ferucur.Qui magna mili tu corrana manu lnnofte^pdetl 
ni iterum tes,normanos magna ftrage affidut/ noue milibus exci 
curftones fis copluribus ite in viena numine abforptisEa vufroria 
faciut fed potiti fratres alio mox triiti niicio turbatur. Ludouicus 
vmcutur cm germani» rex grade exercitu ad duciu vfq; gmoue- 
racleq; goflelin 9 & corard 9 parifio^t comes ad eu cS boa 
coiuratoru parte coculerSc,Quib 9 diu<ftorib 9 ad ribemotc 
quocg acceffit Jdi nefeio quid grade germano regi „pmi- 
rerar.Qd’ cum abfoluere n3 poflcnt,rex defperatis rebus 
cfi regiEus f rScis pacifaf fSC paulopoft I germami cSuer 
fus,norm3noqt gere 3 his dieb^vt in italia ita I germania 
cuAa vaftabat offendit. Quos fufos n5 magno ncgocio 
fugat. Veru apud faxones eadem feroaflima ges maxi- 
mo rege d3no aifeccrut.CVidoriadenorminis habita 
fratres abianQ couenerik rcgnGpatemu Iter fe partituri 
Ludouicus Fracoru regnucilomi neufrria accepit.Car- 
toniburgudtaattxaqtaniacSccfiacft. Ababianis gode- 
udla per rhemos&cathalaunos commeant,vbidecon- 
uentu babendocum rege germani» conucnerat. Conci 
lio tn (quia cgrotarct)rcx germanus non affuitfed p iu2 
dos apud fratres reges egit. Qui accepto nucio q> rofy- 
tnus ,puidae rex viena occupalet,v bi vxore relida in jp> 
ximos motes fc recepifict,cxcrdtu ex germania t u coa- 
£o,partim ex fuis colleAo vicnS drcucludunf.Du vim 
ri obudet Ludouicus per nudos certior dtnormSnoi* 


Digitized by Google 



Ludouici balbi exfcofcofilij. Fb.Ixjdi 


fn friciilcurfione fastos carolo ad cotinuldii vienarob _ 

fidione relisto aduerfus normanos (e couerrit. Gcs em i vie na OO 
hpcercaeteras barbara 8timanis(acxpian$ gratui exofa udetur. 

& arabianfe expilata diui petri moaftenO quod corbi? ce 
leberrkn& habebat diruerit. Igitur cdmiilo acerne plio 
ludouic 9 norrninos in fuRa vertit multis occifis.Mirum 


vistoriafrancG hac trepidatioe diuink^gcitu dTc: q> vi- 
ttoril fuis virib 9 no dd benignitate gtl gloriaretur. Ac 
reuocatoexfuga miliredudouic? iteip 1 normtnos belKl 
inftaur3tes pgrdTus ci^diiTipato pfuga milite) raro fui 
corpohscuftodes circii fe haberet copendiu venit ifur> 
gmtib 9 iteru normSnis 8C p ligeris ripas pdas agentibus 
thcodcricO viro militari copias attribuit: qui normSnos 
pradioadoriretur.Tpfc non multo poft turonu profeA’ . , 
nritonu non paruam manum ad idbellu mittit. Du tu' j u »°uiv 
roni moraf morbo corrept* vita defungif,8£ I diui dio-* vj < ~ u,£ *. 
nyfq coenobii? effert. Hic traditur fpurcittjs atqsineprrp 5J°” 
dedit 9 extitiflerqui & balbi cognomS aceepit.II De ludo 
uici morte ccrt° fact 9 carolus qui vien3 obfidebat: parte * a * ra * 
copiarum ad viermam relxffccad proceres qui eum vo- rex * 
cabant concedit. Cui iter ageti nudus affert viennS re- 
cept5afufcefle:fednormannosex germania mouiflefli Gcxtetri* 
incSpaniS vfcf irrupifle multis vrfcnb* teplifeg direptis 
atc| icefis.In c)s fayll 9 mettenfiu pful copias duces fuis fu n C™ * 
gientibus ceciderat. Quo autem per ia tps aduerfus hSc 
pe(tebellariifir,apudhyftoricos nihil inuenio. Confiat 
tame eodem tpeakeramferocilTim? gentis manum do*. 
ceafiingoligen traiesto ad marem? Humis ripas confe» 
diflercoroluq: aufrrafiac rege expeditione in eos duxifle 
fedaio ppe cabuiiTccum in cofpesfifi hofiiii caftralocafi* 
fettT andemcf cii normSis foxPpacecj: Hjile fymon ga». 
dc fn du s cius gentirprinceps chrifii fidem profiteri an 


Franco# 
diiTi patio 


profesto feripturus fum.Reuert2tc a pii rato hofte visto 
re exerritu c3 effufa( nullo (nfequetc)luga fraci diflipari 
funerve visfbsfimiks facile arbitrareris. Credideri elati) 


Digitized by Google 


Liber, v; 


Ree Ludouicus 8C Cariontat 


TarctCoditioe non rdefta godefrid 9 fimulcQbaptitma 
cefpiritualis regenerationis frifia ocm a rege donorcce^ 
iicDonac 9 ifug magnis muncrib’ icokrc vbi caftra ha 



libus armacoru inftru<fhispariliu arciJualkt.Sedvirilid 
agentibus oppidanis goflelGo loci anriitite & cudoe 

comite qui regnu poftea admlftrauu ad nitente cum (da 
fidio hoiti non proccdereneam foluats laudunu vrbem 
in edico colle pofitam inuaditJnde agrum nouiomefem 
attp fueffionenfem popularirremos normanni adorimur 
Quibus incommodis indignatus carolus imperator ad- 
NormJ" uerfus barbaros ex vuarmada vbi parlamctfi habebac 
noqt cla- iteru ifur gitret a?gregio nixu pliat:fternit, ocadit, fugat 
des, <p.Nec pr^termittcdC reor carlonu 8i fratre eius ludoui 

cu ludoidd balbi nothos ex pellice f uilfequi nihilomm 9 
moderatione regni fufeeptamon fegniter normlnis ob- 
ftiterut noue miubus vt fupra dixim 9 vno prjlio irerfe 
ftis.Hic aut carlon 9 & fi decefliile no ignoret de d 9 tam&, 
tudouic 9 morte nullus ab hyitorids modus aut tps fcriptC inueni 
nihil fad rur.Reliqui t tn herede fdiG ludouicuiqui ob inertia nihil 
ens, faciens appellatus dt.Nulla em re inftgnior htt 9 cft.Q q> 

virgine monialecuius amore degibacexcalefi coenobio 
abauiSa vxore accepicHuius inertiflimi regis aetate nor 
manni inducijs qi cS cardo ad annos.xij. firmauerat co 
teptisriteiv fraciam vexant. Quae caufa fuit plerifq; facer 
dotibus fl£ viris religiofis oratoria fua reliquedi Me alio 
Hupoab traducedi.^aperfccutionegrauati frad cardu igato» 
^ re ludouidgermanid filiug legatos orit regni curJ af- 


firmat. Erat aut illis diebus hugo abbas appeUaaisqui va 
Uda manu colle Aa normSnos adeo extcrmiriauittvt ex 
cora multi tudle vix vn* fugextarct, qui acceptae, cadis 
nGdu ad fuos ferret.Ea ftrage aflFe&i barbari ad tps bello 
abfttnuerut.At quiadehugone abbate mecio incidit/tl- 
Uid noeft omictendu hunenugone at<$ robertu pariti*» 


Digitized by Google 



Ludbtrid balbi ex fcorto filij. Fo & a ^ - 

»5 comite qui 8C marchio dicebar. primos fuiflc quirdi* 
fta monachis 8C fAimoialib 9 pdia pueruA* occupaueric 
«a fibi fmi<J militibus artribuentesilecj abbates appcllaa 
«es atque igcictes moachis put volebat adhibito mode- 
ramie vi*» 9 8C vefametorilQuae violeria ad roberti re- Iudoufc* 
t£? Bdurauit.CPcr ide tps iners ille QC nihil facies lu nihil fad 
.^m^reUAocarolcfilioCcui funplki cognome indidi cnsmonf 
ettjdecenit.scriptu inuenio hunc carolu fimpliccm esc lu 
cfl*c.poftqu5 ludouicu dC carlonu 
balbi filios ipurios fub tutela cudonis educatum fuiilc:& 
roftea r^iaue.Quicug attate regcdo regno nequaquS 
Jdonejeflet canito cp normSni nonos belli mor’ Daree Eudo an- 
ad cudone roberti andegaue.hhu homine bonu 8C rebus degaucfc 
gerendis aptu mittutreui &.caroli fimplicis tutela & re- rex frico 
gni adminiftratione cu regia appdladoe commitrunt. ru dicaro 
Hic a galterofenonum archipfule cofecratus carolu fim li funpli- 
plicem pbe educauit:frantifquemodeftiflinie pfuit.Mo cis tutori 
ries aut pceres lureiurado adaAos admonet regnum fi- 
ne cotrouerfia carolo fimplici adnuftrandu pem.itt5t.'eu 
efle regni legirimu haerede,®' Garolo fimplice regno ade 
pton,rmSn, qui annos qdraginta multis locis fradam i FrJco ro 
curtauerJt ampliore mulutqdine.-contraftad neuftni ir thomage 
niputS|wta rothomagu vfcf aduerfoflumkde fis archic 
feruntQu^us cu frSco rothomago^ ariftes ciuiu dC vr pifcopu* 
pis falute defperas^olloqndi occauone nadus ita egit/vc Rollo, 
hecp mcmis/nccf duitati quicqui nocituri vrbe normit 
MCiperet.C^uid.n. ( puid»paftor faceret regis fubfidio de 
ftmiws.Pocin -vrbe norm5ni vbi rutifUmu fibi refugiil 




tnu reclcudi Pf^/PP tcr a fe commifTum flagitiu hcrtC 
diK€ pnciuc.Hic tperadi apud fuos pottftatc accepta^ani 
fnO ipnrnis itedet vrbe parifio^ perdere:# inde xpi di~ 
miare Dictate. Ad h Sr r? rZr 1« JL — r.u i a . 


mma^uan^i/ligerirn/& ganonem maxime arbitra^ 
baa^.IgiruriHgenti fabricata elate copias tripbariam 
diuidicX^ui ligerinj nauigarunc Naucccxn vrbexn expu 


Digitized by Google 


Liber* V; Carofus (implet 

gnlr^potititiceguymarduirer facrificadu ad xp/ ari 
iugu&cjnde prcfe&i andegaui incedunr^mok turonS 
auoriunrur^arqricaper aauicanii pdas agentes rollone 
duce i gifios per fequana cidari i burgudos g ar rari ideft 
. fagona nauigares in aruernia cande incurfanr.Nec mora 
in terpofica fenones depopulati monafteriG floriacem* oc 
cifis coenobitis diripiut arq; igne confumunt.Sed aducn 
tus rollonis non ignari facer docesrfupra biduu diui bn> 
dkfti corpus aurclia apudftSm anianGdepofuerar«Erat ei f 
monaftcrrj ex cocnobitaru coi alTenfu defenfor patronuf 
q?ek& 9 figillofus comes.Hunc in fequetinoAequa mo- 
nafteriu coflagrauerat diuus bndid 9 per quiete obiurgaf 
fe ferturrquare monafterio contra Norfnanos ope non 
tuliflct.Quo Vifo expergefad 9 comesn^arua quf illi prd 
tepore erat inermium manu coaAarin Normanos prae- 
da onuftos irrues alTeflore fibi(vr ffte affeuerauit) poftea 
(igillofus diuo bndicSo/prfda capriuofo: recepit Jnde ad 
monafrenG comigrans cocnobitarfi caaauera qu^ ha Ae- 
dus humi ftrata comperir humari iubcr.CCum tam cru 
delirer debaclnrcntur per franciam norma n^CaroP Gm 
plcxfranconem^thomagorum prffulem,iam Iplloni 
notum^dflpllonem mirtit^qui triumenfiu inducias fir- 
Camotu mlt.CExa&is inducijsjper fiapas mouens J|pllo ^rnorii 
obftdeL peritia tc£ oppugnat^hgrete in v rbis obfidionc norman- 
no^jchard 9 ourgundorum dux^atcflbal 9 pi&auorum 
comes copijs ad camotum promotis Jbllonrtn inua> 
dut.Qua re alatus camoten.anriftes irruptione a riuibus 
ttnfait' v* • l V* tunicS interiore virgis Mariae qua camiGifran 
w IpJ vocatreitcfc apud eosmagna religione obferuata depor 
* Clades a tansnormannosa tergo inftKt.Fir per aduenrum ronfi 
normais cis hoftium magna ftrages.Rolk) vero fugiens poltcj ftf 
in f racos« os ek fuga recepi trindignabundus i ubet eos per omi ion 
regione populationes racere:& ea oTa in queeunq; imuf 
fent perdere Jtac£ fera ges nihil fibi obuiu inregru reliq- 
nuit» Abducuntur in krui tutem & ftupru virgmesmaa 


Digitized by Google 


ftex Carotis iimpldr; fc>J > cxfy 

*f « cu liberis gladi^ ocoibucNull/ teplo igne n5 immi 
lerutdlagric per agros atc* Vrbesoia.Clamohb» morti- 
bufq;arih^repUbaf.Tam ciris afflidionib’ vexatis fra 
cis/rcjgc coueiuricJnertiS homis arcj$ pufjllahimirarc ac- 4 
cufant,prrdi cius negligetia «putria qui netj hofti perfe 
iaec$perdu<ftores belli occurrar.His qftibus dcdtarusreX 
frXconS rothomagefem ire* ad rollone^ficifli iDar,qui 
teu ad chrtthanl coione hortef.QuJ fi fidfe ltcgra recipiat 
euccarolo filia gilliquS illi cu ol neuftria nuptui denHis Caroli & 
madarisperfraconc cogniti s> Rollo a'ferocia teperar^rtb rollois co 
f cofilio cu fufe habito)cu cardlo cOllcquiG (defignaro 3 ucuo* 
volet die)habituni fpodet. Ad haec triu mefium indudf 
firmantuijapud flum€epta^quod eft ndiftriar ad onente 
Iime$fitcouencio Vnlflumis ripam catolus, altera rolld 
Infedit Jnterfedentibus legaut res afta eft. Rollo gil Jam 
Caroli filiam Vxorem recipit 6c in dote neuftriam, q ab 
«pta flucto ad brirdes terrhinatur/clauditurct gallico oc 
ccano,adie&a qq? eft britonum prouinda q dUu fub hor* 
mannos diridne militauir.Rebus Vt maJcime carolus cU 
piebat Oidinaris,rOllo Rorhomagil prfeftus initiatur fa> 
tris & lauacro chriftianO appella tufe^ eft robert? a rober 
to piftauoru comite qui receptas a rollone fidei teftis ait» n 0 ti . 
fiftebat.Neuftria adeptus rollo,eam normannii appella n n r° W 
Uit,q> ei homines a (epteh trione profe&i occupaflent, q^ IU ^ 

North enim danaru lingua feptetrionem man Veroho 
»nirt€ fignatJnde VOcaSulo copoG to normanni, ideft fe 
ptetrionales a normlnia ad huc vfcp diem vodtaf.Eius ^ ma 


filiu parent€ habuifle audaciflime tradut,gothoru «piapi 
amadnOe vfc^referetes,quib 9 cgonequaqu5aiTenrior. nuB * 
Quippe Qj a nobis t3 remota antiquitas nulla pierri feri 
ptoris auctoritate nites fabube fimilis videri poflit .Dad 
aGt gochotji foboles logo tge hunc morem (emaucranc 
Vt tX multis liberis Vnu cantum apud (e hfredem patet 


Digitized by Google 



Ubtr.Vi Rct Cardus Gtnpleii 

Met caeteris poR legitimi aetate domo emiflTis.QuaW« 
vfus lothroc 9 cii aliquot a fe filios dimitteret, bkrgoftS 
haftigo cuida nobdldaco comedat :adiQAa plurimorii 
iuuenu manu.Qui tranquillo mari nauigates i picardos 
inde iviromados penetraueruuvbi diui quidni mona** 
fteriu iccdetesrmox nouiomu capiucomruoe epo cum 
Proceres clero iterepto.Nec quieti gemeticup fcqnl ^aueftianoj» 
a Carolo fteriu nugctotp moachoru diruerunt.qcr inos 3 acx.po> 
fimplice ftea fine hlcatore malit, Quae rabies i multas jpuicias 
deficiuc fufa ad rollone vfcg de ^ jpxie dkftum eft grafiari node** 
Robert 9 ftitit. Ab his quide dacis norminotft fjuida appellatiocp 
cudonis jpceflit.CPacads norm2nis.,rcgni ^pccrcsa carolo defou* 
filius oc- fcut.Sed plijs aliquot poftq digladiatu eft recSfiliadfunV 
ciditur aduerfus robcrtu euaois fratre. •cui 9 fupra a me medo fa 

Hebert 9 &a eft.Hk robert 9 aquitanif dux q> de Ba regno pordo 
viroman ne non accepiifet aliquot Obi viciniores vrbes capit co* 
doijt co* ftitudst eis pontificio 9 a’quib 9 t3de regis appdladonem 
mes rege obtinui t.d titulo elatior ffKk coptas t carolfi fuefione ag£ 
peronei" te ducit.Commiflo tbi plio robert 9 occidif .Redeuti vi* 
carcerat. Aori carolo hebert 9 viromSdo^t comes gratuladifpeoc 
ConQliu currit .Rege orat peron3 ad fe diuertac atqr larce diuerfef 
de confti Perfido hoI(cuius foror? robert 9 vxorc habuerat) rex 
tucdorc" ftmp>lidtatecredul , pcron5peut.Moxcparce IgrdPlvt-' 
ge. cula ab heberto coqcilQuae res grauiffimo^p fracia in 

ludouic 9 commodoip cam luexiDtucfttnaduerP formae iiquica 
di matre te atc$ vtl morbisfoletvtcapiriipriraisadhibeafmede 
elglai an larfraci qii rege no haberet de rege pftciedo conftiltanti 
gluta fugit CErat ex liberis richardi burgundomm dudsfuperftes 
radulphus caroli nepos.Hunc( tametfi carcd 9 e* elgina re 
gis anglorum filia prolem fufcepiffet) in regem aflund 
carol 9 permitdt,qui fueffione regio dyademate recepto 
regnii admlftrare coepit. Ludouic 9 aut caroli fina plicis fi 
li*rpris att^ amicoqt opedeftitutus, cuagmaro mari ad 
anglos cum elgina matre Ci contulit vbi elftannus eius 
*•' auunculus regnabotjSadulphi tfpore apud carrolas pu- 


Digitized by Google 



RotCarolufcaJuuf 


FoJkififc 


efc 


tricis cSplures interierr Radulpn* pbftaannos duodecf 
regnldo expleflet moritxviii.KajUni>Et apudfenones 
in (defan&f colubj inhumat .CB!ond 9 & platina Italici 
fcriptores tradirt poft ludouicQ balbu Berengariu ei 15- 
bardis ortu foroiuliu tenuiiTe,igatorec£ a rominis crca- 

nr nA* A ianit~*rZ ami ilrJh^ o frarie TVtft 



pediculari morbo defundo platina addit ludouicu in ar 
nulphi kxC fuffedu.In que beregari 9 apud verona du> 
ccs cG capit 6C oculis priuac. Ad liuc modu abla tfi a lon- 
gobardisimgiu Bcrcngan' a regib 9 logobardis or t?vin 
dicauit.Ta fluxjfunt res humana? vtearum gubernatio 
nem nunc hic nunc ille recipiat vel perdat. 

Adulpho defundo SCcarolo fimpliceapd? 
peroni vbi ab heberto in cuftodia habeba 
tur/morruo,fr5coru jjceres 6c ari oes hu> 
go magn 9 atc$ guillermus fenonu primas 



Ut] jaceres ludouicu lauduni rege cofalutic,adiutore ma 
adme guillermo rollonisfilio,qui ducatu norminiae ge- 
rebat.CSecudo anno regni ei 9 ,pdig ni /ifumeft hoimi 
aethere flagrandi! & diris catioib 9 node tota aliqd futuri 
incomodi varidnSuG,quod poft ea congit ,NS tertio ab 
apto jxligio anno jaceres frici a ludouico defleiff t,q in- 
iup tepeftace tita fuit p fricti annone caritas vel frume 
ti maura cui feftari 9 nomi eftqttuor& vigui librisve 
niret.CSecedetitt > a rege fricis ludou ic 9 hen ricGgerma- 
niae rege p legatos petitJiceatcouetG alicubi i dicere, vbi 
mutuum habere colloquium pofTunt. Cupere fe beniuo 
lcntuei atq; amicitiam ^mcrcrUdcnncus auditis nim- 

Ltj. 


Ludouic* 
<x anglia 
rcuocacur 
Prodigii! 
Fames» 
Ludouic* 
guiller- 
mi! nor- 
minif du 
ce adit» 



Liber, v. Rex Ludouicuspha 

crjs rodet regis petita comode facere no po(Te nili guHkf 
mi normannoru ducis fiiiara de hacrecognofceret,Ea 
re cognitaludouicus guillermu adit.memorat qui fit re» 
gni ftat 9 ,quid in fe moliant ,pceres,iUu vnu efle cuius cS 
Ulijs res bn geri polBt. Accepit guiUermus rege vt dntn 
Nota re» opecgfuapolUrit 9 treguequitcauratuad henricuexki» 

g s in he» douid aflenfu mittit. Ad molam fluuiu coueruros reges 
:rtu co placuit,ibi guillermi ojja amicitia reges firmant. Quod 
mitem co pofttj refduere proceres frand ludouici poterii veriri in 
mentum, regis gfam fe vt melius pntinfinuat, CMox laudum co 
ucnietibus ex edifto regis ,pccrib 9 :hebertus quocj vi ro 
madefis affuit. Aduerlum que patcrn? iniurif recordat* 
ludouic 9 hmoi comctu parat,delefto ad fabuli hole ido» 
neo . Huic midat vefte ad anglici incolae formi ducere, 
.fecfc veluri ex anglia ad ic miflum petere in cofiliu admic 
ti.habere Iras qs regi reddat. Lras aut qles rex iqe fcripfe 
rathol dat. Sederi in codoe regi venit curfor/vtinfiru» 
A 9 erat Iras < pfert.Eas du feriba regi demifle reritat, rex 
fubrifit.Proccres rati aligd ridiculi rege accepi fle, rogle 
cur rififl*er.Nunc inquit maxie noui anglos defigc.Nacp 
< hermanus anglij rex/meus ppinqtl 9 fuiffe apua eos feri 

bit agricoli hoiem,g heru aacSuiuiu cu inuitallet neca» 
reaufusfit.Eiustlinfignis facinoris autore quo fuppli» 
cio afficiat fenretii veftra inquirit.Igif vt regi gratu fa» 
ciam 9 didte jxeresquo morrisgne fcelerariflim 9 agri» 

• cola punied 9 efle videaf .Thcobaldus blefenfls ho irripri» 

• mis prudes rogat 9 fnTam dicere, hic intjc homicidatam 

Hebertus et {i V ariocrudarudign 9 eft,tn quatenus ad fupplicqmo 
viroman ^ attln<t nu lla mihi deteftabilior mors vifadlqa furca 
f If COr j^ holem pedere cui iugulu laqo lieftor pftringat.In hic (en 
lulpcndit» t j tJ 5 g aderat venietib?,cu ipe ite heberrViromS 
defis feqret, ,pdeur ex occulto fatellires g hebertufvt a re 
gepdoAifueratXophedut. Neccuftanf i colle no^pcul 
a lauduno gducere, vhi I furca hebertu fufpedut , pri 9 tn 
g iugulum lkftor ardareqrer in cum conuerfus , Tu in - 


Digitized by Google 



Carali fimplicis filfux. Fo.bacv. 

tjuit heberte ille p fidus agricola es cj dnm meG&pfem 
carolu,tuu jp£eSo regi peronj i vinculis necafn. Nuc a 
go pro tuis meritis meritu dippliciu accipito.Collis vbi 
«xtrema paHus cft beber tus mos hcberci appellatus eft. 

Cnterim du haec gerunf,cu guillerm 9 normSnoru dux 
hcrioinopicardo nobili faucret,aduerfus amulphu flan- 
dreflu pricipc a quo hcrloinus fuerat moafteriolo caftro 
Vi 8C armis fpoliat 9 ,uk$ ei reftitutu eflfe cii jgre ferret ar 
mdptffimulata beruuoietia colloquedi tps locuqt a guil 
lermo apud pinquiniaco impetrat. Qui prima couencio 
neaflentariomb 9 & bUklirqs apud guillermu pfidus ,pdi 
tor agicNcc multo negocio benignG duce p fperie cha 
ritatis falli tJtaqj re in infula quad2 fumm$ fluminis non 
jpeul a pincjniacofvt videbaf)copoGta afcefa nauicula di 
(cedente ab arnulpho guillermu fatellitcs flandrue rcuo- 
cit^quaGaliquidabarnulpho omiflTumefletqd’ ad beni g U 1 U errn 9 
uolctia poneret, Appulfum ripae duce cu altcru ex naui normlno 
pede proruliflet,alfo cui tureo cognomen fuit trucidat. n ldux/p 
Serui aute ducis qui ad altera ripa reuerfuru mox dnm «dinoem 
prfftolabanf,flumine impediti ope dno ferre mime po- occiditur» 
tuerut.OcriGcadauer(fugiecc'cum fuis fatcllittb^arnul- 
pho)rhotomagu rekgiole delatu tumulo magnificentif 
UmoJcviij.Kakndas lanuariphonorauerur. Ab hoc guil 
lermo gemeticu cocnobiu quod adacis dirutu fupra an- 
notaui inflauradj eft vbi viti quocg monafricS profiteri 
ftatuerat.nl inter archana eius inuerf funt rcligiofaeve- Ingrartu 
fies q argumeto fuerat cocepte a fe vitae regularis. Hui 9 douicus. 
guillcrmi mors occafio fuit luaouico audeat peflimi fa- R )C hard’ 
dnorfc&obrc ipfe quocf multas ftbi turbationes excita- dux ou il/ 
uit.N3 de guillermi interitu nucio accepto rothomagii lernufdi’ 
irefcftmat JimulSs amid principis nece velle vlcifci ani- 
mo reuera aliud agitas.Supererat em guillermo filius ri 
chardus infans cui 9 tutell pariter & terrae normannij ad 
miniftratione rodulphus bernardufcf gerebat. A quib 9 
vt dignum erat receptus ludouicus terr$ fpede atej fere * 

liij 


Digitized by Google 



Libor. V< RexLudouicus. 

ni tote iOe&usdpc cagit duspotkndf. Petit richardu in> 
fante ad fe dcfcrri^Stj apud (e educldiLQua re ad dues g 
lata,coiecta popul 9 rege non alia ob re infante abducere 
' Velie,nifi vtnormaniadbi vfurpar «.Tumui tuaf igitur 
Tumuli? populus Si in rege fedirione agitat. Cui gkulo Bemard 9 
rothoma dan 9 occurres Ludouico cofiliu dat, infante in vinis ara* 
geDs po- plexu tumultuati ppPo oftendar.Paret cofultori Ludoui 
puli con* cus.Siraulcj iureiurado plebi afieueratmihil fedenormi 
rra ludo» nia pter ius fugioris dfirj vedicarc. terra omne Richardi 
ilicum. eflc.cuj>e infante bonis difdplinis erudirijbonifcg mori* 

AmuU busfi gmittSt educarufedata plebe rex infante in franciS 
phus flan traducit acceptf a normin is iniurij memor.Cognito q» 
drias co- richardi curi rccepiflet ludouic 9 , ve ri cu6 amulph 9 flan- 
mes negf drenfis ne in fe vnu ,ppter guillermi neci curreref,qua- 
fimus. draginta auri marcas regi dono mittit,nec cu&af ad re- 

gem aduen taredccp quoquo m3 poflfct de ducis interem 
ptione reddere purgatu,atq; in regis poteftate traducere 
necis autorcs.Et haec quide pali elocut 9 amulphus, ad rc 
g is aures aliudinfufurrat,rjccordari.f. decere regem igno 
miniarii quas olim Si in fe an$ in prem normanrufid di* 
yoflent Si reciflen t.T; alia fuadeti rex credidit , , purgacucp 
arnulphu dimifir.Inde coepit rex aduerfus infantem Ri* 
chardii frequeter ftomachari at<j indignari,ita vt redeti 
ri a venatione Richardo rex tanq aliquo ei 9 deliftoindi* 
gnatus cu fpuriu vocarct,cominatus mfi mores emeda* 
retfe illi poplites male mulftaruru Si eundis honoribus 
priuaturu. Adhaec richardum diligeter afleruari CruciiQ 
Richard* me imgat.Erat richardoludi magifter Si prfceptor Of* 
oga fui p mudus,qui regis aduerfus richardu indignatione fecum 
ceptoris reputans, Yuoni cuidifpedatofibi rc c oicat. Ambo Ri-* 
lauduno chardu couenietes hortanf egrotare grauiter fe (imuleta 
di educit Qui cegnacaut 9 puer haud pueriliter impleuit. Aegro 
tante cu ferui negligetius obferuarct,aItjs atep alqs feor* 
fum in rebus fuis occupatis.Ofmudus plauftnu herbari! 
fafce Richardum inudutum dum conuiuio rex indui* 


Digitized by Google 



Caroli fimpkas filius; 


Fo.hcxvi. 


gtt vrbe lauduno exportat. inde ; quo eue&um conci3> 
d prffefto comittir.Moxcj ad bernardu filuanefti comi 
K praeuenics rei geftac ordine narrat . Bemardus richar> 
do times hugonc magrru parifioip comite in auxiliu vo ' 
cat.Quiftanm copias quas potuit ex tpecoadas ducens 
richardu ex cofria cofiluanedu trSfiert.coperto (Jjfub lae- 
tus fibi richardus cfler, ludouic 9 hugoi magno pariliori! 
comici midat richardu reftituat. at com cs tacrua negocq 
feriar 9 in bernardu culp5 reijrir. Arq? ita illuPrex amul 
pnuflSdrefem accerfit.Qui aducniescofihu regi dat, ma 
gnis hugonc polItcitatioiS^allidedu efle,qj abitio! 9 # ma Conliliu 
gni pocecarus appetes efiet. Sccf m arnulphi cofiliu ludo' arnulphi 
uicus ad crucccompendj)hugoneadfe venire iubet.Hu comitis 
goni corS cofticuto,poftqua multa rex meoraflet, vrbes f ladnar, 
ui in normania daturu fe pollicet. quib^tniflis deuift 9 . 
tiugo acceptis a rege coprys baiocas neuftria? vrbe a gg re 
di£feex caietos inuadit. Quoriiexerrituuirruptioeatto 
nit 9 bemard 9 dan’cx cofiliobemardifiluaneftefis adlu Bemard 9 
douicu nudos legat^tc$ his impar nundare regi fruftra dan -, pru'’ 
in fibi beniuolS gente arma mouere. Rorhomagu SC reli dens. 
qu3 normSniS ei 9 e(Te,modo eoi£ obfequtjs vtivclit c}i?t 
ope aduerfus hofres olim forte adiuuef. His madatis hy- 
lariorfaA 9 rex nihil dubites fuos inhibet vitra bello age 
re arcj; ita rothomagu igreditapcf que recubctt fic loeu 
tum e (Te bernardu danu cradu.HocTqinc diefereniifime 
rex plurio nos honore afFccifti.Fuim°had:cnus dud ob- 
noxij nuc regi; parem 9 maieftari. habeat libi richardu ber ' 
rurd 9 /atis nobis bn a fortua faftti arbitramur fi tu; ceU 
fitudini norminia gesfubiaceat.Illud vnu mirat ges tua 
hugonf ribi fine abiguitate hofte. xxboim milib 9 armaf 
fe reque jcpenuerolpatis tuis renitete fuifle no ignoras, 
cofuleigitnormlnis tuis 8C eos regia liberalitatcaflerua» 
mot 9 oratione ludouic 9 hugonc armis abftiere iubet.re- 
b 9 aptf norma, fjlirifvt arbitrabat gefris,lau3. rexjpfed* 
eg cuTabictu bern.dan 9 metuesnc hugo maiore manu 

l.mi. 

' * _ t 

Digitized by Google 



JJbcr,V, RotLudouIcu*. 

inftru(^norni5ni2 repeteret , aygroifi dad* regZ qui a| 
Rex dano huc cereburgi agebat admonet,mflite ex coftltiefiagro 
ru avaro colledQ ad fe mittat,ipfc aucrfo fequan jflumine dafle ad 
rus ' nauiget,oia qua iter fafturus erat vaftas.eo padofuniru 

* * cfle vt ludouic 9 in colloquio cu «\pdiret. Aygroco vr a 

B*ernardo adtnonitus fuerat faciete^emju-dus de adueu 
tu aygrotiludouicucertu facit. Rex ergo exercitu jpte* 
poris anguftia congregato rothomagS venies,aygroto 
ad vadu cui nomen erat berlieianocoieat . In co loco dii 
inulta de gudlermi ncce reges inuice fabulatur, dan 9 qut 
da herloynu comite cuius gratia girillermus occubuerat 
C$fpicatus,lacea cofodit atq; interimit.Cuius rei indigni 
tate comoti Franci armis decertlt,c3mittiturc£ vtrinqj 
atrox pugna.ita vt fiifis c3pluribusfranris,rex fuga fibi 
fidutc parauerit,pcmiciofi(fimo equo veftus. Fugicre tfi 
f , miles quida danus deprfhedit.apud que di dies aliquod 
J_t|doui delituifTet, iubete tande bemarao danno rothomagum 

capi tur. ca p t i uus deducitur. Rege in cuftodia habito,Engeberga 

' de viro curS gerens ad othone germani? rege cuius erat 

ga ludoui £j| ja fcfnnas ope aduerfus normanos efflagitat. Petcti fi- 
fiyxor, lix pater refp3dit.H$cLudouico incSmodac3tingerejj 
guillermo duci $£ ,pbatiflimo viro, neq? fide necj iuflu-t 
randfi feruaflet. Atqjita f^e deftitutaengeberga ad hu 
gone magnufe couerdt. Illtiperoem debiti regi fide at 
Cf obferuatia oras liberare fuu rege ftudeat . Rcgip? prj-t 
cibus adduftus hugo.a bemardo filuaneAi comite impe 
trat ad normanos (e coferat fi forte de rebus cSibus coit 
Pofibum uctu habere vfq velint.Codlio apud fftm Cletu coafto 
de ludoui deliberSdo rege poftfj hic atef hinc locuti funt,vos(inqt 
co libera- hugo ) o normani rege noftriS refiituetes accipite vobi» 
do» obud? fihi! lothariO, donec al tero in di&o c3ue tu de co* 

cordia pacec^ad plenu trafigam 9 . Itaqj lothanfi di duo- 
bus ept$,Hildrico beluacefi, & Guydone fihune&cfi ac* 
fipientes normanni regem cuftodia liberant . Qui pau< 
loppfi tpe validiffima manu inftru&i Ridiardw ? Stf* 


Digitized by Google 



CaroUGmplicis filius» Fo.hxvq. 

nardo reeeptufibi adducuc. Ludouicus laudunu ,pfiafci 
cur. Inde vbi fccudi coucrus tps aduenit couenie ub*ade 
ptaftume fricis/normanifqj/pacis foedos idu cft»Hugo 
aure magn? ille comes fibi ,p!picies,SC geo richardus per 
dies melior auAiorq; eflet,audore Bemardo filuanedeff 
bli5 tmtna Richardo dcfponfat. Quo foedere fufpicatus 
ludouicus facile fore vt a duobus maximis principibus 
deprimi poilet, accerficum arnulphfi flandriar comitem 
ad othone cernu rhenanu/hoceft germani ae rege mittit, 

E ' eu in belli focietatc allidat, accepturi! prpnnloco lo 
ingia of m fi eius opera norminia potiri poflit. Hac 
jppofita mercede ocho belli aduerfus normSnos fe fociu Ocho 
Ludouico adiungir,c3traftifq} mvnu copqs Rothoma- tor,& Lii 
gii infefto agmine reges periit , vbi vaftaris per drcuitS douicus 
vrbis vicinis agris vicifqj incefis.duitate oppugnare co rex rocho 
fticuut. Igitur prfmiflo c| occultiflime ocho poceft nepo- magQ itu 
fe quifeaf militabat/ terrendo^ duii! caufa,cu ad porta uaaum » 
qua pons fuprafcquana eft c5ccfliflcr,apertis repe ce por- 
tis dues eruptione faciunt cSmittttur ad ipfum pontem 
pugna, vbi compluribus fu&s othonis nepos occubuit. 

V cnere prf cerea reges. Sed perfpefta vrbis munitione, 
otho vbi nepotem effum efle cognouic,omnia in arnul 


_ modoarnulphuadma 

ua re aladuerft amulph 9 amulph 9 


inflandriam pripuir.Nccmo fugit» 


idriam (pripuit.1 
cisdefiftentcsex 


phum retorquens, ci 
nushoftium deducere’ 
receptis fardnis fe e 

rantur ide facere reges,arqj coeptis deliltentcs exercitum 
reducunt, quos inlecuri normanni plurimos in fuga in- 
teremerunt. Ludouicus autem eodem anno quo haec ge 
ftafiint decedit. Atq?in diui Remigii templo rcgiofepul. 
chro impofitus eft anno chriftianae (alutis nongencefimo 
qulquagefimo quinto.Hic nullo fere quo regnauit tepo 
ris mometo pfpcra fortuna vfus eft fer id tepus geme- 
fic9 ccenobiu qcP a danis diruriLannos jaoc. deferri! fue- 
rat a balduino OC gunduino monachis inftaurari carpit. 
Hi wm ac, afpaa vico camcraccfogri jxlicruiw. 



Libcr.V» RecLothariuM ■» 


^^^SlEliquitcx cngebcrtha Othonis fororeTiberot 
Cocenrio U IS Jtf duosj-Othariu atq; Carolu.Carolus aute Lo- 
aduerfus K^^^thartngix&BrakaciarduximbeaUiSCdaniC* 
richardu 88B* fe alovitS priuatS egit bruxella brabanj mfi- 

normari' gnc oppidu incoIcs.Lotharium in rege qxeres alfumpfe 
iyj d uce, runt. Huic fuit aduerfus richardu normanoru duce, au-* 
thore theobaldo carnoceful diuturna conter o. Qui theo 
baldus per engebergS pruno tetauit richardo iodias po 
nercDeinde no ,pcedenbus coeptis locharni in duce at*» 
afperar, ideride crebro repetes richardu ea poteria vale- . 

* re/vtregeno longe inferior rdevideatur tm lotharium 

apudfrScos pofle,uil!i a richardo permiflum foret,que- 
rendS iddrco $quiuim5 occafione efle q hominis magni 
tudine lothanus pefTundet. Audiuit rex aequo alo loque 
te quippe cui dokret ta magno potetatu hotem efTe,fali 
cetfibiobnoxiii qui pro fuo arbitrio imperata vel faciat 
vel recufetjgitur richardo mandat,m eminent neuftrii 
francoru ditionis ede. cuius graria in verba regis iurare 
& ei fid? dare debeat. Veniar ergo fuolatis officio, vete 
ri more fafturus. Ad regis mandata fe veturii richardus 
refpodct.Quo refpofo lorhan 9 ratus pfedu iri poiTe quae 
in richardu alo agitabar, balduinu fladrefem^ofFreduq; 
andcgauu,& theobaldu comite acccrfit.His trib 9 8C ma- . 

S nomilitir nuero comitatus ad helnS flume quo richar- 
us accedere ftatuiflfet venit. Ad richardus cu inadueria 


fluminis ripa in cofpeifhi lothari) confediflet^raudis hu- 
/manae recordatus, exploratores da a fe dimittit quikv 
tharij eiuftt gentis codirionc 8C flatu ftbi referat.Redeun - 
tes qui mifli erant dicutolaapudfrancos adbelluinflni 
«Sa eide, putare (e illum armorum apparatum duce con- 
fpirare. Ea re comperta dux afliftere fibi quofep ex fuis 
fortiflimos iubet, quoruope nixus flumen trarjcere fran 
cos prohibet, at potentiae regis confcius, Rothomagum 

! >rorenus contendit. Atqiitafuoinititutofriifiratusrex . 
ununa indignatione partitus cft , Nccproptercamo* . 


j 


Digitized by Google 



Rex Lotharius; 


FoJxxvfij* 


latus altera ex frands burgundifc* exerdtff cogit. Adcp 
cbroici norminiae duitate ,pgreait,qua (,pdecc gdber- 
to fabro ferrario)recepit. Recepti theobaldo camotenfi 
comictit praeli dio impofito .Inde in caftellu quod herme 
uillii incole vocit moues theobaldus cu illic diutius hae* 
rct,dux fequana rranfmiflo , cu no contencda manu ho- 
fte repete adoritur. Cffi funt I ea pugna ex theobaldimi 
litib 9 fexcen fexaginta.Theobaldo fe carnotu recipiendi 
vix fpadu fuit. CRebus ,pfpere geftis richardus metues 
ne magnis a lothario incomodis afficeref , ad erardu da» 
nora rege legatos ire iubet, qui rege oret (uppetias nor-* 
minis fcrre,qui ex fua gete ,pgnati efl!du.Grrac 9 fuic erar 
do legatorii aduet^fecf cu copijs ,ppedic affutura refpo 
dit,nec richardu fefelli t.Inftru«fb em dafle ad oitia fequa 
nae adnauigas milite in codnete egreflum i camutes ad- 
uerfus thcobaldu ducit,cuAa obuia non aliter cj irruens 
fupemae grado quatit ,pterirc£,nec minus ea que lotharn 
erit quocucp irrupit vallat atej* populatur , traffercns ad 
norminosvili predo quas auferebatprfdas. CTnter has 
calamitates potifices frand laudunuad lothariujpficifcu 
tur occurfur i tot incdmodis quibus affidebantur. Ex lo 
tharijfenteciacarnoten.antiftes duce couenics/ex richar- 
do perit,qobre ipe qui xpicola eflet ta diris calamitatib* 
B gencexpm nelriente fricos gfequeretur.Qui cognito 
njc mala a Richardo xxurari q» lotharipiquitate atc^i fe 
snaliuoledi maxime (ulpefli haberet, fimulq; theobaldi 
qui cbroici lotharrj dono occupabat Tcuriiones rapinaf- 
a vldfd conaretur, antiftes firmatis cum gormanis in- 
ducrjs ad Lothanum reuertitur. CLegatione ad regem 
perlata priufq cum richardo lotharius quiccj pafti iniret 
ini uri arum fatifia&ionem Richardo exhibens / cbroici 
duci reconciliatus dimittit. Succedente die cum ad con- 
uentu norm annorum eundum erat/Richardusin caflris 
danoru apud gondelfbflam apparere diuerforia ad cxd 
picndum lotharium iubet. Ibi habito coucncu lotharius 


Ebroici 

rcxcfpfc 


Theobal 
d 9 carno- 
tenfis co- 
mes vin- 
citur. 
ErarcPda 
noiji rex. 


RccSdlii 
turLotha 
rius &RI 
chardus. 


Digitized by Google 


Liber. V. . Rex Loehariu». 

apud richardum fe excubui fariens, comiflori! a fc oblf- 
uifdducc petit, (peraret in reliquu tepus rege tibi amicti 
for e/fit ad res fuas adiutorem.Rcgis feu vera feu Gmulaca 
mafuetudine perfpeda,richardus offenfam remittit, at- 
qj ad hunc modii pace vcrincj; firmata difccflum eft. Ab 
hoc richardo fifcanq cocnobiu diuinae trinitati dicatu eft 
Itecg in fuburbano rochomagi audoeni teplu,&in mote 
tumba . fandi Michaelis monafterium multis coenobita 
cumulatu. Abfumpfit au te illu mors anno falucis nogen 
tetimo nonagetimo fexto, 8C apud f ifcanii fepul tus eft. 
C At Iquiete alo lothari 9 regnu auftrafiae qcf hidouici pa 
tris eius fuerat repetere ab Othone coftituit. Ad eaq; rem 
cogregato exercitu aquifgranu maiore c| credi pot cele- 
ritate ingrcditur.Prandcnti vna cu vxore othoni,cu de 
francoru inopinata irruptioe nudus affertur , mirum in 
tnodu attonitus raptis q potuit fuga clapfus eitPr(da ex 
regis palatio ditiflimocf oppido acc£ ex omi^puSda cor- 
Lothari’ repta contentus Lotharius,retro in franciS ceflit.Qucm 
Othon em * 5 g° interpoGto tepore magnis copijs infccuc*otho 
i nuadit. ca *' tra e confpedu luteciae Pantioru ponit^ed eruptione 
aduibus fa^& othonis nepote cu alijs copluribus fufis 
ocdfifc£,dui tatis fuburbia oiho incendit . Nec moratur 
iotharius hofte ad yfar5 vfajcum hugone magno & hen 
rico duce burgudisr per fueuionctiu agru gfequi , vbi t2 
multis occiforum cadaueribus alueus oppletus eft, vta 
confueto fluxu ytiura impeditus in agros iefe effunderet. 
Nihilo tame fegnius fugie te othonf francus perfecut 9 eft 
At pacatis demft regib 9 auftrafia cuius caufa bellu gere- 
batur othoni Iotharius reclamantibus regni fracoip mul 
tis proceribus dedit . repugnante etiam hugone abbate, 
qui occatione inde fufeepta, regnum ?ffeftaiiit atej vfu»- 
paui t , nec diu deinceps Lotharius fuperfuit . nam apud 
remos moritur: SC in diui Remigii coenobio tumulo ilb 
tus eft anno nogen tetimo odogefimo fexto. At quia de 
•uftrafue regno pluribus locis fecimus meuonem^infti* 


Digitized by Google 



RexLothaWta Fo.bod« 

tuto nfo congruit qui fuerint oli eius regni limitespat? 
cius agire.tdumoniu ex brabaciarSnalib 9 capietes.Duas Auftrafi{ 
auftrafiae primarias fedes aliqn fuiiTe g reponi lteTualla regni Ii- 
comj5io.metdfiCaqfgranu.Hac (igiberto filio rex dago micet* 
bert’ itegrS viues attribuitiab extrema (cilicet burgudia 
adalpes orientem verfus fiC ad marefrifonulter rheni 8 C 
fchaldis fluera pertigete.Comprehedebat rraie&u. Agri 
pina colonui T reueri Magoci&B rabScu.Gheldri&Cliui 
am.Cu hoBdia atq: zeladiaJianoiS i t€ ar^) hafbauia.Lco 
diiXLeburgu. AliadiComitis palatini qdtra rhenuna 
funt locaJSfluSarduena.Barru/qd' iducale poftide ,pue- 
Ait eft dignitatem. Cum ea portione q lotnarigia hodie 
appellatur q ad mofellaflumekhoatfmultis oppidulis ef 
vicis frequesJHanc galli? bclgicarlatcexrcnfam regioni 
prifei orientale franciialteri cui carolus $riuus Tpabat 
quia ad oedduii fole ncurrit ocddetal£ dixerSt. Etau- 
' ftrafia quide hifcae fimb 9 confepta in panem lotharij ma 

gni Tpatoris vt fupra a nobisrelatu eitpoftea veniens; lo 
thanngiae nome adepta»! othone vfcp que rerrift dixi- 
mus permafit.Lbtharius propter ea rex de quo longe fu 
pernis diftu eft othonis foror? tomacft/fiC alia qcubclg! 
cam oppida t perpetui haereditate accepit. Recepta igif 
auftralia : ottho lotharingfi ducat 9 appellatione fublima 
uit.Cuius magna pars brabanda extaoat. Di&aq; eft lo- 
tharingia 7 ferior.at quia otthoni lothari 9 fuipcA 9 eradv« 
caroli frarris lotharr) amidtiS demereri pollet: eu terrae 
traftu quilotharingia nunc vocatur illi aonodac. Ratus 
Carolu bnficij recordatione frem in fide 8C beniuoRria 
ne nouos belli motus excitaret retenturu. Veru Carolo 
aurelise i carcere dcfunfto(de quo infra dicef )0 rho fili* 

•ei" fucceflit in ducaturpaulopoft fine libens deceflTurus.' 

Cui Tducatu fuccedere rata germana ei 9 nomine Gcrber 
ga/ab hcrico Tpatore ,phibitaeft.Et receptis ac reforua- 
ris eidem Gerbergx 8C lamberto eiufdem marito han- 
noruenii comitatu, Louanio, Bruxellis, Niuclla 8 C- plc- 




Digitized by Google 



Lflxr.vv Rex Ludolueut. 8C Carolusf 


rif<$ aUjs locis ducattisXotharing/a? comitibus ardenefi 
bus arciibut 9 cft.Huc tn lotharigiS Godefrid 9 Barbarus 
a pdida Gerberga jppagat 9 poit ceru anosxi magna gte 
recupauitra ^ brabatiac duces haden 9 ortu habere legun 
tur.SucccdetesIdeiperatores inferiore lorharTgia ptt ca 
loruefirparti leodicii ecdefif donauerur.Nonulla vero ad 
leodios potifices epeione guenere.Ad hucmodu muti- 
lata auftrafia cu nome tu regni dignitate amific. Adeonl 
hil eft quod integra pfeuerec.Principum em donatione 
in alterius pofTeflionem multa traduormr.DeDdoiriunj 
quocf regum perdunt ignauia: vel tyrinidc (ficui (cqns 
faduni oftendit)vfurpantur. 

gOchario fucceflit filius adokfcens ludouicnsj 
|Quae autem gefta ab eo (unr filemio abhyflo 
| ricis pratereunnmvel quia propter brcuitatC 
® regnandi nulla: vel quia indigna memorata 
Ipfiiudicauere. Apud compendia fcpukue nominis tau 
Cum appellationem fuipoiteris reliquit. 

a Arol 9 deiceps lothari} fraf regni guberna- 

flcula ex lotharigia cui 9 ducatu gerebar ratj 
Blegitim 9 haeres recipe tctauidcd laudui cfi 
|vxorc agetehugoqcapct 9 appellat 9 e ope 

—l atet; proditione anfelini vrbisanriftitisrece 

pta vrbe t arolu intercipitote); aurdiS i cuftodiS mitia 
annofalutis nogen refimononagcfimo.Quo fere tepore 
angli grauifllmu danis tributu cjtannis (oluere data fide 
promiferunt,iscefus fuit decem miliu libraru auri angM 
cani. Interea caroli vxorduos enixa liberos ludouicu at 




cg carolu(qui pmatura morte defundi funt)fpem adipi 
fccndi regni fruftra accepit. Nam hugo ille capetus 
animi magnitudine 8C rebus potens cum eius cona- 
tus nemo reprimerer: vi atque armis regni fe diade- 
mate infign iri obtinuit : iadans ad eam remfe a (and» 
vualcrico& richerioperquietem fuifle admonitum/ p 
pterea q» coram corpora aum de fcpulcliro ob metum . 


Digitized by Google 


Hugocapetus.' FoJsooeJ 

normanoijt nran (Ferebantur plurimo cultu honoraflctSf 
ad ,ppria loca reduci curaflfet. Addebat ad miraculu legi 
rimi generisfuccdfione. Ab odone em andegauo quem 
frica nobdicas propter caroli Gmplicis puiQllS aetate re- 
gno fufficerat: origine ducere gloriabatur/ cuc$ patrua 
appellabat. Ei 9 odonis frater robertus hugone magn um 
pariliorum comite cu genuiflet.fuifieKttvt paulo fupra 
fcripfi)a carolo fimplice ob regnum affaftatum occifusj 
ipfehugo magnus hunc regni vfurpatorem capctu esc 


«dcocapctus appellatus eit quia capuaa per ludum au- Capena 
Ia regia adoklcentibus nobuibusaJrjs auferebat. Vnus ta vnde, 
tum flandrenfie comes arnulphus hugonis t emeritat i 
aduerfan tentauit.Hinc excitato bello hugo toto arthe- 
fio comitatu. Amulphum muldauit. Que poftea inter- 
ceffore richardo normannorum duce ab hugone recepit 
CAmulphu praeterea totharij fratrem norhu remorii 
ponttficemrfynodo epifcoporul habita ab vrbe deiedu 
in vinculis conierit 8C remis g ciber tum philofophu po- 
fuit anriftitem.Romani tamen pontificis ioannis cdido Gelbet* 
arnulphus perftgninum fenonutn pr(fulcm(rcuocato philofo- 


gauus cncticx. noriaci monacnus enectus. Uthont rjprer 
eagratuscueflettrauennate ecdcfiam adminiftraffe:8C 
tandeioannejcvn. morte obetrte pontificaruromanum 
fuifle adepmm.Ncc fuit Hugoni vita diutumiortfed ad 
reges francos apud diui dionyfrj aede eft apoOtus anno 
xpianaenatiuitansnongenteumo nonageumo oifbuo.- 
reWtofucceflore roberto quem cx filia odouardi anglig 
regis (ufeeperat, 

Vncfecut 9 eft fili 9 robert? bois morib^fpefta Refporia’ 
tiffim’ rex,nec min 9 optimis difdplinis crudi- robeti r« 
tus.Cui 9 haAen , extSt ieccfiaftiris (acris prae- gis, 
clara feripta: que rriponforia derus appellat» 


Digitized by Google 


, -Liber. V» RtSc RcAotilii 

Quo# h$c prjcipua habef.O iuda et liierufaH,qt?ph'<i'€ 
natalis dnici citari a clero cofueui r.ilhld pr?terea de fan- 
Ao# martyr triupho.O cofts tia marty#,itcm 6C illud 
Cornelius ceturio,q»f a diui apofiolipetri ari feriptu cfi 
romf efTct pridiae feftiui tatis apoftoli obtulit.Nec omir-» 
tedareor illS qui fcqntil gallica ecclefia vocat Sftifpiri 
tur affit nobis gra.q maximi alicui’ theologi op 9 efiimst 
ri poflit. Prindpio regni a 9 Eudo camotenflum comes 
Ca te llum meldunefe quod bouchardi comitis erat gal> 
teri opera qui caftelloprwbxfPefTet occupauit. Quod 4 
Eudo car roberto pr$monitus:cum reftituere ablata. Eudo recli- 
no teftsco falTeti accito richardonormlno# principetarcem Vndl 
mcs <$ circuuallarratq; expugnat^pditore galteruf arcede^ 
hefumvnacfivxore robertus patibulo iUaqariiubec,et 
Ducatus bouchardo arc? reftitui.Tenebat eodem tepore burgiidl 
bur«mdic amhcric 9 . Qui vita dcfici&,cumfe liberis carere intelli- 
exkvato git «rrl roberto legat.QuIobrem ad landericC niueml 
herici du fcm comite (pedites burgiidi.roberto fe obtemperatu- 
cis rober tos »ant.Igitur accedito richardo normlno quem le- 
to regi di cuncu ’n vocItpromoti9 copijs robertus. Annfliodora 
mittitur. vrbem burgundo audientem obftdet.Cuius obfidionis 
laderic 9 ni pertefi riuesjdedira tandem duitate landericC quocg re- 
uernefis gidedunt.Receptaciuitateaualone praeterea munirilB- 
comes de mam arce robertus vi capit. Atc£ hac expeditione fatis 
burgun- fu* efemationi fadu ratus in frandam (e c5uertitrvbi a- 
dia cote- Pud fenones bemardus quid! agens graui tyrannide dei 
(acerdotes&tepla vexabat. Qua perfecurione pardtus 
robertus leotherie 9 (enonenfium pr?ful communicato cu ramal- 
ia mori do parifiorum pontifice confibo ciuirate tvrlnO liberat 
tur. Liberati roberto gmifit. At cu erardus inde aufugillet, 

EccleGe a fromond 9 ei 9 frater occupata arcelregi refiftit. Sedobfef 
roberto fam robertus poft aliquot dies recepi treapro fromondo 
eX trude. quiaurdiam adpatrem renardum mifi trvbi paulo poft 
aefundus eft.-Nec diu fuperftes robertus fuit. Nam 
quarto 8C vigeGmo regni fui anno qui fidtchnftianat 


Digitized by Google 



RdtHenricuft Folio.lxxxi. 


gratae rngefimus fupra milkadcoe regu fcoulchrC de 
lat*«dionyOana aede fepulc* eft:reli<fhs(uf memoriae p- 
claris monumetis.Mocis em fortis arce validiflimis fri- 
b’8£ murisextruxit.Diui reguliapcf filuaneftuede. Au Eccfte a 
rebf diu» aniSi teplu^tipis doi f *>gis Mari* bafilkt. Au Roberto 
guftudui aedes facras duas. ApcfpoiTiacfi diuae ^gis ec- extrude 
ciiam.Hic cfi v&ores duas diueiio ege habuiflet,ex cofiS * 

tia gufllermi ardateniilia hericu fufcepit. Ex altera q no 
Uiomefis eratrduos fymonc Sc amalricutxtulit. Aquib» 
foc*:& duoe» , liberibi!dmn , & amalric* hierofolimoijt 
r<^(s j)ditnit.D(nclurdor((foifigni admodu pricipe 
qm mcciofupraIadic:illud cradcdu literis fum arbitrat» RidiarcP 
£uit illi » delitijs puella plebeia qua anos fex gdite amauit 
tulittj ex ea mares tris 8C foeminas totide,nec ab ea alica 
ri potuit jg a fuismaxie rogare* flluftri gne ducere vxo 
rf.Sed puelfl coiuge accepit.Ex «illiberis duo richardus 
6C robertus tjjis fucceflloe ducatu normaniae admiftra- 
ucrut. Terti» cui guillcrmo nome erat Tfifcani coenobio 
monadi» vixit. Alifia maxia natu reginaldo britonu co 
miti copulata eft Alienora flandrisc comiti : tertia n»- 
uarrae regi tradita. 



iofo regi roberto fuccefltt henricus. 
Cui mater conflantia itaaduerfan ftuduit 
vr multis regni proceribus adeam defi- 
"entibus ronertum burgundionem lien- 
ico pferre cotederet.Filios cm tres ex co- 
r..r i * j . 


bimVracoru regcfiliaafit balduino de ifula ifidroipco 
miri choro licet imaturafponfa committitur, Aliza erat 
illi nomf.vnde nati funt liberi mares duo ludouicus St 
robert»&f<xmiaq guillcrmo notho anglorflreginu- 
pfit.13 arces aliquot vrbcicj conflantia occuparac;cu h€ 
ricus matris potentiam furoremejj veritus: ad rober- 
tum normannoij: duce acceflicauxilium opemqi aduer 


m,i. 


Digitized by Google 


Liber.vt * RocHenricurt 

fus mfnSvi petitui^.Qui Heriri fortunam miferat*ma- 
. gms illu numerib 9 cumulatnrvalidocj Ifug milite inihu 

Su:ad patruele fuu malgeriu qui corbolq comes erat mic 
tes comiti m3dat Herici gces feqtur 8C3 ad jj tu c5mo- 
defieri poflit tueatur. Abeutea duce Herico : ipie dux 
finitima normaniae caftra q regis erSt capit Tpouto illa 
firmifllmo praeGdiome ab illis qufcqbdli i Hericii infur 
gerctJHLisigicauxiliirfuis^q? copias auAus Hernicus no 
longo tgis (Pgreflu dC maternui fe rigore defladt&q ii 
la abftuliflet gri vi parri libera deditione fa&a recepit* 
Et p id ccpus parifij duitas conflagrauit. Quo anno dni- 
cx falutis millcfimo jocKiiij. Capanix comite cudone 8£ 
baldirinuflandrefem quibufdam arcibus oppidifcj mul 
Priorat* <Sauit.Quae comoda Hericus in deu referes acoeptardiui 
diui tuar marrinitemplum quod camporum appellaturrafe parifii 
tini de ca conftruftum facerdotibus qs feculares vulgus vocat aflt 
gnauit. At non fuit illi eadem erga homines grati tudo. 
**** A normanna nobilitate poft roberti mortem in fuu du 

cem guillermu confpirationc orta heric* poriedi tSItari^ 
arcis cupidus aguillcrmoTpetratlfeda gilbertocriTpino 

S ui feruldx ara perae defentam vi expugnat atc$ icen- 
it.Dcinceps ad [Septentrionem verfus fecudu mare pro 
ficifceris argentonl diruit.Inde ad illiariS reuerfus arcem 
inftaurat Ipofito pfidio.Cu fufeepta aduerfus guflkrmff 
confpirario ^peeoeret guillermus ad Hmricum nuncios 
mitrit.*oransvt prni infe meriti recorda tusrfe rdberti du 
cis a quo oli ope accepiiTetfiliu contra inimicorum vio- 
ledam iuuet.Quo nucio motus rex correpto g> tge acer 
cincadhalfedunu vnacu guillcrmo copias icofpiratore» 
ducesteosmuko militum numero fuperiores fudit.Ne- 

S hoc mo meliore rex aio I guillermu pfeuerat: plfrifqj 
enricofuadentibus neuftna repetere q ditionis fraco 
ru fuiflet. Atcp his verbis mot 9 Hcricus.biperdto exer- 
citu normanniam Izrdlus eftvno caletos duce cudone 
fratrcaltcro gaufrtoo martcllo cbroiccnfcs inuadic. Ea 


Digitized by Google 



RcrHenrtcts PoJboodfi 

ce cogm'taguiIlernJU8dxueHKCopip,rcg« canat* tarda- 
rc femnat.ipfeaduerfus rege ^firifdf.franriqin caletoa 
graflaban£,o£ ad mortuu mare vfqsguaferit a norman- 
nisfufi,occificf funt . Qu5 vi&ora poftg guillerm 9 accc 
pk^n colle 3 regrpcaftns ,pxim 9 erat caduceatore afeen 
dereiubec,atcf ibi g masdapoflet voce nudare, fugaros 
fufofqjfracos eiTe.Re coperta heri cus ini una accepta vin 
dicarurus,gaufrcdu andegauefem in auxiliu accedit. At 
afta vno agmine ,pgrcmcufignuqucd3 pelagi cui va 
aadhrae nome eft vno traiedu rrafire oes no pocuiffenr, 
altera q impe dic te aefturefficerat Guillcrm 9 adorit atep 
interimi t.lpe«ftatelicrko qfuis inter labet e afftuario auxi 
lio efle no valebat .Quo irnbr tunio admonit 9 rex/ecum 
reputat cj inique Guillermu laceffiflecJgif per nudos du 
cis amicitia expeti c,8£ inita illibatas feruauit,rcftituta ar- 
ce tiliaria qui a guillermo iniufte rapuerat. Hic eft guil- 
lermus robern filiPnochus g anglii haroldo rege occrfo 
occupauit,cacp melioribus legit? informauit atqj conti- 
nuir,quibus hodkq; vtunf angU.CQuieuit deinde abcl 
Io hencus 8C Pliilippu que cx anna ruitionC regis geor- 
gq filia extulerat/e viuo regnare impauit. Fuere praete 
rea henrico liberi duo Robcrtusburgudiaedux atc$hu- 
go qui magnus appellat 9 eft. Henrici rgeberegarius tu- 
ronefis dyacon 9 errore deeuchariftif facro exarauit,vb< 
n o veru xpi cor pus^ed exeplar quoddi corporis indic 
dicebat. A quo poftea refipifeens fniam mutautcvixiiry 
apprime liberalis in pauperes, 8d focminac cogrefTus im- 
p acies ita vt a platrifque opter multi a*fan&catc mor- 
tuus fit honorarus.Nam hildebcrtus ccenomanenfitt an- 
tjftes multis dium carminibus extulit, in quorum extre 
mo ad huc modii fcripfit.Poft obitu viuam fecudecum 
rcquiefcam.Nec fiat melior fors mea forte fua Arcp eo- 
dem quo id fa&um eft anno hericue defurxftus cu atauo 
atque auo regibus fepditur anno falutis miUefimo fe- 
xagcfimo.Moriens phdippum filium balduino flandrij 

m q. ' 


Digitized by 


Google 




Liber. vi ♦ Rex Phihppus primus; 

comiti comcdauit vt illi tutor adeffetiuit balduln* 

Dhilippo f idclifiim 9 ei<$ adulto rchnu Cnc cotrouerfia ad 
Rtircmdic miniftradu rekqc.Hui 9 regis ftaccburgudi a. annos ce- 
tu 8C trigintafracis reg^paniiffentad corardu .moato 
re defecerat. Vn faftueftvcq vnaerat burgud.aiduas 
partita fit,& altcraq ctpanii attingit fra«.altcraqbilan 
tines fpeftar alemini imperatores tenuerint. 

CEiufdcm compendi) Liber fextus. 

H ilipp? q hoc iter reges fra 
cos nome prim 9 accepit .p- 
fpa fbrtunavius duxit vxo 
ri bcrthl flore tt) holledif co 

mitis8Cphrigie_regisfili5,q 
ludouicuatqscoftltfi pegit 

Erat p idtpsbmirigum co 
mes riarpin 9 vir ftr&iu 9 8C 
belli potes. Qui i expeditio 
.ncqtllotgead hierofolimi 

■ Iprimu duce petro Jieremita 

"Vafriniu dcidc godefndobullionc.,j>abat ^fectur^cu rei 
item. riaeidigeret,biturigu prlcipatu regi venale 

fexam ta milib 9 numu ab herico emptu francora ditioni 
afcnpfit.C Adiuxit pcerea vaftiniii ex hmo. c5.0rt° in- 
ter gaufridu barbatu andegauu 6L fulcone richinu vati 
nefes £res,ob male diftnbuta pfna hf reditatc,richin 9 he- 
rico omittitfe vaftimu flligpetuo reh(fturii,Gfe aduert 9 
Ludouic? fratre bello decertate no Tpediat .Igifannuete philippo, 
ad regni richin 9 fratre dephefuml cuftodia donec moreref tot, 
«.ofortiu a atqt ifta vaftiniu herico gmifit.Ex quo faftii eft vt crefce 
patre ad- re fugiore fortuna philippo giter habedi cupido augeret, 
miccitur ♦ Ea jpptcr vilcaffinu ejef ad fracos rclpicic,vX fracu appe^ 
laf occupat<& aduerfus hugone doni martini comite mo 
tc melianir muitiflima arce mutocirciidgit.lnter hjccit 
!udouic 9 odolefceret,8C ia fpe faceret futurx magnirud.s 
pf ad regni cofortiu illu adrnific.Qui no g (bcordta atep 


Bituriges 
iure em- 


f rancos g 
tinent. 


Digitized by Google 


Ree Philippus primus cu Ludo.fi* Fo.lxxxiij. 

tgnauia mollis 8 C efl~a:minat 9 ,nec£ feram venationib rt oc 

cupat 9 ,£tate egi t,fed nue iaculadi,nuc fagittadi, vFarmo 

ru fe cofuerudie exercebat, Ac philipp^filrj cura a nego^ Philippus 

cijsrefpirasJaliudfelcSmoduicricauit.Nainbertham bercha di 

odio cocepco ea apud monafteriolu in arce afleruari iu^ micci t , 8C 

bet,abdudaafocoandegauo Bercrada vxore,qtiat pel Bcrtrada 

lice annos coplures habuit fufeepeis ex ea liberis philip^ in delierjs 

po & floreo ac c£ filia vna.Ei us adulteri] ca cu a ftupro no habuir. 

refipifcerec Philipp 9 roman 9 p5cifcx vrbanus fecud 9 re 

gi holm comunione Icerduxit . Habuirq; apud clarumo 

te aruenif duitate fynodu anno ialucismillcfimo nona^ 

gefimoquuo vbi de morib 9 cleri mulca infricuit, quoru 

illud an ola eft,ne a qtiouis principe bnficiorii inuefticu^ 

raclcri^recipiac.Pr^ccrea decogedo aduerfus tureos ex 

crcitu 15ga orone habui t.Quamobre plurimi addu<fh fe 

crucefignaruc,atcpprimisaymar 9 aniriefis.i.,pdiefisan^ 

tiftes clarus habic 9 ,atcf alr) de quib 9 poftcriusfcribemus* 

Cogregadi cocilq occafione pecr 9 heremita dcdicEx fcv 

lymis ei reuerfus vrbano narrat vidifle fe fymonc hicro 

folymj patriarcha in feruicutc a calipha rege mifcrabilu- 

ter teneri & ludibrio heri farraccnis. Qiiaelachrymando 

cu petr 9 re£erret,liinc potifex motus de expedici5ein fy 

ria duceda aim adiecic.Tgit excoicatiois ignominia peit 9 

rex,rccepca bertha bercrada dimifit.In ter pris libidies lu 

douic 9 regni adminiftratione curiofiifime geres, aduer* 

fusguillerrnu nouu anglif rege q normania roberro f ra 

tri abftuierac.plrjs aliquot fodiciter geftis gradi femp alo 

fegciTit,u:avtdefgata vicSoriaanglus retro ad fuos fe 

couer terit. Vbidu venacioiindulgct fagitta incerto au 

tore rraiecft 9 Irerrjt. Fuiteqdc ludouico n5 fcgniscura rt 

belles edomadi Bochardir em mocifmoretiai dnm oble 

fam diuidyonifijlibcrcatein arccobfcflum ad fe venire 

8C dana eccfi^ illata copefare cacgic.Droctu motiacu pte 

rea ei 9 crimls pticipe mccdiocaftclli quo fe reeepac affc> 

tittEi 9 qijoqj virtute & djhgetiamathti bcllem5cis temc 

m u> 


Digitized by Google 


L&w.vL ‘ Ra Philippus primi»; 

litas poenas luir.Qui ablata caftelli lu farferi. parte Hugo 
ni clardmotenfi cui 9 fihS duxerat vxore refricuere conte 

Ludouk* 
ecefiae 8C 
pacis tur- 
batores 
punit. 


Gometu 

imfnaflu 

Wine. 


TheobaL 
duscapa» 
niae co- 
mes eon> 
tra Ludo 
uiam*. 


eu inarcc obfedit,fed crebris iibrib 9 farigac 9 ^ cocinuo to 
nicruRrcrrit 9 miles, relifta obfidioc 8C parte caftrOru in 
ccfa/fefug$ comifit,a q noludouid reueretia/no clamor 
no pcesfueiete coemere potuerunEa re t5ta indignatio 
ne cooepitLudouk*/vt Pandos repetes faepenumero di 
ceret,prilcbri 9 effe crudeli morte fi noefta enet occubere 
g cu dcdccoreviti pducere.Tgif nouo exerdtu cotraifto 
bcllu redintegrare cotcdit .Sed m athei 9 bellomotefis gna 
rusfhiltu efle maioruiuflis no pere,amicoru interuetu, 
8C lpfms infup Phdippi amftorirare benigniore habuit lu 
douicu fariffaftione incdmodoru exhibita. Elbonc prjte 
rea roidacu laudunefi SC remenfi clero f requete vim in 
Gerebat ad pntam cSptdit. Pari quoqj virtute lconctu de 
magduno aurelianefem ccdefiam turbStem compreflit; 
CP f r hos itf dies guido de rupeforti primae nobilitatis 
homo aegre feres filia qu5 Ludouico nuptui dederat di<« 
uorrio futfle dimiflam /ppterea q> cognariois gradu lu* 
douico coringeretybdli occadoes quentabat.Nec defuit 
maliuolo hoi ad fiagiriu fodus.Erat in mma flumine ca- 
ftcllu gomeiu. aquis murifef muniriflimu. Cui hugOpo 
ponus praeerat guy donis feAator. .Hic <p fec 9 pubucam 
viacaftellu firum eilet^ibduftos a mercatorii) 9 equos tn 
arce fuftuleratfa re indignatus Ludouicus cu prjd3 po 
ponusnoredderet,adcaftellu copias r> tpe celeriter con 
cra&as mouet.vbi du aliquot dks diftinef .guydo de ru- 
peforri de obfeflis folliritus a theobaldo c3paniae comite 
per richardum fuae factionis coforte auxiliG petit arc$ im 
petratJpfe inrerim aliquot regni loca incurfionibus po 
pulatur . At Ludouicus cognito thcobaldi adueritu, ex 
finitima gomeyo gente milite raptim colle&o in ctv 
mitem inftrufto agmine pergit , Quem profligata ma-* 


Digitized by Google 



ReSc Philippus primus; F oJxxxflf ). 

E i arerdcospsrcc infugam verrit Jndc reuerfusviftor 
idouicus catellum recepit. C Acceffit ad hsecalia ab 
Hobaldo turbatio qui fand? ferennae caftcllum quod in Hohald* 
biturigibus ad lemouicenfes fpeAar incolens birurigum in bituri» 
agros cr^ismcurfionibusvaffcJjarJgitur in prjdato gibus. 
remprofe&usLudouicusin confpeftu hoftium cafrra lo Offidum 
caej^etniiebat eum locum riuulus auem hombaldus ad egregii 
VtrScJ njpam° caj pabat.&: quovadum erar/ne fracopa militi». 



dum fertur,quem SC alterum qui iuxea erat inproflucrv 
tum profternir.Quibus in alteram ripam elaphs, Ludo 
iricus qoa vadunt cfle intellexit trarjciensin hoftes pro 
peiam attonitos irruit. Quem infcquentcsfrancihoftem 
ad cafldlum vfcp profligaucrunt.Hoc euctu perterritus 
bombaldus fe & fua ludouici poteftati permifit. Recepto 
CaftefioLudouicus hombaldum in turre ftampenfi cuflo 
din iubet.His diebus Robert’ de bruxello in agro pifta- 
uen.£odfeuraldi monaftcriu a Petro pi&auorif tpifeopo 
adiut? infiituit opus mirificum 8C celebre. Haec atct: alia 
ftrennue gerente Ludouico,Philippo melduni aegrotan 
tem vita deftituit. Cuius funus rcLgiofae curans Ludo^ 
ulcus, addiuum Benedi&um 1/gerenfem extulit vbifc 
delegerat fepeliri. labente incarnationis dominica? Ao ■ • 

nocentcGmofextofupra mille. Philippo adliuc viuen- 
tccum perfyriam atej paleftinamchriitiani a mahumc- 
O' cultoribus dirisincurfionibus prj mcrencur,ingcns ex 
ptouindjs orbis chriftiani militum & popub exercitus 
infurrexic in fyriamcp profcdaefLCuius bona: partis du Expedi* 
AorfuiiGaufrid* dc bullona’ 3£ Lotharigiae dux comi-» tio hiero-* 
cantibus eum fratribus firis, Eufiatio 8C Balduyno.Qto folymito 
bus fe comites addiderunt. Anfelmus Richemontus, naagau-* 
Balduynus mandum comes < Robertus Flandrcnfis . frido bul 
Stephaniis valefius . Hugo magnus, Philippi regis,fra- lonj duce 
terviromSdoru comes J&obertus normanoru dux.ray* 

maiij. 


rGoogle 


Libcr.VT. RexLudoufcusGroflu«< 

mondus tholofates &C alij coplures . Duxit no minus fc* 
gniter copias pct^heremica cjuibuspdicado hortldocji 
alm dabat/ inter pr^liates fortiter milit3s.Gaufrid? au te 
cui ad tSlSgldiuturnSq; milidS no fup petebat opes bul 
lionccaftru quod in leoaqseft oberro geris cpifcopovc 
Menefiti dit, acceptis milk 8C trecentis argenti marchis. Mertefes 
lih frm. prj terea qui ad lotharingix principatu pertinebit rece- 
pta ab cis grandi (ficuti ego accepi)pecunia,fui iuris efle 
permifit, quod non fecus ac recuperata libertatem hafte 
nus feruant,8C conflanti virtute tuentur» 

Cotentio A tr is funere digna pietate expleto, Ludouicut 

de loco H fi^^&fipopularibeniuolentiaiuuarennyTon paud 
vbi rex fa » wggf; tn ex regni primoribus fufpefticuilli edent, co 
craridc- “ >jfes ~^filioyuonisCarnotenGiiepifcopi confeflimau 
bwt, relix conucntu habuit.Ibicg couenienribus ex Senonenfi 
,puincia SCv icin iorib 9 vrbibus epis,regijs infigndbus or 
natus rex appellatus eft. Quo ri tu vix exaAo, ec ce a re* 
mis rniiTi ab archipraefuk nuncT) venere,in mandatis ha-* 
benrcs dicere remenfem calefiam vn3 inter fracos efle, 
vbi reges facravndtione liniri optima cSTuetudine opor 
teret. Sed cu facrS ia miitcrui abfolutu T tellexerut,obmu 
tefcenres irrita legatione reuerfi funt. IC Nec regi nouo 
quies diuturna fuit.Gingo flquidc ruffus.&Guido cre- 
ciacus eius filius praedis aflueri,&quib*dolrrctq>caftcL« 
fcudoco> lo gprneij fppliati a rege effient , aduerfus que eudo cor- 
c ° r " beti comes fupperias fratri mittere recufaflct, infidias eu 
bel) a giiv doni parir, eitq; relaxandi animi caufa venatum prodeo 
gonefr»* untem inuadunt . Atquin vinculis in arce firmaris bal* 
,re Z. u . v4 duini cSnciunt. Qua re aTaduerfa eudonis amid ludoui* 
narioi in- co i niur ,2 f u j dnj renirdant. A drjcicntes cum caftellanis, 
oinf Ct ” *** cum opponis pepigifle , feeos dum aduenirent 
* r * in caftcllum admifluros efle.Rex igitur pauds ne ab bo" 

fle dignofeeretur addtis,ad firmitate contendens Ahic^ 
linum cu quadraginta equitibus prjmitr it.Quiper doij 
te ad hoc paratu Irrodu&i , flrepitu & fujf/urrofuo cajiflf 


Digitized by Google 



Rex Lu douicus Groflus. Fo.boqtv; 

lanos rri ignaros exritarut.Quo faAir eft,vtnoAu &via 
ru anguftiapr?pediti qui pr? miflfi erat retro abire com- 
pulfilunt anfelino capto,que vnacii cudone corboliano 
in crgaitulum caftellani demifere. Fuit ea re fupra ejere- 
di poceft idignat^ludouicus.Idrirco feftinater ,pperat ca 
ftelluobfidere aggeribus quinq$pcr circuitu ereAisJPer 
ea obOdione coperto q>guido credacusvariaco freque- 
ter habitu ad obfeflos d5 introire tetaret ludouicus arc€ 
oppugnat. Qua re rertiti caftellani ludouid ptSti fc pmi 
(erc.Quorualrjs fcrrunisoTbus mulAari,alii carcere lon- 
go affliAi morte obierunt. Receptis ad hunc modum ljs 
quos hoftis vinAos tenebam ludouicus reliquis metu in 
cuflit.CScd aliud difficilius mu» bdlu ab anglo rege ex 
ortu eft.Eode tepore heric 9 quart* «nglis Iperabat,cuiu* . , 

nomi gridequidefuit.de quoherlin*vates anglus vati ®**“ * 
cinac’ effc perhibet qui inter anglos diulatwis no medio ^2“* 
cre nome obtinuit.Hic hiricus ordinatis apud anglos re 
bus,cu in normannii anno dnicenteCmodednjo fupra 
tnilleGmOveniflet,arc€ gifortij quae adepti annem inter 
francos normannoiq; lidnes eitya pagano arcis dnovi ex 
torquet . Quod faftu poftqrefciuit Ludouic 9 legatis ad 
hericii miffis petit/arcem aut reftituat aut diruat. Sed ad 
hoc vetu eft, vt cSuetu apud plitas habito reges de hac 
re colloquiO inirent. Cu ad defignatu confdio loeu reges , 

acceflTi(Ient,ludouicus aliquot ex fuis aAhenricum legat. 

Cui 9 lcgatiSis primarius ad huc modu locnt? fuifleghi- 
bet.Cu normSniarprindpatu Herice ex FrSc* rege rece 
pifli, iurduradoiter vos fandtu eft vter veftrii gfortiit Oratores 
arce aut brayu occuperet,hi$Tfra q rtfi occupat? arc* dif frand ad 
ea dirueret.Qd* paAu qnquide puaricatus es, fkepit i Henricu 
yt conditioni obediens arce gifortq quaocojpatam t«- anglunu 
n^olno pftemas^qu?» dana intuliiti copcfes. Si qfpi? 
pe tuis adpft qui paAfi neget, gat 9 eft rex aut idonds re- 
iiibusid ,pbare,aut hellprtfuam agitare.lifc cum HeriV 
<$jwciaftc : c lcg.ati,nj41o ejtpeAaco refpofajad r«g5 f< W 


Digitized by Gobgle 



Liber. VI; Rex Ludoufcus Groflus, 



ceperfirt. Quos ,pten 9 fecuti quida ex norm5n(s,rege Ipu 
denter coucniut,codidone(cuius merionc fecerit legati) 
£negantes„pptcrea litigiofam r€ iudicio decemcda efle 
Mitrutur igif i teru ad rtericu niicrj qui certam? fingula- 
re aut beliu idicct.Quib 9 refpodi t angl 9 ,fe id quidefacce 
dete,p tpe occafione)curaturG, ifam bois efle fe req; oem 
fua incoftanti fortunae velut akl luderet comittere. Ad 


haec Henrici verba tumulcultes franci, lembus quibufdl 
pradjjsin normanos rocurrut.Sed cu no*fuj>uenies pu> 
gnl diremiflet,diiccde te gifortiC angfo,fr5d caluu mon 
«c petunt.Qui fub dieifequentr iticc correptis armis gi- 
fortiu expugnare cu ftatuifEnMnde funt(normannis ese 

oppido crupetibus)reF*<l&Hocvcdiatimus inchoatum 

bdlufcdo fidem anno finem cepit-Guillermo Herici fi- 




arce cuius caufa digladiatu erat, liberi ludouicus dimifit; 
Cr udele C Per id cps inhumanu (acinus afoceroin generi! patra 
faftan, tu filetio pterire no polium. Eft em tum fceleris atrodta 
te»tum fuppiicl) grioritate cognitu dignum£ft proxime 
fequani eoitarupes , in cuius altifiimo iugoguydo gdS 
nobilitate Ifignis arce mffitiflimIextruxerat,idito a luo 
Rupes noie ard vocabulo J^upes crh Guydonis etia nue appel- 

Guydo laf,in ea c3 aliquot (oculis ipie primu , dtide filq eius duo 
Dis, fucceflu tgis habitaMent, vicinos populos pdis affligetes 

guydo tandem alter haeredi rario iure arce fufeepit . Qui 
maioru fucari vitii exofus,ad humanitate fe CDuertityaii 
ftavxor* guillermi cuiufdam potentis normani filiaJuc 
guxU^mus normana perfidiavfus,gefieroinCdias ponit 
C^rfOmS arceilli eripere poflet. SateUmb°igi€ (quos lo 
rtds fubfaeis inftruxerat)fecu aflumptis in facdlu quo r i 
diuinl auditurus erat gener contendit. Ibi Gmulata pie^ 

tate gfidus focer dii veniente cu vxoregeneru intuetur 
occupata facelli ianua guydone fummouet.QuZduiate) 
jite ^ladrp cofodiunr, mifera vxorin vira humi prodi 
bente fe ,pfttmi t,pr5pu oinovulncra quj marito inferi 


Digitized by Google 


Ra Lucbincus Groflfu^ FoJqocvi» 

ret fatdlitesmfeexrige, aut pietate atcj mia ferodSco-* 
pcfcere tyranoru ♦ Sed fruftra gladijs diftriftis lachrymac 
obijciutur,interimitur auftore focero gener.Ee qui in ar 
ce inueri funt ad vnu oes nccantur.Pia autc vxor 8C viri 
8C fuo cruore mades, fe ad viru reptando vt potuit illa - 
pfa,du mortuu maricu gemes ofculafypfapiteroccubij 
i t .Poftq ta atrox flagitiu i vulgus delatu eftjBrutimi lo^ 
co ,pceres fceleris Imanitate excid/veriti ne agi* ope 

guillermo ferret/ cotrafta ex agris qualicucpmanu arcc 
citcufi/tut,mi(Tis ad ludouicu feftinanf nucrjs,quid de ho 
sniddis agedu ftatuat inquireres. Rex crudele faftu dete 
ftatus mandat eos grauiflimo atq^ ignominiofo fuppli^ 
cio afFidCum ad arcem aliquot aies^peeres cofedillent/ 
rebus fuis defperas guillermus,colloqirio Ipctrato poliis 
cef/fi aliafibifuifcf} fede det, fe loeu i potdtatc obfideri£r 
rebcfhjru ♦ Coplures ex ^eribus ^mifliim admittentes 
dSt fidem pofiulata complendi.Qui in arcem recepri re^ 
liquf mulritudiniobGftere nccmgreflum ^phibere vale 
res,fidem dat5 feruare non potuertmt,quin furenriu mo 
re beluaru cohors intus irrupensfacelbr*«laniar, cuulfis 
quorudam inteftinis alrjs per fendtras prpnpitatis, quos 
qui foris aderat l5ceis mucrombufca exdpiebat, Exfeduf 
au te guillermu fiagirij auftore corde prfcordrjfc£ euulfis 
crudelivtdignuseratmortcnecauerunt.Ocdforuprf^ ^ 

cerea cadauera cratibus ligneis impofi ta in fequana abie^ , 

cemnt,vcfecudoflumineRothomagum delata, dignas , , , 

fuo flagitio penas lirifle ceftimoniu normanis daret ♦ Ad 
hanc impietate philippus Philippi regis nothus guiller^ phflippt» 
mo fautor fauifle creditus eft . Nam a rege tertio voca-* fpurius* 
tus,fiuc confcientix metu/fiue coccptx rebellionis con^ 
cupifcentia remoratus parere neglexit/ amicoru potetia 
frctus.Sed repugnantem 8C magduni obfefTum Ludoui 
cus caftigaui t. €E Eode animi robore Hugonc puyfliacu 
qui carnotefiuagrupuaferar/ecclefiafqipdabat, nccjfu^ 
peris necj holbus indulgcs in caftdlo puyflfiaco coprx-- 




Liber. VI» Rex Lotharius Groflltf. 

hcdit^t<$ ad crftru laudunu I viculis habuit. Vn poftca 
Corboliu liberatus eft,corbolijarce Ludouico gmifla^quatlicobal 
. dus c5paniae come» cudone defun&o occuparcvehemc- 
ter araebat-CAt hugo quietis ipatics/ & datae fidei obii 
cus,cu in flandriaiterfafturuhjaouicti accepit, captorii 
cheobaldo & Herico anglo coii lio,puyfli adi quod diru-> 
tu frici refiquer5tiftaurat.Theobalduqj& normannoip 
no cotencdS manu in caftellumadmirtit.Necfuaferu»' 
re contentus. thurium bclfif oppidu copias ducit atc$ob 
fidet .Ea re ad Ludouicum delata a flandria, quoiter ha> 
bebat reuertes^d boftes exercitu dua' t.In aduenientem 
theobaldus erupriSc fasfla .peredit Sed fracoru potentia 


_ — _ in arcefe recipere copulfus eiiCEft in confpeiSu puyflia 

VW*" d tumulus terreus que occupare cu ludcujc’ fefhnaflet, 
in eo caftellu magnofuoqt periculo extnuqc.N5 in eum 
vlqj locum ex arce putari iaculis8d fundiscmiffuwv 
ftros hoftis appetcbat.Caftcllo abfolu<a>$fidioc$ & qt A» 
tu ,p tepore opus erat corneam inftrufto,r«x thuriu ve- 
nics nouas copiasparar. Ntacc$j>i3uilladuccsa theobal 
do armis Tpetif . Qui q> militu nuero fugior efiet.de vi* 
ftoriafennefecurusfuisaJos facit. At cotrafracusoiaii» 
virtute ponens hofiem viriliter excipit. Promoto pr^ 
lio cum ad Rodolphi viro madefis tentoria theobaldus 
. VeniiTet,rodolphus St vos Iquit bnefcs ia primG in viro 
midos audetis ^xairere. Atq» ita locutus in thcohaldum 
a capan injpcni fadc.Qui ferods hoftisin curfu remrus, adfigni 
comes iu £ cr a fuos omnes cduenire magna vocc inclamabat. Qua 
paratur. cC q franci refumptis animis adeo ferociter prae 



■ySC Hugo 8C puyfiiariiinl 
gone aure fortunis otbus deftitutu dimiGt,arce adfolurn 
qcciia,Rcliquos couiurafionisconlcios vd morte afjoa* 


Digitized by Google 



Uoc Lu(!ouio»grofiuS Fobacxvij. 

vel hereditrab 9 dM*Wfetut.Dfi his reb 9 ludouicus occu 
paf Thomas detmrla ftuped* Imanitaris lacro laudunc Thomas 1 
ton clop are* ipam vrbe mul ris icommodis afflixit di- de maria 
ux markwplok&ararCp a diui ioanis mooafterio crecia- latro cie- 
<o nogctockerepdsrv/bi excruftis p ambitu turrib 9 fbffif ruaffligic 
mpr acfidi inpofagratjBx quibus oppidis icurfioncs ere- 
bros feclis oiapopulabatur. Cuius iniquitativtoccurre 
mfdemtconfiKo frgcoru facerdotti vilne indi&o vbi 
toontifids maximi legatus affuit.Thomas abfens oimili 
cue dignitate exuicur:atc$ holm coione interdidtur.Ori 
tib* ludouicu face rdotibus i thoma expeditione recipere 
Quotppribus adduftus rex ad credacum caftra ponit; 

Necmuko negocio oppidanos ad deditione compellit; 

Indcpihil cuftatus nogentii aditrvbi thomas incolebat; 

qui paucis iupra diebus laudunen.antiitnc galtcru tcplo 

per fumma iniuriS abductu oculis priuaueratrfiC mox ne 
cani in proximum agrum nudu prfi mandauerat.Cu- 
jus flagiti) magni tudle indignatus ludouicus arcem V' 
tenus oppugnare iubet.Qua recepta eos qui thomaeucf 
uiebSt hircis appidit.CRecepit ptercabdlouacu : quam 
lancdlinus doni martini copics» fe ptinere iadancopi 
fi£ ipe in eccfias caruc$ mimftros Ipia crudelitate graffa^ 
batur.Fercteludouico ta diligeterop€ tutelae^ dei lacer 
dotibus venit adetfex biturigibus alardus gudkbaldus 
ab archenbaldo miflus quf haymo borbonl) dns portio 
ne ad fe prineris hereditatis fpoliaucrat.Erat em archen- 
baldushaymonisexffenep06.Igf poftubtreg€ ius i ea jq a _ mo 
ci diceret pariter auxiliati eccfris atqslopibus quibus 
multas calamitates haymo meoflet. Alardo harc nutian 
te ludouicus priufg d nane iniuriagt occafionl armis de 
certareftuymonl aa fe vocat.Non parite I caftello ger 
mmiaco qcf muni tiflimu (ibi haymo milite 8 C commea- 
tu Struxerat ob(idet.Nec obfidionem diu paffus quod 
remerariu iudicaret potenti regi contraire petit ad tmt 
irefibi liceat. Ad quem denudo fugeflio venieps: relido 


Digitized by Google - 



Uher.vi. Rex Lu^oujcus grofliif 

in Iudoufcfptate caftdJo' venia accepitvdeduftidcp i frl* 
riSpubticoiudidonepotiq abftuleiatrcdderecondenafj 
CHis ,pfpere aludouico geftis maius aliud bellu Icidit 
Bdluab Hcric 9 aglus qui norm5nia tenebat adiudo fibi chcobal 
henrico do capaniar comitc'cu 8C pecunia 8C dignitate di ludoiri 

anglo. co certaret frico fubcfle recuiabacEft opidii quod aqug 

nicafrj icobe vocat epta flumie vndjcf aliitu q iter I nor- 
mania eft. Id breui miitu manu pnuflsdbdcxikus fuos 
occupatu mitdt.Oppido recepto rex kxu q> bello i nor 
manos geredo ydoneus eratrtumbus firmacarcjpfidiil 
imponicmox qnquidc angkis ad colle qui poftca male- 
ficus appellatus efccaftraliabere nudabat, augere dC ipc 
copias lftinrit.Conuenere ad rege iftrufto milite baldui 
nusfladrefisSC fb^andegauusraalijex francis plurimi 
,pceres.nec minore conatu Sglus ad eu que nuc memo- 
raui colle cafteliu extruxit quod ,ppugnaculu aduerfu» 
fracos efle l pofteru poflet.Poftcj vero parato iuftoexer 
citu ludouic* anglu inde abqiTc cognoui trillo fub lucem 
profe&us cafteliu expupiat atcj ,pftemit.Fuit dcide an- 
glo fortuna deterior. Nam tribus diuerfis locis afirScisi 
peditus.Cui primu occurreret haditabatJocus em a coe 
nomanisjudouicus a pontiiriaco,& balduin* aliudeHe 
Hcric’ a rid* iuafit. Accedebat ad dira fortefuo^t defecbo,& ^ru 
fuisdefti- dSaulico^odiumitavtipenufqfecurusnoAumScufto . 
t 9 B aldui d*»in armis excubare in cubiculo priperet,mucronem<£ 
n 9 flidrc- ceruicali fupponereiterdiu au t gladio (emper acdnAus 
jj srna ] e familiariflimos quofq; domo Cne enfe egredi nopermic 
curato tebat.CDu his malis Henricus agere£,enguerracP caluo 

vulnere i moteCs ho diues& militiae infuctus eudeliu cafteliu (,pdi 
ccri j t » coribus normanis )anglo furripuit£x ^ interdii copioC* 

manu i virinu agru erupes aduerfus anglu plio dimicas 
re non formidabat.CAt poftq in cuiuiaa arcis obCdio 
ne reGftens balduinus flandrenGs in faci? vulnus accepic 
quo mak curato non multo poft tempore interijt. 
Simukj defeiuit a rege focus andegauus dataguiller- . 


Digitized by Google 



Rex Ludcnriois grofliis.' Fo.btxxviq* 

tno Hcriri filio,filia vxore.Nec tn hisauxiHs defticut* 

rex aio i tabuit, necjj defti cit anglu normanoicg perfcqui, 

ita vt pofiris aliqn ex aduerfo caftris boucardusmonmo 

rentianus 8C girido claromonten. cuneo fafto ademho» 

ftiu puadcres normanos ad pedite milite retro abire co» Nota Vig 

pellerent. Quos infecuti fr5ci,non q hoftis loco cedebat, error em , 

fed in conferuffimi aciem deferto ordle prouetfh' mox 

terga verterunc.Quos rex cum continere non potuiflet Diueriu 

lentilfimo ad potuit agmine ne difceflus fugae Gmilis ca ftcllum 

ViderennvuideliumfecotulitJnde receptis ex fuga (iis vernoliu 

n ouifc£ copijs coaftis: itaj: in anglu mouetracqj intereu» 

dii arce diuertj incenfatvernoliu ,pgreflus cu oia igni fer 

rocj pderetranglus tn in acie non pdije. Non inucto ho 

fte iudouic 9 ! camotos(qui theobaidi dicionis erat) impe 

tu facictalo duitate defoladi.Sed occurrere illi cu interio 

re diuae Mariae tunica clero religiofus rex iram depofuic 

<LEade tepeftate zelaCiusfecudus pontifex roman 9 Hen 

rid imperatoris furorem timens(qui italiae clades pluri» 

mas inferebatimauririiiq; bracharefem pontificem cfle 

_■ v • 1.W i/.j * - j 7 c J 




lonae cu appuliilet: valitudinarius ex pleureG faftusrpro Henricus 
perante illi obuiaLudouico duniad moritur.Cui fuffe» quartus i 
«ftus guido viennen. andites ac Calixt*fecudus appella» grator t 
tus ope 8£ potentia Ludouici adiucus:romam(excipien» co 

ribus cu magna laedda populis)fe contulit. At henricus 
tperator aegro aio ferens pontifice a f ranas in vrbe de» K 

audii efle:confiituic infeitis copqs rem os pdere(vbi con 
dlk> eporu habito pontifex eu excommunicatione per» 
ftrinxerat)Quod quidc facilefatfhi arbitrabatur: q>Hcn 
rid angli filiamvxorem duxiflet. ConGlio imperato» 
risad Ludouicum rdato maioribus quamfolitus erat 
copijs comparatis grandem admodum exercitum con» 
flat. Icerim dum deledus militum haberetur: diuum 
dionyfium petit atefc praecatur vc Obi regnocp aduer» 
fus hoftem tutor aific. Sandorum autem corpora quae 


Digitized by Google 


Uber.vL ReX Ludouicus groflus. 

munitiffimo loco afleruari folc t edud e feretris iuber.vf 
feda veneradacg his qui aderit «pcerib 9 & ppFo. NVoxcfj 
fumpta ex altari aurifllma (id em peculiare iignu regib 9 
Aurifla - francis cfrdum difFidlle aliquid I potentem quepiaho- 
ma. ftem fufcipiut.(Igitur hoc inGgni omat 9 rcx remos pe» 
tiobiadesinftruuntur. In prima retni acq; cathalaunl 
ludouic 9 duce theobaldo cSpaniae comice funt confti tuti, fecundi 
ades in^ tenuere aureliii arq; ftipenfes SC ii qui ad ditione diony- 
ftndr. fiani caenobrj pertinebant. Tertii fibi ducedi ex pariftjs 

8C finitimis lods ludouicus defumpfit.Pauds deinde in- 
teriedis diebus aduenientes magnis copqs init rudi gud 
lermusaquitaniarduxr&niuerncnfis comes inprlaacie 
collocanlRadulphoautviroitiidoque militG delediff} 
ma man 9 fequebarur dextrum cornu pidauis finiftru af 
fignacur.Iracj: ta multus exerdtus fuit quatus a nullo fu 
glore fricoru rege cogatus fuifle ledu (ir.Sed hcnrico i- 
Datori animus e&guicqui poftq francorii ingentem I fe 
Delii apparatum accepit relido negoeio timide abfceiTit. 
Huichenricovxoreratmachildis henrid angliae regis 
fbror.Quo Gne liberis defiindormachildis norminia re-* 
uertes fecudo nupfit gaufrido martello andegauoijj tu- 
ronorumq;& cocnomannoru coniiti.H inc ,pgnati funt 
gaufridus plantageneftus & guillermus longaipata. Ter 
tio filio hcnric 9 nomen fuit qui angliar prarfedus rex an 
degauiam cu cocnomania 8C turonia poiTedit. Clntcrca 
• dii naec apud remos gcriirur Anglus fpe bn geredae rei 
njotefor di? ludouic 9 abeft addud 9 fraciam vaftare contedit.Scd 
tcfisheri- opera amorrei montefortefis qui tuedae regionis ca reli ' 
ci! pellit. <fhis a rege erattanglusTg^tifuodlno repellitur. C Ale-* 
arucmiae mano iperatore fuperato.Ludouit 9 e xcrcitu d imifi t attf 
comes a< j dionyfianum coenobiii voti compos venies gras deo 

malus. & fandis martyribus fupplex gfoluit. Quorum feretra 

fuis humeris in teitudinem vbi diligenti cuftodia feru3 
tur depofuit : donis compluribus religiofe exhibi -* 
ris. CDedit poft hacc alteram belli caufam aruemorum 


Digitized by Google 



ttcxLu^oU&uk groflu u Fo.lxixte 

fomes qui farto daromote vrb€ <po abftulcrat. QuSiri 
luriS ab anafurcad fc delat2 mokftufimc rex tulit.&pro 
moto? comite valido cxddtu duitate recepir,rebus,in< 
epiri SC cdmire copofitis.Sed diuturna no fuit pacis cott 
durio reriouStib^aruernisbelliT.ln cj moucs hjdoufc* qq 
fi aetate ingrauefcereqdchortitibus expeditione amicis 
. Valitudine diflimullspergitJn ea expediriOne vfus eft gjufll&n* 
maxime opera Caroli fiandreGs & foci andegbuorfi du aquitan 9 
ds prarterea britonid atq? amorrei, rei militans apprle dux op€ 
periti.ftfiM apud niorttcfcrrSdd duob 9 drdter pafTuu fertarucr 
tnilib 9 aa CJaromontf diftS te decerptio fuir.Oppido re nis. 

(ceptd cu ia aruemiaois regis dirioi fe dederet. Affuit c3 
ingentibus copijs guillermus aquitania? princeps fuppe 
tfcte ariiem»laturus,prbpterea q> hi ad ducatu dus perd 
nerent.Qui ex Vicino monte caftra kidtniid conteplat 9 
quai inplanid*l<jcataer3t,coppias apparatuq: admirt- 
tus,ad rege nucids rtiittiqdicere fe quide iri eii nihil deli t 

quifle cuius Optimo iUre fubdi tus eilet,fed ratione moue 
ri,vt comitis arc^aruemorit cSm meretur dui i fide eius driacotm 
perfifterent.Si quod ab illis peccatu eflet,dedu<fhiru fecb comite, 
mite a quo mnlcfaAoru ratiOne lege iudidocjexigat. Si jkfchafd^ 
regi ita placebit, daturos illi aruernos non contenendos &berro- 
obfides.Nuncijs audiris reX cbnCltum ex fuis capit.tgi- tf 5 ort1 ^' 
tur receptis obfid His,pacec£ refututa,conuentus aure- *** fterfc- 
Ikeindidrur. CCuminflandriam exaruemis Carol 9 < ^J rc *pu 
comes reuertiflct,coniuranone quorundam apud bru- ™itur. 
gas flandrifiniigne oppidii,in ecdefia fandi donari a Bo 
cardd prfpoCti ecclefij fratre comes Carolus ocdditun 
Qui em primi ica ecclefia dignitate gerit pratpofitusiap 
pellatur.Quo dtectabili fado ad iracudiam gmorus Lu 
douicus,brugascontendit,ecclefjamqueybi homirid* 
tanqwiminarceincolcbantqrcunuallat. Ex quafefur- 
rim furripietires bochardus 8C bertopus, ille fugiens de- 
prathenfus oculis orbatus eft,atc£ ad pdum deligatus ia- 
gitri* in fadena eius adis cum interrjifct in rotS alci (luno 

iti. 


Digitized by Google 



Liber. V7; 


RexLudouiem grofluri . 


tigno fuperBxam tartej ad fpedaculum fublatusrroox iit 
fordidilTimam cloacam abiedus eft. bertopus autem a 
furca pependitrappcnfo cum co viuo cane qui ftimul» a 
nificcasitacus in bert 


cari 


Guiller^ 
neds 


m 


auctor. 


Thomas 
de maria 
puni?. In 
nocetius 
fofs. 


Philipp* 
Ludouia' 
fili 9 de 
turbat 9 
moritur. 


iccagitacus in bercopi facie fures pedete laniabat; 
SC interdum ftercore perfundcbat.CRcliquos quos i tur 
re edpraehendit c turris faftigio praecipites dedit vnu ve 
rofylaacilli nome erat)cum fpe viandi periculi mena-* 
chacum profiteri pmifllet: captum laqu$o ftrangulari 
iubet.Eius fadionis audor Guillermus notii’ qui vpras 
fe receperat poftq Ludouicum adfc compradienacndu 
properare intellcxitredudis ex oppido trecentis deledia 
milipbusrcgi occurric.C Ac partita adcmilittt Ludo** 
uici altjin hoftem concurruntralqiaarcesn per potricum 
confcncienribuscaftellanisfc conferunt. Atcf ad hunc 
moduguillermofpcsflandria potiendi ablata efraJcfa> 
telliubus vero fupplicium fumptu eft. C Affecit ptcie* 
ignominiofa morte thoma de maria que non loge a co 
ciaco regi infidias ponente interceptu Laudunu mifirtU 
q interimere homine iubet. C Venit non longe pofr ad 
ludouicu innocecius fecundus maximus pontifex aducr 
fantcfibi petro leone ab altera cardlaliupte elcdoxuiol» 
uiam progrefTus rexrcum vxorc & liberis apud iulianu 
legercnfem pontificem debita veneratione excepiucp€ 
fortunafej (uasoes pollicitus. Synodos enim duas apud 
Claromontem vnamiapud remos alteram innocentiu* 
celebrauit.Non ignoroblondum arq pia tinam feripiif 
fc hunc innocentium regnante philippo in frandamvc 
nifle, quibus frand annales non aflentiuntur.CInterhfc 
nundatur ludouico filium eius Philippum dum exrt* 
muros pariCi) equo veheretur incenjUe. Nam inter 
crura lafciuiencis atqui cum domeiticus fuus incurrif* 
fet equus ferodter ceipitans iuuenem humi deturbati, 
quo Japfu node quf iniecuta eft deccffit. Cuius morsfl-* 
cut maerori ludouico fuithtacu admonuit rerum futura 
mmfoliatumcflc.Tum em in mentem venit diuiba> 


Digitized by Google 



Rex Ludcxrictrt groflus,- Foxc i 

mrdl flamraflen. varidniu. Na d3 ludouicUfh defi bo 
naafaqn vfurpatc btmafdus aigueret,nec ,pp terea atv Ludbuk* 
ftineret.hfeinqt. cuarexgtinatia filijiceritu mufcbhrf. iunior vi 
lgi<c3annordplen 9 efltt,plurfmifq laborib^affe^ex uo patre 
amicorft cofiliO ludouicfi alcerO filnl q iunior appellatus coronaf,- 
eft in cofortiu adminiftridi regni aflumpGt, remifcfc de> 
duftG regia vn&ione atc£ cordna eu Ifighiri iubet .Inde Bonauaf.* 
ParifiiJ reuerfus pt^^refciuirtheObaldu clpaniae comi lis diruta* 
te in pfidia per(iftere .q q in femore gtauifer vulneratus 
cfler ad caftellu boneuallis moucs, loeu oem praeter c<X> Briflorte^ 
nobiu dirui t£>ari ite ruina cotriuit caftellu reginaldi q£ tu caftel - 
theobaldoparebat.Poftremavrro ludouici expeditio in lu dirutQ 
briflonetmu quod ligeri fiuuio finitima eft fuit, ob dni 
fniquitatf q vias publicas mercatoribus pff eludebat, de 
folataigifarcc di valitudine BC quotidiana tufli labora* iVJStritar 
ret apud morricardir decubuit. vbi coplunb 9 epis accer* 

(itis poftq cofeiTiois facram&o cofciam rmudaiTer,cofer KdMo|> 
ri fibifacramf ta eucbariftii poftulauir. Intcrim du ad id 
fc parSr facerdotes ipfe veftib 9 indut 9 SC cubili exurges,' 
obuiSfacerdotiVpergit.Recepto cctkfticibo rex ludo* 
nicG ad fe vocSs regni fc adminiftradone abdicauit. haec 
pr^locut 9 ego inqtfudouice regnu quod male ipfe ad> 
mTftrauitibi comitto. tuere quo adpre fieri pottrirdef 
miniftros. inopes fbuc. viduis atq orphanis fubfkLG fer* QuorftdS 
toidaec poftq dbdflet fupelWhH regia oem p ecc letas ordinum 
diftnbuit 8C egenis erogauit Ludouici gfiaeatq optime origfes 6C 
fodicirati dari plane potplf rofqfuo rpe ordtes aut origi incrcmcn 
nem aut magnu fdiraris incremetC accepiflr, mte r quos ta. 
funt cluniac^fiu quib 9 Iodi dedicarq extraxit Guiller* 
mus pius aqcaniae dux in territorio macifconeft regnate 
carolofimplid cu Adrian 9 fccfid* apficae fedi pr^fideref. 

Hui 9 aut Ludouici fge ordo eft loge dilatus hofpitalario. 
rfi prj terea prsemonftracefiumq arq f cplarioru fan&if* 
fim* inftitutiones,quae non fecus ac Vitae & morum lu* . 
minar ia in orbem chi iftianum efFulferunt. Quibas fp!f 

n i». 

s 


Digitized by Google 



Liber. VI* 


RexLudouicus groiTut; 

dore addebat diuu9 flle bemard'’ clareuallis pnWabbtf 
qui olcruloco fagi frondes defumebat,& pane ordcacecr 
admixto millio & veria vtebat T alis diu fuit religiofi* 
bcnbus viuendi aufteri tas Si parcimonia. Sed vbi poflef 
fionibus awfti jpuenribus ditati (urrt^apud fucceflbres tU 
lorum virtus Si dei pietas elanguft^cavt in lutn paard> 
monia,in fupfluas opes paupertas , in faftfi humflitasd n 
lafduiS corinfiuayn cofufionc ois fcrc ordo nucnuc vcr> 
CartuGc- fus parui habeaGCartuGenGu guocj duriilima aufteri tas 
it ti 36 parcimonia eod€ fare tgcdu annus falutis agcrtf .MiJ 

tefimus centefimus trigefimus ffcundus fuarGmfbtam hs 
men exhibuit.Cum aut morbo paululu leuacusludoui» 
cus cflet ad fan<3i dionyfi} cocnobiu orationis grana ve> 
ni t. Inde abeuci nucij ex aquitania detulere.guillermu eo 
nim principe copoltellS ,pfiri(c€te defunAii efle, arctoe 
teftametohsereoe inibmiffe vnicam qu3 filia habebor* 
Ea re cognita rex tefim laudat. Moxep filiu ludotricu cu 
fexcen tu auratis equitibusducetheobaldo comite & ra-^ 
dulphoviromadeficum figero faixfh dionyfij abbate it» 
aquiraniS mittit Burdegalaecouentus ,pceru habitus eff» 
atq; ibi otm cofenfu ludouic’alienora aquiraniae bprcde 
Vxorc duxit,qu5 flatim regia corona donati feinfracil 
comitari iubet.CDum hfc a filio gerun t,pater augefce» 

. te morbo pera&is 5 ex ritu xpiano folcc^nidar patrimS 
tum tapete inftemi,o6 fuper eum cruriscx cinere fignu 
fieri/ vbi 36 iaceret arq; moreret Decubetis igif in tapetf 
rex defun<fhs eft regni fui anno.xxx .aetatis aut.fac.anno 
xpianae falutts milldlmo centeCmo trigcfimo feptimo. 
Elatufcfad (atvfhim dionyfium ibifcpcUtur ,Dequoic> 

S uens epigramma fcriptum inuenio. v 
luftris genitor ludouici rexhjdbuicu», 
Virclemensxp/ (eruorum femper amicus; 

In/htui ferit paltorcm canonicorum. 

In cdla veteri trans flumen pariliorum* 

Hanc virmagnanunus almi viftoris amore 


Digitized by Google 



Rex Ludouicus Croflut. 


Fojtd, 


Auro,rdiquijsomaujr,rebus honore. 

San&e dionyfi qui feruas corpus humatum. 

Martyr SC annftesludouki (exue reatum. 

CHuiusludouicicui groflo propter corpis mole agno> 
men fuit opus eft diui vidoris cocnobiu.qcf m fuburba- 
no PariCianoad oriccem fol€ a fundametis exmnrit. Ab, 
eopterca caroli loc* riftercicfis orefis in agro fihiancften 
L ardtfjrar*cftA ccxnobiu putccJanOm agro vaftiniefi. 

Reliquit «x addaidxvxore ducis morianj filia liberos 
mares (ex philippu que f quo dclapfum incerrjfle dnrim*». 

J-udouicu <J regnu adepr eft. Henricu bellouacoru pon 
tifid. Pecru <j rcginaldi de couteriaco filii vxorc acce- 
pie.Ee PhilippQ pificnxccfi( archidyaconuque immaru 
ra mors abiumpGt.Fuir quocf inter liberos quartus,cu- 
iusnomcautorcsptcreuntpr roberd comitis pertici 8C 
drocarfi quos druydes antiquitas appellaui t . CEius re- 
gis artate apud legtefem victi porcus editus eft facie hu- 
mana,& gallinf pullus quadrupesprodqt. 
fr— jpuCceptapfis morte, Ludouicuscu res aquita- Ioinesde 
nWortSaiTetinfridappereuerti^datc^alifii tpibusan 
llreginf forore arnulpho viromandefi vxore, nos.ccc. 
[iPcrilhid fere tpsioannes de tpibus morte ab faq gin ta 
fumptus elEQuem pertinaci cofenfu franci atef germa- Qc vnu vi 
lufcriptoresacarolt magni impio ad hunc vfq; Ludoui X ‘f. 
cum vudflet eradunt. Quod fi a fide no abhorret . terce 
CumfexagintaSt vno annofupftes in terris fuifle credcn 
dus eft. Quo tpe in territorio beluacenfi fromonris mo 

'i comes 

I CX- 

iteropeftatc ab hterofojymis ve 
nere ad Ludouidi nuctjq ingente in xpianos cladem fe- 
le ifle tureos nunciarent& vrbes aliquot occupafle. Que 
res merori Ludouko fuitJEa propter vezelari quod bur 
gundiar oppidum eft contrado conhlio,recens chriftia- 
nat pietatis a tureis acceptum incommodu p Bernardu 



Liber. W RexJLudoiricug iurrior; 


Expedi-* 
tio in hie 
rufalcra. 


dareualSfem abbate qui po^ea in nuerofarvflorG relatus 
eft renudari iubet.Quo {apiencer atej; vmultiflime elo- 
cuto rex imprimis eSaritace accenfus tuppedas rei xpia- 
nx lamru(crucisinDgni afTumpto j <pmictir.quc fecuta 
Alienora vxor8£ multi ex francoru nobilitate primo- 
res eode fe voto aitrinxeruc. Ad hac loginquam expedi 
tion! ci! neceflaria parantimpacor Corardus no diiunti 
|i aio exercitii, ex fuis cogit.Sed quia diiFicilUmu videba 
tu r tam pocetes & numerofos exerdtus ex diueriis po- 
pulis cot raftos cocordibus animis c3rinere,dla vno te- 
pore fufficcre commeatura cSmunicato conulio inter 
principies coucnir alcmSnos prius/ deinde Gricos profici 
fci.Tgii p germaniS acq< pannonia duc&es cum in thra- 
riam perueniiTent,in cofpechi confiandnopolcos duita- 
tis (lationem fecere, vbi Ce ex diuturno labore refideces. 


emanuelcconitantinopoli canum imperatore conuene- 
runt.cum quo de rebus ad oepeditionem prxfcnte perd 
nentibus colloquio habito, duces itineris ab emanude ac 
cepenjnt.Quos inconftderace fecutus corardus grauetn 
fuorum ilragem ab yconij foldano accepit. Qui de chri- 
ftiano exercitu nuncio accroto grandes ex oricte copias 
contraxerat,conTtitutis militum praefodis qui conrardo 
occurrerent Graeci enim vix duces quafi paucorum dic 
rum itinere capadocia tranfmifla in terram vberem co 
r ardum perduceret monet duodecim rm dieru cornea- 
rum ferat.Cum in lichaonia per viari! angufdas exerci- 
tum gracci loco fteriUitatuiflenr inito cum tureorum (a- 
trapisciandeftino traitatu^n valla folipudine Conrar- 
dum relinquuc,atq ita c cafhris nofhi aufugiut. CDuci- 
bus & commeatu defututus imperator, a prffqfbs mili- 
tum cSfdium capit.Scat omniufententia retro qua venc 
ranrcedendum.Inter confulcdura exploratores referut 
magnas turcorQ copias non procul abefle. Quo nunrio 
perfemti germani, quos 8C labor fatncfq; extenuauerat 
de rebus fuisdefperam. Turdvcro alacres pharmonc 


Digitized by Google 



Rex Ludouicus Iuriiotv FojccJj. 

disce nihil pigritantur chriitianosinuadere donec vifto 
mpodunnxr. Traditum eft emanuelis dolo gtpfiun fas- 
cinae admixtum fuiiTe , vnde panis quo vefceretur chris 
ftianus exercitus confeAus eft.Itaqi cxfcptuaginta milis 
1>iis quos praeter pedites Corardus fecum eduxerat/vbr 
pars dedmafupcnuic imperator cum paucis ad niceam 
vrbem fit recepit . inde mulo ad Ludouicu federico fue- 
uonim duce cladem nuciat.Re comperta Ludouicus ad 
courardum comitante federico cofolandi hominis gra» 
tia venit.fuit inter Conrardum Ludouicumcf longum 
& familiare colloquium, deinde admifiis primoribus au 
licis conuenit negodum fufeeptum iuncUs exercitibus 
peragere . atCf poltquS itineris non nihil fimul profedi 
bint imperator animo repetens fuorum paucitatem /8C 
quantum illi dignitatis atepauftoritatis fortuna detra- 
Suffer , partem reliquiarum fuiexercitus itinere terreftri 
cx epliefo conftannnopolim praemitia , ipfe miri eodem 
Ce contulitXudouicus vero inde tranfiens ad flumen ve 
Ciandri caftra ponit,cupidus manum cum turdsccmfer> 
rc.Dum eo lod ftationem haberet miles francus, ab alte 
ra fluminis ripaiaculis fundifcf hoftis nofrros aquatio- 
ne prohibebat. Sed reperto vado franci flumen traijci> 
unt ,acq?in turcosprogrediunrur . Quibus partim fu> 
fis, parcimocdfie, aut captis caftra eorum diripiunt atqj 
ingentes inde opes exportant. CPoftndiae habitae de ViSoria 
eurcis vidoriae vitra progredi acies rex imperat. Ince- de tureis; 
dendi, hk mos confli tutus erat. Singulis aciebus ex po 
moribus (atr apis vnus fignifer prarf icicbarur .Eo autem Error G-* 
die Gaufridus remacinus PiAauus gerendi vexilli cu- gniferi. 
ram fufeeperat. Cui mandatura erat ad montem vf- 
a$ progredi qui in via qua iturus eflet agmen f di tus 
videbatur . Et ifthic canrametari . Signifer igitur in 
prima acif mouens , cum ad confuturum fibi locum 
ante folis occubitu vemflet, ratus parum itinensillo die 
confcciflc SC lucis facis ad tranfhuttendu montem fuper 

n.iitj. 


Digitized by Google 



pbcr.VI. Rat Lqdouicus I unior; 

eflcdicitibusvixexploratoribus n5 ,peul abefle planis 
cie vbi ftatiua haberet vitra pergit. At poftrema acies Ii 
tius incedens cp locus caftrisdefignatus ,ppeeflet, tureo 
tu infidius graui eft incomodo Ligata,Nihofics pofifl 
ader difiundas ,pgrcdi & prima loge abefle vidit, iugu 
montis occupare mtmSt. Atej; in noftros quib*eratp vi 
as angijftas in mote colcendcdum aoonutur.^tqi adeo 
Turdin vfi$ oceidunc.donec nox pradiu diremit. Abethib^inde 
nrfti*Yi fu ingenti praeda &capriuorS numero turei, recipientes 

fe nOTtri di necp de prima acie quicq cSpertu haberit, n« 

. (f gnari viarii eflfept,quid per defas tenebras ageret cop 
fultancCupi placuifler forte fortuna irpr pergere defpi* 
ciunt in planiciae i gncsyquofigno admoniti caftra fuprii 
pofi ta illic efle,ad natione aegre perueniflt. Tu piculi ma 
grutudine cognita, vr quifcf vel patre vel filiu aut ami- 
cudefiderabatifa lllachrymabacur & fiebat toris caftris 
mccror& lutftus. Redintegrato exercitu viribufi$rccc- 
Vrbcfa- PPS rex fuperaris piontiu iugis ad vrbE cui afrandsfoti 
n |, 3| ' lia nomen inftitum eft cStendit.Eft erij ad mare lita po* 

' tcns,fed agri indiges ,pprer curcoru poteri£,qui ( pximas 

arces occupat,nec finOt incolas terr5 colere. SOt tn intra 
vr be feraces horti fruftiferis arboribus cSfiti . Mercibus 
porro & cSmeatu cj mari iportinir affarim valet . In ea 
L udouicus cufex cxerdtfiq; aliquot dies curafl«,relida 
pedite qui eu fcrrafeqretur cu reliquo exercitu adfandH 
PqtI* fifH bymeonis portu mari delatus eft. vbi mare influit for f lu 
^rmcfttus uius qui antiochia interluit. CognitoLudouid aduenn* 
raymSdus anthiochen* princeps magno fuorft nfiero cq 
nutat’ regi obuiSyenir.qui in duitate regio appatu ex- 
ceptu honorabilitcr habuit.Et eo curiofius id faciebat.qj 
poteria regis fretus vicipas quafdS alapii cffareamqifibi 
inimicas ciuitatesin poteftacc fui adigere fparer . Sea vq 
tbobftare Ludouicus dicebat q> hierofolyma prius vide 
feaftrrgeref tj aliquo fe bello ipliearer. Regis refpSfo ray 
fQodus irritat’ ex eo tpc majo in fricos alo fuitdfa yt iq 


Digitized by Google 



Rex-Ludouicus Iunior. Fojccflj» 

fidias regi cSderc niteretur, Itac$ alienorS fu3 expatre ne 

ptcm Ludouid vxorcm illexit, dicere illi citu cflc fc ludo 

utcfi comitari q> eam contraccdeGafticas leges accepifiec 

pnulierc fdlicec quarto cognationis gradu d l pximz, l p' 

inde euge fcab illo fegari.Hacvxoris c5cumaci5 aegre fe 

rensLudouicus quandoquidecS ar&iflunc amaret/ diu 

fontendipeam fecum educere. Sed illa perrinad aio repu * 

gnans apud raymondii rcmanfit.Quiobrc nodu egref- 

fus vrbe Ludouicps hieruialem fe contulir.Quo eriicti- CSrard* 

rardus tptr aror hibernis apud emanuele cSftacinopoli- icogatOT» 

tanu cicadis aduenerac. ViCtads deinde fumma religio^ 

fie loris quos fuapfenria &fanguine xpsfacrauerat prin 

cipes acone maritimi vrbem^pfect j funt.VbicSuccu ha 

bito de rc comuni 8C bello concordibus animis gerendo 

confiiicant. Quattuor erit olnoin fyria St paleftina prin 


cipatus qui a prindpibus chriihanis per id tep’ admim^ 
Mnntur, hierofolymitanus cui pryerat Balduinus rex, 
Tripolitanus, Antiochenus. Et rochenus eufratem VBr> 
fus . Qui ofcfpe nSparua coeperit magnoru principum 
ppeatfpauxilrfs ditionis fuae terminos proferre,quaobrc 
idonis in gentibus quiTcg certabat principu amicitia de-* 
mereri. Vifum ante omnia eft ex vfu xpianoru dTe.da- 
tnafcum jrfidfcijPrfconis ergo voce edicitur oes CxCa^ _ - 
ream Philippi conueniant,quae fyrjy vrbs eft in planitiae 
confticuta, iundis ibi exercitibus per montem libanft or Ey PRfj 
dinaro agmine ad quartum a Pajnafco lapidem caftra- ^ ,ama * • 
tnetantur.ex quo loco qui daria appellaturvrbs proipi- 
ci poteft.Damafco / pximiftjQt complures per qj/uMffc 
re paffuum milia horti,cx quibus mulca riues cbmmodl 
ad vitae alimentum percipiunt . Eos occupare noftris in 
»0 erat. Quibus capitis ficu t detrimentu plurimC incolis 
accederer,ita adiumenri qon paru noftris affermur.NS 
c& vafri fint St aquarii fiftulis ex ,pximo amncdiriuatis 
iitigui,ofm pry terea fruduum genere feraces mulia ex-< 
fr^ibpsaa^hunenfis pabula fuppcd; we poycpanr , 


Digitized by Google 



Liber. VI; Rex Ludouktis Tumori 

Igitur ex Qmi militu nuero tribus initrudis aa' tbus,pri a - 
mS Balduynus lrierofoiymiranus.alrer5 fracoru rex c<5> 
r ardus irrigator tertii duxitJBrat ex «uifary vna ad hor 
tos via,& qua vedor arquus uh cu clitellis aut corbibus 
duri perflet. & Cinguli horti maceria terrea circunuallati, 
angulta inter vtrofc$ femita relida diffi cilem prfbebSc 
«cceflum.Et poft quidem macerias latebat farraccni qui 
per macerias hortorum exinduftria perforatas in adeun 
«es poterant fagittas iaculari, neq$ a noftris poterant faci 
le cohiberi. Ad hoc quifef horti diis tumculi in fuo fun 
doexrruxerat, quas eo tepore iarraccni 8C pr;fidijs &co 
meatu muniuerant. Et ad huc quide modum hor d arcis 
loco ab hofte tenebitur. Procedens au te bakluinus cu H* 
Io primus peruenifTer, frequentibus farracenorum {agit» 
tis tardatus publico itinere rdido^d derjeiendas cerreas 
munitiones alia via fe couerrit. Mulq s loris eff nd™ ma 
ccri^sfairaceni deprehenduntur compluribus eorum in* 
tereptiscaprifc£.Reliqui qui per hortos excubabit cogni 
ta Balduyniirruptioe fe fuge commirtut. Occupatis hor 
cis farraccni id quodfuturum eratconieda ntesjHuufai m 
qui pene muros Damafci fluit , ne in vfu noftris eflet di 
fis fagitearijs ad oppofitam ripam complent. Quo fado 
noitrosafiuminejphibebant.Scdpoh^totiscopijsdi^ 

1 gladbrinofm'coeperunt,hoftem repetere damafa^com 
_ peUunt.Corntniflumibi abimperatore;xgregiu facinus 

*-S r *$ lu memori; < pditumeii.Cu imperator pcdcs.prf lio inter» 
imperato «flfec.exertocp gladio pugnaret,farracenus quippiaigna 
rus quifni corardus elTe t eu ardifllme ^colloprjhendit. 
Olfactum Atconrardusta valido idufarraccnum inter collum ar 
mucgfiniftrupcuflit/ytabea parte ad dexterivfqtada 
do gladio hotemfecuerit.Quo admirabili eundis fado 
reliqui exterriti pliu farracei deferueriJt JRe ad ciues rda^ 
ta coeperut de falute defperaredimcjplfricjiarrinis quas 
exportaret cogeftis fugae feparaba t,at C forte Cubica op 
pugnacioe pmeretur, murofq; hoftisfugaret g muri am 


Digitized by Google 



Rex Ludouicts Iunior; FojcdiJJ. 

bitu qua obfidio erat tigna bon? crafficudinisiintravrb£ 
cofti ruunt vt hoc repagulo impeditus na des dum obftS 
eia dimouerec ipG fpaaum haberent dimigridi.Sed non 
placitum eft deo xpianos tam infigne vi cloriaha obtine 
re. Erant (yrij quicu. jaceres quibus balduynus hierofoly 
micarii rex fide habebat. Hos damafeeni couenieces nuk 
gnis ornItdonk.pollicenturcfilonge maiora fi ab hortis 
quos tenebat xpiani in oppofica fluminis ripam exerci- 
tum traducere polTint.Negocioabfyris recepto ad prin 
cipes veniut. Oftcdiit loge faciliore obfidionc fore C ad 
alteri vrbis regione milites locaretur, prflertim q» eo lo 
d debilior duitas eflTet.SC humflib* muris comunita, no 
virgulta necf arbores illic eflfe quibus a flumine .phibere 
CUr,flum€ pterca lentius illic fluere.Quibus comodicari* 
bui accidere pofle,vt ad prima oppugnatione vrbepo 
drfrur.Syroru verbis creduli prindpes in d parte fyr- FrScos fy 
n eosdunrr copias oes migrare iubec.Caftris pofitis mu rij decipi^ 
tiutioes coccplaci,malis fe cofultoribVfos eflfe intelligut n ^ r, 
q> a flumine ,pcul eifent/SC liorcoiy bnficqs defti tuti .1 ca^ 
sp cornea tu egeres quo nec a fyris iuuari porerat,neqj vr 
ce oppugnare mu ni ciffima ,necf ad hortos vn venerant 
regredi tetauerut. Na relidis a nris hortis far raceni mul 
tis ffpibjis atef tignis vias pr^cluferat, maccriafcp refar- 
riuerSc, in eis taq in arce firmilfima fc tutares. C Tot dif 
ficultatibus impliciti prldpes 6C q> maxime, a Cyris jpdc* 
rctur obfidionefoluerut.Corardus vero no multo poft 
in germania reucrnfXudouieus I fequeo v<rcfr3di pe 
tic. Adluic modii duo dile&flimi exerqt’nulla re 
i 'e gefta hoftili ludibrio fuere . Hac aetate claruit illuftW? 
dodor Hugo de fando vidore . CDifloluro xpianoru Hugo de 
conuentu, noradinus ex infiddiu turba potens princeps fdo viefto 
nihil cQ&arus copqs coaftis anthjochiam petit. In quem rc Ray- 
egreflus raymodus cu incSfideratepugnar occidit.anno monaus 
falutisJ v \.cxlvavComes vero edeflanus dum fe domum occiditur 
recipere contendit interceptus in vlculis fitu & fqualore 


Digitized by Google 



Liber, VI. 


Roc Ludoufcm limior^ 


loci actmdhis cft.T r ipolitiEus quoc£ comes afiocatw qui 
bufda cofodimr.Ad hifrmodh bona paldhnf pars chri 
ftianis erepta eft. Ludouico ex palcftina rcuenenri gntd 
c< : u c * ^ aptilcp du prfda cxultlces nauigSt georgius 
fidlielu nauigij redor ludouicu ac hofte recuperat atc$ i 
fciliam ducit. Inde romS^e&us tae galliam repeduic. 
Gaufred* CRegreflo in gallia Ludouico Gaufrcdusandegau*co~ 
ade gauiae 1065 & eius filius, Hericus qui rqrnu angliir ponea ade- 
co axes. pty* & or5t fupperias illis ferat aduerfus Stephanii 

anglu qui normania inuftc occupabat . Comparato igif 
«xerdtu rcxinftephanum copias ducens n5 difficili ne- 
go oo normlmi recupcrat,qu2 Hyrieo refhtutS, H£ri<* 
vexiuiu quod normanu appellatur regidac.CNo n aan 
fit in fide ) lcricus qui iudotjici cotcptor mandat» patere 
negat.Mox tn cu vemon?8C nouu mercata rex iUi abftu 
WTet fimuuea obediepa eai a Ludouico reccpir.Eadcfcre 
tcmpcftatc alienor! Gipllermi pi&auen . filiSpeeulantS 
quuKfbtminlrekdimifit ^rifqjaiTeufr intlbutcogna 
tionisgradu Ludouico attinere duas beet eae eafdia*fu> 
fcepifIeLC5fultor(vt plf rkj afTerut) bemardo Clareual 
ien.in ea re fretus, QuS a Ludouico dimiflam, Hernicus 
vxorc defponfacQuac res initia fecit multis poftea bd- 
lis.Nam ob eas nuptias aquitania/andegauia/ cooiom2- 
nia,& turoneCs comitatus Hcrico aducnere. Quos prin 
cipatus defundo 'eius patre H&icovna cum anglise re- 
gno fufcepit,potes aduerfusfrancos effetftus.Genuit em 
ex alienora Richardum/ Henricum/ & Iohannem quos 
fucccflores habuit, Gaufridum comite filiam primo- 
. genita caftellf regit vn ,pdijc bllcha diuri Ludouiri ma- 
ter. Altera duxit bifunanus Iperator. tertia f axon fi du* 
accepit.Ochonis qui imperio alemannorum praefuit mi 
trc.Quartam fibi copulauit tholofatium comes.Caeteri! 
rexne fme liberis mafculis vitadefungeref cSftatiam al 
plioficafteltae regis fili! dudt,Quas dum fc3o partu fili! 
edi? moricur.Huk fuperinduxi t alizam Theobsd 


Digitized by Google 



Ka Ludoiricus lunldft 


Fo <xcvt 


di blefen.filiam forma pudiciriaCf laudatiffimam. C Ac 
ceflic iterum ludouico caufa belli in aruernos gerendi p Bellum i 
pcerea quod Guillermuspodiefi.comes : 8C Claromon- aruernisfe 
tenfis princeps praeterea polliniaci vice comes : ccclefi- 
as peregrinofque popularentur. Ouos pr$lio vidos in 
vinculis habuicMouitquoquein caBilonenfem comite 
qui cum cluniacum fpolianai loci caufa farclli cibus ftipa 
tus profirifcereturrcocnobiras facratis deo veftibus orna 
tos cum multa plebe illi obuiam reuerenter occurrentes 
fpoliauit quingentis ex populo inrerfeftis.Quodflagiti- 
um vlturus rex cabilonem 8C montem fan<Si vincen- 
rij qui comitis erant receptisrbipertirocj; principatu bur 
gundorum duri parremralteram niucmorum comiti de 
ait.Hic tamen quem poftrcmo nominaui fcditiofos ve- 
felai riues in abbatem pinconem qui eoru dominus erat 
conricauitritavtmonafterium diuturna obfidione ve- 


xatu coenobitae f gre tuerenturmifi regis audoritate adnl 
xi opem accepiflenr.MuIdari funt ciues feptuaginta mi- 
libus folidorum quos compenfandi damnicaufa mona- 
ftcrio penderent.Niuernenfis vero iureiurando adarius 
cft fuo contentus efle 8C non deinceps perfequi feruos dei 
Subhocludouico/valdolugdunenfis riuisad modum Valdo, 
d/ues atej; opule tus erogaris in pauperes diuitijs xpi pau 
perratem omnino imitari conftiruit. Hic cum litcrarum 
ignarusect obtinuit ab eruditis libellos aliquot gallicos 
fibi confcribi; vbi nonnull$ doriorum fententic infertae 
eflent.Quos poftej adepruseftreafcffuo fenfu homoydio 
ta interprerarur docendi ofFirium apud fui fimiles vfur- 
pansrmultisfeatqucdifripulos erroribus implicauir. 

Fuit enim in praelatos ecclefiae prfeipuo odio infeftus. 
Admonitus autem ab errore rcfilire. Opportct inquit 
deo magis qua hominibus obedire. Quare pertinax & 
delirush^reticusanarhcmafarius patria extruditur. A 
quo valdenfes ad hunc vfcp diem nominati : fui praece- 
ptoris multis per orbem loris ruentur errorem. 


Digitized by Google 



Liber.VI; RcxPhd/ppusaigultufc 

g Amafgregtjsgcftis deo hoibufc^ comcdatilfl 
mus eu cet ludouic 9 , liberis tn Iracundus prae 
cipua illi cura erat fufripiend* jplis. Ei ob re 

hac vna follicirudine taru deoeSmittebar. Er> 

philippo go exauditus.*philippum ex aliza fufcepit,cui propterea 
augufto 9? dei munere datus cfl*c crederetur adeo dat 9 cosnomfa 
naicituro tuseft. Veru priufg nafcerefrquiefceri patri hocucmnii? 

apparuit. V idere vifus cft bliti calice manu tenere huani 
cruoris plenu,eucf fuisjjcerib 9 ,ppinarc:ex q ipi biberet 
imperterriti.Quod vifum pater vni tm Henrico alba-» 
no qui legationem apoftolica apud fracosg id tep 9 gere 
bat retexit.Sed defundo ludouico legatus rem ^ppalat 
Annofupioreg ludouic 9 morte obiret, curat philippfi 
regni confortem aflumere. Quare remis perduAu ma- 
gna pompa adolefcente facrare iubetr anni! vix quarti?— 
derimu agentem .Cui dii coronatur guillermus nouelli 
regis auunculus remoru primas 8C (an (Sae Sabinae cardl 
nalis romanus legatus aflfuit.Henricus ite angliar rcc ob 
eas quas a rege in franda terras poilidcbat obfequens p 
debito fubiedionis philippo aihtir.Sacro coronamen ab 
foluto memor rex adolefcens q impie plericf per franda 
dderarentret exeerabili deum blafphemia ,puocarent le 
gem tulitdi quis eius impietatis reus compertus eflerin 
fluuium aut palude citra necem demrtteretur.In iudfos 
Iudfi pu-* quoc£ quorum erat per Omnem franciam ingens multi 
ruuntur, tudo feueritatem exercuit .Ttacp huic pfidae geri jjpia co— 
fuetudo erat furrep tu quotanis aliquetfantem xpianu in 
loeu apud (cfobterraneu ducereratcj; illu diu poenis aflFe- 
<Su,t5de die veneris f<Se cruci affigere, cot dictes hoc 
fuo Tmani fadnore dd xpi morte 8C xpianoru religione 
ludibrio hntes.Qua rem poftej rex certo cognouit iubee 
ad. iirj. kalendas marcias omnes iudfos comprahend/. 
Compraehenfos auro argentoque arcp veftibus {poli- 
ar. CErat irirer biruriges aebes charetonius potens 9C 
infignis pradorquem inddfcruosgraflantem phdipp 9 


Digitized by Google 



Rex Philippus auguftia; Fo.xcvU 

du&o in eu exercitu edomuit. CCompefarit praeterea 
y mbercum de bclloico:8C cabfloncfiu comice qui prav 
das exfacrislods agentes viros religiofos magnis ineo 
modis vcxab2t.Proceres quoc$ aliquot ad arma8£ fcdJ 
ciones pronos apud baruilll fibi auoientcs fedrrcum an- 
nos cantu quinded natus efl*et.Quo tepore ludoukus ei? 
pater quorudl aulicorum fuafuadduaus philippum in 
dionyiianotemplo coronari iterum imperauic.Vki yla 
bellam balduimnannon^comitis filiam neptem quoc£ yfabefla 
philippi flandri; comicis de Caroli magni progenij ex ^ 
ortam philippus rex vxoremacccpit.Cui perpetui do . 

te philippus flandrix comes cui artncfiQ attinebat quia £^ a y* 
liberos non haberet arthefium adldam amne quia ^ ." 

flandrcfibus artheGos djfter minar attribuit. Paucis poft ^^ )|>] > (| 
diebus KjdouicusparaLCsmorboiterqttdu annus agitur i 
falutis.MiUefimus centefimus o&ogeGmus. Elatufqiefti 
monafterium de barbello quod viucs extraxerat. Cui* r j lc p n 
fepulchru aliza regina auro argentoqj fugadditis gemis 
ornauit.Quo regnlcc tomacu qu{ (ub nouiomeii eccle X ornac {; 
fia fexcentis fere annis ex titerat epalis Cedes fafta 8C Eu- | fg 

genio tertio romanu pontificatum gerente.Curato psu* 
tr is funere Philippusin iudfos itcrule couertir.Qui inge 
ti faenorc ciike ita obaeratos fibi habebit vt eorfi praedijs 
dicati dimidia fere duitate vedicarecalios in cuftodia pe 
nesfe feruarecpkroC^ fortunis oib*diiblucdi debiti cau 
(afpoliaros medicis non diffimiles efficeret. Domi prae-* 
cerea ex chriftianis familiam continebant quorum quod 
donis feruitqs rem fuam augeban t.Ec cum pigoris loco 
Veftes 8C facrofanfta ecdefiae vafa a creditoribus iufcepif 
fenteain fordidos vfus admouebont.His iudaeoram ini 
quitaribus cognitis Bemardum anachoritam qui in fal- 
tu vicennarum incolcbachominem famfbtatis opinione 
clarum rex adrjr Jiogat qux de iudaris cius (nitentia e£* 

(eu Bcrnardus optimum fadu efle rcfpondet fi debita 
omnia quibus cbrifnatu erga iudfos aftricU tenebant 


Digitized by Google 



Liber. VT. Rex Philippus augufius. 4 

iur rex remitteret quita cxm debitofjr ad fifcti(fi volet)a* 
tributa.CAnachoritf(rtia rex confirmatus, praedqs pol 
f u< V re- feflionibufcf iudjos mulda^edido ad diui Ioanis bapti 
fnoan- ftf termino ^ iud?i omnes regno Francorum abfcederet 
bdlunt N«^ dimoueri rex potuit.quaquS inulti e* primorib^ 
hanefeuerirttem moderari tentaflent,iudjoru muneri 
busill©fH.ItaCfcu precibus locus non pateret, diefi$ ad 
diccflum diftus aduentarer,iud?i diihraaisfuis rebus om 
nes abierut,pn«er paucos qui religione Xpi ,pfiteri vo 
luerut.QuirS 9 lauacri facrameto ablutis Philippe formas 
8£ libertate reftmiit. Anno xpianj redeptoris.MillefimO 
cetefimo oftogefimo fectmdo.Exaftis e fracia iudfis fy> 
faercat* nagogas eoru ad chnitianifimi ritu ctinuerti atej: dicari 
feu halle tofietiCEfr in via militari qua a parifioad fandum dic» 
pifiefes, nyfium itur facellum lepra infedtis attributum. Quibut 

K ” proxime adjacebat mercatus rerii venaliu J^ui 9 fori ius 
a leproiis comparatum philippftntra lutedam ftaruit tn 
fc.tr, vi eo loco qui campelli dicebatur.Vbi ampljflimis aedibu* 
cenarum extnnfKs merces extrudi a mercatoribus fine imbrium 
Viromi moleftia pcrfTent. Huc mercatu firanci vulgo hailas m-* 
dia refti- peil5t.C Ambiuirquoc* perpfuo murO falnt 

«uit Phi- Vicenaru cu antea guius eiTetlLOccupabat eade tepefta 
lippo, teviromadiS Philippus flandrifcomes qui adfe prine- 

re rex optimo iure dicebaeJHinc bdlo exorto contraftor 
tandem ab alterutro principe eScercitu. Comes fpOnre 
fua nuito comifio praelio occupata refti tuitprrr Peroni 
SC (&m Quin cinu Quae valida oppida comes q ad viue 
rct fibi cOnferuauit. Eius concOidiar authores luerunt 
Theobaldus blefenfis fenefchrilus/&Guillermus remor 
nim praful.CNecmiraculo caret q> cum adkalcdaS ni 
Miraculu lias in agro viromandefi frumentationibus pabulationi 
bufep fegetes late miles dexriuiflet : ita vt mellis facien- 
dae nulla agricolis fpes fupereflet: tanta tamen frumen- 
ti 8i omnis generis commeatus copia fuit vt duplka^ 
us fruges meflores receperit. Ceterum vbi ffandroni» 


Digitized by Google 


fcdc Ffcd/ppu* aUguftufc 

teere itus coftirerat oia aryerunr.dlntcr ha* regis occu> 
patiOncsvenere ab hierofolymis ad Phdippu eracliuspa oratores 
trjarcha hierofofymitan 9 & dom 9 hofpitalis priorjnOcij ahierufa* 
calamitatis qui ialhadin 9 egyptPxpianis p paleftinam i lem. 
tuliflccdods aliquot no fine nroru caede occupatis. Cui j 
commOdo nifi catholici principes fuccurrant resliierofo 
fymitanas i hoitiu poteftarc breui rdapfuras.His qucre> 
lis refc motus parilium regni pontifices aduocar. Quib 9 ± 
cdueniecibus edocet q fit in fyria xpianifimi fiat 9 . Opor Phihpp 9 

* . j n fofjjjo 



fleauiin; , ^ 

skdmitratifcd nihilo fegni 9 miUuru fead id negociu vi* 
rOs ftrcnuOs cu valida.milicu manu.Oracioe regisa pnd 
bus laudata.*panio poft tgcrex ex fuis dcftinat qui afFli— 

Ais reb^opituknt.CIIpc itereai Hugone burgiidu qui 
arce Vergi} drcufederatn eoc$ guidonelocidominu ob- Bdluimi 
federat copias ducic.ta em Hugo curres quatuor non ,p gP* 1 ' bur 
cui ab arce erexerat quibus ab eruptione obfeflos prohi S un< * lun 
hebat/atcf perrinaciifimecOnintucratinunq Ide abitum 
priu(qarc€recepi(rcc.llZScdobmnatis fecus(accupiut if 
penumero)accidic.Rex errt celeri 9 hugonis Oppinioead 
ueniesdpem obGdetis irerdpiridiruatcj! ^ppugnaculisin 
ora arc€ a Guidone redpiturJSed nec t5to incomodo ac- 
cepto Hugo populari ecdefias 8C mdafteria defririt qui- 
ilis a philippo neid comkteret crebro admdnit? cxtiap* 
fctiEiob re rex ad caftillione,pmoto exerdtuarceviex 
pugnati V n fibi times hugo regis gratii ,ppere ipecrare 
elaborar.Qua Ipct ratajduob 9 cafteUis prati regis pmiflis 
donec triginta milia Hbratu ecdcfijs perfoluiflet Philip- 
Pus pariuum regreditur. Vbi du aliquot dies incolit am . 
fculari g palaaufcetor qiridi ex vrs publids infertur:^ Lu fS aa - 
fupra modu ofFenfus cernito q> excceno huocp viarum 
procedereCVias lapidibus pauire confti tuittopus profe *?P KiiL> 
■&o propter Vrbis magnitudinem grande atc$ arduum. tesmaar 

od. 


Digitized by Google 



Liber. VI; 


SU*PWJippiBauguftu*i 


Proptaerea acciris riirib? & mertato^* ppoCto:ncgod\I 
dat vias ftenwndiJEodifiudioadduous:capdU param 
q&iportSdis venalibus rtbusrSCCrpdkndishoanis cor 
ponbus ,pjdmefaccllG fdi mnocSris crarifcpirc qdrati* 
Cimitcri lapidibus facirieamq; ad fepulturS tmhumanideputauic 
umfdiu- Per hos dies Richardus henrki angH filius c5 pimuiam 
noceris, tencretmec inde debitam Philippo fidon pvaeftarct/ecl 
dolofis dilationibus in verba regis iurare cmftaref,Phi 
BelKrTri^ lippus bors ad rebellione inclinantis afturii non vitra to) 
chardum lerareconftituit.Quare bituriges magnis copijs petens 
aqtSifdu aquitaniana ad cauru vfc$ Racailphi vaftar.Ea re cogni» 
cem. ta Henrio» vna cufikoRichardo.edufto i n Philippum 

exerdtureu abobfidione arris vi atqj armis dimoucre c& 
tcndunt-Quibus in conipedu franoorum venientibus^ 
anglos fe Philippi» conu cr ri rfa da pugnadi potefiate. 
Qua audacia territi hoftcKmoxadregemlegstos depa 
ce mittunt duos cardinales rqia per id tempus ad recon» 
fili andos reges in franriam Roma aducncnmc.(LPromit 
tut an glorum nomine fidem regi pr$ftituro6:& quf ad 
ius fidclitarisfpeAant ex jjcerom ariiitrio EadunosJHac 
igitur conditione accepta atq; indurip hinc inde firma» 
Miracula «^awnfcdifceflume&Clnterimdfide pace agitur: 
quidSintrodufti a richardo fatellites:quos illa aetas cote» 
rellos appcllauitjdum aka ludunt/quidam perditis nu» 
mis blafphemus in dcQ,dum Gmulachrum virginis fili» 
dextra geftaris in tepli veftibulo afpidt,iado in imagi» 
ne lapide brachij partS afilio abrupit,ex ^ ^pfluensemos 
mulrisjgrotanubus falus fiririSatcllcs aute virginis an 
temptor demonio mox abreptus eodem diefpiritu mi» 
ferabiliter efflauit.Nemo igit venerabiles imagines fan» 
Aorum defpuat/q tametfi nihil in fe diuinitatis obtinet, 
funt tamen ad monumentum virtutis populo exhibitae 
sdmonentq; humanam mentem imitari eorum fpcAatif 
fimam vitam quo^t imagines in honore haberi vident; 
Quietis per frandam rebus nunerjs itenim ex afia aduc 


Digitized by Google 



Rex Philippus auguflu& Pojecviij.- 

fliut ^ Ota apud xpi anos qui in fyria erit a falhadino ffti 
gacaefle.atqifpfam fanda duitate vnacumrege,&xpi Nundj a 
cruce afporrata,crcfc{; cantum vtbes fugefle,tyron, tri- hieruiale* 
poliatq; anciochia,& caftella pauca in fide ftare.Qua per Cruce.fi- 
fracfi calamitate vulgata moerore ofsaffedifunt» Att» SJMd *ur 
ipfc in prinus phflippus tot malis codoles,g nudos Hm «um, 
ricu anglu in colldquiu VOrtt.CoueniecibuS rejnbus in 



petuajpace difceflTufos fisrmidarecj tai| cruci in hoftesfi 
dd<Mumpca,gpkirimos potificesdC .pceres populoril 
qucttmimerofam multitudine vt ide faceret Juo cauc- 

***** CAtticam<xpcdition€cum pecunia dcefld, coito Salhadinf 

catis panfq potificibus dC nobilitate rex petit fibi annui decuua» 
decima ecclefiafttcoru ,puenju cocedi. Quacpofteafalha Richard* 
dini dedma appellata eft Militi au c q aere alieno tenefaof turbator 
p minum eit, contratfn ad illum diem fbtnoris libe rracf otpcditiO 
Jiaberc debita vero tribus terminis creditoribus pcrfoU nis. 
uercHis ita fn contione definitis tertio poft menfe Ri- Nota» 
chardus anglus indudaruSc iuftfiurSdi praeuaricator oc 
cafionefumpta in Raymundfi tholofatcm beBu m ou e t » 


v^uou puny g raymunaununaOF Philippus oocnoirit/ 


^rnQtojxcrdtu caftru radulphi bufcntalu iniupcrSC 
argetoniu expugnat Leurontc verofecus palude ficum 
circunccdiflet tanta Seritate terra inaruit / vt palus ip£e 
arefeeret. Aquarum igitur cumiumenta arc£ exercitus 
•ndigeretnec vlkis de coelo ymber {peraretur, mox eru 
ptione aquae pluribus locis fada palus exundauit.Expu- 
gnatum leurontcm rex ludouicothcobaldi bleflcn.fi- 
Iu confobnno fuodonauit. Aleurontead montri car- 
dum exerdtum progredi iubet. Quam arcem cum ali- 
quot dies drcunfediHet tandem expugnat,incenfe fub» 
• urbfjs^C turre grandi &munitiflima (olo aequata'. I&* 
deprogreflusper aruemiam philippus, omnia qu* ati- 
gU regts in ea regione erant occupat .Tam muitisiti- 



Liber. VT» Roc Philippus auguffus.' 

cSmodfe acceptis roc angius redudo exercitu p nofttiS 
niScii richardo filio abiens no pauca loca donec giforriul 
veniflet perdit & diripit. Non multo poft Htteriedo tpe 
RichanP Richardus piftauJfis cunegataGbi ab Hcrico patre Maf 
a patre de gareta philippi fororecj apud hericu ad coiugrj (pe aflff 
fide. uabatnolpetraret vxore,apredecifcesad philippuie co 

tulit pftita de terris quas in friria poflidebat fide.dn Ic 
queri vere philipp* coepitin hericu beHidiUgens exeoj-* 
tor,copiaseduccs,d5 inter in coenomania rade firmi ta-» 
tembemardicualijsquattuor mumtiifimis caftellisca- 
pipmox caenomarria pgreflus vrbe drcuualat,exquaf 
fehcricus ,pripiens,chinone perit. Gxnomanisreceprat 
philippus turonos adorif vbi flumine ligeri impeditus 
Philippi ipfc laneo m anu apprfhedens vadu pnr ocercitu feru-* 
«rreofi tans vii qua fui tuto pergeret mofbauit.Humine traie-* 
rVhim. flo,turonu vi expugnatTNihil tn fcuiriarduibiis inferri 

rex permifit.Duodedmo poft recepta vrbe die pr*Gdo 
in ea relifto pMipp 9 exerdtii reduxit.Interidrdter.*Vi 
Kalendae iuli» heric 9 angius apud drinone defimd*«fe 
quo perfecutore diuus thomas cStuarien.du vefporum 
officio intereflet quattuor fatcllitu minifterio qnc^ vul> 
n eribus eft trucidat*, que bcatorumartyru collegio rda 
Hettricus tum ecclefia veneraLHuius henrici fepulcnru apud fron 
angPmo tcuallc vifitCPatri richardus (ucccfUc/ corleoninfiajv 

ritur. pdlatus.Atc|pauk)poftpacecuphflippoiafe,ratque-> 

cuck Henrico abftuliflet,richardofpote niamtituu . Re-* 
cepris arichardotrib^cafteflisdpfe W liberalitate in 
philippu vfus arefacti eflaudunu SC dolonam donaquf 
philippo perpetua eflen t. COrdinaris ad huc modo re-* 
expeditio bus, reges de expeditione hierofololimitana couemunt, ^ 

ne in fy> ludisdriTibusin fyria nauigaret. Anno imi faluns cen-> 

rianu etfemoodogefimononofupra.M.circiterfenudiuno»i 

-nis baptifte , poftg apef diui dionyfij fepulchru p rjces ha 
• buiflet philippus, vefelau richardo comite profedus efl. 
IbififointutdbnQnttat^auucuttmnSfn legari ap»« 


Digitized by Google 



RdrpMfppus auguftus» Fojtcoc, 

ftolid reMo/ianuS fe cocubt . Richard 9 veromarfilfam 
jpfaftus eft.Coparatis ianuaeq ad expeditione coueniret 
Cum mari fe reges comifxflent orta tepeltare parsmef* 
fan3.pars ad alios portus delati funt.Cum reges meflanf 
agerent Ioachinus abbas resfuturarpraelagus ad eos ve* 
nir,vatidnatufq; eft nondu tps aduenifle reeugandae hic 
rufalcNichilominus tn hybemis exadis PhiLppus pxi Acodul 
movere cu Richardus in mefem auguftu nauigacionem taspaleiU 
differre ftatuifTet,eduda clafleaconeappubt.Quam mi-- ne. 
ksxpianus iam fccudo anno obfefTam expugnare no po Richard* 
tuerat.Cafiris igit acone poficis PhiLppus vrbis muros perfidus» 
licet ,pp e machinis diruifTcr,expugnare tn loeu fugfedit, 

Richardii expetas. Hic cum aauemfTet/ rogat 9 a Philip 
povna oppugnatione facere,pnegauit . NcCf arbitris g 
vtriu£$ principis aflenfu rei miLtari pfedi erat obeepe- 
rauit.Tato Luore atc£ odio angloru ges fracos oes habet 
Vt lupu oui facili 9 cjfraris anglu cocilies. I taq.(ficut ego 
accepi cu apud henricu angliarrege huius nols feptimu. 

Caroli oAaui regis francoru riic regnatis legationis mu 
nere fungerer)liberos fuos dii g aetate licet pljricj; in an-» 
glia parctes arcu fagittas mittere inftituut , ( ppofitacj: iU 
Es frlci hois effigie. Age inquiunt fili difee ferire 8C ma^ 
dare francu.Recufante auxilio richardo.di obfefli Philip 
pu oppugnatione parare videt vrbe fe dedituros didit, 
fidi fuis fortunis (alui abire gmittanf. Admifla coditioc 
Philippus adiedt liberados infuper efle captiuos omnes 
quiper aegyprii&fyriaafalhadino tenebat. Atqiipfam ' 

xpi cruce in primis reftitueda,n5 abituros hincnih haec Difcedit 
omnia impleta perferiflet. CRecepta vrbe diftributifq; phdipp 9 . 
inter prindpes capthris philippus cu richardu fufpedum ^ xon Ct 
haberet,^ cu falnadino g nundos coione haberet a quo 
era donis honorar ef,q? cp ipfe grauiter aegrotaret, voca 
tis fui exerdtus primorib’in fraoa fe reuerri velle dixit. 

Atcp ita odone burgudorii duce exercitui praefiAo.tri' 
bus tantum triremibus a ruffino ianuen. praeparatis , in 

oiij. 

Digitized by Google 



Libcr.VL 


Rex Phdfppus auguftut; 


appulS nauigauit. Vbi poft aliquo t dies morbo Icuatut 
romireligiois 8C votiefa jpfipfPcft codeftino tertio roa 
n5 fede mtftrace. CPoft Philippi difceflum richardusca 
priuos quos ex obfeflis hebac ad fcduci iubet,cuabeis 
xpicolas 8C dni cruce GcuricSucnerat repetit, nec pmiC* 
fo fc abfoluere (alhadin 9 curat, milia fex ex vrbe cdudos 
ludfOru capitedanauir.CCu in frScii Philippus veniflee ,dTetqt 
«xecrabi* apudfdm germanu de layo execrabile iudjoru facinus 
IcfeAura adeGdeUtueftjApudbrawucaftru iudpxpianuqu&U 
(que furri atcjthomiddij inumulab5t)captu certo (pinea 
coronaucnSc, dedu&ilq;p oppidu di mulcis verberibus 
affbftu tf de cruci affigeres interemerat pmicceteloci da 
«nina quaipG muerib^euiciflenc.' Cognita iniuria rex nui 
b mora incerpofiunefcieab*aulids quid subj^kare^acl 
braiug,pperefccotulit.MoKq; portas SCviaru exitus a 
liiis diigaii oblimari pripics.fupra odoginta iudfos ca 
preh^os crcmarc iubet-SuppIido de iudfis expicto age 
fe apud pStixaram Philippo lr$ ex fyriaaa eu perferunf. 
SuTpitio Quibus admonebat bartaum quenda ex arahia in fran» 
Syria, cw richardi cofilio ei 9 nec3di gra miflum efle. Qua re in- 

Philipp 9 tdleda de fc follicit 9 rex,dtligetiore cuftodiavfus dhScd 
normans miffis in fyriS ad amicos legacis,quia id ab inimicis fidu 
ni3 occu' cognouit omni fe fufpipoe abfoluit. Acc$ iniuriarii quas 
pac. a richardoaccepifict recordat 9 bois perfidii vldfci fefti* 

Ingeber-' natGtforrio igit atej vdexino quod normSnndicutoc 
ga dalma <upato,tota deinde norm3niapodt 9 eft.Dcfundaquoqi 
te regis fi yfabdla optima regina in gtu gerrmos enixaphilipp 9 (te 
liaphilipw phano nouiomcfi antifte adcaynu dalmatarfl rege mif» 
pi vxor, fo ingebergj fororc regis vxore duxit. Qua parifq rece-* 
Richard 9 pta paucis mteradis diehus dimiCt,occaflone fumptaq» 
fyrii reli- «iuscofbbrta eiTct.De qua re ,pcurare cayno taetfi legati 
quit. & di aprici midas & cecin 9 cardiales querere madata rccepif» 
urnairi' fent.fegniter tfi agetes/vd largicioe regia corrupti, ve) 
ni canoni metu offendedi regis gwrriti negocju n3 abfoHierStJn 
cos > gebergaaut licet diuornu iniquo aio ferret celebs taowi 


Digitized by Google 



Rex Philippus AuguftuB; Fw< 

ipudfirlMtviijere^alterivironuberemalufcCAcri 

tnardus anglus relfcfb fyriacuin fr3aa reuercifiet in cie* fuisfoitu 
ru turonc&ni fjuire cjpit,exaftis e templo diui Martini nis fpolia 
facerdotibus qiios fortunis olbos fpoliauerat. ad qua cala tosexpel 
nutate FMppusaltcrS addit. NScumecckfiaru qu* in lit. 
pridpacu richardi erit bona diripuit . Expuliifcp c facris Philippi 
lods dei fenricoribus praedas Cbi ac eori? spuentibus fe* Ifecerdo* 
cit.Nee ab his qux fiiae didoiscrac cotinuit man 4 .Scd ve tes f?uitia 
ftigaM3u»&crebristributisoppffit,dKftitasopusilli efle Vallifru- 
eriai pecunia ob terr$ Gmdf liberatione qui luis militi* «JficaiteU 
bus iraparcirctfft em oi pecc5ti pns fem p aliqua ro qua 15 a nor* 
luo prendat errori.CCuhaec in ecclefia dei agercrPhilip mSnis ob 
pus richardi, frater Ioannes ciuifine terra nomen habe- feflu,&a 
Dat^diurwfbs Obi comite dalphino & darodello comite, philippo 
6C rothomagoru pte ad caftru valifrueli mouens arcem dirutum^ 
obfidet. Vbi poftquS vix dies odo hffitaflet/upueniens Richard 9 



baclocu diruit. Aducrfufq; richardu inde ^pfedus, hofte ducis filia 
anducunormSnisaddieppSvfqifugauit^iauibtttquae philippi 
in ratione er5t ince&s.CHis hoihliter aduerfus anglu ee vxor 
ftis.cS j> inducias ab aimispaulo cefiarum dt, nchardus Richardi 
nullius < praifli tenax violatis induci)* belli? Iit aurat.Pofi gfidia, 
cis no ,pcul ab eflouduno caftris, cu acies congredicdi G* 
gnu ecpeAarent, eccc nchardus paucis comitantibus ad 
philippi? fpocefua inermis acceflit. fidecp prjfti rit le regis 
madatis parituri?. Deinde inter reges conuenit conuedo 
re apud valleruelli,& caftru gallardi ad nonas Januarias 
habere. Vbi & perpetua vtigabat pacis formula difta i 
SC datis hiridc a t<$ acceptis obfidibus fi rmata. In iequeti 
snartio mefe, philippus mariS duds bohemoru filia mi» 
monio fibi conmxit. Moxcf qchardi gfidiafrafhs indu* 
cjp,cu arcem brifonidolo captam foto ^pftraiTetJMip* 


Digitized by Google 



Liber.VI, fcexFMippus Auguftu»; 

pus coilefto exerdtu damalll ^pgredifeftinat, vbtdum 
Guido in obfidione deftinef ad nouc curtu richardus aduemcns 

thouard 9 pr^fidiu quod in eo arat pmiffis adduxirjocif illi pmit» 
capitur. tere.Que receptu armis &. cdmeatu munit Jnde I Philip 
M _ pudamall3drdifidrntc diitfs,dukxoregefummouere 
cocertat. ipfe a f racis ferociter {pedtus fugatur.Capto iq 
ra ® f u g a guidSe thouardo viro apprime nobili & ftrennuo, 
BaJduyn^ f r acidSmallS repeteres arce oppugnat. Sed dedetibusfe 
hoftibus fi inftmtfh armis di (cedere liceret, dlmaUa rece 
Kichardo p ra eft,§£ arx folo {quariGifortiu deinceps adueniens 
lugituc. jpeenus nouc curtu qc! Richardusflbi rapuerat circnuaLf 

U . . les multo fuopi giculo expugnauit.CPugnltem aduer» 
t, *» ' fus anglu alia Pfnlippu follicitudo turbauit.B aldu in p eiq 

-5 . - fiandrenfiu comes ad Richardn defduit.que prfterca fe» 
confnirar ^ ws reginaldus comitis d5ni Martini filius, multas fr5 
m " cis incomoditates hi pariter inuexerunt, cjjj ipfe Reginal 

Pj- > dus nuptijs diie Bolonienfis acc£ ipfo comitatu pauloan» 
oans au j e a re g e honoratus au<ftufc$ exdtiflet. per has belli tem-i 
oomarus p C ft atts f an( ?h, s Audomarus artheftj infigne arc£ muni» 
«?“- tiflimu oppidi! in potefiate Bajduyni venit Judaeos au te 
? a *j_ n . ae * ejedos francia Philippus PariGum reduxit pecuniae for» 
f U ■ n te inter tot belli i mpenfas egens . Nam & de ecdefijs ve» 
dhgalia pefionefq; annuas reclamante cliero excepit, tjoh 
pr^ um 9 ‘ rem maiore q vllo tepore bello mox iplidtuseft. Cita» 

1 ^ richardus numerofo inftrudus exercitu gifbrtiu mo» 

fc o pen ^ 0 ^ n ^ regione popuhf,corcella arce ad fo 

nrsexi ijicgpianat^inqiigcuni copias philipp*duxiflet prima 
Phfliuii? aduetu horti? illi! pe giifbrtium peteret ,phibuit , fed aios 
tollens Philippus, cuneo facftp p adeshoftiii perropes gi 
niivaftat ^ >r OPif I g r dlus eft,quibufdi ex fuis aulids atq^pceribus 
* ab, hofte interdufis capafcji.CDeinde abeunte in norml 
nia Richardo,Philippus hortili agmine pormannos infe 
cunis ad nouSburgS & belliimote rpgerfjvfcfc ,pgreflu$ 
vico s complures ferro ign*$ vartauit. Repetite tadeiq 
ftandJ^ljiiippojdJ intelleadfiet ncfcirdus flRtQftrdfufti 


Digitized by Google 



Innocea* 

tetrius. 

Richard 9 

ocdditur 

Reudario 
arcp Iftitti 

tio ordi- 
nis CanAj 

trinitatis* 


Rex Philippus Auguftus,- Fb.d< 

dimififle,in vekxinu 6C claromdntem incurfiones fode. 

Cui occurret es bellouad andftes& guillelmus de demcl 
licum ab hofte praedas recuperare inconfulte ni cucuriri 
fldias hoftium incurrentes capti abdudicf funt. CCum 
cantisanimis reges digladiantur . Innocerius tertius qui 
Cadeftino tertio in fedejn romana fucceflerac, fhidiofus 
pacis petram capuanu cardinalem ad regem mitti c.Qui 
dc pace quidc defoer3s,quinq; vix annoru inducias Ipc- 
f raidrmec richarau adducere potuit vt obfides daret at- 
(]? recipet Jpfe autc ferox &C Idomit 9 boftis, n5 logo poft 
jnreriecfto tepore duin lemouiribus arce leqiouicS obft- 
det^miflaex arce fagitta iftus eo vulnere tterijt.fubhoc 
Jnnocentio romano pdcifice ordo fratrC faneffe trinio* 
iis de redeprione captiuoru autoribus Ioanne de anad C 
iridice anachorita initii! coepit. Qui poftej apud ccruii fri 
gidum meldenfis territonjfolitariam diuvitam egiflent 
per quiete admoniti p5ti£icem fomanu cSuenire , a quo 
Vitae modii acriperer,cu innoceriG adinflent cognouerut 
potificc fimili reuejadone fuifle diirinitus inftindu. Qui 
bbre a potifice benigniffime excepti funt.Et quinto Ka« 
fendas Februarias cu dies feftus agnetis fecudo agif inno 
pencius rem diuinam fadens,dum diuinam euchariftiam 
<ircuftacib 9 fe oftedit,angelum dei videteandore multo 
fulgente.cacellatis manibus duos captiuostenente,xpia 
fiu vnn altem maurii, tanqu3 cos cdmutarer. Cui ange- 
jo crux rubri dC aftiri coloris ad peft 9 eminebat. Quo vi 
fo 8C re diuina cofe&a,anachoritas ad fe vocans,ia inquit 
filioli animaduerto dei ijpiritu vos duci. Cofidam vobis 
pidumcca exeplo vifioflis quae mihi diuina celebrati !no 
piic.Igitur coluris tunicis iohannem fpdicemcfc candidis 
veftibus decorauit, llipaddita emee quale angelus oftet» 
diflkt. AddittJ nouo ordini dtulum de trinitate 8C «dc- 
pri5e captiuom,cui negociu fponit,capriuos a male cre- 
dentibuschriftianos liberandi. Eius rd fimulachrfi rom$ 
iu cp?lio m&c apud thomJ dc forrois vifif, vbicc- 


Digitized by Google 



«r.Vl; Rex Philippus AuguRusj 

__ defis dirime trinitati Innocetius extraxit. Suc ced&ibu i 

Dnicus, aliquot annis pdicarorii ordo Dnico autorc viro appii« 
medoAo & ldo ortus edebratufas eft richardo de fudo 
Phflipp 9 contrado gr5di exerdeu eorokas normannora 
vrb€ eu alrjs roplunbuslftrudiflimis arab 9 occupat^to 
tjota cocnomania tenus gdit. Arturus pr^tcrcabritonu 
princeps andegauiavrbe qui (ibi richardus fuftulerat re 
cepitJPhilippoq; obuil gges eius fidei fe prniGc.CHis re 
fcus rcgeppedito > Robcrtus Blcfcnfis, & cuftadus de no 
Namurd uaufllxJPhilippu Namurd comite balduyni fe dr iG s fra 
comes ca tre cuequidbus auratis duoded &(acerdotevno Petro 
pitur. duacefi coprjhcdut^ad regeqj ducut.Nec loga mora au 

terceffit,cu iter Philippii dC Ioannc richardi fucceflorern 
curi fine terra cognomc (uit idudf dkftf fum,& (aero firo 
marar.Cocefla Philippo a bello quicte^ioua illi a romlo 
legaro afflidbo cofurgit ,ppter ingebergl vxore dimifla* 
Na coufru plaroru habito ex corii fenteria legar 9 Philip 
Interdio po 8C tori regno facris & coione hoim irerdixi r, quis rev 

du infrl manuponficerexappellafl«.Qualegisfeueritateexaipe 

daffuit. ratus Philippus in cleru faeuiria vfus cft,pulfis e fuis fem- 
Philippus bus porificib 9 ,quoru aflenfu hanc ignominia accepiflcr. 
inderum Itacj nec dignitati nec vicariaaripepdt,quTctiapl{beios 
(acerdotes rebus fuis exutos extrudere t.Qirin 8C tgebero 
g5 in arce ftapefi claula tenuit . Nec a plfbe ceperauic,ex 
Pax inter afta a populo tertia gtc bonorii^peer vedigalia dC anuaK 
reges. pdiones. Clnducijs xjpedie finituris reges i ter vemon€ 

8(. infull andelmS de tormlda pace couenerutjbi partkis 
terris de qirib? coredebaf. Ioanes angPcna q philipp 9 ri-» 
chardo abftuliflet Ludouico regis fiuo (cui bllca alphofi 
caftellf filia nupfcrat,Si Ioanis neptis erat)libera gmitric 
Adjuxit p cerea an glus ad dici liberaliratc^J abiq; liberis 
moreretur,infti ruere fe Ludouicu herede otm poilefficv» 
nu q ds oceanil gallicu fuse diciois efier.C Interi duhaK 
agurur altera porifice romlo legat 9 otho hoftien. eps in 
fiandam venit attributo fiix collega burdcgalcft archio 


Digitized by Google 



. Rex PhiHppl» Augyftus; Fojccij* 

Bfulc hic Philippii admonet in gebergam vxorg re cipia t 
Paruit legato Philippus .N5 cu fueflione legativarijs di- Legati a 
(reptationibus de regis cu vxore recocilianoe ageret.rer Philippo 
tatae morae impaties aiTumpta igeberga tfalutatis legads fllufi, 
oonGliu dimittit. Abeute rege legati rubore perfufi alter 
roma fe cotulitydter in f racia reuerfus eft. CExaftis inde 
paucis mefibus, conucnienttbus iteru no longea verno 
ne r egib*. Philippus Ioanni anglo atq norminis die di> 
dtquoPariGjad iudicfintenirccCauTavocadSish^c fiiic 
erat arcur* britonu comes angli regis nepos,que Philip- 
pi pcesfequete Ioannce anglus cu coepiflet^eum ocdduTe 
diffamatus eftXibere dimilTis ns qui cu eo capd crar,Sta 
tuto diepoftejad rebellione angluicliare Philipp^cogno 
uit.CoGlio a .pceribus capto milite cogit duriter in nor 
minia ad eaftellu cui bontauenrii nome eft,quod vna cii 
genfelino 8C gornryo munitifOmn locis ,pftrauit. Ac cu 
hyes inhor refceret,reli<ftis vb kf pqfidrp reges bello tan 
tttp dum hybernarent abihnueruc.CIncute vere Philip 
pus Britonu atq Pi<fbuioi£ auxdijs fretus aquitanii Cbi 
fubiugauic.nec multo poft t nOrmanii couenus, Cochas 
8i vaile ruelli cu Ifula andelina i potdtare recepi c. Eodem 
fer me tge Tnnoccrius terdusDodfcxmiflis in franaa nu lubtt Ino 
cqs regibus midat bello fugfedeat, poena in contempto ®2nus r e* 
rem pcepriadie<Sa;Sed philippus appellatione aduerfus MIo 
legatos fecutauit» Attrita ad radepontecopijsinftruflis abfiinere, 
moues poft cjndedmu obfidiois die arce expugnat. De- aquoPhl 
hinc ad gallardii caftru ,pfaft*(quod edito ad ripa fequa- lippus^p-» 
nae loco fitu cii, & a richardo magnis munitionibus Iftau uocar* 
racu)conftituit pfidium quod intus erat fame ad deditio 
nem compellere, ne vel milite difficili 8C perlcuia&obfi 
dione perderet vel cafualiquoobTeiTiclamdilaberentur 
a tqfubterfugerct.Igitur magnis foflis atq; aggeribus ca 
ftelld drcSdatjIpofito intet aggere 8C arce mili te.Extru- 
xit praeterea ligneas turres ex quibus tela in oblcflos ia- 
culari poficnt.Comparatis omnibus qu? oppugnationi 


Digitized by Google 


Liber. VT. Rex Philippus Auguftu*. 

coucnirie, tnDliccib^frSds acq; acerrime pugnSnbusob 
fefli no minore animi fortirudinefrancos repellebat,do" 
0 nec quintodecimo die cSrinua oppugnatioe frafti dedi» 

rione fecere. C Altero qtrifecut*eft anno philipp? cu fal 
kfiS atej dafronre recepifieqad diui Michadis jxnonov 
riuajjod in periculo maris ab incolis dicitur guadesfuae 
ola curioni (ubicdr.Quod videntes normanni nephilip 
piforcunaticmere obfifteret, abrincas baiocficonnantiS 
agy k xou i ilvrbes dedunt Jn quibus relido valido prp* 
fidio/rot Rothomagum primariam normaniar duitati 
obGdionc premere ccutituic.Cirriifefla a fran cis vrbe,ci- 
- ues triginta dieru indurias a Philippo impetrit. Interim 

in angTiS miflis ad Ioannem aiglum nuncijs vt infra im 
petratos induciaru dies obfeflis opitularetur,cfl nihil (pd 
a rege aedperent/fed intdligerit nolm defidere SC cuna* 
ti^a fuos remigrantes nunoj-fe at<$ duitatem Philippo 
permiferunr . Quoru exeplo mori arquifes 8C vemolien 
fes in verba regis lurant. CSubafta norminia in franefl 
phflipp’1 cum redrjflTet/paucc* ibi dies comoratus,aquitanos ma- 
aquicania gnis copias petit.Prima ad arce lochiaru caftra fedt,qu3 
magna vi expugnatam droctio de nullo dono dedit. In 
de drinoni agri virtute a praefidio defenfam coepit oes 
veto qui intus erant copendiu in cuitodiadudiubet .In 
rercederibus pauds p oft hjc diebus Ioanes anglus rupei 
Angi* ad licG daffe appellit. Cui a Philippo deficies comes touar 
ruptig cu dus fe c5iuxit. vrbs andegauia primos ioanis Ipet^exgra 
cljff k . eft, qu3 foloten* anglus dcftruxit, Eapropter in PiAauii 

fix&egk* venies Phflipp’oib 9 mu n i c loibus Piftauoru loris Ipofi- 
tria vrbs copGdiotouarduvbiangPagcbatpetcrccudatuifletil 
diruitur, epadhoc ades onfiatas Met, comitis touardi terra ferro 
att£ ignivaftata,duoip annosi Iducqs Iter reges firmatis 
ab armis teperatQ ed.Quib^exaAis Philippus iterum in 
aquitani3 militi < pmouet,vbi $ quatis ad folu qbufda ca 
ftellis.alrjs aute receptis cupr{fldiu in illis collocaflet dus 
rcgioniscurS g^ilkrnKinu^caib&guillcrmoderu- 


Digitized by Google 



Rea e PliUlppus auguftufc 


Fo.rity 


pib* committit atqj i fracia remeat .Illi a rege pfedi d£?pl 
dauiaeagut locatis ifidrjsrtouardi vice comite 6C fauaruE 
maulione prodas abigeres capiut.qs vna eu hugone vi- 
ce comius fratre SiC amerio liiigmacoratq; militibus quin 
quagitaadphibppumittut.Eftlbritonu prTcipatu col> 
Iis eait* ad (eptetrione fpedas finuofo maris aefuiario rir 
cudat 9 :cuibritonuligua grapliriudefimari vndicg Tpli 
citu nome eft,i eo colle cubritones arce extruxiflent q|l 
aduenietes anglos ^ppugnaculu ee poflet, id michael qui 
da inter britones non ignobilis cu philippo nuciaflet : co 
trado apud manta exercitu. Comiri fdl pauli & michae 
li committit arce occupare* Nec pigritatur comes regi 
parere,Itacp arce capta,michaele cu valido pr^fidio aerei 
preponit ad hoc expugnandaearcis negocium cii ponti 
fices fracia philippo praemoniri armatos aliquot ex fuis 
mifi(Tent,foli aurelianen.atcpaltiiTiodore.antifiites detre 
dare auxilii! n5 formidaueriit. Quaobrc cii Philipp 9 eo 
ru terras donec fatis de contemptu fadione fcciflent oc> 
cupaflTetromanupontificeadeutes.Philippu ne id face- 
ret pontificia audoritate jphibere nifi funt* At pontifex 
fracof^confuetudiniqdeteporaliu rer^ gubernaculis! 
t roduda effet detredare nihil tetauit Jgi t epi multa a re 
bellioe Philippofolucres q fuae ditionis erat receput poft 
bteniti q illa rex poiTedjfTet.ltEode ano qui fuit xpianae 
gratiae millefim 9 ducete(imu(Tcptim 9 , Almaricus carno 
teiiiris apprime erudit 9 cu apud parifios non parua do- 
drinac opinione obtineret, pala docuit quofej; xpianos 
mebra xpi corpis ce:8C du a iudps xps pateret vna cu ip 
fo dolore atep aflflidionc fuiflfc reuera ppeflbs. Sed erro- 
re cu tueri non poiTet:danat 9 efi: refipifeere, & contraria 
fmam aflerere.Obhac ignominia contrada animi egri- 
tudiric,paulopoft tempore lnterrjt. CFuere alh praeterea 
Irati hoiesqui fm gulis diuinaerrimtatispfonis fmgula te 
pora per fucceffionem tribuerent afleren tes, patris oTpo- 
tentia chrifti aduentu defiuifliic : chrifti vero dodrinam 


Graplitu 
lbritoni- 
b 9 col£ 


aureliam 

&ariffio- 

dore* pS 

tifices/ 

Philippo 

repugnar 


almaric*' 

hereticus 


Alijhere 

ricu 


Digitized by Google 



Liber. VX Rex philippus augufh» 

fpuflarofti aeceflit exoletJ effe.Cu^hfrtfo^autorespc» 
ritibus petro parifien.epo aK$ garino confulari viro de 
praehSfiJionoribus St dignitate priuari funcJLacosidcft 
qui extra cleri ordini efntignis abfuropfit,Fotmtni»ve-* 
ro parci tu eft.At almarid cadauer quod pone diuimar^ 
tini parifien.ecdefiam fepultu fucrat,exmnnat& St cro' 
matu eft.CPer eofdetn fermc d ies frederfcus igator mif 
Frederic 9 fis ad phflippunudjs petit locum deligi vbide rebus ad 
igator, vtrikf ptinerib* colloqui pcrfGnt. Apud vallicdore pl» 
cuitconuctione habere,Eft em valli color vlrimus regni 
locus rullu verfus fped5s.Philippoconfiliu non fuitd^ 

. Io jpfirifci.CSed miflo Ludouico filio cu ,pcerum orna 

, timtna caterua^ides atqj amiriria 5 Vetuftiffimo foedere 

inter prindpes romanos regefej francorum obferuata 
f inflet innouata eft.CEodem tempore cum a veteri diui 
noui mu dionyfr) porta,vfc£ ad ei quf nunc noua appellaturmul 
ri gifien. tum agri intercederet,e5 omnempartem pariTtjvrtufc 
quanaten* muroPhihpp^daudiiubetJn eacpdomosex 
truiquasicolerctpopdus.Muniuitpr*terea pleracp alia 

S ~ regnum fiandae loca arces turrefyexsedificauic,pcfc> 
ato tjs a quibus pofleffiones ad hunc vfum recipiebar» 
CInterim reginsidus bolonif comes,qui ccdefiarum at 
<$pauperu cppreflor erat St ob ei rem onrahominu c5 
munione pontificu auAoritate pofi^di a rege fibi time 
ret(comitatu boloniae ludouid fili} regis ptitigmiflo) 
cu othonc pfeudoigacore amiririam ifigitmaxcppoitcj 
*" '' ablatas fibi terras a Philippo recupane non poflet mfi j> 
loanesa- larneti diffinitione illas redpet, fladria petes t anglia aa 
gl* «xcoi loane anglu nauigauit. Erat hic lolncs aromanoponti 
C 20 XT' fice cxcoicat 9 ^ppterea q? eccfic ,puct 9 anos fex vfutpaue 

rat,epofq! Iglia extruxiflet ^s t fr5da receptos phiipp* 
reuereter habebat.Cu hic 1 anglia fiat 9 reru eflet,confilio 
fiieifione habito(T quo duxbrabittn 9 afluit)vifum eftdi 
gnu rege elTe fi 1 5glia expeditionem duceret, potificcftg 
udibus expulfos refctuerct.Cui fenteri* ferrandus flan 


Digitized by Google 



RecPhffipptsauguftufc Fo.dfij; 

drenhu comes aduerfat*e{ipropterdiJOmtBUti(Emaop 
pidaf&naudomarumata aerii qludouk* occupabat. 

12 em( vt poftea cognitu cu)cu i05ne 2glo reginaldi bo» 
lonicnfis iuafu ferrand , fenticbac.N5 dcftitit cn a coeptis 
rac.Scd ad bolonS Igtn ces copias ducens :vbi claffi ve» 
hendi milids cauta gabaljnox ad graue lingui mariti» 
mu i flidria oppidu ^pfcftusmaucsiUofc fubfcqui iubet; 
Prorpiferat ferradus ad eu kxu venire & deoftenfaire Ad gra» 
gc {arifFacercScd poftej a fide 8C i>miifis deficere perfi» uel Tgui 
du homine c5f>tu eiPhilipp* omina i anglii expeditioef dmls rt» 
cafleletu quod icolae paucis a grauelingua miliaribus di- pia , 
ftans munitiflimu eracirrupes brugas vftj perucnitJclaf Dimu» 
femc$ ad dimum deduci mandat. Eft aut dimus nauiu portu». 
ftario & port? rvnde excauato ope huano alueo merces 
brugas deferunmin eo portu quia regia claiTis contine» 
ri non potuiqparsin proximo mari lrorfum inancho» 
r is manferat. Philippo aQta brugis Gadauu fitaouttt 
reginaldus bok>nienfis& guillerm 9 kmgafpata mari ex 
an glia delati occurrete illis flammigerum turba regias 
naues q extra portu erant inuadut captas abducunt ateg 
poftndieeasqin fbtione feruabantur iuadere feftinant. 

Quibus franci viriliter obftiterut.Cognito daflkdC fuo 
ru periculo Philipp* in hofte dimifla obGdionc rcuertif 
<Js nauali pugna fugatos ad duo milia i teremit complu» 
nbus ex eorum nobilitate captis.Deinde dimum repe» 
tes qd* reliquu erat nauiu armamentis & comeatu rcce» 
ptis iccdit. Dirutoq? portu cu agro adiacctijpoftq a gi» 
dauisibrugeiLyprisaccgifula obfides recepifleci (radam 
exerdtO reduxit.Erit g hos dies in narbonenfi ,puinda Albigefrj 
quS vulgo ligui occitani appellamus chriftianf purita- 
tis gmulti conteptores ex albigefio prkra fuse dodrinae 
8C iniquitatis inititutionem rcferemes.Quorum dogma t 

ca nemo ad hunc mihi die norferiptor reliquit. Et cum 
haere tico6 eos vocet : atq; ob ei culpS exterminatos efle 
autores tradanegenus tamen hxrcfcoe praetenue. Puco 


Digitized by Google 



ftek phflippusaiigurtus; 


eog quo ad coiedurt affcqui portu arriani pcfte fcciittii 
laedis quocj amorib 9 & malculinis concubitibus indui 
cirte,!deo<$ legitimas nuptias & carnis cfumdlnare&t 
diua mariafcpi matre eflc blafphemos< Diffufu id vir* 
cu tor5 firme rcgionelquinafleRroman 9 pontifexinoc* 
ti» tertius miflo gallone cardinali legato pnilippu ponti- 


D' ICTDUS 1IUUU ^4UUiK.w«uuui«u 1 o I rT 

fida au&oritate monet i hereticos armari,pd5#remif* 
fione concefla his qurifigne crucis ad id belludcfumerct 
Legati oratione gmoc 9 philippusrgmitdtfuos arma ca- 
pere,# talbigefes ( pfidid.Puiflei exercitu epos multos 
oC < pcercs tuenio atqj i primis eudone burgiiaif duce, he 
rlcQ niuemefimJPetru fenOnd archipfull Reginaldu rd 
thomageiemJRobertu baiocefi JordanQ kxouiu,#regi 
nalducarnOtgfcm.Tg? mouetes fracibiteras primu obG> 
Sitae d' dmt/etpugnlKJioccirts qui in eaerit multis hjretico^i 
w>;r , mflious.Quo periculo territi reliqui regionis incolae ad 

Carcartbnem munitiitima vrbem cdnfugerantrin qua 4 
nris drcucepriide abire nudi oino compeHunt;vrquipt| 
dedis mebis gfummrt nephas abufi fuerat: ea ad igno- 
minia videda exhiberet.Himinata fedilfim* geris tur- 
pitucEetfrad cupidi fua quiqj loca reuifere reliq exercitui 
Svmo’de fymong de monte fortihomine nobile # ftrenufi nec 
nJStt fo r min 9 religiofum pfidut.Qui mok belli cura fufceptarnS 
t - fegnitcr q fuperat executuseft comitate eu dfiico viro 

alii dicut hifpano/qautorcpdicatoruordoutm fumpfit.ItatSar- 
SMIeesdn cesperea terra e*pugnauidi?retids lteremptis. Habuij 
46 1 t n obfcoena albigerto^t turpitudo defenfores arogona 
viddicfr regc,(fti iti elisni comite & fuxi prlcipem ejui 
eduAisingentibus coprjs fymone apud murellu arceob 
federik.Quitaetii raros armatos fccu in prjfidio haberet 


rrrvr.CTTTilTTTF! 


I PTsat • rST (2 rTi 




fSgrtsiz mis atq; fuos confeflionis facro purgailetreruprionc fu> 
V Kftor ia. bito fadt,rege aragonu & lioftiuododerim milialrero' 
mitrcuipfe odo cantu ex fuo prariidio amifirtet. Credi 
merito potdtdeum pro fua religione comitem nft* 


Digitized by Google 


Rex Phfl/ppt» *igu/hi; Fo.cV; 

jjugnltc adiumiTediicedcrib^ex albigefio ptfric/pib^fri 
tis,giraud* qukU albigcntifi prffeAus crudelitate arcp g gfraucti f« 
jFidia vfus/acerdou xpiano fide dat deducere cu rt|toad * 

fucs,et cum eo equites auratos feX/& feruos c]s habebat 
quinquaginta.Cofidesigif facerdosfe cumfuts comiti- 
bus giraudo credit.Quos otsadcccnSliberalif acceptos 
remotis epulis frari i vicula corjcit.Deide equitibus ieor- 
fum edtkbs ign? I ergaftulu vbi reliqui afleruabanfmit Miraculi 
eic.que triduo gpefli xpicolae nulla aduftione larfi funr; 

Duos aut ex cqumb* oculis& narib 9 cu fugiore labio pri 
uauerut cj malo alf itetr|t fugftire alrcro. CPer hos dies 
mulus ymbribus feqna annis autfhis guu apud Panfio* 
jpotc ddeat.CHarc iter iuftiflima bella JoSnes angP at 
angliamOues andegauii q| diruta erat reftmrit 8i muro 
claudit. Inde defidetib 9 ad eG brirOnib 9 artj; pkftauis,ope 
eoijjauAus rupem rndnachi quod caftellum ad ligerim 
flumi Guillermusde rupipus fupra non multos annos id3ri^*aW 
extruxerat cotedir.Ibi cu primi oppugnatione fibi n3 . 
bn jjcedert ItcUigiqFecit cdnfuetuaine ad aggere qui ad “ 
foflas erat q<$ die ibuKdi,& fcrufjdi q gtecafrello poti 
retQui ne ab obTclTis teld alie) ofFmderef ,fatellirc ifhtue 
rat fcucu prartcdere ambuUu.Es rem cG ex obfeflis vn* 

IgeniO pOlles aiaduerti(Ter,teriuE ex canabe funem texit 
iufta longitudine quf ad aggete pertingere poflet. Eius 
funis extremo ad faginam deligato reliquu clauo iuxra Nota (#> 
fe ad muri pinas arngir. Atc£ ita fagitra baliftsTpofita,an ftum. 
glo du tran firet Ifidiatur,quem vbi fuo more icedef e vi 
det,fagirtfi ifatdUtfeicutu petiit* adegir.mox coidula ad 
fc redufta fatelleS cG fcuto qcf gerebat i foflam praeceps 
tuit,i quedbfeflj tela crebra iaculites ntcauerunt. Sarelli 
tis nece exafperatus Ioannes,furcas e regione caftri prd Judouic* 
ternis erigi iiibeticOmminatus nili fe dcaetent eos furca- Philippi 
rum fupplicio affefhim iri Omnes Nihilominus tamen filius, 
frartri pugnaciflime arcem tutati funt Occifis pkrifque 
inglis.Clnterim Occupato aduerfusflandrenfes Philip- 
pi 


Digitized by Google 



Liber. VI.- Roc Phflrppus auguftusf 

porfilius ekis ludouicus du&is ad Chinone copijs cu Idir 
magnis itineribus ferre ope obfcfiis comedit cernito a? 
aduetuanglus relicfta obfidione traieifloligeri quinquagf 
ta coebe miliaria fugies confecit. Fugaro anglo rcHqs at 
ces:8C i para idegaufi ludouicus recepit, dirutoqj caftello 
bellofbrti 8C terris vicc coraids touarch vaftatismuro® 
quibus andegauiS aglus rauniuerat diffipauitmec moco 
Mocokv toro abftmwcquodfundoten 9 dirui iuberjulioiit pi<S» 
ru cafteF- uia bdlu gerctc Philippus poftc| accepit Othonem multis 
lum. militum milibus apud valkndnas caftra habere vt ferrS 

do cfterifq; fr ancora gfugis auxilio ceC exercitum cogit 
Xornacu BC p fladria duces cu oem fere regione diris irteurfiorub* 
Ocho Ipa vexaflet rtornacu jpficifata comite ffti pauH 8£ fratre ga 
tor cu co rino qui hofpitalarp ordinis erat ex hoftin pot effate pau.- 
ptjs. Io ante recepta. At agete tomaci philippo nunciaf .-Otho- 

nem quarru ex vallecinis ad maurttanii exfto miliaribus 
tornaco diftatc confediile.Queadonricupiente rege ,p— 
ceres dehortati funt propter viarum quaicededuefiet an 
guftu.IngrefTus poftea i hanomam francus terram om- 
nem magnis incSmodis afFedr, opter ea q> d 9 terr$ dn* 
in nuero hoftiu habebatur. Redeffte tomaci! Philippo; 
vbi paucoqt dierum quiete milite fectr recrearetraccepit 
ochone IftruAis aciebus aductare. Eoae die fiue fortuna 
fiue deo ita volente vice comes meldunen. 8 £ frater gari 
ii us di leuis armatur* millemilinb 9 iter ^ hoftis venies 
bat eutes i tumulu qui extra militare via erat abieft. vn 
ofpicerc 15ge laftecf poflentfl quis hoftis apparerem. Vi-* 
Philipp* lohoftf quiiftrudtiflimo ordine accedebat, maturat ad 
adue rfus Philippii deferre Ochonis aductu.ri? milite i armis ftare- 
pthonem Philippus iubec. Vocatoq? ,pcem conuetu: confiliu fuit 
paulo vitra progredi vt quid Obi hoftis fadendu lftiruif- 
fet exploratu certius haberet. CErat irer vtriic£ eicerdtu 
riuulus no adeo magnus cj trateAu difficilis. Quo fuga- 
tohoftis tomacu adi re fimulat. Sed cocra fentiens Gari- 
nus fuadet aut plio coferendu>aut cu fumpia ignominia 

Digitized by Google 



Rex Philippo* auguftus. 



Fo.cvi, 


icis 


r* uiuu pcuu unacu erat mrrcllus. 

brcui pcadone habita t3 hyiarisfn equficofcedit^ fi ad 
coutuiu inuocat^ririflet. AttJ ita ih p„ m5 ad&gref 
rtKnuhti aios dedit.Otho Vero regeihfpedo, fuos a via 
lubduce^igmqiji ffptetrione tffus erat octupauit.Qu* 
^d^upreoculis hoftfe haberer. 



... * v v ° ^ ^ Uir ra oene gcrcaaCjpraeic^ 

«un qui aduerfus freris intcrdiAos & ^ddiaeiboliatorcd 
pugnalufccpim , .Ec ncw taetfi £ fragilitatis huan* tenui 
tate pftorefumus tn cqionc tcncm 9 fidd & inftitutio/s 
«tholicaf.C^are bono aio eftote 8C egredimini in hofte phi> 

Vinlifer.dabjt de* in fe fperSdbuS VnSoriS. Ad huc mo- hpdiad 
ourn pauciscu locutus rex ellet impar rira militi benedf- milites, 
«ione,(ignupridienonasiunq bello dat . Itum eft m ho» 

«em 8C pugnam incredibili virmte . CIn ftmdrefesprf 
<nus afuduonSfib^impct* fuitfubfequeteberro remigio 
<3panoru duaore,ggaltcrude gutftella 8C buridanu da- 
pte» abduxemt. At Galrer* fandfi Pauli cOmes & comes 
beUomotenUs cuneo fatfto ades holtiii irrupun t, obuios 
^rtdferienteS,ita vt penetraris adebusiteru fn confer 
tos noffespan gloria reuerteren£,ad quos fe cdferettbus 
toagna virtute fr an cis, egregia inter Illos operam naua- 

uerunt.Budoburgundus/Matheusm6mor€rian ? / Cal- 

terus de f&o paulo,Hugo de mardlio,tuius poteftari fer 
randus nandrenfis a frands interceptus fepermifit fuis 
VdfugatisvelOcdfisFerr5docaptotota belli molesin FcrnniP 
othonan incubuit qui Philippo procul infpedp^n euro ftadrusca 
lc proruperis intercurrentibus qui ad regis culi odiam pitur. 
deputati eranr,aegrefe defendit,arq; equo queminfidc- 
bat feudato, e praelio cedens cum alterum equum re- Otho fu- 
cepillct aufugit ; Odionis vero pedites qui inrerequi- giti 

P H* 

yGoogle 


Digitized by * 



Liber. VI< Rex Philippus auguTnm 

tes dilapfi erat philippu ab equo denciur, itavtoga gaHi 
de motigniaco §£ petri criitaldi difficrtime fuerit pcricu* 
Io liberat 9 ,hoftes aut pofiq Othone fugiiTe cognouerunc 
animis defrituri coplurib 9 ocdfisfugietc dominii fccuti 
funt rcli&a imgaroria aquilaq drachonis fimulachro alte 
Reginal" fuppofita curru vehebat. Fugietib'* alemlnis Rcginald* 
d’ boloni comes p fuos feorfum cucinuerat pini inftaurls vulnera 
enfis capi ro per ylia equo capt 9 eft,Supererat ex toto Othonis exer 
tur. ritu brabatinoru turmafepcTgetoru armatoru q defpc^ 

rata falutc,vrcucj poterit pliabanf.Quos poitjj philipp* 
x>fpexit,rni(ro cu duob’expeditoru milibus Tnomaae 
Urnfto valcrio,ocs aut capti aut occi(i(unr,cu nili vitii ex 
fuis trh reccfito numero thomas defiderailet.qui tn inter 
cadaueraocciforufaudus repertus eft,3C deinde chirur> 
gprum ope curatus.Tn Othonis exercitu mille quingeti 
equites aurati inferioris vero ordinis SC peditu centum 
quin quaginta milia(ficut ex captiuis cognitu eft,fuerur* 
Hoftib 9 fuperaris cu fiigietes milies franc 9 piequerec,v< 
ritus rex ne ctffiparo excercitu vel captiui effugerer, vel 
receptis viribus hoftit noua aliqua clade importaret,re> 
ccptui cani iubct,atq: ita receptis polt infigne vi&oriam 
militib^capriuosp aiucrfa frlriae loca in carccrc mittit* 
Reginaldu vero bolonicfem peronae cathenis vinAum 
fcruat.Ferranduflandrefem parifium dcducir,atcpincur 
re qui lupari vocit includit. Anno dnicar pietatis duce 
tefimo vndecimo fudra mille.CLDc hui 9 ferridi fortuna 
4 >dyade^ cu mater q portugalaeratariolos & diuinarores cofule- 
marcear^ retiniequcsrnfum habuerat sex in p!iocadccpedib 9 ho 
cere ferri minii atef; rquorii calcat^nec (epelict, ferrand 9 a parilia* 
dus acce- cis iociidiiTime excipiet. Quo oraculo ftolida mulierde* 
frit. cepra.fec 9 ac fperabat ,p regni dyademate filqcarcereac 

cepit.CReucrfoin frariIphilippo,pi<$auig coiurarione 
cu liofiib 9 fada domi fe «.otinuerat belli exitu cxpcAan» 
t« cu.vi<$orc philirrii gtime fcere.g vicccomitc touar» 
du veru! impctrat.Et ioannc9 angi 9 miliis ad rege 1 ega-* 


Digitized by Google 



Rex phd/ppus augu/H». Fo.cvij. 

cis roberto apfico cardinali &t renulpho lincdhriae comi- 
ce cjnquenes iuducias cu philippo firmat . Cu haec in pi- 
Aauisgerunf ferradi vxor ioanabalduyni coftacinopo 
Icos i mp a roris filia ad regem de viro follicita venit . Of 
fert ferradi locodcpofiturS fe obGdc Gaufridu brabati- 
ni ducis filiu/oluro jp ferradi 8Cfuorir captiuoru redem 
peione luito pcio,fe quoc}; arces p fladria arcf hanoniam 
defolatura quas rex dirutas eflfe prf cipet. Ad huc modu 
focniia maritu 6C captiuos libcrauit. CEodc rpe quo phi V idorix 
lippus Othone vicit,ludouic’ de pidauis vidoriam obti Monaftc- 
nuir.Quoiji bnficicru gra rex q in deu ola referebat mo rium. 
nafteriu quod vidoriS appellauit ,ppe fluancdu aedifi- 
cat,aflignatis largiflimae annuis .puenb'' rjscj ineo mini 
ftracurieratccenobicis.Rebus in fraciafccliciter copofi- 
tis.Ludouic 9 gradi exercitu contrado &claiTi impofito 
in angliS traiecir.Londonrjfq; a ciuib q except 9 paucis die 
bus infula rccepit,iur5tibus in verba ei 9 regni ,pccrjbus. 

‘ Qua re cogni ta io3nes fugies breui po(r rpe morte eri- Ludouic 9 
pif.Cut ,pceres iurifiurSdi conteproresfrclido Ludoui- inanglia 
co)hcnricu ioanis filiu fufficiut.Igic angloru pfidiS exe- copias du 
cratusludouicusquindeci marcnamargcci millibus ab cit, 
Henrico acceptis in frJciam integro exercitu fe recepit. 
CPhilippus verercu vetulus ciTet/& annos tres 8C qua- 
draginta regnaflet annofaluris.M.ducerefimouigcfimo 
tertio vita excedes apud fandi dionyftj aede magnificen 
tilTimo fepulchro codii.Rex ,pculdubio geftoru magni- 



tamcj; vir rure, ruga adeptu regnu auxit. Rdiqt pterea 
et teftamcto terceru mille pificndibraru in fumprus hie- 
rofolymitani bclli,q pecunia hierofolymoru regi ioanni 
jj tum aderat cSpoftclla deuotiois ca ^pfedur 9 annume- 
rata eil.Milia infuper cetcna domui liofpitali. Almarico 
moriforcefi roride g terrae albigefiu pratfcdus erat.Pau- 
peribus milia viginti.Sut gmin 9 a philippo legatu effe 

P i*l- 


Digitized by Google 



ubcrtVn* 


Rex Ludouia»; 


tradut fed ego hyftoricu gallu fecut 9 plus fide fraco q pe 
regrino autori dadu fum arbitrae 9 * Addidic ad Dyoni^ 
fianoru monachoru nueru triginta cocnobitas^g gpetuo 
rc diuina $ fe deo cxolucrct. Anno quo deccflitvifus eft 
in occidcte cometa cu anno fugiore luna ab intepcfta no 
Ae vfq> ad in fcquctis dieicrcpufculir defcciffct. 
ICEiufdem compcndi}.Liber % vi% 

Oft philippu regni gubcr^ 
n acula fufeepit Ludouicus 
fextu& crigefimu ages an 
nu.Huc traduc auAorcs ca 
1 roli magni gen 9 1 reges fra 
1 cos g mf is cognatione re> 
tulifle. Carol 9 cm ludouici 
qrtifili 9 a q hugo cappet 9 re 
gnu fuftulit,emagard5 filia 
comiti namurcenfi vxore 
dederat,exaua fufeepta ,p 
^ le virili balauy^hanonie* 
^ comes nat 9 eft g yfabella ex 
fe genita philippo ludouici de quo feribim 9 pri mfionio 
copulauit.Putat hoc fefto fracis pl 9 nobilitatis ad reges g 
inde pugnati funr guenifle^qfi a pria origle gfeueretl po 
fteris mores 8C virt 9 Sed vtin exteri* animacib 9 atq; in 
piatis ita \ hoim genere coringit. A forri imbecillis cqu 9 
. a fruAifera arbore fterilis plaerucf enafeit. Nihil em natu 

^li 1 fC * a ^ crt ^ accc ^ u 2 ft ,r P c non degenere t.C Adepto 

"CUannnr regno ludouic 9 cupiAaui pere pctrcAaret,anglis faucn^ 
tes ducto ad niorttiarcc exercitu ea obfedit,in q prjfidio 
eratfauaric 9 mau1eon 9 cflnSIualida angloru manu.Qui 
poftgaftidua oppugnatione fcpmi videt^impetrata cu 
fuis ab cudi libertate deditione fecit.Ttu deinde eft ad fan 
Aumioaneqc? incol$ dageli vocat.Cui 9 oppidani regis 
potetia formidacesludouicooccurrut,arq; vt dnm fuu 
8C rege rcucref/decipiutcf.Ta^fpcfuccedeti^fibi rcb 9 
Rohejla* rochcllamancimuin piflauis oppidp&ide municiflik 



Digitized by Google 


iiiui Ludotrici pater; Fo.cvfijk i 

itiu,quO Ratio eft nauiu quib 9 merces maritportani,pe.» 
tir.vbKque eX nkmo aborte mcmorauim^auaric 9 mau 
leonuserat mutus an glis ftipatus. Poftqui coci nuis dec? 

6C oftd diebus oppugnatio fada eft,orcain ter mauleonO 
ftinglos fufpitione ,dc dedendo oppido mens fauarico 
fuit,ne (fubeunte difeordia) in potenate hoftis ipfe noles 
intideret.Salute a ludouico Ipet rata,abcirt in anglia ocs. 

C Fama perfofente rochdla a frads poffideiiLemouice 
fes 8C Prtragorki ad Ludouidi veniur imperata fafturi. 

Quibus i fi le receptis X rochellae Ipofito nrmifiimo p' Sauaricus 
fidioFrantia repetiuic.Sauaricus vero cii ad anglum re> mau j con * 
gem venMTet, mukisindicf|s coniedans fc regi eflTcfufpe 
Aum 8C (ibi parari infidias,clam ex anglia ad ludouicu fe 
contulit, a quo indulgetcr receptus fide debir? fubieAid 
nisregi praotitit.Ea re cognita rex anglus tributo a de> 
ro anglif colletSo,richardufratrein aquitanii cil trecda' Sld 9 m»» 
ru nauiu clafle mitrit.Qui primo appulfu ad (anAQ Ma> charus. 
chara caftra ponens^rcevi expugnat.att£ oppidu quod 
ardiunftii erat diripit.Cognito richardi in aquitanii ad 
uentududouicus vnum ex marcTcaUis(idem nomen cil 
^flFicij ei* qui parte aliqua bellicis reb 9 prjeft)aduerfus an 
glos cu copippr^mittit. Frads in tertii dffi bergerad irrir 
perib 9 / agrofefc populltib 9 , richardus relido caftello cui 
rochellae appellarioeft,qcP 8C ipfe obfidebat, ret^fuis dlffi 
dens in anglii clafTem reduxit.Per id rcp 9 balduyn 9 qui-* 
di aufusfe mentiri balduinG flandre fem efl*e qui eX con^ pf eU( £ 0 
fianrinopoli grfcoru pfidia cu aufugiflet a fladrcfib 9 ex- flandae 
cept 9 eft,rdeAa comite muliere ,pfcCTofapiete,q ad Lu* comcs> 
douicii qrufofa veniens permouit rege peroni ,pficifd. 
Quofimulacorc balduinfi ad fe euocarir,cit multa rOga^ 
tus velfugbe refpoderer, vel nulla defe vera iudicia Ochi 
beret tertio tde die regno abfcedere Ludouic 9 iubcr. Ab 
i es mcA-x homo vallencenas poftcjafuis fe dcferrtim in 
teUigit,feurgudiamfpecie mercatoris alTumpta, a ncfdo 
quo miLtc agninis, ad comite dedudus eft , que inergi 

p.mj. 




t j btr.yn T Ludouicus diui Ludouid pate*. 

flulco multi* cruciatibus affic&um furCSe illaqueatu ftru( 
dnae comitis ftrangulauerunt.CInterea romanus a poq 
tifice gregario qopo legatys Parifi) facerdocu conuencq 
| labito, rege cfi mulcituqine^pceru confidere de attagen" 
jbumliprdi jpq; pertinacia quacftus regem {kquiconfilia 
aderant excitat cruce aduerfus hjretlcos jp dei Religione 
(umere. Ipfcc£ romanus capluresfuamanu cruce iignat 
Annoinfequcnu qui eraf xpanx gratia: ducentefimus 
vigefimuflepcim y (upra miUcfimu, Ludouicus & qui c3 
j. . . co cruce druca infignm efanc ad bifunges couuemur/ in 

■ - ' 5.* niuernu lugdunucf prf rcrcutcs aumionc,puincif non 

cucuuqct conrencndam vrbem pctunt,Qujfeprimo uro anno in- 
terdidp ecclefiafiico cunata ab h(rcu no refipuerat. Qu? 
cu Ludouicus pafto ciuibus interpofito fpSaec nullo in- 
commodo affaftur6,fed vitra profcAurupi,pprtas regi 
pccludunc.Qua acccptainiuria Ludouicus auin*one ar- 
cuuallat.Ea obfidio cum a kaledis Decembribus ad mc- 
diu auguftum codnuata non pederet fortiflime fe tu en 
fibus haeretids,relis & fcorpionu mille (btccti ex noftrif 
periere.lnter quos, guic^o lan<fh pauli comes ftrenuus 
bellicam rerfi pentufimus/0£ IcrnouicaruanoTtes inter* 
pti fiintdiis incomodis acceptis LudoMicps i\irat fc nfit| 
tufi vrbe recepta Ide ahituru. Cognita regis indignatio^ 
ne & coftatia,riucs duos ad qrm de pnmorihus duitatis 
mittunt , qui fc duitateq; poteftati Ludouid atq; roma- 
ni legari pmitteret rebus copofitis LudouicVrbf igref- 
fusfoflasduirari* terra expleri.adfumu impaf.df mu ere 
cetis pdaris aedib 9 murifcj; ad folii excifis, dues ab uerdi 
filo foman 9 laxauit, ordiaro illic epo petro corbio erudi 
tohoie qui cx duniad coenobio erat. Auinione recepta 
rex cholotam ad quar.ru vfqj lapide guadens defiderium 
fOfpic franriS ceudendi. Attyita cura reru ^puicif ymber. 
fo de bellofco qui eu genere attigebat deputata, in friciS 
Venit. Vbi guo tjje moratus ad mdpeieriu cu feitin 9 re< 
«grotauu.Ec fccudo tdus noucbris defuqA 9 ^ 


Digitized by Google 



Rex Ludouicus SaAus . Fo xcix T 

fac £ olm KrttS coemes, $C qui nulli 9 pterg «ppr ise coniu 
gis cocubicuvfus fuifle ghibetur.Ex mopelcno ad fdjii 
idionyfiu dacus uncta Philippi parris fepulchrii huma rus 
efr.Ei us morfc merlin 9 vates anglus hoc vatianio vifil* 
cfr praci‘igiiafle.In raSte venti morietur leo pacificus. 

VdouicofuffafhiscftLudouicus filius annos 
' u<x ^ cc * ni natus , que in blachc mris tutela pf . . 

'0 ehqucrat.EiuserudicdifollicitamatercurSfi 
i- : .leintermiflione adhibuit, ira vt vigili ftudio 

elaboraret xpiarus illum inftitucis prpeclanfqi moribus 
educari. Depuratis ad id negociu rdigiofis hdbus ordia- 
pus praecipue pr jdicatoru atq; minoru.Quorii difciplma 
ita didicit vitaefanAimonia amare, vt illo rpe nemo rdi 
giofior fit habitus JCRegni dyadema a Sqeffionu antiiti- 
jte apud remos ad K. alendas decebris fufccpit, orbata per 
hos dies ecdefia remorum paftore annoxpiapa; falutis 
ecxx vufupra mille.MoK thktbaldus capanus^etr 9 mau 
(dencus bntonu dux 8C hugo marchiae comes «ppter n5 
pdonea ad regnadii aetate parui habe tes Ludouic5,c3iu- 
p^ti5efaAaa regedeficiut. Atcpanteoihe maucleric 9 du 
. as mfiitiflimas arces faruftuIacobOdebeuron arc^bdef- Coniura- 
pnuimpofitoadpraefidifimilireoccupat,quasapfedum 110 m ku 
ad albigefes ^pficifceref comiti briconG petro cuflodkn- dotiicum 
das tribuerat. Coiuraqonf patefafta noucllus rex ex mi 
pris confiiio magnis inperibusin briton? ducit. At theo 
baldus capanus vifo regi} militis exercitu futuri ^puidus 
piefcieubus focqs ad rege cocedes delkfti venia impetra- 
uit.Starimq; Ludouicus mapclericfi atq? hugone g cadu 
ceatorc monet ad fevcmat.aut pugnadi faciat potdtate, 
poiurari refpSdctaccepuflimSfibi pace cocordiaq; effc, 
tarii dicatur couctioni dies 6C locus cu de pace colloquiu 
fu rege habere poiTint. Apud ejunone cym die conditSo 
coniuraci no vemiTent, tertio vocati, miiTis ad Ludoui- 
fu nuncijs fpondet fe V indocmQ veturos, ibicp regis 
y gptate fc purgaturos, Quo refpofo placatus rpc adolc 


Digitized by Google 



Liber. VII; 


Rexdiuttt; 


fcais em illis mandat ab ipiurijs abftineant JTUf aut? regis 
benignitatem atc$ indulgentiam contemptui habentes, 
permultos regni proceres in fuafenteria ducubBlancha 
regis matre indigni diceres qtraprindpatuadnriniftra 
ret,nec decere illos foemineoauci imperio. Hisarc^alqs 
fuaii verbis axeres (biliare explorant , quonlmo infui 
I fdixin P OK ^ ar ' ludouicii a matre abducit. Itcrpcr agrii aure-* 
, n / . _ lianu fadete rege , nudatur infidias Dbi a ,pceribus pofi» 
10 tas efleJEi obre retro inde cedens Parifium verius cu ad 

motchcriCfveniflctyad matre Parifiu agete mittit, q filio 
rim& Parifios ad arma excitat, qui colle&a rsprim ex ae- 
gris hofm multitudine ad regem corendiit.Infidiacores 
vero cognito parifiorii aduen tu Cientes abiere .Igitur re 
S ellum in cc P to regePariffjdomu reuertutur . C At proceres fuo 
Ti robal^ inflituto fruftran,in Theobaldif capanu a quo contrario 
dum cam ne patefafta deferri erant bcllu mouet.Obfeflbc$ oppido 
quod Cahorfam voclt f rcqu€ti populatione capania in 
feftabat.Rc ad Ludouicii per theobaldi nudos delata, p 
ceres primu rex admonet 4? armis difcedant . Qui regi 
non audientes mox vt acceperunt Ludouicum inf efto 
exercitu ad fe feftinare obfidionefbluta domum quifqt 
Marchiae rcmeauit.CVerum Hugomaixhianusfuaeinregecon: 
comes ad i u rationis acer & diliges autor ad anglos trarjcit. Regecp 
anglos de. admonet tepus aducnifTe,a1 ablatam Gbi a Philippo nor 
fide. mania recuperet. CLudouicu quide adolefccre no acce». 

ptu nobilitari efle , quippe qui ipfis incofulris dC pter iu> 
Rex Igl*. ita ftate regnu adiuilTer.Sare fe fi anglus cu exercitu gal 
lia petat futurum vcfe adiutore normSnia vendicet. nis 
hugonis verbis prrfuafus anglus dafle inftru&a ad bri^ 
tones vna cu Hugone duce , qq afpera hyes efler adnaut 
gat. Moxc^adiunAs fibi brironu auxiliis vicinos brito-- 
nibus agros incurfionibuspopulationibuf($ difperdic. 
Quod poftq Ludouico nunciatum eft, copias in ducem 
primum educit , belcfmuq; arce perctnadilime priusob 
fidet,quainfoliris antea frigoribus hyems militem mole 


panum. 


Digitized by Google 



Ludouicus; Fo.cxt 

ftaret.Sed huic malo blacha ludouid mater remedia attu Blanchae 
lit,iubct calones caftris egredi,# arbores cuiufq; genera egregii» 
fertiles atqj infoccundas luccidere, eafq; confciUas ad ca- faftuoi» 
ftra imporcari.Quo n foturum fado tanta lignorum con 
gcries in caftris fuit, vt magnis crebrifcf ignibus exci ta- 
tis,hybcmus rigor nec militem,nec iumenta offenderit 
Prima oppugnatione irrita marefcallus militum du fe- 
cunda oppugnatione parac,foiTores inftituic quicunicii 
lis viam in arcem fadantjple interea machinis difpofids 
muros quatit # fimul milite oppugnatione facere iubet 
Tanta fuit lapidu vis, vt primaria arcis turre cocuflanu 
tarec,# muri cuniculis gforati me dilaberetur.Qjro gj 
culo cerriti bri tonescit nullu ab Hugone fubfidiOlpera- 
renc fc atcg arce ludouico dedunt .Beleftno fuperaco, an- 
glus Hugone i ncrep at cuius fuafu bello fe Imifcuit , atc$ 
ita exercitu claiTi impofito angliam reperiuit. C Per ide Hayapa- 
cps 'r\ qui haya panelli incolebant, ad britones defecerat. nelli. 

Sed blanchae iuilu ioanncs devineis in eos copias ducens 
paucis diebus copefcuit . Ludouicus bri tonum regione 
ingrefliis ardonem arc£ chacelaum vaUdiftimas arces cS 
cepiftct duce perterruit. Qui ad fratrem DrocarG comi- 
tem miifis nunci^s orat rege (ibi conciliet, in fe nulli mo 
ra fore quin imgata faciat. Comes de ducis aio certus fa 
<ftus regem placat.Igicur datis obfidibus hugo iureiura- 
do,pmitrit nullo fe vng tepore arma in regem capturiL 
Sed /n fide cofta ter permatura . Cii annos quacuor Lu- 
douicus bonavfus fortuna eflet. Regalis motis coenobiu Regal is 
non procul ab yfara flumine cxtruxit collaris in eo fratri m gg > 
bus Ciftcrcienfis ordinis. Interea dum drcacotnobqin- 
fhtudonem rex animu intendit,f{dido inter ciues 8C Pa 
rifien.fcolafticosinfurgit,iravt nonnullis vtrinc£occi- Scolaftico 
fis cu fibi de i niuri)s acceptis fatis non eile fa&um icolafti rii&ciuiu 
ci quaerutur,co indignatio jxeffit,vt de tranffcredo ftu pariGefiu 
d>o hoc eft vt vulgo loquiit vniuerfitate/ cofultaret. qs dfolentio » 
Cfii rex 3gl 9 £raco^2 gpetu 9 # iplicabilis hoftis cladeftinis 


Digitized by Google 



Liber. VII, Rex diuus Ludouicus. 


Corona 


rucijs vt id facerenrfollkitabar.Daturum ie illa diccsffi 
oeconan trifirent)domos ad diuerfandum,Lbertatemc| 
atq; priudegia cocefluru. Sed ludouico cura fuit fcholafti 
cos concinere.ne nobile regnum Uctcrariofplendorc pii 
liaretur, que diuus Carolus magnus au tore alchuinoPa 
riftj locauerat. NS ante id cepus nulla fcholar couen tio a- 
pud Parifios fuerat Iftiruta.Quare miror quofdi doArlf 
fibi fcictii arrogltes i aditare ab athenis diuu Dionyfiu 
ariopagiti fecutam fcolaiticorum multitudinem rongS 
primi! deinde Pandum demigrafle. Cuius rei venfimili 
cudinc nullo vel grfex locutiois/velcollegij/vel erudid 
hominis veftigio cofirmit. Na ante caroli magni artate 
apud Parifios fcolafticoru couecu fuifTe nemoRriptoitf 
odit. Alioquin ex fcotia venif tes bedar difcipuli ParifiZ 
usfcolarautoresfruftrafuiflentacaroloconmRid. Non 
negauerim tH aliquot qui literisoperi dabit/ imperato 
ris Caroli potentiam fecuros Parilium aduemfle.Ni ii* 
lud nonun§ vifum cft,vt literaru ihidioft fortuni prin- 
cipii ampledirur fubquib?fe quictiflimeviduroe (perae 
CErat comiti jxiindae filia margareta , hac Ludouicus 
a patre accepti vxorem duxir.Curauit quo$ robertum 
fratrem terris at® vxore donare. Niartbcfiumarreba- 
f illi artribuit defponfata mathilde brabadni ducis fi* 

liaJdocfere anno qui^\.ccxxix.diccbanir altera infula- 
rum balearium.i.maioricarum 8t valentia duitas a terra 
concnfibut e mahumcd poteftate reeupata cft.CDu h$c 
gerutur federicus fecSdus roman 9 impator p nudos Lu 
oouicu orat/ad vallicolorfc venire non rectoecdiabere (e 
qu» illi cokata cfle vdit. ludouic 9 delcAu militO habito, 
<G ad locum perueruflet (federico aegritudinem fimulan 
teVn francii fecduerric.C redi tu eftimpcVa tore faHere re 
ge vduifleyvt fi cQ paucis aduemilet cQprsehefum addu 
Ceret . Per hos dies bajduyn us bij;5tin 9 impator Ludoui 
co coronixpi fpinci dono dat, quam religiofiflimo rc- 
i^ a ppsuri« oc vic^addionydanumaoiohtupor 


Digitized by Google 



Rex diuus Ludoufcttt Po.cxU 

tari iubet comicancib 9 fe fratribus robertO alphonfo ca* 
rolocp.Nec multo poft tge ludouic 9 cognito q> balduin 9 
r aft inops boni dominicf crucis parte cu fpogia&Ucff 
fer ro quib^ dii cruci aiftxus xps eiTet pot 9 K confblP fue 
rat pignori obligalTet Igeti pecu ia recepta. Ludouicusp 
Balduini afTenfum diflolutoere facrof&a dnicarpaflionis X P> ptl 
monim&al regio apud pannos facello condit rinfri tutis cuTpogia 
ibi ad dei cultu miniftris.Deide ebftinatts in perfidia ai* oC 13 eff 
bigenfibus cu mukis milite fracu iniurijs afficerencacci fato pi" 
to Ioane beUomontenfi’ rex illi Iperat copas i haereticos gnori 
ducere. Audies regio di&o IoSnes exerdtum eduxkiat* obligati 
qj in primis arce q mons regalis dicebatur expugnat.de ludouic 9 
inde alfys arc£ alijslods intrapaucos dies receptis rebelle j“j* rau,c 
haerericu domat 8£ pomis amdcjgitur reb 9 fdclidter <X Jheobal 
pletis poficj ad rege venit magnis muneribus donatus d 9 c2pan 9 
eir.Cbode tepore mortuo nauarroru rege theobald 9 c3 nauarr* 
pan’dus frater in regSaproceribusallumif. Qui breui XCCi 
mora interieAacollefto ex fuisatc| bracis non contine* 
do exerdtu i afyatn <pfidfrif alo reb 9 xpian is ope confit* 
r endi.Sed lafciuictib 9 8L pdis Iteris galis necf Theobaldo 
regi parctibus res male pcefTit . CNon recepat adhuc 
paternae haereditaris alphonfus hjdouici frater portioni* 

Comitis tholofari filia ludouic 9 illi vxore dat : cu Pifta* 
uiar arc£ aruemiae porrioe:S£ ea pte qua 1 albigefio tene* 
bar.Mox vocato regis iulTu comite marchicnfi: qui fide 
alphonfo fubieftionis iure praeftare tidehortate vxore q 
angli regis mater erat ad anglos contempto alphonfo 
comes defedt. Apud quos multa fingens quafi fuis ef* 
iet pofleflionib 9 a Ludouico eieA 9 :permoui t regem ex* 
crdtu in galIiastraducere.Ea recognita ludouic 9 copijs 
coadislm archia expeditione ducit.MonfterohVf $£ber 
®a arces munitifiimas occupar. Bergam autem prorius 
defolauit.Nec moratus foncefi vbi Gaufredus lifignia* 
eus erat circufidecquem paulopoft nonontum vi ex 
pugnat. At macer angli regis vxor comicis raarchia* 


Digitized by Google 



Liber. VII; Rexd/uus 

ni poftcj ludouicu videt fugiore atc£ poteriore belk> efi* 
ferveneno regeinterdpere tetautt.Sed venientibus llu» 
douiricaftra ijs venefica rouber ad gpetradufatinus i 
ftituerat cu dephenfi fibfient puluere i abos regiosiijce» 
VaTcno re,furds appeti ftrlgulati funt.Qua? res adeo anglae mu 
ludouic 9 Jjcrj idoluittvc conafcerefibi morte retant. Sed a futs i» 
appetitur pedita gpetua acritudine laborauir.CCu ad hficmodu 
regis forrunaidies melior eficc 8i multi ad eu auxiliares 
iugirer aduenictesrad fontanetu arce^greiPeaobfidio 
ne dgit.Eft aut arx I medioflueto altis tumb 9 Si muro 
duplici extru&a,qua jpj qui Itus er5t dibge ti opera def en 
demcita vt a noitris paru dSni acceper5tao rex turrim 
lignea erigi Iperat ad eS altitudinervn i arce /pGpc£k 9 effc 
6C lapides telae}; iad poflent.Sed i turre Ledo ab obfdlis 
igni machina conflagrauitan ea oppugnatione pkftauen 
fis comes graue I pede vulnus accepit.Quam ob re ludo 
uicf oppugnationem reintegrat tanta mibtum conten» 
donervt abj portas cremare tralij funib 9 8i fcalisi muros 
fcSderenr.in arcemcj ad hunc modu irrupetes di cuco» 
mitis marchiani filio X equitibus qdragimapeditibufqj 
cxfiogitacaptS foloten’ imperante ludouico diruerint. 
CFotaneto defohtorvillariu mox quod ad guidone ru 
pefbrtenfcm pertinebatrqui marchiani comitis partium 
erat deftruxit.Idc di alip compluribus fedt.tfonec i con 
fpeAu hoftium caflrametarus cft. Apud tabburgu haec 
gerebantur 8i erat charetu flumen rraqdendum. Ponte 
igitur fado cum francus pe rtranfiiTct/rumeta rores xan 
tonas verius pabulantes cu oia g agrum xatonu corripe 
rene marchian 9 comesi eos ,pgredif. Sed ludouic 9 ninil 
cuAat?auxilio frumcratonVafFuit.Primocp regis kurfu 
. . _ fenefcall 9 comi risfigni fer iteremp t 9 cft moxet redi tegra 
lienem Xa ^|jg regftj’ phatu cft diu at<f ferodter. Ccflit tam e 

* onas » angkis retro.'8Cpede referre coepit.Hencus afit cognita 

fuorum fuga Xantonas perit in eo praelio multis occifis 
capta funt hoftium duo fere milia, CCum henneus xan 


Digitized by Google 



Ludouicu*; Fo.cxrp 

tonasfc rccepifletn fequcnte ncxfte recepta quot potent 
cx fuga mflitibusrportas fibi aperiri iubet:fimul5s in frS 
cos ducere quos inopinantes 8C heftemo labore defriTo» 
interdpereucd couerfo itinere blayam profeftus eft. 

Quo drea xantonibus animus fuit ludouico fededoidi.- 
Quos imitat 9 eft reginald 9 pori| dns, venit Si ad regem 
maior natu fiUoru comitis martiani, mSdatis pa ritu ra» 

Cui paxi hac formula conceflaeft.Qufcuc| beUiiurede 
comicis poilefllonibus rex haberet, ea comiti pidauoru 
alphonfo foretape *o arces mefFiniu cretoy5 acefe effcuv M , . 
diu Chi retmeret.Cognito quid fili 9 apud rege effedflet I ^ archa ^ 
comes pater affumptis vxore 8C reliquis liberis ad rege 1 co " lesac * 
venies ad pedes dus proftrat 9 q conueta erant robora- "douicu 
ut fidelitatis iurourado interpoGto.CPacata ad garonl 
vf<$aquitania;Hcricusblay3 deferens cum ridardofi- 
Loburdegalatraiecit. VnmiflisadludowcSde iduem 
wucijs eas aegre obtinuir.reclam3nb* ^cenVfrands : da 
in alia richardusignominiofe habuerat.CPeridetpsfc> 
dericus imperator germanus roman? ecdefiae aduerfab* 
tur.-Cuius tvianide pilus pontifex roman 9 Inocet? qrt* 
lugdunu ddat 9 uege g nundosoracadfe venire non tar 
^ cC *^ crum praepediente morbojcff apud pontifaradiLt 
decubuiflrt ^pontifici morem gerere non potuir.Ei 9 mor 
bi cum nullu a medicis remedium eetrdeo ola attribue? 
iudoiricus crucem dnica fibi aflumensrreb 9 hierofolymi 
canfe fubfidiu ferre/illocp expeditionem ducere voto fe 
aftringir*Recuperara fanitare rex duniacum ad Innoccd 
um fc contulit* Apud que dies quldecl de hierofolymita 
not^ reb 9 confulcs.ponrificali rande bndidione fufeepta Bcarrix 
in fracfi redies Bearrice reginae forore fratri fuo Carolo vxorca-- 
defpondetrandegauncj? atc^ccenomania attribuit IruKV roli ludo 
citius vero lugduni confilium gnale cddbrauit f ederim uid fris.. 
cuq; imperatore Tperio priuat.Cardinalibus infigne dat Cardlaix> 
Quod capite ppecuodeferatdioc eft rubru galerum, idefc umiiignj 
diligenter feruacur* Quo pontifex eos admonitos efltc 


Digitized by Google 



Liber. VtL fcex Ludouicus fandus; 

voluit paros oT r£c ee debere fanguinf fundere ,p xpii 
ni populi libertate tuenda.Diflohitoconuctu lugdunem 
du pontifex ad componedas ncapolitanas rex contedic 
neapoli iterrjt Inofalucis ducctefimo quTquagefimo qr- 
ro lupra milefimu.Memor deTck Votirpatis q ad hierofd- 
Ludoui - fymitana expeditione pertinebat Parilios ad.es: relido* 
c’ ad rp Alphonfo fratre qui Vna cC blacha matre regnu admi- 

E ruappu niftraretlugdunum contenditrvbi federicum rimfs m 
t. nocendus agebar.Salutaro pontifice Ludouicus iter in 
gredit’& mari apud aqui mortui vbi daflis parata erae 
confccfo cypru appullicyvbi hybemauit. Eo venere ad 
eu tartari quida ab Exchaltao prlripecG literis miffi qui 
buscognolcit.Chai rartaroru regechrifti fide acccpiHe: 
baptifatu efie.inftruducp milite magnO numero habe 
re que I fidei hofte ducete.CGratulari et 13 ludouico/cui 
auxiliaris efle cuperedNucqs liberaliref acceptis gfas haf 
buicErchalcao.CLitcrarum quas andreas quidi prardi> 
caroru ordinis gallicas fecerat mri Blanchar Ludouic 9 de 
miCt.IT Ad primum aiitinfequenris veris tempus cum 
damyata apud cypru non pauci ex f ranco dterritu morbo iteriiP 
q&helio fent Luaouic 9 folues in fgyptu ,pfpera nauigatione de' 
pol»* latus efhCEft damyata aegypti Vrbs nilo adi acfc q 8 C he 

lyopolis dida eft.Cil i vrbis confpedu daflis aduentflcr* 
aegypti} per ripas difpoGri nros a contineri farile repelle> 
bit.Sed defilietes ex nauibus franri hofte damyata repe 
terecoegerut.Pofiris non longe ab Vrbecaftris primoy 
res damyatani igne per muri circuitu ipofito noduan 
fugerut. At nfi accepta illorum fugafloco potifitur atts 
igne reft!gut.Ego afit legationibus voles abftineoqsab 
oriente aoLudouicG milTas quidam feriptores tradunt:' 
cj plus verborii q terir ad re geita pertinentium habent.- 
<t Damyata capra.‘rudenbufcp atep inquinamentis hofH 
um purgata einitate,ritUm chriftiaf religionis legat’ qui 
in expeditione cum LudoUico erat Ordinauit. CPoft 
§a labore miks fe refecit Ludouicus ad mafferam quam 


Digitized by Google 



!telUi<ioufajs£n6u& Fo.cxilj» 

^fiaramS plarina Vocat exercitum ducit 5 nili pars allu 
tc.Du exercic 9 copofito agmine iccdit, hortis noflros vc 
poterat praemebat,^ cu leuibus commiilis pratlrp frJcus 
lugior euades,rSde infula qu3 nilus ,pximemaflerS efFi 
cic caftra dcpofuit vbi varia fortuna pugnari! efoNarl- 
etfi hoftis fuga & clade c&nificatuseftamiilbinrcr cfte- 
ros duce pharhirdmo,cn ludouicus plurimis icomodis Robeft* 
acccptis,rfem Ifuper robertum arthcfq comitem amiCt. arthefrjs 
p4i cupofthofdG fugS ftrageqjfrJdl cdftrafe recipe de comes 
buiiTent,ipi p agros palSres regionect luftranres hortem moritu r 
mox mirib’ acceptis I fe conuerfum lenferunt.Que «re 
fuftin?tes,cu lcaftra redr)flenr^a tergo Ifecut 9 hortis caftra 
oppugnare no diftulic.Sed Ide aegregia noftroi? defeGoe 
t^pullus eft. Ad haec icommoda grauis quoc£ pertilccia 
& fames franco militi acceffit,ita yr rari integri edent, 
feode tjje i geabus copris iftruA* foldan 9 m altera aduene Ludoufc* 
rat.Qui cognita reru plentium conditione pofttj accepit capitur, 
ludouioi aegrotar e:8£ de repetenda damiata confilium 
tapererfuos in armis ftare iubetrqui ftatim iter agentib* 
lioftris irructes : 9C rege ijim duofq; eius fratres CaroKI 
8C alphonfum c3 reliquis exercitus compraehendur. Eos 
vero quae infirmitate laborabSt per nilu petentes damia 
c3 advnii necaueruc. Ludouioi vero foldan 9 pfuosmc Iuducif. 
dicosdiligenter curare iubet.Curatilde inducip alloqui 
tur.Quaenls conditionibus firmatae funt Ludouicusmi 
Jiao&o bizantiorum farracenorum Gxi redimendi gra 
folucret damiata foldano reftituta.SoIdan 9 vero quofep 
captiuos ex{gyptoalr)fc^fuae pratis locis liberos emitte Nota Iu- 
ret.Quae nifi impleta redderet:iurat alioquin fe mahume douici fe- 
tum pnegade. Eandem conditione cufoldanus a Ludo dc&C con 
uicodcxpodeo exigeret iufturandu religtofus rex ex itandam» 
horruitmegatq; conltanter id fe fadurum.Inducps daris 
foldan’ a fuis ocridi tur.Eo interempto homicidae ludoui 
cum dirtriertis gladrjs conuenienres petunt pa&afibi fer- 
itari quae cum foldano conueniiTenc. Igitur a.tnucme 

q.i. 


Digitized by Google 



Liber. VII. RexdiuusLudouicufl 

rege damyntahofti dimittildemu receptis fratribP Si c? 
pciuis pricipib’ rex dimifia f gypto I fyrii venit. Hoftis 
Fides ab vero de duodedm milibus capriuoru,tribP tm milibus 
hofte vio reftirutis reliquos vel tniddauit : vel mahumeti ipietad 
lata. confentire coegu. Ludouko capto exercitati plerim per 

germamaatq: galba adolcfcentcs : tang regem cuitodia 
eximere fparet conuenictes duce hugarorqui illis non ali 
ter <j eps pfidebatrmagnifibi ibdo^i multitudine coege 
. rant.Acq; ita g parifios aurelianofcf <9( bituriges ^pfeoi 
cu non furto non adukcrtjsabftineret a biturigibus non 
longe a vico qui mortuum mare dicitur q ad noui vfl" 
la intereft,perempti fun t.Hi em paftorellos le nominari 
voleb5r.De quibus hoc diftfchon feripeu effe coperio. 
PafloreDi rA.femeL.Si bis,c.).i.coniungerc difee. 

Duxit paftorum feua megera chorum. 

At ludouicus m fyna agens:de repentino fuo difceflu h® 
itis patfta non feruarct:prf mittit I f racil fratre pidauisr 
comite qui adminiftrido regno opera cu bl3dia matre 
daret Ipe interi vt erat rebgiofl(^un ,, cu fydone vrbe pe 
Rex pius terec xptanoi? cadauera q per via infepulta putridam ia> 
cebant fuis maniubs fepeuuit Joppe quod SC alias g-(yri3 
dirutas & maritimas vrbes muris turribufc$ muniuic. 
CPercgrfat 9 prerea i duitate nazarcth attj adunor mo 
terloppc regreffus eft.Vbi nCcio de matris morte acce> 
pro poftej debita deo ,p matris animaefalurae perfotuiiles 
po(t fex tum huius expeditionis annum francil repetere 
, conftituinn quam angli incurfiones facere parabanr.E» 

dem tpnpeftate heremitaip ordo qui augurtinenfiu ap 
Optime pellatur ininum dedit fanAitatis.Cii pariuu venifld Lu- 
leges. douicus cSuentu generali habito rSpubUca reformauir: 

ftatutis optimis legibus de iure a iudkibus dicendo:& de 
officqs non emcndis.De irreligiofis atq; execrabilibus iu 
ramentisrde fcortis quibus domos dC luftrahabercad eae 

S lendam bhidinem interdixit. 

[ V etuit pCdcs accjptorcs qs aut balliuosaut ppoCcos- 


Digitized by Google 



feexdaimLudouiaiSi Pnnriifr ? 

appdUcpolfcffionn in territorio Cux ditionis du prafe- 
durager0t,c6pararc-LiberosruO* matrimonio copula-- 
rcincotis / puindaeaiififidebatprohibuit:CPtr id tepus 
prjfedura apud pariGos venalis habcbaf, folia dues prf 
cio illS (ibi vel liberis fufecoparabat. V nde fiebat,Vt in- 
opes premmn(,opuletiomniabctterago-ft.Furtenui Stebhart* 
lis pomis afficerent. Hanc venalitate rex prohibui t,cOn- boiUe*ft- 
fticuto annuo ltipendio ci qui praefectus effer. Ak$ ita ifte poGrusoa 
phanu boilku iimitia atej aequitate (pedatu homine prae eilioruin 
poficu in(lituit,qui officiu aaeptus tntTapaucos dies (ta * 

cum ciuitacis logetrSquilliore redditit . Clnterim dum 
Irex palabo egremis audifle t blafphcmu quWa dri nomS 
itcrO temere affumere,cadcnti ferro labra peierSris inure 
re tubecCErant in coenobio diui nicolai laudunefis ado 
lcfccmestresex fladria nobilesd iTeerrdi fermonis Franci . 


ftodes abenguerranno condico coftituti, adokfcetesco 
praehefos aaengnerranu ducunt,quos no fecus ac alienj 
rdinuafores habitos patibulo appdidit.Qua re ad hido- 
uicum per gillG brunu franciaecoeRabiiem delata < hoc 
«nira efr nomen eius qui militi? apud fracos prim^poft 
regem praefidnirjenguerradu ad fe vocat, Vetii&tm ta 
mctfihidouicusVkiaiO fupplicio pledere animo cogi- 
taret, flexus tn praedbus kmic6ru,quos apud regi mul- 
tos habebac enguet rannus,dccem i Ilum milibus librarii 
parifienfium muldauit , attj trienni exilio in Tyriam ire 
ibic$ opem aduerfus farracenos xpianis ferre imperata 
Ex enguerranni mulda hofpitalem domum apud pon- 
ti (aram, apud parifios dormitoriu fratrum ordinis diui 
dominici cedo cooperire,& minoru ecclefiam extruere 
iubet.CEtcum inopum atepegenorif curam lollidttfli- 
mc gereret ijs qui luminibus orbati edent loeufn pari> 
fn aflignauit , facdlo ata ot Utilis Vbi Iiabitarenr extru- 


atej ot Utilis Vbi habitarent extru> 
«l * 


Digitized by Google 



Lflxr.VIk Rex LudcxdcmfaniSu*; 

ftis qu5 ceooru locu appellauit.Eius quoc# fmpcfa copta 
res religioft coenobia pariftj edificaueruc,tpfius Ludouid 
opus en dom 9 hofpitalis (cc 9 fequanx lite 9 x>pe teplu di- 
ue mariar parifien.Et pterea apud copediu (anrii nicolal 
diuerforiu atgenoruxft 8C rochomagi apfi marhei coeno 
biu,& apud longu cSpum monafteriu monialiu diui frS 
dici reguli ^fi tetiu. Attribuit quocf diuerticidu pocm- 
iecib 9 foeminisquar a libidine re(ipifcer€r,guasdei filia» 
appdlauic.CartufieGb 9 eria extra vrbe ad (an di michae 
te porcam monafteriu dedit . Deduxit ptcrca ex monte 
carmelo viros religiofos quos a mote ipfo carmelitas d) 
cimus.Quibus apiiupanfios locum ecclefiatp attribute 
Carmdi- Huiufmodi operii ftudiofus rex alieni quot£ minime te- 
tf. nax erat. V nde veniete ad fe henricu angliar rege ad an- 

ni! falucis millefimu ducetefimu qnquagcfimunonulunt 
ma chaficateexcepit,dimiilailliaqcaraa^aquid€ Iegevt 
normanif]andegaui$ acc£ cenomanif cederet, ob qs ma- 
gnae olimeotedones inter fracos anglofqj exntiflenr.8C 
a philippo augufto receptas franciar reges ad eam aetati 
pofiediilent. Addidit quoq;lemouicefespetragoricos& 
cadurcos. Agenefem vero agrii que alphoius eius frater 
nuptiarii lege tenebat abanglo gradi pecunia redemte 
Adierit ptereaxantonu parte q vitra cfnrentS amnem 
r e(t»reteta regib 9 fracisfuprema ditione atefc ptare.Etne 
Yfabdfa timorataeconlcietiar rexlcrupulo trepidi ris animi oden 
filio iaco- dcrct,quingetis militib 9 annuu ftipendrii coftituit. quos 
bi arogo- hyerofolyrna aduerlusxpianf religionis holte angl 9 mie 
nu philip teredecreuerat.CFirmara iureiurado inter reges pace, 
po ludoui anglus in anglil craniFretauit.Ludouicus milfis ad i aco- 
ri filio nu bum tarraconefium rege nuncijs.ylabelll eius filiam phl 
bit. lippo filio vxorcimpetrac. Atqi per has nuptias iacob* 

carcaflone vrbe cumalrjs quibufdam locis quaein ,puir» 
da tenebat ludouico reliquit Ludpuicus contra ruffilio- 
„ nem catlialoniamcf de quibus controuerfia agebatur ia 
cpbopermitrit.Eodc tempore manfredus fccdcrici im - 


Digitized by Google 



Rex diuus Ludoufcus. Fo.cxv, 

peratoris nothus ficiliar regnu occupabat . Cui alexader 
quare* pocifex roman* comunione holm interdixit qy 
fedeapoftolid mfefiaret,miliratibus cum eo iudjis acqj 
(arractnifyPrafterea 8C qui alexandro fucceflitvrbanus 
quartus manfredi tyrannide p^rfecutus ,ludouicu per' 
nundos orat feftinet ad femittere Carolueius fratre an- 
degauue ducem,cui DcUif vtrumqt regnu cum apulia 8C 
tarento donareqgraue profefto incomodu andegauoru 
fami!iae,Hinc enim bella geri oportuit quibus andega- 
tioru principes ad carolu vfcg o&auum fradxrege oc- 
cupati vano labore & plurimo dlno fefe extenuerant. 
Pontificibus romanis nSc ad francos nunc ad tarraco- 
nes aut hyfpanos jp teporo cSditione inclinitibus.Na ca 
lixtus terti’ 8C pi 9 (ecud* ponfices romani Renato ande- 
gauefi atefc ienni ei* filio pala aduerfadfunt.tutltesferdi 
fiadu notnu cui pr AlphSfus apuliae regnu cotulerat rc- 
tctofibi (icilif regno iracp illud veru efqitalil gete in gal 
k>9 ti perfida femg extitiflqvt nulla expeditio alpes ex 
gallia obhmSi cam trifcedcric,vn no laceri dC medican- 
tes milites frlci no redierTt.Hadrian*nepe quint*caroli 
andegaueGspotetia verit 9 /eu gfequi cogitauit/ed mor 
te praeuetus eft. V rbanus pterea quint* ludouico hui*pri 
itiicaroli nepoti inimic* fuit Carolovngaro faues,ad- 
Uerfusioanl reginl q ludouicu in filiu adoptaflet.Cofue 
lierunt em romanipotifices ftatim eos fufpetftos habere 
quos in regno hoc ficilig pfperari cognofcunt. Cognita 
potificis volutate rex coicato cu fratre cofilio morte vr 
fcano geredu efle cofrituit. Igitur plurima militu manu 
colle<fta,carol* aduerfus matredu Philippu motiforten- 
lem pmkriqcj vil romani gidtpsa manfredi milite ob 
feflam patefaceret. Subafto g philippu viarii Tpedimeto 
Carol*p ISbardil roma petere iubet,ipfe marfiha profe 
dhainnrufta triremi.ducibus guillermo cornuto & Ro 
berto de baflesperitiffimisnauclarrisoifiam delatus ro- 
mae tandem exceptus cft. mox adepta fenatoria d gni- 

Digitized by Google 



Ljbcr. \TT. 


RatdiutisLudoulcus. 


fate dyadem? quoq; fiefliae regni(donite demite vrba* 
lii fucccflore)accepit,annua quadraginta miliir ducator 
rum pefione indi Aa,qui (cdt ap?c? folueret. Additu qua 
ttcft imperiu n5 rcdget ctiifi ad illud geredu accerfcrcL 
Cu roroaniS miles francus nondu atrigiflet carori romae 
aliquot dies moratus eft.Recepto vero cxerdtuA pon- 
tifice falutatacu fanAi germani arce foreiifimo prpidia 
defenfam expugnafler,in mifredu bnuenti agenti nxv 
uet,Comifl*o vtrinq; filio mifrecP occubuit , 6C bnucril 
Vi reccpt5,Reliqua gefti a cardo in apulia belli no perfe- 
qjor.Satis eip illud coftar mSfredo arqjcorardmo fupe- 
rataHcrico item hyfpaniefi.fugato& apud monti caf> 
Cnum p Joci abbate capto/& in carccre vinAo,cardum 
Altera in regno efle potitu donec coftantia aragonu regina belKI 
fyriam ex ?duerfuseum inftauradt.CDum haec in apuuaa cardo 
pcdkio, geruntur/lcgatus a pontifice romano ad ludouku pari- 

fium venit,q rege aa hierofdtmitani expeditione hor- 
taret Nullum negociu fuit fuafpon te currenti promo- 
uere.Qonuocato em ex toto regno cofilio, poftij legac^ 
rdxpianae in fyriqftftfi longa oronc patefecit , ols pari 
voto fidei cautam amplectcces,vna cu rege cruce fe infi- 
> gniunt.Clafle igif apud aquas mortuas gata, rex ai tri- 

bes fuis liberis philippo/ioanne/atq: petro anno xpianae 
gratiar.M.cclxix.exercitucduxit.C5ditopriustcfio/ree 
gnicf adminiitrarione&cuftodia Symoni denella&dio 
nyfiano abbati matheo vidocinefipmifla. Impofitisclaf 
fc mi 1 itibus /cu in altii delati funt,aegre per faeuiffimas ti 
pcftates ad fardiniS infuli appuleriit. Vbi recrearis ps d 
morbo affofherant.al reliquf n aues ex marfQia aducnif 
fent,thuniciu nauigare cofiliu fuir,,ppcerea q> eius terrae 
priqcepsmiflisaliquandoad Ludouicum nupeps reb- 
gianemchrifri profiteri proponeret fiperproccrii fuo-* 
runa voluntatem c5modepoflcc. Hac fpe adduAus rex 
cum non longe a carthaginefi portu abcuet,adrniraduiq 


Digitized by Google 



Rex diuwLudoufcua,; Fo,crvi 

gtri in {pTo portu nauibus vifis eas occupat , & milite in 
concinenti educi t,fignificans regi opus ede maiore ma» 
tui.Igicur Ludouicus mouen* cum node illa copias na- Thumciu 
tdbus continuidet, interim hoftis Uttora armans coplet. ludou icus 
Egredis tide in terri noftns,foncefq; aurputeos qupreci [» r i r , 
bus occurric copip poc&er inftrudus hoitis.Qui tamerfi Hortis far 
fummis viribus frico* adoriretur, dece tn miltb 9 fuorQ racenus 
ocdfis terga vertit. Re bene gcfta cladis prsefedi ludoui fu^it. 
cuconueniunt. Admonita caithagine non magno ne* ° 

gocio expugnari poffe/i ad muros vrbis copiar^pmoue 
retur. Acceptis a rege copijspfedi carthaginl oppugna 
re cofbtuuc.Inccrea hoftes erupcioe fada caftra noftroqt 
inuadut. Sed caftrorfimarefcallusedudolhoftc milite, 
inter vrbe hortecffuos locat. pfiedi vero cladis figno da 
to arci aggrediurur 8i capiut . Arce a noftris occupata, 
ludouicus cu ijs quos fecu habebat marefcallo fe coniun- 
gityarq? i ta farracem vertuturin fuga mulriseoru inter-' 
empns,mulnsccia in aMiridimisfpeltfcisfaluatis.CPoft 
habiti vidoria rex ^archagine ingredus runiciu ,p£icifci 'Plnmicfi 
diftulit,doneccarolusficiliae rex vt ( pmiferac aduetafler. ^ 

Et quia crebris incurfioibus hoftis exercitu vexabat,val * 

lo fcflifqj munire caftra iubet. Ea te cognita thunici) rex 
c5rrado numerofo exercitu/ordinatiujs aciebus ad ma' 
sis littora procedi t,vbi naues in anchoris ftabant. At ro 
bcrcus artnefi}comes primi hofttfi acie ,pmoto e cartris 
milite in terapit.Ioines item cambellanus diuerfo a Ro> 
berto itinere ducens in hoftes coprcflos dedit,vteis par 
ua fetuedipoteftate relinqret.Elapfi tn fuge fecomittuc 
comiti ubus lais qui ex arce cu ingetibusfpolijs aufuge-» 
rat.Interfluctibus poft haec paucis diebus ^pter peftiien Peftiletia 
ces aquas 8C aeris intiperie morb^exercitu tuafit, mortui i exercitu 
qfuntin primis ioannestriftan 9 niuern.come88i roma francorii 
ni potifids legat*8i pkbeqnopauci,&ludouic 9 ipfe ven Sad?ludo 
eris jpfluuio laboris poftg ad lir vocatu philippu filifi fa- uicus mo 
lucgi dodrina admonui t^acris xpianis multa religione ritur. 

q.iiij. 


Digitized by 


Google 



Lfoer.VII. Rex Ludouicus fcndus. 

ac pietate perceptis , cinericio ftrato dccumbefts feptena 
SL quinquaginta annos natus aiam cfflauic, qui per oen» 
viti finguiari duritate pauperes curauit., ita vttjq? die 
ccrii viginti inopes quotidiano alimeto reficerec,ptcf 
alios quib’ xpiexeplo pedes ipfc abluchat . Nec horrori 
(ibi erat exulceratos feted (ani* kprofos of culari: & eoe 
ad coloquiu admittere. De ludouici obitu icert^tndu au 
tor hoc aiftichon edidit : quod no tam propter carmini* 
venuftatcgadpijflimi regis meonS hyftpriae co niunxu 
Anno milleno bis centum feptuageno, 

Thuni? catholicus decedit Pcx Ludouicus» 

Ludouici |[ Suicepit ex margareta comitis prouincif filia libero^ 
Id^cri. nouem.Philippum quifqcceflor eius fiatXudpuicu qui 

iuuenis intcnjt. Ioanne niuemefium comitem. Petrum 
alenconium SC robertum comitem claromptanum agri 
beluaccnfis. Yfabellam quam theobaldus nauarroru rex 
coniungem acccpit.Blancham (errandi caftclle vxorem 
Margaretam cui brabatia mortuo viro acceflit^Et agne 
tam Robertiburgundi ducis vxore, Ab hac qua ludo 
u icus thori confortem acceperat extrudum <ft in fubutt 
bano fandi marcelli coenobium quod cordigerarum pa 
rifiani vocantJvbi rege defundo continetimme habita- 
pyrami- uit.Mortui regis o(Ta came nudata ad fdm Dionyfiutn 
des dio- elara funt & humocommcdata.Du aure a parifiis fimus 
nyfiane. effertur fuere defignatis lods (tatioes vbi pyramides ci| 
Auftera lapideis fiatuis 8dmrifti erute conftructx quae ad hanc 
ludouici Vlcfc dic pfiftunt . Eius tS rcligiofi principis pluripna oga 
vita, miraculis comprobata legunt & creduntur.Oi quadri- 

gefima folenc chriiti aduetu / & diebus quattuor ab. 

fufeepea' cuchariiba vxori? concubini ahftiiiuit. Pctorif 
confeffonem omni fex ta feria fecerdoti faciebat.Erat illi 
ftagelluquincfcathenulis ferreis confedum q3 in ebur- 
nea pixide ferebat. Quo afacerdotr poft fada confeflio- 
nem dercdisfcapulis jjcuriebatur. Cilicio frequctervfuq 
cft. Epeum admonente confcffore abftmaet cingulo, 


Digitized by Google 



IJltgisdiuiLujkiuxd ad filiO pcepca. Fo.cxvJ^ 

plicino ad nudam jcamem vtebarur, 8C nihilominus fcv 
lidosjd.paupcnbusfactr dotis miniftcrio dicam dari itiT 
CtJn archiuis Caroli quinti reperta eft cartula praecepto 
jum quae hic diuus rex filio fuo primogenito dum dumi 
cium obGdebat duftauit 8C fcripfit . Quam eje caroli the- 
lauro recepta girardus de monteaguto regius fcnba ca- 
roloexhibuic,annofalutisjM.cccbtiii). Quae omnia quia 
falucans difriplinx plenafunt ita latina feci. 

Deum libera mence amato/quo fine ncmofalutg eft. 

Nullo illum crimine offendito. 

'Tolerabilior tibi mors efto/cj peccatum. 

Si te prarmetaduerfitas,durato/ tanquampommeritus, 
hinc tibi prouentus accrefcet. 

Si ,pfpa bl|dietur,gratias illi exlbluito.Nop fuperbito, 

. Dementis eft ob acceptu benefidu in datore extolli. 
jPerito 8C fapienp facerdoti , tuam frequenter confidens 
riam aperito, qui te intrepidus malcopcraqtem libe* 
re reprehendac.doceat££ quid ficquaris. 

Diuinam rematq$ecclefiafticatn rdigiofe aufcultato. 

Nec confabulator huc atc$ illuc drcufpeAansdcd vt> 
ce menua deum orato juomaorime tepore cum tuv 
ftiam confecrat craftatqj facerdos. 

In egenos piu&rftp, mifprijs illorum pio nos facultati 
busfubu eru to. . 

(Cum cibi animifs dolet,aruriufc^ eritrid quod moleftum 
■ eft aut (acerdou/aut fido tibi amico rcpclato. quodeu 
q; illud eft leuius feres. 

Religiafis aut probis faeculi viris fifpius communicato,; 

. Perditis autem ate^ perfidis abmneto. 

Sanam dodrinam clam palamve libens audita. 

In auaq; re bonum diligito.malo nefaueto. 
f^ulli fas efto te cqra loqui qfl pdi pr$ fe ferat exeplum , 
Igitur detradoribus aum ades fores recludito. 

In deum 8C fiuvfta blafphemos indenatos non prjterito, 
prq acceptis bonis deo gratias icdylus agito, vtindior* 


Digitized by Google 



UbevVII* Reg&duriLudoufct v 

recipere dignus habearis. 

ErgacnrifticoJas pro aequo & bono rigidus reAufi^dfo 
nec in nullam partem inclinato. 

Pauperum caufis catcnus faueco quo ad veru fe prodam 

Si aduerfum re qftioagitai, min 9 tibi <j litigatori donec 
verum compereris indulgeto,eo pado qs qui abi a£* 
fiitunt confules. liberiufc^ <x fan&ius iudiciu fierent» 

Si quid alienum miniftri tui/ vel ipfe occupas.Idcp certo 
nofti^nox reftituto. 

Si dubia res eft inquifitonbus qui verum ^ptenus periri 
de2c commicti tojn hoc em maxime te verfari decet, 

. Vtq qui magiftratuj gerunt/ quk^ tibi fubdiiturquie 
uflimcviuant. & imprimis viri religioni & diurnis 
rebus addi&i.Ego era a maionb 9 accepi,philippu op- 
timum regem/vnde noftrum genus deducitur id di- 
Sgenuflime obferuafle.Cum enim ex conftliarqs eius 
aliquot ad cum decuhflent ecckfiaftkoshomines di- 
tionem regia iura vfurpare,vndefua dignitas atej 
amplitudo bedebacur,credo inquit id quodloquimi- 
ni a vero non abhorrere. Sed dd benencioru memor 
snc» aliquid rebus derra&um iri mallo , quam dddC 
ccckCam& (duos in contentionem adducere propter 
quod fcandalum oriatur , igitur dd famulos cj maxi- 
me potes diligito,& paci confulito. 

Parentibus reuerensefto,eorik^ praecepta nefpemito * 

Sacerdotia , id eft ecclefiafbca baiefiria bonis «optime 
merentibus conferto.Cum hje fa&urus eris prouidos 
ante homines confulito. 

Bellum mfi apprime confultus in chriftiamim ne gerito^ 
Si gerendum erk,ecclefiam atq; infontes protegi to. 

Omni bello^SC contentioni finem imponcre,diuiMarti- 
ni exemplo quoad potes ftudeto . 

Prouidos tibi miniftros SC magiftrarus inftituto, eorucp 
mores & opera ferutator. nec dotnefbcorum fa&a o* 
micticoj^cccatxs teobijdto. 


Digitized by Google 



ad filium prfcephu Fo.cxv^. 4 

Execranda luramenta prohibeto. 

Notus faffis & bptfibutqjinjjnitn praefdnd/to. • 

Domdtkae impcnff curam adhdxco,<amq; rationis lo* 

, ge moderator. 

Denicfc fili cchcnrtor arefc obfecrc^ fi prarte terris abiero, 
animae nuat obfapnp/ flC rebus dium» fubuehiro . 6C 
. qufpoft hac fecero bonorum omnium mihi partem 
concedito. 

Illud adextremum fili chariflime deumprecor, det tilri 
quafa benedidiones quibus probarifltmus parer filio 
benedicere potdtJBt qui trinus & vnus colitur deus re 
cufiodiac, aiduerfum nuh omnia k protegat, ira vt a 
te iugicer honorenir/ vnacp cum illo poft hutu» vnae 
exitum viuere & illum laudare mereamur. 

Haec in arehtuis Ludouid Gerandus de monteaguto re-» 
gf* feriba Te repperifle,& Philippo fuccefibri prf buific 
conftanter affirmat. r ’ • '■ 

C Eo die quo Ludouicus mortem qbijc , Carolusficiliae Caro Pan 
rex in caftra Francorum venit. Cui obuiam procederes degauefis 
primore* exercitus, diflTimulato ( vc poterant) moerore. fictlijrcx 
Carolum excipiunt. V erii no ita fariledolor occultatur 
quin aliquo (c indicio prodat . Igitur Carolus languenti 
ejuandam procerum bxkiamddmiranis J mox qualiter 
fc frater gerat percontatur ; Rtfpondmubus illis regem 
quidem morbo affari, feftinat CarOlus Ludouicum inui 
fereQuem vt mortuum confpexit , humi proftrarurril 
breuem ad deum orat i onem emififlet,furgens a bchry> 
mis temperauit/. nec mafodarfignumpaens , bono a* 
nimO efie reliquos hortatur, ncex damno recenter acce* 
pro hofti» ferocior efler , qui corifuentdmem fecerat ca> 
ftra Francorum per dies quofcp iaculisofFendendi * Ad 
quartum enim lapidem e regioe caft rorum noft rorum 
caftra fa rracenus habebat, & qu3uts in noft ros intra val 
Ium frconrinentes cela eminus emitteret, erumpeobus 
(araenfrands nunjij praeli) potefratcmhoftis exhibebat. 


Digitized by Google 



Lfbff.vn. -RexPhilippnt; 

Dum his leuibus pneUpaiTueri eflentcolledis dfmffma 
ioribus copjfp munitiones FrScoi? obire 8C late per agrii 
vagari ad oftetatione cceperut.Qui re aiaduertemes frS 
ei,caftris egrefli in hofte pergunt . Et <]uis paulo longius 
Cardus copias haberet , nihil tamen cunoacus militem 
' educit (imulis fugam, vt hoftem aliquo aftu fallerccquJ 

infecutifarraccni vclut fugientem comprjhenfuri cfknt 
Carolum ftatim in fe arma vertere^ fracos a tergo ve 
nirec6fpitiut,ita inter duas aries interceptus hoftis mul 
ea fuorum clade accepta ad caftra fe recepit . Tria milia 
occubuifle illic traduntur,praetcr «x quos fugientesma 
re debrpfit,perierc praeterea complures in foflisquasin 
perniciem noftrorum fuperic&o fabulo farracenus ex- 
eruxerat. Erat inter hoftium caftra SC thuniciQ marisG-» 
nusquoin vrbem commeatus affatim importabatur, 
hunc vt hofti prf eluderet Carolus,accerGtis fabris ligna 
riis fpaciofam turrim ligneam aedificari 8i ad finus oram 
admoueri midat.Quod poftqu5 rex thunicij cognouic, 
coafto ex omni regno fuo ingenti exercitu, aut terrere 
francum aw omnino perdere ftatuitJProgredienri Cara 
ceno chriftianus otergtus occumt fugata attx perfequi 
tur.Defticit tamen longius abjre,eoq> lafluseucc miles, 
&L infidias ab hofte pofjcas cfle vereretur.Igicur in caftra 
boifium conucriusomnia diripit accp inccndit.Hanc vi> 
Aoriam grauis pefiilentia fccuta eft,a qua nedfarracenus 
Immunis euafit.Qu3obrem adduAus tbunicq rex cadu« 
ccatorem de pace ad pfiilippum regem mittit. C Indu* 
ciarum hae fuerunt Icgcs^mpcniam o€m pnrientisexpe 
ditionis farracenus aurotompcnftiret , annuum tnbutd 
quod fitillae regibus fduere t enebatur. Caroio quotan^ 
Siis penderet Captiuos xpanoe liberos dimitteret,pater< 
tuiqxpifidem in fua gente per fratres ordini? diuickv 
pniciiatq Franafrihbtre annuriciari 8C doceri necjtfu-» 
t* probtberet iicris initiari chnftianis, Auripartcdtffo* 
luCfcdcocnitcs tndudseiuramcnfop^funt. 


Digitized by Google 



Lumbricus (an& fitiufs 


Fo*c xfijm 



Emu gata clafle et milite nx^^philip 
p 9 g ficiliafvbi pris vifceral mote rega 
Ii f re fut religiofe c5mcdata)& Ide g ita 
liai galia fe cotulirryfabellavxore I itle> 
redefncffc^&nauarroiprege TheobaI> 

SJdo apef drepanu mortuo. Cu aut viter 

biuPhilipp 9 veiflerrdilfidetes de potifice lftituedocardl 
nalcs ad cocordfi adduxit qui I theobaldu leodiefem ar> 
chidiaconir eo rge i fyria agetem couenefutrqui gregori 9 
decim 9 appellat 9 eft.CRegni aut dyademate remis a fuef Ptt* 

fionefi atiftite adepto viromadia artefiucf a roberto fra^ Kppu* fa-* 
treIuitat 9 viferecoftituir. Qui licet inter delitiasp re> cratur* 
giai dignitate^faref tfi poft amifft vxorc cilicio cotincf 
vPcCuaut tertiuannuregnaiTctrdiflidetib^godiuar^ ■ . 

miniaci comite ct gi rardo cie caflfabonarPhilipp 9 girardi - 
cSm tuebaf .Sed armtiac 9 ad caiTabona accedes mPcis op co ®*** 

,pbrrj$cu girardu lacefTiflTet:girard 9 Iiuriai^Tparies : caftcl 
lo egreflf 9 armuadi pfiIi}t:8^comids'frcm:Iprimisoccur 
rete fibi habuit/necat Quo Icomodo afFect 9 comes, ace- 
rer fito I auxdiC comite fuxcfi I girardu ad cafTabonf 
gredit. A t girard 9 hoftifi ptate verit 9 :! cafiellu qcf philip 
pi erat c6 vxore 8C liberis fe recepitrregis auxilio impio 
rato,cui fecSmcfoIsdilTidqgmitreban Verum arminia 
cus fuxenfifcj; parui philippum habetesrgirardu obfidec 
&caftello expugnato oes incolas occiduntrpter girardu 
qui cla forte fortuna aufugerat.Ea re grauiter ferens phi 
lipp 9 :copiofo admodu exercitu contra&o fuxum peric 
vbi in arce fi tu arcp arte munitiflima multis fatellitio 9 ftl 
patus comes agcbatrfecur 9 loci que Texpugnabile arbi-* 
trabatur. Ad quecuphiIipp 9 ppterfcopulorum rigore 
& vi£ anguftia pximecaitra admoucrernec milite jpmo 
uere polTccrrupe coddere :3C aguftias pferre ftriruir: no 
fc Ide abiturum pfeflus priufcj arce di rui flet. Conftan> 
tiam philippi (edi reputans comes nunrios ad rege mic^ 
ritrqui cu ad oem obedientiam pani ee teftarenf .IufPer- 


Digitized by GoOglc 


LUxr.VUi " ' tttXPhttfi*# 

go comes ad philfppS/ugpfex accedit : quf J ciHtodfariti 
roiflumanno coco vin&u tenuit. .Abdudis tde vxore 86 
Uberis comitis philippus parifiS repent. ExaAcTanno li> 




recupat.CEode Jppc rjje annoiahras mflkOmacdxxiy 


rami lynoa puuc w vKiuuvyi 

lugdui habita eft, vbi de expeditione t fyria duceda atfKi 
cft.Phi lippus cognito pontificis aduitu^d eu fadutSdu 
r - jpfeAus poftej de xpiano ft atu diu confabulari fur,rrcs ha 

' gduno Finitimas arces iptSte gregorij donec fyncxP foW 
utrefJgmific,attributo iuj} ad podficis cuftocW (non 
pakalog 9 uo numero)mili ce. Affuit confilio palealogus grateus I> 
pcrator,ecclefiaPCf oedden tali fc vnhdr. Que nonnulli 
ex cartaris&cuti facro knjacro abluti (ut SCxpiani effefti* 
Redi£s lugduno PhiUpp 9 maria herid brab&ini filiam 
(quia forma erat flC puoidtia 5ftgnis)duxit vxore.Mor^ 
tuodeideHcrito cSpano nauarro# rege 613 cius loan- 
nemamatreadfededudSl rutclS recepit nudoadruf. 
uarros.Stcphano belmarchio qui fidelitatis atramenta 




lippi frater alecorirjcomes loanem comitis blelenfis filiS 
duxit vxorcm.€lPer idem tpsferrld 9 caiteUae regis fi-» 
lius qui ex blicha ludouici filia duos liberos ferradu 3£ 
_ > alphonfum fufceperat,monc.Cm 9 mort<poftpatris de 
Cotetk» ceiTum regnu cafrele Gcut ex couentionc nupriaru c3ue* 
de regno nprat adaltcrii ex ferridi fihjsptinebat.Sed perfidus rex 
CafidUf» p^tcrferrandicufanxulfupfticemfcrrido videt* matre 
blacha filqfcp exharrediaris. ,pcei ibuscaftcllanis Tpat fan* 
Xiui fuu rege admittat,cic£ debita pfrenrfidcm,prsefertS 
cii fe ctate 8C morbo confecffum aaminiftrSdo regno no 
faris ydoneu iudicarer.Sanxio rege Ifci tu co,pr nihil pror 
fustert? aut ditionis, fuis nepotib’ difrribuic.Netaamo 
nicus a phikppo vt paefforir recordatus rvepotu iura (er> 
iniret. Aut fi id minus vellet blanchS&iibcros eius ad le 
dimitteret, Pcrmifit igitur ca&dlanus vetsmofus rex 


Digitized by Google 



1 


Sandi Ludouid GUtm Fojaoa 

bllchS culiberishyfpaniaabire.Ad hoc phflfppi icomo 
du alceru fucceflit mor tuo non One venrni fidpidone lu 
douico cius filio.Cuius autor venefici Petr* broch? re- Peti^bro 
gis cubiculari 9 eiTe putabatNifaerxnnero regmSmanl chi 9 vene 
uunulabatrquia mulier videlicet noucrcarprioris matri (kusi 
moni) liberis regnuiuiderctfoptaretq; cx fe partos ad id 
dignitatis promoueri. Cum de ea re iter aulicos 8C regni 
proceres rumor incrcbrcfceret:ncc vlla rarione tSti flagi 
tij patrator tueniripoflecvaticinio rem querere iftituit. 

Erat apud niuelli Drabatiae oppidu religiofaex beguina 
rii ,prefluone mulier vaticinendi pcrita:ad hanc confulen 
di philippus petrum baiocu antiiritem vxoris petri bro M 
chi) coniobrinum BC ftephanu diui dionyfij abbate legat; A 0C * 
Hi cu niuelli gueniflent.Petrus baioc 9 nmulas fujxilc fi 
bi aliquid dtuiniobTequt) quod no abfoluiflTct. Relido do 
me abbate ad vate contendic.Cognofcitcj ex illa quis lu 
douici nece ( pcuraflet:&fimul muliere obteftaturtae fuo 
coliege abbati relidet horrucida.Quoe paulopoft aftepha 
'no rogata refpondet qu$ de cede nouerat ea biioeenfl 
epifeopo dixifle ; ac} fi velit fcifdtetur.Hoc aftu puentus 
a pecro ftephanus:5£ fi doli fufpitionc haberetire diffimu 
lata vna cu annftire ad philippfl redit, Qucmcu inpris 
rex dcbeguinainterrogaflec,at<£exeoquid baiocuspo 
tifex fecerit accepiflct: vocaro ad fe epo querit quod fue 
rit mulieris de f iltj caede oracuiu.Quo rndente (e oracuKS 
amuliere fub focr * confefftonis Ggnaculo audiuifle.necj 
id pro facerdotaU integritate atq? taciturnitate reiidare 
poflTe.Ec ego rex inquit epe non vt cofeflorcded ve nuit 
eiu ad vate telegaUerikSed propterea jndifcuflTum critoS 
novltradiffer5«AcceiGto igitur theobaldo dolenfi pon 
tifiberatqi arnulpbo milite teplario his negociuiponicva 
ti coueniedi.qui legatiSe diligerer expleta philipppiefe 
fit Vcginiculpa^carertralrenl cfle qui fodi confri 9 an phi 
Kbpi oculos dietl yerfaretHac relatione Jjuis triftidatt» 
philippus coturadfiet:dol6re tn diflunfat.ArCp «eri io 


* 




Digitized by Google 


Uxr.VIT. Rex philippu* 

Bdlui ca rori bfcchaeq ab hyfpanO rege contfpta fuiflTet renufc& 
ftellanos fororia iura repetere conftituicCin rocicogato txat' 
Inane. dcuo piftauia atef vafconiladfalul terri ipireneofaltU 

oppidum copijs ,pmotis'tande feua hyeme ipedit 9 : con< 
mania defeftuswc quoruda ,pcer u quiW expeditio n5 
placebat cofiliomilite domu dimitrit,milio i nayarri cG 
facte militu manuCarolo arthefqcomite^qui belli mo 
tum fedaret fuppetias ferens euftachio belmarchip qu2 
fcdidofi quida nauaifj primates pampilonae obfeflum te 
Nauarra ncbant.Tn «obdlinegorio cum fecunda fortuna CaroP 
vfus eifet,caftell3C rex Carolu per nuncios oratum faat 
«dfc concedat^edid facereCarolusdiftulitdonec Pto- 
lippG de relpfaconfuleret.Ex confilio regis c€ ad caftcl- 
laerege Carolusaccefliflct,longa confabulatione habita 
cafteUanus Carolu orat vt confiliator pads inter Philip 
pum 8C fe interueniat. Etvixquidc haec locutus fuerat 
cafteUanus ecce tabellarius dc franda cu epiftolavenit.L,» 
teraftg caftellae regi rcddit.Eas poftg rac perlegit. O Ca 
role inquit nonfumaimicoru ope defritutus. Sunt apud 
fracoi^rege qui mihi diligenter obfequunf,mct| de his 
a apua philippu gerunt eflfidut certiore.Quib 9 & te ccm 
uenire Oportuit,qui mihi es cofobrin*. T afib 9 colloquip 
poftd dies sdi^c «xafti funt CarptValeregi dico nauanrf 
bct«:ordinatis rcb 9 ad philippu \ fracia venitin arras i| 
a caftdl* rege ipfe audiuiflet, efle apud eum qtri archanaj 


ad regem caftellae litteras 


opidcmtps; 


chij pdi' oem religione obteftat 9 , q, nemi nifi phihppo litteras re 
tio rcuc' «leref . Acceptis Leteris monachus ad regem ^pficifdtur 
latu* vt tabellario ( pmiferat commifla abfoluitjntclligitrpp 

ex litteris petrum brochium perfidum # rerum, fpari? 
proditorem eflcNam ex diplomate Jfigilk) cognit? c 


Digitized by Google 



Ludoufcuslan&i filius. 


FoxxjA 


Sutor.De 3 nihil dubi* rex brochnl dephenfum : parifrj 
irrcuftodu haberi iubet.QcP vbi cognouit baiocus pfiil: 
rOnfl aufugi trecdefiae pfidio ^egendus.Coauocari* pa 
rifij paucis poft diebus procerib^morte dlnatus cftbro 
chnjsquc carnifex cxdpics an folis ortff patibulo ftrigu 
lauit.CBrochk> vldmo fupplido affedo Philippus atcy 
caftellan 9 reaccu hic baiortf efleCille apud momarfanu *- 
geret# g legationes vitro atro* mifl» de blichf 8CB 
aoy li ur q s traftarc f,nficq a pontifice romano mardo qr 
covcntuc,qiri reges ad paci cifura ecckfiafttca compellit 
Haec cScxddr quSobre Philipp* coepta non eft gfccutus 
Magna! excelfo pricipe velhfiuitas vd focordia, ad £a» 
cerdotis iperiu c5m inocitis fororis 8C pupillo^t dcfcrcrc 
Deferuit tn philipp’ & jpfe&ld e, aragonif rege pecrii 
©ccurreti fibi habuic.Qui pauds apua tholoCarcs diebus p r 
morat*,icarhaloni5 remeauit.vbi conftSria ei* vxor ex 
mafredo geira vigt docet tep 9 aduenifTe cu ficilix regnu 
ad fe gemes occupere poflir.nade tfpeftate fequanafluui* 

(2 exundandi aquarum incremento incuimdcvt makv 
ris apud parifium ponds teftudines fex diflblueric# mi 
noris vnivrbe per gyru aquis drcufepta. CAd petra 
aragonu redeo. Ageceiportune apud vugtconftandane 
(iciliar rex negligeret:addu(fhit quock a nicolao tertio ro 
mano pontifice quiCaroliregis poccdam minore facere 
cupiebaevt conitantiaefue vxoria ius i G cilia vidicarct, 
perf* raiflis mdTanam pShormuq; nudjs,ii!bet terne co 
ditione 8C ftatu inqutri.Commuicato cu duib* confilio, 
nucij adu&s fecu regni quibuldS primartjs ad petrure-* 
uertunf .Cu quo foedere id» firilienftj cu in vrbes fuas t| . 

concefliflent confhcuta ad dctcftabde facinus dk / cu ^ 

j; ecclefias fignu darcf cantandorum vefpero^t:oisgal 
tcf ftirpie vna cu grauidis vxoribus necancNec dcfuc~. 
runc qui matribusexfecdseuulfum Oc vtero foetum ad - • 

parieti alliderentrne quid frand fangu inis apud eos poft 
'4 vk extaret. Idem periculum exddit apud iorum tuSUL 

rx 


gp. 


Seqnf 


Digitized by Google 



J^ibcr.vn. Rex Philippus ' . 

:CucminobGdtonc guido appius agereturfif pooriS* 
tismartinj quarti forum iuliu recugare contederet: gui- 
jdo bonatqs aftrologus non vulgaris conliderara fyderu 
oportunitace ciucs ad eruptione exdtacguidoncc^ cum 
ocfhn gen tis galli» fudit & occidit. Tiipatics eft gens ittr 
iica gallicae fughix $C libidinis 1 fbeminasJ4oc crudeli mi 
jpo petrus fpem cepi t:8C funulata in farracenos expeditio 
jie.inficiliam mcw aduerfus Carolum aodcgauum fe co 
uertitrqui eodem tempore meffanam obhdebat.Con tra 
Vero Pnilippus de rebus fialif foliicitusrvt petruaQalie 
(i bello reuocaret in aragonia per parpiniacu exercitura 
ducit rgenqam capit 8C di ruir.publicauerat enim mani* 
jius quartus petri regnum:& occupantis fore decreucrat 
Erat in aragoniam iter vnu quod incolaefdulam vocant 
t tranli tu quidem difficile fed Dreue, quod prfterea dolijs 

'• ' 1 fabulo oppletis hoftisipediuerat^ecj: iugis montium cq 
• . pnebat, vnde franco^t venientes copias contemplaretur 
Scrutati Philippo comodu qua faceret iter.Rucillisn’quj 
da not* qui apud gena cap^libcrtace a rege meruerat^ 
? * ' .re fe ait viam ad primu ,pximu lapide qua nefeiente hq-r 

-- 1 - fle exercitus tuto euaderet.Rc gratam lctoanitno rex ex 

ccpit.Iufljfq; aliquot ex fuis fimulare per felufam facere 
jtranGtum;ipfe cym expedita militum manu nothum fk 
cutus tandqn g defiffimos fentes 8C iculta virgulta^n jp 
ximii monte euafitratcf ad fe g eade via copias oeirectf 
pit.Hqftis aut cu i montes fupafle francos:& ad fe ordle 
lftrudo concedere videtlnullo comi(To pliorfuga anripu 
(ccaftris reli&is.Inde ad petri lati itu cfrrqu» a trands dr 
cuuallata oppidani intepefta node igne per moenia infc* 
do dderuerunt. Ea a nofiris occupata d^praefidioimpoO 
I*-' to Philippus geronna copiasmittit.Vbi laboriofa nimis 
Machina obQdio fuit:c( oppugnatio frequens atep diu inutilis De 
txuwux excogitauit Philippus machiniqua ad quadedos di 

ruendofqsvrbis muros fabricatam obfefli nodu vrbe 
egreffifyccedcrunt^a ob rc nimia indignatione geievs 


Digitized by Google 



FoiCioap 

*dc,firmat alo fameipmere ciuitate.Inrerim tn jpptzrra 
daueru per agros palum iacetiff putore & mufcaru vix Peffifer 
credibile muttitu Ane pefnfe fad 9 aer fraris letifer fuit, annus. 

<C A tpert 9 accepto philippi in aragont5aduentu relt&a Petrus in 
pahormi vxore coftada,q reru GciUefum cura gereret, aragonii 
magnis aflTumpds copqs m aragoma naurgare feftinat. reuertrf. 
Erat regiae naues in ftanone apud porri! rofe vn cornea 
tus in caftrafrancoru dietimfacile irrtporraba£,donec pe 
«rus aragonefis veftores interdpe magnopere conatin; 

Jtaq$ portu rofae occupatur 9 milib?duobus 6C quadrin- 
gens armatis aiTumptis,ad portu moues infidias ponit; 
cui 9 adueru ab exploratore (ranco cognito,re ad radula 
phu coneftabile & ioSne haricurrii exercit^marefcallum 
defert.CHi comunione cum comite marchiano habita 
quingetos ekdoe milites duce exploratore educutjCo- 
tcplatu authoftiu copijs q fu» maiores ertt , cu nefeiree 
petrum inincKJrp agere,retro abire ftatuerSt nifieosco 
nortat , matheusderoya.Oinquitcomilironcsecce in co M 
fpedu addrhoftis que querebarn 9 .Quid cudamur , ho- j| 
diediuaeaflumptKMiismariarfcftu di£ aduri fumus. Ab 
ea fperem 9 ope adueifus eos q coionis xptanae fune ex- ad uo * 
corres.Par era nobis meritu Ipedet eccleGae iniurias vld orauo » 
fcedo,ac fiinfideihoftespugnarenT.Hac martheiofone 
incitati frici aragones iuadut. Fitc$ pliu atrox & cruetQ 
ani vtpctr^quodefili es cu pedite. pugnaret.Vbivuliie 
xe accepco,flil rugienbusfu/s ipfe quoq; fugae fe comittcs 
paulopoft interqt.Hac vidona Philipp^exultans de ex^ p <tt *vid 
pugnSda gerona maxime laborabat .CErac inphilppi ncra(us 
exerdtu fuxefs coesa cu geronefb’nonurq ( n5 igna^ . 

ro rege)colloqueba£.Hic duitatis ftatw coptu hebat^C in 
■illa tridui vix comcatu efle no ignorabat.el ob re (cieni 
cupe riues Philippo codliari rege rogatfi geronenfes ad 
-deditione fatuis fortunis olbus redpet, impetrat comes 
• paucorii dierum inducias. donec geronefes fuum regem 
;«d ferandas illis fuppffiag admoneant, MiITis ob eam 

* + 


Digitized by 


Google 



- Liber. VII; Rex Philippus pulthef» 


cena a getSnc&bus ad petru legads, cognita princtpbftif 
morte ad fuos cu dedifTcnt duitati philippo dedGt^mif 
fa illis cxportidorG quo vellet bonora iuoru ptitcRecc 
pta genStafirmu ex fuispfidiuPhilipp 9 imponit .Attt 
Gcronna ad diolofates fe cofer re coftitucs,malo c5filk> vfus , daf-» 
dedifphi' fis partem q in portu rofx erat in fricii remittit. Quod 
lippo. poftej hoftis cognouir,fricos reliqua claflTis cuftodcs add 

ritur 8C plurima caede dilaniat,inter quos Engucrrimis 
caroli nauiu prjfoft 9 ,# aubertus de logauelle viri annis 
ftrenui occidunf .Franci vero tato incomodo accepto, 
nauibus igne impoGto arc$ incefo oppido ad rege /e rect 


dii» 


Plulippus motitl hoftis incideret/Phili pp 9 per anguftiss pyrencas 
tnoritur . parpiniacum fc cdtulit. Vbi recrudefcete naorbodacris 
xpianis receptis rex emori?.Cui*exfcAa praecordia nare 
< bone fcpulta funt.CXTa vero ad dkxiyGanu coenobii! Eia 
ta.Huk philippo duae vxores fuerut , vna yfabella ex ar 
ragoncfibus quf tres illi liberos tulit Ludoukuq more 
tuus eft infans.Philippu qui pulcher appellat 9 AfiC C»- 
rokim valefienfem.Ex altera cui maruenomefuitbrabi 


tini ducis filia proccffir Ludouicus ebroicenfis comes Si 
Margareta qu$ Edouardo fecundo anglo regi nupftc^C 
Blancha quaaufrrix dux auberuakmannorumrqgisfie 
hueduxit vxorem. 


Edouard 9 

bdtfrag» 


P Atris regnu Phdipp 9 pulcher, anno gfae Giuds du 
centefimo.bcxxvi.fupra mille fufeepit . Ad quem 
edouard 9 anglus venies aquitania fub Philippi die 
rione atc£ prite fe poflldere cognoui gprptito iurriuran 
do in fide erga regem permanedi,quam tfi minime ob 
feruauit.Ni magnis copqs nor minii derepente inuafie, 
regiae daflis occifis praefeftis &. alijs plurimis tj norman* 
tua phjlippi note moderabant Qui re poftej rex cogno- 
uit ad edouardu & aquitanif praefedos mitcit.Mandans 
cos qui huius rebellionis autores extitiflenr comprehcne 
foepetragoricum ducant digna<p fcdcrcpocna afficiea 


Digitized by Google 


R«x Phil/ppus pulcher. • Fo.aodi) - 

1 dds.Se9 cotumax anglus di Ao audies no huc. Ea jppttr 
perarnulphudendlaconeftabilcaquitanil Philippus (i 
bi v&bcat . Et mhilomin’ edouardo dic dicit ad iudiciu Attende 
fuu venicdi. At anglus debite philippo fidei conicius vc cdouardi 
aliqui coceptfafe fraudi vilagirct^pnucios Philippo fi 
gniRcatie aquitanii££ quicquid in rricia terrae fub im- 
periochis tentaflet remittere,eic£ in perpetuum caedere. 

Haec em edouardus dices fpe magna ducebat armis pof' 
fcflione repetedi,quas iure belli atcg gen tiu fortcpoftca 
coparatas no aliena ditione aftrifhis retineret . CEadem 
ferme tSpcflare guydofiidriae comes inita cl5 cu edouar Guidofli 
dofodetate fkliS illi fui defpoderat. Quod ne pter philip drise ca- 
pi afl*enfum facete videret ipfc cif filia ad rege venit, vt mes, cu Fi 
indein angliS ex regis fnia cranceret. Atfecus ac comes lia retinef 
•ratmcftacddit.NSpfincufto(uahabit 9 cft.Et(iliaculi^ 
beris phdippi educida tradita. CInteria Cardus vale' 

Cius pnflippi frater expeditioni in aqtanos dudt.Et ricv 
- n£ arce maritimi circuuallat. Quo rge rodulph 9 de nd- 
ta potefeyu(qu5 arci coplures aquitani anglit^ praefidio 
' te nebat )obfides,pa<fto cu angi» cH inito arce recepit , at 
ejt ira anglis liberis dimiiTis aquitanosoes vinftosadca* 
rolu Rion 2 p ducit, quos fincisapprehdbs Carol* afi rio 
«iis portas ftrigularc imperat. Quo terrore gculfi foan> 
nes de f<floioanne,& Iolnes britonicus qui rione obfeiTii 
erant nodu fugientes,priuicj naues ad Ixx in portu para 
tas coicendiflcnt^c vafconibus anglifq; necant. Intelle- 
fta obTelTorfl fedirione,Carolus arce expugnat, interem 
‘ ptis vafconibuscubonaangloru parte. Deinde ad fdib 
Seueru moues cu p corinua anate dura obfidione locum pj* . 
pfliiret,oppidu t3dc capit. At paulopoft caroloin fran' q. - Qtja 
cii abeute,oppidani in Fide no mlferunc. CMultis bellis 
occupatus philipp us,cum re pecuniaria laboret tributu ‘Vjfccius 
a mercatoribus primii, mox SC a clero plaebecj cecefiml P ^^P 
atqj qumquageumS omnium quae poflidebant exigit. 1 
“ Secutumcg dt aduerius anglos ingeris bellum. Cuius rei 

r ii). 

Digitized by Google 



Libor. VH. Rex Philippus; 

gra midtu ab edouardo frater eius eadamond* Bayonar 
mortu 9 eftJPoft ei* mone vafconib’ folUcids 8C fummo 
pere cur5tib 9 pfidio SC comcatu munire ciukares.roben* 
arthcfn comes g in aquitania aducrfus anglosbdluadnji 
niftrabat occurri t & uatim fugat, coplurib 9 ex illis o fd* 
fis.Per idc tps Hcricus dux barri c| edouardi ftliSdcfpon 
fauerac cSpaniS incurfionib* accfc inccdrj vexat que gakc 
rus craeriacuscu magnis copqs barru iubetc philippo pe 
tens/rerraitavaftat,vthenricupc5pania graflantc do>* 
tnum repetere copuleht.dnfu rrexit prj cerea aducrfus 
philippu guido flidriae comes atc£ edouardi partiu fidi, 
cum fuiffec a philippo fuf libertati pmidi»,HIc belli cau 
famiufeefle rat*phil{p|5 9 armacapit,flCmagno militS 
3e]lu flati robore in fladriS ,pgredif .Et ad mlula cadra pones,oppi 
4mmie+ dum di arce expugnatu recepit.Dum hfc a philippo ge 

runf Carolus aquitania pfedus rclifta , archefiu reuerfus 
cft.Atqja fando audomarocopiasin flldrenfcsmouer» 

. Cui occurres apud furnas guido comes,fcxcenris equili 
bus & fexdecim peditu milib 9 inftruchi* .prfltii no detra 
xir.In quo Gudlcrmusiuliad/ & hcricus bdlomocenfis 
cum plurimis capti per diuerfas cuftodias aderuari i udi 
funtjoCfumxcu omni valle cafkccfi a carolo occupatae, 
Guido vero brugis fc recepit. At que edouardus anglus 
ex anglia cocedcs cum audidet Philippu ad fc infdto ag 
rpine pficifri relidis brugis jpfe& comes gandauu pe-* 
tunt.Philippo quidefabeute guidone)brugefcs deditkv 
ne fecere.Nec multi dies incerceflerut, cu edouardus in** 
Induciae, durias a rege poftulat,Quib* ad bicniu cocedis 8C iuretu» 
Sdt ludo» rando roboratis philippus fladria egredi» efi.CEodem 
'uici infan tj>e bonifarius odauus pontifex romanus ludoukri re** 
<Sos rela- g { daris opibus & miraculis illuftre in nucru coclefthipi 
mcolaril retulir.Cocedit praeterea philippo atq; cius fuc 
ecdori filio priuilegiuvacanriuecclefiarii^puctum anni 
vni 9 exigeai,prsetercj earu quas catbedrales 8t monadi^ 
cas voc5r,id aute ius regaiiae appellatu eft quod regibjis 


Digitized by Google 





l^fcfiefi 

#ttfSl&cu3&dne «ffefrScf rtJht?dunt:vt nihil magis ad ius re 
giSpminere poffit.CCouenere g id repusapud vaUtco Rcgalisk 
lOre aubertus akminus rex/8C Plulipp^qui Veteris ami> 
ciriar arcf fodetabs iurainnouarirt. Firmata iter reges bi 
niuoknua cu induriaru finiS adeflrr,Phi lippus CarOluni 
VakCum cumvalida militu manu in flandriJ mittit, qui 
duaco att$ Bethunia capta.6 rugas contendit aduerfus ro 
bertu guidonisfilm qui illic canra fixifle dicebatur. Prp 
bjpoteftatefaAacu vhftoria ad fricos inclinaret,fugien» 
tes flamingi GandauG fe recipiut.Quos cu caroPinteqtri 
tur guido intercederifp amicis cu filio roberto ad carofil 
fupplkes accedut, ad Philippii dcdutfli diuerfis cuftodpi 
imidpitur.TOc f iandrii ingrdfus Philippus fide illi a p 
■ cerib^pi^ftitadacofcC de fareflo pauloflidriae pfecit.Nei 
tuis fortun^ fuk tot fecularib 9 bdlis reg£ Iplicare, nifird 
manCetiSpotificc aduerfus eu ( puOcaret.Boni£addserff 
o&nPbdlQ hierofofymitanu aio agilSs, difparet philip 
pd ad id bellu inducere appamenicepm ad rege mi tot. 

Qui in cailu fc mitti cum intellodt/minis agere tetSs,qQ \ 

philippG regno priuiSdu di&arcqfi potifici no fu ffragari 
tur in carcere philippi i uflu coiedius eft.Quo faAo ga ius j 

jretiu violaflc PhihppQ bonifaci , dictret,Vteratfupmo 



re,qui tametl 

gnCcyf rancif per cius c3tumdci3 ad romanJccclefia effe 
aeuolutu.Si fecus faceret, ipfu cQ fautoribus in haerericd 
ru numera habitu rG . Epifcopis quoc$ Sc aliquot abbati>' 
bus,theologis irtfug & pontifiaj hiris doloribus dic d{> 
ceret iubccjtomae ad K.alendas nbuebris fcfiitedi.Simuf 
ra indulgentias 8C cOnceiTiones a Romanis pontificibus? 
francis elargitas nullas efle declarat . His mandatis ab ar' 
chidyacono fuperbe cxpofitisJPhilippuiepifcopum ap-^ 
pameniem , qui ob maledufla in regem' in carcere tcne>* 
Datur arcHdyaconO rdtittlit» Stmukfc impCrat tegntt 1 

r, iiij> 


Digitized by Google 



Libcr-VH. RexPMippus. 

fac can&atfoneffiu excedere. In fcqufripofiai vmcoii 
uttu Parifi) habito pontifices primu Philippus comemo 
ratit quas a boni facio acccpat iniurip ttsa , a quo fuarii 
ccclcuaru praedia ,puctufc$ accepiiTenqdeindc ad procc-r 
ires conuerfus.Et vos inquit viri nobiles qu* vobis regi 
dnrocg habere arbitraminU&lpodctiVum cotrouerua 
regiofe iurc illa ena tenere atef tueri. At inquit rex^BonJ 
bdus ita agit,quafi vos regnikgome frScoipfcdi apofto 
Jicf fubltdu fitjmperiu em akmSnoqr q3 ipealberto ter 
petenti negauerat,illud cu fran coru regno umulalberto 
cotulit.Nos autco virifidei veftrae arcg beniuoletiar gra 
tiatagctcspollicemur, libertate publici vcftra ope litti 
^Regere. fluCductu diffoluto rex publico edkSo ,phibcc 
e regno qukfj auri argenti ve aliariicg raerriu exportari 
confti tutam praeuaricatores «difti poena. Iubetprfterea 
ad regni extremos fines ara exitus cuftodes afffgnari, g 
ingrcdtctcscgredietefcg afleruent. Incerundu hac a Phi 
lippo (bllidte curantur^ditio a flandrenfibus in laccbu 
cq» apud comite fandi Pauli que genti prxfeccrat rexortaeftob 
ct ^ traf 5 vedigalia quib 9 comes incolas aggrauabat Ad curtracu 
a n amin- haec pruno peftis exudauir.Ficq; a pljbe brugenh in fran 
gisfadar. cospemkic4usinfulais,cadcu1^trinq;^pluriini&.Q^ 
vt relouit Philippus dckdos bono numero milites bru 
gas mitti t. Quos limula ta paredi humilitate receptos no 
Ae infequeteErugifes trucidat. Fama exritit comite fan 
Ai Pauli brugis aamiflu comitiatu fuifle oppidanis qui- 
bufda nece,atcgob idipm brugefes alos ad tantfi facinus 
defumpfifle.Nodis arqj hofpiris fui beneficio defefus co 
met aufugiduis relidis quos nodubrugcfcsad nsagnit 
nueru fureres trucidaucrcJEt fceleris immanitate tumui 
tuofiores effedircontracta ols gnishoim manu : fpe ca- 
piunt/ ouidonc comite (uum que! cuftodia phtlipp’ ha 
bebat liberSdi. Atcgita moucnte guidonem aamurtfS 
conurisffadrefisfuuimohuium exiphmt g akminoru 
theutonicorixg rapti copqs inftruct 9 :eom expeetario- 


Caufacf- 

disinfrS- 


Digitized by Google 



'*■’ ’ PiilA*. .Toxxxvl 

n? auxit; PiiritibusbclltTbrugenftbus, resnouas copias 
robcrto arthcfieEattribuens uibet in ffcdni ,pficifcatur. 

RfJxrtus negori um redpi& eduftis coprjs inter brugas 
cururacucb cafin ponit aa fluentum quod medium inter 
Ce afa boites erac,Qtf tamttfipoteflanain^iuxiflmt ad 
ucni&bm camefraners pote ddFokjerfr.Quo dC a fracis Francorif 
magna cotetione hoftiu infburato, dies praelio diAa eft. tcmen - 
Erit <n exercitu brugefiu plebp' fere oes verubus prim 
Rrim daris & prpcutts fudib* inftruAi. Quaobre parui 
lUos hntes «fiitcs frad, pedit? qui in prima ade erat, & 
bfi re gerebat ad (e reuocir, atef ita jquires ex ? quisplfl 
cesin ari? «pgrefli oeddutur. Quibus au auxiliari Robcr 
tus magna vi cotendit^nulris vulneribus acceptis occu- 
buit fugae fe ccmnitt?rib*duob* hwm milib*inter ds «v 
*nes illcf^b pauli 8C boloniefis comes/robertufca claro-* 
tnocefis comitis fili* principes extiterut ppetua ignomU 
nia notao.Perf)fleq}in hocplio referurur pcer ipfij rober 
tu gile infignes viri Godefridus brabitmus cflems filio 
egregio actolefcentc. Comes dimallus/ foanneshinonif 
comicis filius . Reginaldus de neUa francus conefta bilis/ 

Guido caftrcCs marcfcallus/Iacobus de fi<fto paulo / Iol 
nes bruliacus baliitarioru prarfedhjs,8£ alij numero duc? 
d quonl nuda cadauera ihumata triduo feris auibufapa 
tuere,donec ex ordine minora quk£i fraterculus roberri * \ 

arthefiefi* corpus triginta vulneribus c6foflu in mrimo 
virginu monaftmok) terrf cSdidit.Ocdforflr miT/a duo 
dedm fuifle referatur .Brugenfes aure a inflgni vWoria 
adepta feroces,direptisfrancom caftris curtraoi cum ar 

cecapiuncEt guido namurcusfupbusiuucnisrebfma** 

ioribus itudtns infula obiidet/romacucj! atqr duacfi cum 
gidauo&yprisin fua parte vel metu/vdpoUiririsalli*- 
dt,& mox attrebates icurljoriib?& populat ioikfinfeftae 
PrffignaiTe hic ti diridade cometa ferebatur tj fupiore 
^pximo anno vifus fuiflet.Hic a plebcis ignommii fran 
<a nobditasacccpit , quae fuis viribus & generis chrita-* 


Digitlzed by CjOO^Ic 



Liber. VU; Rex Philippis.' 

te freta at^ fu|$biis,p6pulari:turb$ fi i minifterijs vfl&> 
ribus opera nauarf contipfit. Sumit em aioc qurfqurs li> 
bertatc tuecur.Nec Iermis fftimari debet qui /’ patria vi 
cac$ decertat. CEodc rpe ponfices fraci gb 9 ab archidya 
cono narbon.dies diAus er at( tribus ad bonifariG depu> 
tatis cpis ) purgatos fe a contumacia fadunr, ^ppterea q» 
BC bello flandrcnfi deftinere tur,nec liceret legibus pofitis 
regno egrcdi.CCladefuo$ accepta Philippus copiofif-* 
fimu fupraqcredipoc exercitu cogit. ProgrdTufqtcG in 
agro attrebatiu caftra pofuifler , hofteq; flamingG pene 
in cofpeAu haberet(ni vim a cG hoftis ob(tdebat)neqi hd 
(te praelio laccfTiuic, necf locum vllum oppugnare fufii> 
ruit territus, vt vulgatum poftea eft nundo cp foror ei* 
edouardi vxoradiUudimikrar,cui 9 comcriauAorfue* 
rat edouard*. Ni di ad flamlgos inclinaret,omi Audio la 
Come tu borabat bellicu Philippi apparatu diflbluere. Igitur beni 
feu fiftio. uolmbifi mulis cdouardus vxorede fratris futuro peri 
ab edouar cu ^° cartS fadc,dicen$ fe certo Ccire fi Philippus prfho ad 
do lucra, uerfus flamingos cogredcretur eu a fuis in manus hoftiu 
,pdendG fbrc.Soror accepto fratrispericulo Philippu G' 
bi cauere Iris admonec.Huftci cauta rex othdinu burgii 
dionu ducem comitacuarthch)donat.NVoKC^pradidijsg 
loca munitiora reliAis, reliquum exercitum oomG dimi 
Clades Gt.Paucis vero poft diebus flamingos comiflifceleris pce 

flamfgo na <***£•*• Na apud arii occurreres brugcnfibus frand 
rum. ** fupra oAingenros in teremeru t.CHfC cu in franciagerii 
tur Carolus Valdius in appulia ages poftd de brugSG v( 
Aoria certu nunciu accepi,copofita cu frederico de rebus 
Burdega^ f>db*pace»ad Philippufe recepit. Burdegalefes di inc5^ 
lenfes phi rncx ^^ a francis per flamingos acceptu cognouiflent,Phi 
lippi de- 1*PP< detraAantes imperiu regios miniftros qui apud eos 
traAanc crant duitate extrudunt/fibicj; ditioni vfurpat. V erebS 
Iperium. tur ® S” «So iter fricos angtaf($ fodere i edouardi 

potcftate veniret,po£na no diiltmili pkAi,q londoniefes 
cdouardus paulo ance affcccrat,quos ab rebellionem ai- 


Digitized by Google 



puJcheft f*o.cotvk 

fuantmsedium portas ftrlgulatos fcriiTe fa ma Vulgabat. 
CPugnaru eft rurfus eode anno aduerfus ffadrefes . Qui Beflurur> 
no ,pail afando Audomaro vi<fH,miliajcv.ex fu/s vnO fusinflan 
plio amifcrcprcrca apud infulS g reflantes qulgetos fla» dria. 
-mingos comacefcs duce fucaudo melleo oes vel nccaiie 
rue vel captos abduxerut.CPer cos dies Philippus aqui 
canis edouardo refocuit.paxq; inter reges conucnir .Ha» 
bmkji eft no multis poft diebus Parifrj epifeoporum atq? 
magnarii conftliu vbi de bonifacij potmeis in frScos c5 
cepto imperio adu eft deferentibus .pceribus bonifadu 
•purificatu indignu efle/ qui SC homicida & hprerkus ef» 

Iet,cj$z fcelcru tcftes I proptu habere facile erat. Fuit igif 
■ oim vnafentetia bonifacij iuflis gere nodeben , nifiprP 
fefe ab obieftis illi criminib’ expurgaflrt.CuilcterifVri 9 ^bbat Cl 
em ciftercieGs abbas no eft aiTenfus, fed cofilio relkfto d» 

; fterciefiu fe cotulit. IoSnes quoep roonach* romari* legfc 
eUsfqui g eos dies legationis mucre apef frScos fugebS) 

•cognito quid in bonifadu cofultaref , ad poti fice reuer» 
fiis eft.Qui aute a porifice venerit c5ftan rienDs archfdjfo 
conus, &nicolaus befarus nifi vt regno faeris interdici» 
reMpud trecas dephertfi carceri deducur. CErat gtrido» 
ni fladrise comiti Philippus fili* qui bonifacij partes ferit Bellum a 
cus no cot€n£das ex theuton/ds alemJnifq; copias in fli- tiScbnte ? 
dria deduxit.Quibus aufti flidre fes (priore 3 pri*afo bel 
lu i fiScos parat. Et ad fanAu AudomarucxpugnSdi k> 
d fpe peurrentes^quatuor milibus ex fuis inrereptis mo 
rinupodmamvrbe fine praefidior didam inuaidetesin 
■cenderunt.Et cum aduerfus illos grSdc admodfi exerd» 
tu PeronS vfc£ Philipp , ( pmouilTet,cofilio comitis (atdu ‘ 

dif inducias dedit fildretibus 8C accepir,nuUa re gloriO» 
fe gefta. Poft haec Bonifacij arrogantis iniquo alo ferens 
Philippus, anagniam quo fe pontifex receperat farram phflippus 
ex columnenfium familia cum nogareto aequite franco inBonifa 
in Italiam mitti t,ob caufam infmuandae ( puocationis , ?j dum. 
>aducrfus bonifacij iniurias Philippus ftfe tuebarur.Natta 


Digitized by Google 



Liber. VI!» RedPhafppu»; 

ponrifocplu»*quo datu» phd ip p u r egno priuauerat^t 
alberro auftriae duci (imul eu germanoru imperio regnui 
frictae donauerac,§uis illu ab initio fui pScificatus raeciC 
fct.Erat farra philtppo obnaod’ Quippe que ex italia fu- 
gientem & a pyratucapcum rex redemerat. Icack farra 
mutata vefte/ne ab itans agnofeeretur quoepoteit ami' 
cncoOigjt^ codudbs ducentis ex ijs qui fubcarolo va> 
lefioinappuliarailicaucritnogarctu eu bona manu fe- 
rcnrinii praemittit, vt inde vrgente negodofarrf auxilia 
risadueniraipfeagnanian) noScgibdlinarurnopein^ 
sreflus bonifadu in patris domo capit, inde romi aedu* 
8C fugbu poaficC atej animi aegritudine laborSte mors 
abftulit. Ferunt nagaretii (arrScX in midads habuiiTc po 
tifice ad Philippii perducedi, fed porifici* fandi tatis re< 
ueritiagtiai d e te r ritoa^grim agnaniefiuoccurfu jphiM 
tot cattXodeffitiirc.Talevitf exitu habuit coceptorc»im 
boim bomfacTqui xpi pceptoip minime recoraat* T ada- 
BKK& cSferre regna^pfuo arbitrio conab^cu noigno 
raret ePfc loco verfan in term,cu?regnfin5 de hoc mfi 
do&terrenkreb*feddecdcftib 9 efret,qtiiq;dok>6£ ma 
lis arrib* cptfcopatG romanuftbi qu$fiuerat,fl£c$leftinfi 

ConuerG NopKmito* HocISoforiberc qef coftati fide g hos di> 
demona* , ea f Parifiefi agro acdddTe ab hynoridsaccepi. Erat ada 
fterioval detnonafteriovallBCOTiartjcouerfus cui villa creches ad 
lis Sartum 'ipfiinwnafteriSgtfnescoiiiiira a lori abbate fueratJdic 
rij appari paucos ante xpi natale dies ad villam fibt crediti excoc 
tio nev nobio ante diei exortu,pficifcens vno feruo racu comita 

Auma» ; tua, videt in via procere arbore pruina geluqjalbefcert 
adfeoriflune cocedere,qua re aequus cui infidebat acbm 
terrcfaAus e via ,pfilics, vix potuit a conuerfo ad via re 
„ . flefiiEodencKXnxstuaffe<Sireferuus nutare coepit itavt 

in pedes ftareoi ambulare difficile pofiet. Propior coti* 
uerfofa&a arbor cum homini nihil nocuifleccuanuit as* 
,r«m dC fidpfaurcC odore relinquens. Sulcatus l ppccr«) 


Digitized by Google 



Pulcher, F0,dqcv% 


cSuofiis aliquid adcmonJoiflufioais fufflefibi obic&tna 
ad fupos aiam vcrtisrdiuae Mane laudes redeat. Moscqi 

S^Rabunc^^n^lL iftSL infulrare 

eu nuhihabeai monafteno coprsecatorcs fres quibus cui 
cafadula cft me dlrcli^s a coenobio abfaues deo &dtuc 
Marifeommedare. Abi qnquidi nulla tibi pars medi eft 
DiTccdens idc adpoculfi tep* dcmurxxcn* conucrio aitt 
fit forma bois qmaodmaxui plucu oC gracile collu erat. 
Qui (e ifeihnti adi frufaa pugione repellere conacimvi 
decconfeftim illu mutata effigie mediocri ftatura tRt.SC 
monadiiiitar cuculla facie vclarc,Cui* oculi (icud es ci- 
dens rutitabSc.In quos dum coucHus j^adiolfi icaifiun 
vibrat pecudis GmOirudinc vifus demo non minor cjafi 
tf aurirus apparuit. V ndc magis timens feruus:dnc ui' 
quit defenoe in ibbotb&atqj in medio «rocf xpi Sculpe 
in circo em ft2ob 9 nobis nihil aduerfabif uraic*.r ea t igif 
conuerfus ficua a feruo fuerat admonioN»Ncc Gcdeftidt 
impi 9 aduerCKOr.N2afuunasaurcsicomua cqmmuta- 
uitacq ad circulu concedis opprobripcftaconuciib re 
probatus^ (putis concamiat*.Cuc£ a (eruo do&us coit 
uerfus cruceKfignaflettdcmoi dolt|fpim figurat^femo 
lerias vicu verius t rot* ipim dreuegit: conucrfo iildb 
rcli&xHuius t2 mirandi eucn tus tdicia exriccrik. Abbas 


Iq primis valU^amarij a eoucrfofidirdqfiuit. Scriptor 
pr a eterea hifioriaclodvbihKCgefta futx infpcdor qui 
equum priuB manfuetuntfcaldcrSci poftea atc$ fcroden 
ttm fit vkhfle x)£itetLigor ite ferui diutumus& vcftni 
courrfi icoUerabilis fbcror&vocisdonec zlziberdefum 
pti diffkillisaenuffo.CZPer cofdera dies Marchiefi comi* 
te mortuo Angolifma duitas Philippo obuenit.Quam 
ipc adiesaquitaniam quoc$ 8£ thok&acum <ptdcfc vifita 
uit pacatis quoriidam animis qui ad rebellionem £d<ui 
effe fmbantur.CReuerfusin (randli Philipp 9 rat’ flami 
gps ferocis deponercjfiGuido eorum comes carcert li 


Digitized by Google 



Liber. VH; * Rex Philippus# 

beratusadeo9ni^m^:cc)fiut€cu^guinmiK)dlmic^ ; 
tic.Illi poftq feditioiani gere ad fani rate ducere non po- 
tuerut ad Philippu vt ,pmifer5tconuertuntur. Cognita 
fladrcTiO prinacia Phihpp 9 ,tertio ieoe moues apud mon 
(c ppfoat(abarborib , populisquarutco kxocopiacfic ■ 
Fladrefiu vocatu )pofitis caftrisrcu fperarct fladrenfes Ipliu defee- 
furos cognouithofte vallo fe contineret cairra carris q 
drigiftt circuualalTe. Igitur cu aduefperafleretrrege otar 
mato & militibus paulo negligencius agentib^recce irru 
pit in rege ferox hoftis ; atq; in confpechi Philippi ocri- 
(ts petro getiano & iacobo fratre eius alijsquoq: non pau * 
cis rex confcenfo jquo cum ipfc fibi galci ipofuiiletn ho 
ftc animofilfime ferturrobuios quoicj interimens. Que' 
reliqui mfecuti viginti milliu flamingorumftragem Te- 
Ccrcata ve nili fupuenies nox tenebris hoftem jxcxillct, • 
aftu < prfusdeflandrenfibusexritiflet.Redqtex pUo rex •' 
facibus accccnfi® que no&is caligine fupabant.Huius vi- 
Aoriae tpefladrefis comes qui copedijafleniabaturdefun 
Aus eft.Moritur item loSna Philippi vxor.Fuitc$ hisdie ' 
Caritas fcu» tanta ^ annonae perfranciam caritas vtfrumetimen- 
^nnc^Cr ^ ura ^ appellatur folidis veniret cetum. Piftores 

** isptereapublid ne plebe expofitos a fe venales panes de 
lix meret/ vi cf auferre t,oflFirinas dauferunt donec recen- • 
ficis diuitfi 8C religioforum horreis frumerii venale lufiii ■ 
, w Philippi .pmcretur.Mortuo deTde edouardo Sgliae rege. 

" OU ? P filccolor ei 9 filius edouard* yfabella Philippi filii vxorc , 
tuus agi «rfcle dies mortuo bndido vndecimo: qqi ■ 

I a ’ ■ Philippum ab excommunicatione bonifacij abfolueratJ 
conucnientibus perufp cardinalibus curante maxie Phi- 
lippo bertrand’got 9 vafco Burdegalenfis archiepifcop 9 

E mtifex abns eligifrque demete quintu appellau erunt; 
ic tgeeleftionis cu i gallia ageret cardiales lugdunu ad 
Ckmcs k venirciubet. Vbi tyara pontificah fuit coronatus:afii 


fl il in TV * P^lippo & principib , coplunbus fracis. 

• porcino falutis>Vccc.quintococpit demes a 


.Ex cotem 
auinioncn% 


Digitized by Google 



•Liber. VI!. Rex phflippus pulcher; 

Ais Stephani portis domQ fuppcUe&illqj oem diripiuc 
CEratg hos dies philippus apud cepiarios:qu€ nflalpcri 
culi expedancem fediuofi in teplo cSfefU obfidet.CN«c 
quicq ad eu inferri fuftinebic qcP no vd raperd/ vdece 
noIficer€t.T5 reperio ppfi raocu artoni t 9 rexuniiTo ad ie 
didofo6 pariGano cu quibufdam aulids jppofico dicere il 
lis imperaefi quid in illos a quopil cornuum eflecaut in 
iuria iliaca fereg€cfle qui eos tueri poflicpetSt modo (i 
quid a rege oprcK& domu abe3t fe ^pcenus curacuru vc 
.... ppfo meli 9 confultu Ot. His x> tge fimulacis kuis ppfsa 
pemucdi fuiore teperSs.cu domu quilq; penjiTetnihil cudat* Phi 
dolos. |ipp* fedibonis autores aa odo &vigiti correptos fur- 
cis ad qtuor vrbis celebriores portas eredis illaqueari 8£ 
ftrangulari mXdac.Nec mulco poft monetS atkgidmu 
aeris valorem cudic.CEt per hos dies Ludoukusnurin* 
■ , . philippi filius pampilonae a nauarris rex coronatus at<$ 

9 appellatus eft anno domini Millefimo origcntcfimofepd 

C " ut " ,y mo.Tum edam proditus eft templariorii error:qui apef 
nauarr * hierofolymam fidei defenfionem profeflircum primum 
. religionis confideradone opulentiflimos fe affeciiTenc 
Errorcc- pclariifimis per orbe xpianu aedib’ cogaris : xpo reiedo 
«**£ fallis fe religionibus dediderunt. Erat enim illis fimula- 
^o3Kr_f" chru cui pelle humana fuginduxerant rappofids adoccu 
losfiatuseduobusfulgctmimiscarbuculisqui vice ocu 
lorum mkarcntJBi ftacuae dum quippia ad illos ingrede 
rcturrordine vicaqj teplanou .praiurus^uncnto ante 
oia xpo 8C cruce eius calcacarfacrificiu tadebar. Morictes 
aut corpus i puluere adachi caceris i potu conferebant Q 
poculo conftantiores Tuos fieri arbitrabantur. Praeter- 
ea fi ex templarr) coitu infans er puella virgine nafcere- 
curdnmcignitorrd>ancexc| eliquata inde pinguedine 
fuum fimulachnm decoris gratia vngebant.In confeflo 
quocj habitum eorum dolo diuumludouicum dum Hy 
ria gegriarecur i viculis a foldano argyprio coniedii fuif 
fc.Hisatq;huiu(modi criminibus. & ^itcmmafcukxg 


Digitized by Google 



Rex Philippus pukheft Fo.atxix; 

fotdiflumi amatores eflenirreplario^t ordo i cocilio vien 
nenfi anno dnicae pietatis mulefimo treccreli mo duo de- 
cimo jj demete quitu fine excepir.CopheGs vbilibet ter 
ragt quietus lpietatis fuerit atqj crematis. Admiftrabac 
cade tepeftate ecckfia Lugdunefem quida non fatispru- lugdunJ- 
des eps.*quiob blafphemias regiae fublimitad irrogatas fisaufies 
obfkuone a ludouico butinocindus:& inde ap Philippii f U j c<m e 
deduftus poftlonga-cuftodiaiti fatiffadione exhibirarta r j tatls p e 
dem fuaelibertari permiflus eft. €CNon intercedentibus nas 
poft hfc multis diebus lugdunenfesconiuracioe fafta a re 
ge de0ciunc:mouen teicj fandi iuiti caftellu di ripiut. Sed 
per Ludouicum hutinum edomiti fe imperata faduros 
luran lCEc illotus iterum bellia flamingis infurgic,cui 9 
aucor cxddtLudouicus filius guidonis nandrenfis niucr 
nenfiscomes.Quiob id decreto parlamenti fenatus fua 
hereditate priuatuseft,& bona ei 9 publicata! CFuerunc 
quoq; infignibus feminis fua fata.Na vxores filioru phi 
hppi tres adulteri) infimulataefunt quaobre margareta p trf - 
Ludouici hu tini nauarri regis coniunx.& Blancha caro- cs 

li comitis marchiani vacor regis edufto in caftello galliar ^ 

di rekgataefunt/quarG libido fatis in apercoerat.CIoan 
na vero PhilippopidauenG nupta poftej apud dordanS 
in cuffodia aliquot dieb’ fuit/innocens liberata cft,& vi- 
ro rdtitutaJdoftiarius margaretae adulterii confcius fur- 
ca appenfus eft.Stupratores aut philippus 8C galrerus di 
noy frarres(mcntulis exfedis)pcllc nudati apud ponrifa- 
ta vldmi fupplicqpoaias fubierunr. Obhanc ipudidtii 
infignium mulierum nata fabuli reor,q de IoSna Philip 
pi pulchri vxore a rerum imperidsmcmorari folet.Eam 
videlicet ahquor fcolafticorum concubitu vfam,eofq; ne 
pateret fcelus ,prenus exdnxifle & in fequanam amne de' 
cubiculi fui fcneftraabiecifle.Sed vnum tantum Ioann^Ioina re 
buridanum eo periculo forte liberatum & ^ppterea gla calta. 

phifmaabeo eaimm efle.Rcginam interficere nolite ti- 
mere honil efi.Fuit fxquidem buridanus Ioanna poft^- 

f.i. 


Digitized by Google 



Liber. VH. 


Rex Philippus Pulcher. 


rior. Quippe qui Philippo valefio regnu modeste cuB. 
beraliu artiti nominatuum 9 ^pfefTor «Tat multa & i tona 
bili SC morali Philofophia fcnpfic/ dum parifianae cede-* 
Ciae fulco prarGdebat/ anno xpianj refunre«Sionis.M.ecc 
xlviij.Nec comeruit pclara multer hmoi vicio taxari/ 
cuius liberalitatis atqjnuein pauperes, tefnmoniu exhi- 
bet nauarrae apud pariCos collegium: vbiicolafticos in 
colere Epetuoiftituit defignatis triplici ordine pccptorf 
bus/qut grammaticam dyaledcecfc adolefcetes doceret, 
qui ite philofophia interpearetur: Addidit & theologos 


extnnrir/ppofids ad rem diuinam factrdotib’. Itac£ I eo 
ea grandi tacpfpadofo colkgio/ta multi condncnterfco 
laftici diuerfantur,cj> ad conmtuendam vniuerfalem ico. 
... lafacis efle putari poflfu.CInten rebellantibus flamingis 
Rebellant enguerrannus marignyanus quivna cumphihpporc- 
dWigi. ^ n jj admiftrabatxonuocato ad rege ex regni riuitaub 9 
populoicum multa ^iente philippo de flamingorum cre 
bra rebellione diiTcruiiTent,rogauit poftrcmo auditores 
(i ad bellu quod rex aduerfus illos parabat pecuniam fup 
pcdicarec.Quibus rndetibus fe regijs negocijs ope non 
iubftrafturos:enguerr5n 9 gradjs populoperfolutis gran 
depenfumadmilituitipendia exegit. Sed tribus ad id 
-jy. bellu regijs fllrpatcpipfo enguerrino cu ingedbus co* 
r2?r PT 5 a re 8 c miflisrcu ad infula caftra pofuiflen t re infefta: 

*^*Pr * deenguerrini cofil/o exercitu domu dimiferunt. €EPlii 
UppS interea morbus muafit:mortuufc$ eft apud fontem 
bleaudi qui vic 9 ! vaftinioeftpoftc| annos odo & vigin 
ei regnarfccEi 9 cor ex pcordtjs exfe Au in poifliaco coeno 
bio quod ad diui ludouid aui fui memoria philippus c3 
dtderat virginibufq; fub cuftodia fratrum dominici or 
dinisattribueratifepultum cftrreliquo corpore i dionyfia 
no monafterio terrae.c5mcdato.Ei 9 mortis confcios fuif 
frpwu cathalaunefcm epm §< radulphura prorium ire 


Digitized by Google 



Rex Ludoiriccushutfrtus. 


Po.CXXXV 


Jio fenatu aduocatu creditu eft. Sed radulphus innooms 
Jnuctus eft. At philippus priuicj mone obiret, filios tri* 
(quos fugftites fibi rdinquebat)ad Ce aduocas ad maior? 
nacuc6uerfus .Ludouice inquit regnaui haftcn 9 ,pluri- 
misvnfbgalibus & tributis meti populu vex5s,ncc mihi 
fads cur$ fuit monent cuderequf legitimis poderis effer. 
Ei ob re mukoi $2 i me odio cocirautEcce poft me regna 
«urus cs,mifererepfis anim9e,&qgper3 ame gefta (unt 
ipfe emedes.CDeofatis meo nomine fac,de r)squ$ tib» 
reliquo^ hierofotymitano me voto abfoluas.V osquo 
t$fiuj feruate fyncere inter vos charitate.Hs a philippo 
pulchro p tgisanguftia breuifiime di<ftis,cudauidis ver 
uculu.In manus tuas dnecomcndoTpirituineG religio»- 
fe ,pnunriat,amma effiauit.mefenouebri pridiaediui an 
«Irtseannoxpiani natalis.Mccc.xiij. Huic philippo quin 
<# liberos ioana vxorpeperir/Ludouicu hutinu/ Phnip> 


Philippi 
monetis 
ad filios 
pia oratio 



jgtorum regipacer philippus matrimonio iunxit. 
■nMWtn^iVphilippimortc fikjeiusde pris thefauris 
ifoHicicicit nihil eminueruffent(ferrico ptgui- 
lgnnco maximae hortance ) cngumSnuni in 
I arcc luparae parifi] co*e<fnnn,rarionc admini- 
* findaferegni ponere copdhmt. At Cu bonS 
^hcfauri partem carolii valefiu philippi fratrem habuifle 
«nguerrinus diceret Carolu? aegre ia ferens. oomes qui 
busenguerranni nomen odio habebatur excirat queri- 
moniam aduerfus eum profer reft ne quid gratiae a bc- 
(uuols enguerrannus reciperet ex lupara(cuius ipfe prae 
fcftuserat)adcemplariorum munitimmam arce traduci 
tur.Ipfe paucis poft diebus cum perdu&us ad ludouicu 
hudnum eflet, ioannes hannerii^s ad lioc a cardo vale> 
fio edoftus in praefcnrcm enguerrannum haec quae fub- 
feripfi crimina cumulauit .Eum quidem philippo fiuf- 
fe»fcifpcdum,caxB ob rem rccufaflc iBum ne tcfeamend 

C ij. 


nus roue 
regni ad* 
mmifirad 
ponere co 
gicur. ca- 
picaaccu- 
lanouen 
guerrani. 


Digitized by Google 



Liber, VII; Rex Ludouicushu tinus; 

fui ^curationem gereret.Extrem5 in fljralgos expeditio 
neitio dolo fui (Te irrita cj> coicato da cu niucrnenfi conii 
te cofilio atq; ab eo receptis mucrifc? coflliu dederit exer 
citu reduccdi.Cui’ tii cagrade ex regno pecunia exege- 
rat.Ea pterca node qua philipp* obrjflec morte regis the 
fauros ex lupara alio traftuliile.retinuiiTeqcp fibi tngita 
librarii panfieflu milia q demeti romano potifici dono 
dadaa rege accepiflet. Neqj rationem fecifle fexaginca SC 
trecctorii panoru quos ex naufragio quoda regis nomi 
ne detinebat .Caelaiie quoq; odo oC quadraginta librarii 
milia q regi attrebates impSdi flent . Nec in re pecunia-* 
ria fraude mofecifle,fed cuadarthifqdnam rexqdaqug 
ad regia dignitate gemebat fcnpfiflec,enguerrannu fu» 
adicdis litteris repugnatia fcripfifle,policitue3omni in 
comodo cximcre,atc$ ab eaocv. libraru mulda dono ha 
buille quam a camcracefibus fi rex decreuiflet, acceptura 
crat,e3 nihilomin’ pecunia fua audontate enguerrinum 
a cameraccfib 9 excgiflcEtcu regiu apud panOos paiatiS 
exxdificadu recepiflcc praeter dece milia librarii quaeilli 
Pliilipp 9 tribuerat domos q proxime palatiuciuiQ erane 
. vfurpafle, collitura pofleflorib’ annua penfione q ad illS 
quotanis gueniret.Coniififle infug in prkiatocquoidain 
in explebilis auariciae flagida,atc$ ira regios quififco prj 
erat miftros pL queftores fibi dcuinxifle,vt une t? fyn- 
grapho regqsiuflionib 9 n5 obteperct. His alijTq; ab hkoe 
rio pala cxpofuis, nulla enguerrano fepurgidi poteftas 
tneuerri f u, t -Erat aut illi vxor q libcradiei 9 ca poftej multa firu»* 
ni vxor ftratctaflet,ad magia & diuinationcsfc couerdt,pauioto 
quoda malefico &claudamulicreadidfacin 9 opEferen 
ttbus.I racf caerea quaeda Omulachra ad regis 8C caroli va 
lefien.forma dfmonia arte coficiur,q laguedu fpem prc 
fe ferrec.ad quoru fimili tudinc(mfi male (ors jxlira futi* 
fet)rex,&iplecarol 9 coficiedi maciefenfim erSt&de fi- 
nita ad tps morte cofumcdi. Cognito maleficio rex to* 
uus negooj ccJiiram carolo <;oaunitat, Qui mox. aede* 


Digitized by Google 



Rex Ludouicus hutinus. Fo.cxxxi 

quibufdi magn? au<5oricaris^cerib 9 enguerranu in fu- Enguerra 
premo patibuli parifien.tigno ftagulari imperat.Pauio- nus fufpe 
di par fuppliciu excepit.pccrcj q> infraenguarr5nu,ad in dit pact- 
feriore trabe illaqueat 9 eft.Claudi flama cofirpfit.vxor bulo. 
agtenguerrlni arcjePforor de careleu in carcerecoiedf 
funt.JD5ode tge ludouic* niuemefis/& iolnes namurc 9 
regtsdaeniublertsE meruerur reb 9 ad flandrefes fpedatib 9 
cppofiris.Quaru gratia robertus comes fJandrefium cu 
ad rege die coftituro no veniflet,reiedis excufationibus 
ijuas g riflercq abbate 8C qu ofd5 ad id miiTos peurato- 
res prendebat cotumax dicftus eft,8£ in rebelliu numero 
habit 9 .Per id tps quattuor veneficae mulieres cu parato ’ 

Veneno deprdwae ignecremanf,quaru oga cathalaunf 
fis antfftcs pdeceflor eius petri litigniaci que in cuftodia 
habitu tupra mcuraui fuerat intereptus. Quem in fequ* 
re tgc Ludouicus fedepotifxia amotu rdegauit inftitu- 
toddefuccedbre ftephano caroli valefiani cubiculario. 
Reduxit&iudaeos quos pFfrida expulerat.Tencauit lu- Iudfiin 
douic 9 annua tributaq ludouicus pulcher ampliora fece fricu rc- 
rat colligere.Sed couenietes cSpam/burgudi/ veroman- dufti. 
'di/arthefii/ambiani/bcltouaci/potiuiaci/foreftani / altif 
fiodorefes/& aliquot alrj populi/capaniae comite autore 
coiurant fe id no gmifluros.Proprer ea Ludouicus caro- 
ium Valefium mitdt/q futurae feditioni bonis < pmiflis 
‘occurrat/# placet diflideres.Fecerat idem Philipp? pul- 
cher aureas coronas tris gemis muld per) ornatas.Eas Lu 
■ douicushutin 9 in coenobiu diui dionyfij tranfhilit,vt ad 
" coronandos deinceps reges reginafej reponerent . Quas 
v tnathc 9 abbas & ei 9 monafteri) coenobitae recepros ferua 
re chirographis dadseopromiferut .In rebellione perii - 
fientib 9 f lamlgis bellu indtxit.Sed ad hfam fluuiu cu ad- 
mouiflet ditis imbribus terra q paluftris eft emollita efr, 
vt equi genuu ten 9 in luto connenter eflent,nec cornea- 
" tus importari ad caftra nifi magno labore poterat,ita vt 
lingulis vini dolqs vehedis triginta vix equi fuflficcrent 

f iq. 

Digitized by Google 



liber. VII.- - Rex PhHippusi 

Qtnejre* cu quotidianas difficultates militi afferret rege 
adduxit bello ab(tincrc,&cu tctoriaSC belli impedimen 
ta ,ppter luci iniquitate educi pt3s no fuit , cuda magno 
fuo dano miles cremautc.Sc cura efi hac aducrficatc anno 
nae incredibilis caricas.Deinde fames SC mox pcftilenria, 
. y, V ifufca eft cometes crinit?, Ipfe infug Ludouic 9 apud vi 

Ludouic c j nas defiinAus eft,relida grauida clemeciavxorerobcr 
nutmus ^ ficiliefis nepte.Hic ludouicus infricuit parlameri curii 
moritur . p ar if^ (fabile efleSC loco no moueri^ne litigatores crebris 
drcuiriomb 9 grauarenf.Perhoc inter regnu phflipp 9 lu 
douiri frater pidauoru comes olm jpccru cofenfu regni 
adminiftrationc fufeepta fricoru 8£ n au arrae (e redorem 
appdlauic. Ad que venieub 9 f lamingorii legaris, pax in 
ter eu 8C rober tii flidrefem comite couenit q Iris mada-* 
Cktneria ta flamingoru figillis firmata eft% CPer id tps demenda 
Ludouid qui mories philipp 9 grauida reliquerat filiu IoSneparit 
hudni pauco ru dierii rege.Quo defundo philippus ex redore 

vyor. • rex appellat 9 eft feclam e te burgOdoru duce q? diceret 
po aq philippu/ed adli do uici defundi regis filii regna 
patris pertinerc,q res difficiles poft ea cotroucrfias fran- 
coruquied inuexit,dicetibus plurimi^regni haeredes fi* 
lias efle no poflc.BurgundScn philippus in luas partes al 
lidc,data ei gradiorc natu filia vxore.Et cu alias tres fi* 
lias rex hret,vna niuemeGs comitis Glio^ecundS d^lphi* 
no Vienenfi collocat.dnterim cu paucis coditioncs fla* 
phUfopus ro,n S* n ° reciperet.nec pontificis romani decreto aflen» 
Bem rex °rentur,in durias philippus ^progaut.MiiTo deinde a pp 
dficeioanne.xxij.in francii ioferanno cardinali qui fla» 
mingos phiUppo cociliaret.cu tomacu gueniflet, gends 
. perui caciam incoftantiSq; veritus p kxi epm nundare il 
. lis iubetfe pacis caufacornad efle ad eu fecoferatdu de 
concordia agere licet . PAiflts qui haec flamingis expone 
rent duobus ex minoru ordine fratribus inter quos Pe- 
,trus de palude fuit robertus comes eos in vinculis ha- 
• beri iubet .Qui ex eo temporecx gandauenCbus placbe 


Digitized by Google 



Longo»; Faaaorijw 

idrertata infulam oppugnare confticueranf > Ad vbiadli 
fam flumen vccum eft couerfus in comice populus. Nos Comes 
inquiunt illuftris comes includas quae cibi cum rege lura flandrwt 
caeiunt feruare promifimusjdeo ce non fequi ad bellum vrbeL 
in ariimo eft.Deftirutus igitur comes cxerciru, legato au 
diendor (iiit.Nl comari! (e contulit, vbi regi] oratores 
fecontinebantJPromifitcomesprimo vereParifium ad 
tege concedere, fidec£ praedare cC caetera cofirmarequae 
in conditionibus pacis conuenerat.Sed cum dies conuen 
donis fuccefli(Tet,per nucios cxcufacum fe facere falfis ar 
gumentis conatus eft.Inltante tamen legato anno faluds 


fAcccxx, Robercus 8C flanungoru procuratores in Phi^ 
lippi verixi iuraucrunt.Scd de pacis condit ionibus cum 
ad confticutum diem ageretur, firmare conuenta comeS 
recufauit nifi triaftbi oppida infula/berhuniam/ & dua* 
cu quae rex occupabat redderetur. quf SC lp fe enguerra^ 
mus marigniagnus Philippi pulchri olim negociori! ge 
fior,regio nominefacere promififfer* Nam iter pacisJc-* 
ges quae illo tepore didae erit,adicdu extitit flandrix av 
mitem debere regi duodecim milia librarum annui pro 
uentus intra franciae regnu coniti tuere, quod quado qui 
dem comes no compleret ea quae Cupra dixi oppida Phi 
lippus pulcher memorati ^puentus loco poflederat. Quf 
cum relinquere rex nollet,comcs feftinanter re infeda di 
greditur^eda # pcuratonbus flamingae gentis reuocatus 
jppoCtam prius pace admifit/rofcorauitcf. C Dum haec 
ai(FicilincgOctoagutur,ouium quidam paftorcsadmo* Paitore* 
niti caelefti vc ipfi afieueraban t oraculo in fy riam religio 
nis chriftian aecaufa praefeduros fe iadabanc . Qui poftej 
magno numero audi fune, latrunculis non dimmiles cuj 
praedas agerent Carcaflbnam vfcjprogrefli ab incolis 
grege fado diflfipati aufugerut, compluribus in terfedis 
& patibulo ftrangulatis . Affiidi quoc£ leprofi quiiu> Lcp r o(L 
daeorum hortatu fufeeptum ab eis venenum puteis per 
omnefranciainfundereconiurairent, vc qui inde in po* 

i. m* 


Digitized by Google 



Liber. VU. Rex Philippus longus. 

tu hauriret aut interiret, aut elephltif virus incideret Jra 
q farmacS fanguine & lotio huano haerbifq quibufda le 
riferis cofedu pano molucres in puteos demittebat lapi- 
de adhibito vt aquae fundu cito deferrefjd cu in jputria 
Narbonenfi a leprofis faftu Philipp’ accepiqverieficofq 
oesflamis fuiflepunitosinquiri preliquuregnulepro- 
fos iubet,quos de crimine cSfelTos vna cfi pl^rifqiudaeis 
Iudaeoru vindex flamacorripuir .FuiiTcpid repus coftatiudaeos 
jFotlix fi' quadraginta vi triaci ob idipfuin cuftodia habitos mira 
tinacia. bile in lefefadnus ppctrafle.N2tufe mortiaddiftosiarn 

minime dubitaret duos ex eoip rtuero delegerut qui eos 
occidenlr.nechriftianommanib^funieretiuppliciu. Ve 
tuftiiTi m 9 il lorfi atq iun ior execrabilc mintfteriu exequu 
tur.OIbus intereptis cu duo rStii homiridq autores fup- 
efl*ent,fenior orat iuniore fe necet.Illefeniore occifo cu fe 
folu vider,direpto-auroqcf apudintcrcptoscratfunecx 
defeftis lintheis fafto fi feneltr5fc dimifir/ed 8C corporis 
atq; aiiri orauitate fune qua fe deorfu mittebat diiloluta , 
in fofla clelapfus crus f regir,arq ita in folia (peubes dep- 
hefuscft 6C vltimo fupplido affrd^iudaeoru sute cadaue 
ra crematafunt.CCogitauiretfa Philippus mefurag? ge 
nera quae p fradi plurima erSt,vlnaquoq& monetam 
ad vna fpede formaq fiducere. Sed valirudinarffadhis 
inftitunl no expleuir.Na 8C quartana febre dii^riflime ve 
xarus alui ^pfluuioapud fonte bladi interiit. Coipis eius 
fites tres fa&f fiint.Cor minoresjteftina pdicatores apii 
f Parifr) terrae codiderut.Corpus ad fan<4u dionyfiii eia 
tit clt. Anno dnic5pietatis.Mcccxxi.P0lt em diui Ludo 
uici morte qui abipfismidicariu fra t rii ord in lb’ li teras 
didicerat.coiuetudinefecerStpdicatoresatqminorescu 
integru regu cadauer habere nonpolTentflntelHnoriffi- 
bi partes ad fepultura vedicare. Infurrexitper idem tem 
Ioanes de P us 1° a nnes de polliaco natione picardus, afleuerans eos 
p 0 jj 13<a oui medicatib** religiofis peccata c5fttctur,oportere cadS 
luis plebanis pfbyteris rurfusenarrare.Qui IoSnes ioan- 


Digitized by Google 



Rex Carolu» pulche*. Fo.atxxnj. 

nisjm>pap* iudicio aliter fentire & docere danatus eft. 

IL Eiufdem compendr). Liber odauus. 

, Hilippofine liberis defu«$o 
Caroluseius frater marchij 
comes fucceflit. Hic cu blan 
cha mahildis filia defpdfaf- 
fet,ea a fe dimittere cogita^ 
uit. Mahildis em bJachae ma 
ter Carolu ex baptifmi laua 
Jchro fufceperat,cjobre ecde 
ftaftica lege filia habere vxo 
rc phibebatur. Cofulrusad 
•ea re potifex romanus diffi 
nit nuptias( nifi aliqua difpcfatio praeceffifl*ct)efle incertas 
Mortuo p hos dies roberto fladreC,qftio de legitimo fuc Qu*Tmo 
ceflToreapud parlameciiudices verfabatur , contendente de comita 
maximcLudouico niuernenfi ,pximu fe hteredem cfle. Iu 
Qua fpe fretus cii Parifiu fe cotulilTet ,pceres qui cum eo 
ex dandria erat cotra regias confritutiones ad fidei facra 
metO admifit. Obqtiacaufam in arce lupara mittitur af 
feruadus. Sed n5 mulco poft cu hf res a iudicibus cflet de 
clarat 9 abfoluitur,regiq; fiddicatis iufiuradii exhibet atqs 
in fladria fe recepit.fcrat eode tpe in aquitania Iordanus Jordanus 
infulanus nobilis quidam 8C imprimis porens,cui ob infi Icfinfe D3 
gne eius potentia Ioannes vigefimufleeundus, pontifex p , V iccfi 
romanus matre matrimonio luxcrat.Sed moribus cum mifealdi 
dTctferox/ rapinifq; atcjhomicidr|s dehoneftabatur ,ob ac 

qua?flagida primo ad rege delatus cum amicoru pfidio cepitvxo 
veniam impetra(Tet,criminibus non abftinuit. Sed mini re iorda^ 
ftru queda regiu(quem feruientem vulgus vocat) virga n * ifignis 
qua ad officiiifcruiesde more vtebacurtrucidauit. Vo- aqtzrf pa 
catus ergo ad carolu multis armatis ftipatus venies.poft ^, u l 0 ap 
legitimas accufariones SC comifloru a Iordano argum en P £ditur. 
n,iudicio parlamen ti fenatus ad patibulum tradus ab al V 
tiore furcarum tigno pependit . Exaiftis poft haec paucis 



Digitized by Google 


Bellicam 

agonia» 


Liber. Vm. RexCaroluSi \ 

melibus mOrtua apud argimore maria Caroli vxoretrtJ 
hemorum regis forore Ioannem cbroicen . comitis blia 
ex difpenfadone pobfiris q> eius confobrina effer, (ibi co 
pulauit.Et mox apud aquionos ab Hugpnc raopdaco, 
ex hmoi caufa bellu infurgit. Mompe Cacus in loco qui re 
gis erat ^pugnaculum munitiflimu extruxit^dc^ ad an 
glu regem pertinere contendebat. Lite ab arbitris difcuf 
fa,rexpfidiff ,ppugnacuk> imponit. Quod poftea m5pe- 
facus auxiliate aquitanif marefcallo,occiCs qui in eo erit 
cuftodibus recuperat . Qui iniuriam non (quo alo feres 
Carolus ne in re fua iudex eflet, anglu regem per nffeios 
monet,mopefacu caftiget,& de iniu rijs faciftaciar. Depu 
tat anglus fratrem fuum Aymeru, data poteftate cotro 
ueriiam componendi.Qui ad carolum jrficifcens omnia 
x> regis voluntate diflFinitJgitur rex milio cu anglis iu- 
ai cibus in aquionii Ioanne darblao qui eius nomle fatis 
de iniurijs factionem exciperet, poftej ad primos aquita^ 
nif fines ventum eft.Ec tu Ioannes inquiunt angi i u capi 
ci tuo pards,in franciS reuertercQuo verbo ioannes do 
lum intelligens regi nunciatiudicum perfidiam.Qua co 
gnita rex non ignarus quia per angloru cocumaciam ad 
libi editam die rex anglus non vemflet,aquitaniam ad fi 
fcum redrjffe.CaroluvaleCium cu exercitu qui regionem 
vcdicet mitrit.Ig agenu vrbem petens, ea aedeubus fele 
'A 9 fponteduibus capic,infenfi em Aymero erat / ppcer pe^ 
neo!* cuniam quam ab efsfupra paucos dies exegerat/ &. pro* 
C ^ an ^ pter fpeciofiffimaecuiufcU puellae ftupru quam ille abdu 
xiffec^foftus deinde riola carolus vbi aymer^fe recegat 
cu milite ,ppius admouiffec , eruptione ab oppidanis fx- 
Aa frScos cedere coegerut,occifo fa&i florcncini dno.Cu 
ius morte vedicacui^carolus/exmiAis machinis atc$ li- 

S neis tabulatis ad muros admotis,oppugnare Iodi man 
at. Pugnabat em francus ex ipfis tabulatis conferta ma 
nu aduerfus hoftem/ ita vt defperata ,ppe falute, de pace 
ad carolu nundoshoftis miftrit. Co tentus fe atq; locum 


Digitized by Google 



PuIchefJ Fo.oooduy 

carolo fe mi cftT C, modo liceat qsfedes no mutare§& ma 
ner e,8t regi frico fidciurarc velit, reliquis angli pces feg 
voktibusfaluisfuisforrunis abire. His cdditiotbus ,ppo 
fetis aymerus relictis apud caro Iu valcfiii ob&dibus viris 
proceribus in angliam ad rege ire permittitur, qui regis 
lenteris de legibus paris exquirat.C Ac cu no reuercercf 
aymerus.riolia carolo d«ditur,8d mopdac 9 diruit/ refti- 
tuiturg^ppugnaculii quod hoftis deiecerat. Riolla rece- 
pta reliqua aquitania pter burdegala/bayone/8£ fifbn fe> 
ueru Carolo obteperat. C Non intercedccibus poft haec „ 
multis diebus regina angli? yfabellaCaroli regis foror I 
francia veniens inducias a fratre obrincc,(pc( vt ipfe dice J™”" 

bat)componend{ firmioris pads^tqi interim ad virum 
fuum regem miccit. Qui pollicitus poft paucos dies bel> a f“° 1 , 
louacum couenirc, ibkfc franco regi debita ob aquicaniae clS venit* 
prinripacum fidem pilare per nudos filio edouardo qui 
cu reg/na venerar oem aquitania attribuic.Qua ex patris 
dono rccepta,edouardus in verba regis fraci iurac,& Vt 
eftinverbogallico homagium exhibet. Ac regina cdou 
ardi macer,cu aliquot dies in fricia mafilTet, times ne vi 
ro fufpe&a haberetur in angliam reuerti infriruitjd poft 
5 j refeiuit rex anglus,Gnguus portub* cuitodibus appofi 
cis madat regina ingredi angliam ^phibeic atc$ vt nequi 
tii diffimulet romanG pontifice per legatos orat Carolu 
frapdae rege moneat yfabcllS ad le remittere. Quod vbi 
yfabella refriuic, illa nihilominus acceriito ioanne hanno 
nio Guillcrmi comicis hannoruae fratre ftrennuo equite, 

f trecetos milites in poteftate habebat in anglii nauigac 
t quo ad maxime potuit plfrofcpfibi ex anglis cociliat, 
exhibes illis edouardu fitium,vt illi! quafifucurii aliqui 
. do rege vererentur. Nec deltirit quoquouerfum rex an 
glus iret eodem fc recipcre.Ou2 cu pertinax maritus nui 
lo paAo audiret,proceres indignati arma in eum mouet 
a qiabusfgrcfe tucatus anglus ad gallias IfulSfe recepit. 

Capcus eft Hugo difpenfarius apud breftum,Cuius co» 


Digitized by Google 



p 


Liber. VIII. Rex Philippus valefius. 

filio rex vxorem non admittebar. Captott paulopofi re 
ge anglo conuenienribus londonijs ,pcerfbus repudiaro 
patre edouardiifiliu regni dyademaceinfigniunr. Anno 
xpianc faluris millcfimo trcccntefimo vigefimofexro. 
Hugoneverq difpefariir poft euulfa illi mtefiina &fein- 
fpiriente cremata,capite puniunr.CaroKi aute pulchrum 
anno infequenteapud vicennas morbo extenuatumors 
aiTumpfi rjmpofirufq; eft regif fepulchro in (an<5h Dio- 
hyftj arae. Anno faluris.cccxxvii.fupra mille. 

Oft huius obitu cum Ioanna eius vxor grauida 

cflet,difecptario inter^ceres infurrodt quis in- 
terim du regmf partus expcAatur regni admi- 
^ _ nifiratione gereret. Duo er5c qui id fibi iure de 

beri pdicab5t.Phihppusvalc(ius,& edouardus ternus cx 
maria Philippi pulchri filia natus. Philippo maxime fuf- 
fragabatur a> ipfe mafculino gradu Carolo pulchro ,pxi 
mus haberetEdouardo aurfi quod ad hic re iusptinerce 
id a foemina efle qux nullo qje vifa eft francoru unperiS 
moderar i.His rariomb 9 valefius adminiftrSdo regno pfi 
citur.CDe nauarrar regno contendentibus plurimis ni 
hil tunc diffiniri potuit. Quf res quia ad eam quam per- 
currimus hy floriam conducere minime videtur illi prae 
cereo. Per ia tempus de Petro remo fupplicium fiimprii 
eft q» regiam pecuniam maleadminiftraflet. Et Ioanna 
regina quam grauidam Carolus pulcher monens reli- 
querat apud vicennas filiam enixa eft.Qulobrem Philip 
pus valefius ex regete rex appellatus eft ,8C a guillermo 
remoru archipraeiulc yna cum vxore regina coronatus. 
Inde Parifios repetens fecum reputaret quSguicaccsfla- 
mingi SiinftKin Ludouicum eorum comitem pfi fie- 
rent , capco a pceribus confilio grandem exercitii in eos 
j, ii. - « SV 0 . 11, ^d csflcnim autem cu perueniflet flamingi flocci 
• PnuippC habentes gallum ex lineo pino cum his verbis 

■ ® os * cfhgiit.Cil hic gallus refonabit rex reptus caflerii occu- 
pabitj^hilippu em repertu appellabat, arbitrantes dium 


Digitized by Google 



Rex Philippus valefius; Fo.cxxxv; 

tionlcob* faMrcgcJ^ic galli effugie I edico locoPhl 
lippo iUudctcs conftiruut. QcP facftu magnae calar- „*ris 
d namigis fuit. Ni ex eo tj>e philipp 9 cogi tauonc fu5 ad 
cov itcmitione verti t.Itaq; accito roberto flSdraifi:eS 
diducetis inftruftk milinb 9 ad fandu audomaru mittit; 
qui flamigos ne dilaberentur diligenter obfirruet. Iubec 
rurfus Ludouicu flandrif comite:infuli cii copiis jrfirif 
ci qui flamtgisfi quippii molirentur obftaret. Aiaauer- 
fo ta inftrudo apparatu flamingi nobditate deftituti: dl 
nullos idoneos praefectoshaberetrcrifariSfe diuiferut fur 
nenfes & brugefes pkbios cu pourpringis ad cacailetum 
ire iubcc.Brugenfibus atqtfranconijs mandatu eft torna 
cu verfus mouere.Iprefes& curcracq infulae partes reci 
piunt. Philippus vero ad noua foflam reliquum cxcrci- 
tu continebat .Quam in dece acies diftribuictpriraae ma 
rcfcalli SC baleftariorum pfedi p fuerunt. Secundam du> Ades a 
xit alcconij dux.T ertia magrftro hofpitalarf) ordinis ob Philip po 
tigit.Quarta galterus de caimione coneftabilis accepit, valefio 
In quinta ipfe rex eratique nauamnp rex cu lotharingij ordiate. 
fit barry ducibus comitabaru r.Sextae duAor burgundig 
dux fuit.Dalphino vieneh.feptima attributa eft,Odau{ 
pfuic harmoniae princeps NonS britonu dux adminiftra 
uit Poftremae imperabat robertus arthefienfis. Ad hunc 
tS inirru&ii exercitii borbonioru dux poftera dic qruor Vide fril 
ded militaribus fignis ibpatus accefli t.Hec cu in amplif- j Cligt 

fimavaUeconftiruurur flamingi conftirutis ad cafletu 
fdito loco caftris vnde Francorum ades defpicere pote» 
rit ita fuos inftruunt vt a francis videri ipG poflentJPoft 
q nulB pugnandi potcftatc feriflencPhilippus paulo < ppi 
us incedere fuos iubcrr vt a mote quo fe tuebatur hoftem 
deducercr.Poitg id paru conducere incclligit : mardcaP 
los vitra cadecum cum copijs mitti. Qiii omnia 1*» 
te SC perderent 8C cremarent.Sed neq; hoc accepto dam- 
no flamingi loco ie mouerunr. Reuerfis ab incurfio* 
nibus marefcaiisccum cx labore fe curare ftatuiTcnr, 


Digitized by Google 


Flamlgi 
rege iua- 
dunc. 


Liber.VIlT. Rcxphflippusvalefiufc 

noftri fegnrus agere coepcrunnecj excubias adhibet. Sed 
^pceres palantes g tentoria alam ludebant autlu&b* ini 
mum relaflabanc rrege in tabernaculo fuo cum paucis 
cubicularijs& duobus diui dnid ordinis fratribus agente 
Quibus ab hofre vigilanter aladuerhsrrnbus fubvefpe-' 
ram aciebus relido monte in noitros ire feftinant. IScpi 
fefti ader5t:cu a noftris fublato clamore pars fandum au 
domant verfus fuga parabat.Nec moratur hortis regis 
l^ibcmaculu appctcrefccifletq; niG a marcfchalis contra 
Occurrentibus fuitfentipediti. Per hanc morS reliquus 
«xerdtusarmis refumptis acre pugnam inftauratratq in- 
terim rex fuis adfc propere venientibus in hortes fertur 
praecedente miloncde noiers aunflamtnae figniferotpu» 
gnatum eft ab alterutris accerrime.Sed cedentibus tan— 
demflamingisrfrancus vidorexritit paucis defiderans. 
Exflamingisautem odingend fupra decem 8C noue mi 
lia ceddifle referutur.qui vero ex plio fuga dilapfi erit, 
cG fe I agro fepib’ vndjc^ vallato recepiilet: a comice hj 
noni; qui in calleto monce confidebat afpedi.yrimo qui 
dem ferodfTime reftiterunt.Dcinde firadi nomorum in 
curfu omnes occififuntPoft partam vidoria quarto die 
Philippus mouens recepds in fidem oppidis quae ad ori 
maritimam funt ypras contenditrfii fponte deditam rc^ 
cepit fuppliao affedis quibufdam defedionis audorib* 
arq; armis a riiribus datis, Campana praeterea qu$ inedi 
. ta turre pendebat ad plebem repente concitandam deic 
phflipp* da eft. CDum haec a philippo geruntur brugenfes qui 
flandriae tomaci fines aduerfue eorum comitem Ludouicu obi er 
comitem uabant^uditafuorum clade comitis fepotertati permife 
alloqui t re,quos ad philippum dedudos partim rex morte afFici 
parti in exilium agi madat. Atq: ita f lamTgis dece Kale- 
das feptembres Anno xpi milleGmo trecetcfimo vige 
fimoodauofubadis philippus Ludouicu comite ! flan-» • 
driam reftituit.His eu verbis admonens. Age inquit lu» 
douicc cautior deinceps cito, ne per iniuftiaa principa- 


Digitized by Google 



Rex philippus valefius Fo.aaacvi; 

tuexclufus noftram opem rurfus impk>res.Cutus verbi 
recordatus comes poitcj in flandni venit ad decem Ikv 
minum miliacorum qui rebellionis partidpes exddflcnc 
interemir.In quem cum Guillcrmus canus ex brugis ad 
brabacinum ducem euadens:aduerfus comitem auxiliu 
petit ad philippum perdudus^narubus abfciflis 1 rotam 
primum more patrio furrigitur,deiude patibulo appen 
dirur. CNondum de aquitannedouardus debita phi 
lippo iuranaenta prariti terat. Ideo miiTo in angliam loan P*™*. 
ne fifcani abbate edouardura philippus monet fecun* Pi?™ 1 * 0 
dum feudi leges fidem exhibeat. At legatos anglus 
adfe non admifit.Sed amatrc eius regina refponfo acce^ cdouard 
pto,ad philippum legati redierunt. Edouarai contuma 
eia cognita rex attreoatium epifeopum SiC baronem de 
craoncin aquicaniam legat,qui regionis prouentus fub 
regis poteftate reponant. Atquf iterim in angliam fc- 
eundo mittit,diem Edouardo dicere,ea lege fi venire ne t j ouar j» ' 
g|igcre£,dicendum lus nihilominus aducnus eum efle. ^ 

C V enit tandem Edouardus atque apud ambianos quo ]i P no pre 
|e philippus contulerat fidem ob eas quas in aquitania 
& pontiuiaco terras poflidebat praeftitit. De his autem 
quas aCarolo valefio Philippi patre ablatas fibi fuiffc di 
cebat iudicium par lamenti (enatus expofeeret. ftdbcr tm 

CCadcm tempmate philippus animo vduens quam 
procliues ad feditionem fiamingi femper exddflcncjnif 
|o Ioanne abrincerLanuftite portas yprenfis oppidi anp 
curtrad 8C aliarum quanmdS arcium munitiones dirui 
confeftim iubet.CPer eofdem dies robertus artefienGs 
aduerfus mathiidem ob archefijprindpatum 1 iudtcio 
contedehatmiiebaturcfc comitatu ipfum paterno iure ve 
dicare.xjq parlamend decreto matmldi fuiflet addidhis. 

Sed aduerfus decretum Roberc 9 hteras recenter inuerv* 
cas exhibebat quibus fe terrae ipfius hpredem aflerebSr. 

Lns penes rege depofitis : mathildis diligenter cxplorac 
vnde fyngraphum cnaanaflctt^Coperttun eft id a focaria 


Digitized by Google 



Liber. VIII. Rex Philippus valefius; 

' nobili ex bethunfen.agro qua robertusin delitas bebat 
fuitTe feqnri calliditate inuctum.Frac artrebati ciuis po- 
iens qui annuu ex comitatu arthefrj jpuetu emptionis k 
ce fibi quo ad viucrct rmc5parauerat,eiutq; emptionis 
fyngraphu patris erat roberti figillo firmaru.Ciuc mor- 
M lieris tuo ^ acm * na a haeredibus literas recuperat, vt pote qu£ 
nulli’ mometi haeredibus e (Tene. Literis receptis figillum 
calenti ferro detrahic,atc£alcensquf ad cautam roberti 
poneret confetfhs vet’figillu agglutinat : eafcfi adrober 
tu deferas fe illas domi forte fortuna repenfle ait. Frau- 
de cognita p eu qui fyngraphu fcriplerat: Philippus ro- 
bertii ad fe vocatu hortaf a lite defi(tat:fibi fine ambigui 
«ace conflare adulterinu fyngraphu efle. At robert 9 mali 
,ppofiti tenax rege no Ctauait.Quaobre philipp 9 fyngra 
phu ad iudices mittit 8C fcemin5apphcdi lubet.Quae tor 
Nota co- mcn cis exprefla ventate igne cofumpta eft in eo loco c| 
tranouas P° rc o^ mercatus a parifqs appellat. CEitdcdicbusqri- 
reforma- moniaaduerfus deru exoritur quedittoe fua abuti ple- 
fjnfiff ri<* pala ceftabSrur.Eius rei cauta conuocato confilio: dt 

defardinadis legib’ agicrecregina vifa eft conari ab ecde s 
fiafnds iuritdiAionJ abrogarc.Qf poflqPhilipp’cogno < 
uitrno iquit vt clero quiccj detrahatur hacc concio habi- 
ta eft.Non enim modo non auferre ecdefns fua iura : feti 
ea apliare i animo eftrfat is efto errata cmedarc.. CSed dc 
roberto artheficn.rcliq pfeqmur. Prohibit* robert 9 ca- . 
pt3 ob arthcfiu lite ^pducere.*quiafotminf fupplidff gra 
ui 9 iufto ferebat regi detreAare verit 9 noeA.Et cu oblo- 
queti dies ad iudiciu did 9 ectrvenire contenersrme iquit 
au tore Philippus rexiftitutusefl,& me quoq; aurore re- 
gno depelleturratcf ita irricatus/f quos quos formofifli- 
Regisca- mos habebat cum omni thetauro burdegala mifir: Mox 
liditas. . <$in anglia omnia traduci iubet Jpfe ad Guillermu han 

nonij comite primu fde aebrabantinu duce cofobrimr 
ciusfeftinanterconccndit.Hicauc brabatinus guilkrmi 
hanonicn.ftlia yxorcmfilio fuoacripcrc inftituerat,Q<£ 


Digitized by Google 



Rex Philippus vafefiuft Fo.ocxxvij, 

Philippus (agariflime intelligesrcu maxk farer Ginllcr 
mu ipfum alias fuas filias magnis prkipibus colkxafTe: 

SC inde £ibi & poteria & audoritare copafle; veric 9 ne ac 
ccdione ducis braban tini incremen tu acciperet pfcrrim 
eotpccu Edouard 9 bellu i fracos parare nudabatur: bra 
bantinum adfe venire copediu orat quo bohem 9 rex dC 
Ioanes hanonien,& iuliaci comes atc£ leodienfis antiftes 
conuencruc.Quibus cum amidtia iunda Philippus bra 
banrinofeorfum aflumptormonftrat eas nuptias quas de 
guillermi filiainftitucrat inferiores digflftatefui genera 
efle habere (e filiam quam filio dare fi non abnuat velit,. 
Hisphilippi verbis pfuafus braban timisrdifcedentibus a 
rege alijs pricipib 9 apud Philippii manfit, Ea re cognita» 

Robert 9 brabatia deferens namurcu ^fed^eft. Qui poft 
ea ob cotumacia regno in ccrdift 9 cft 8C bona ei 9 publica» 
taJEt his ite dieb 9 Ludouico daromocano comiti rex co 
ceffit vt aui diis borboni) appellabaf ducat 9 dignitate af Borbonri 
fumerct. Ad hunc modu borboniorum ducatus initium conutat 9 
accepit*CPeridetep 9 Io3nesnormino(^ dux Philippi Rot*^ 
primo genitus apud mcldunum bohemorum regis filii anhcficii 
vxorem duxit;Quo irem dic brabantini du cis filio ma» fc Q na nu- 
ria Philippi filia nupfir.Nuptns celcbratisrconuctu mul 
totft facerdotu atq? pccyi Parifp congregato t Philippus 
expeditionem fe ad nierofolyma duduru ,pponit 8C loa 
ni filio.xittj,annum agenti regni curii mandaturum rideo 
orare eos qui aderan trfilio o6temperarenn& fi i ea expe 
ditione morcreturrBdem erga illum feruarencJureiura» 
do p Philippi volutate rcceptorcofiliu rex dimittit, Inf 
ieras inde paucis admodii diebus rRadulphu augi ideft 
Deu comiter&beluacoru pontifice ad Edouardu ,pficif 
d madatrfeifeiratu fi ad ea qua I fyriam expeditione pa» 
rat foriii fe coiiigcrer. Quibus Edquard 9 rndet mirari fc 
Philippii logiqua f pftteri militia qui de aquitaia id quod 
ambi anis jpmifcrat no abfoluifletroporterc quidc illum 
ergafeconuentorum fide feruare: qua expleta fe ad ex» 

u. 


Digitized by Google 



t-fccr.Vm. Rex philippus valefius; 

pedirionera Philippo gatiore fore. Veipcjuisadhunc 
modii oratores a Te dimififlet:tam€ pofta aduerP fcotos 
autore.Edouardo balMollobcllo decertant catuariae ar> 
chiepm cu Philippo montifacuti & gaufrido fcorpoad 
phiUppuIcgac.Qui licio cu ad rege acccfftflcntrparu co- 
miter nabitiduae legationis exordia apudcomite deu:8i 
Petrum togerium rothomagorum archipfulermarefca 
lumck treccfem (ecere. Caufa quaobrem vemffent expo 
ficaaa regi? gduAi oratores pacem cum philippo firmis 
Sed difceden ttbus a rege t Tua diuerforia aglisrmox Phi> 
lippus eoe adfe reuocare i ubet. Venientibus rex ait,eam 
cum illis pacem tiuiffe,cuius fcori pticipes habeantur, q q 
de illis nulla prius oratiohabita fit. Hanc angli conditio- 
nem cum (e admittere non pofie refpondtffau : ! angiiti 
abicrunt.Eius legationis relatione.Edouardo faAaxxca 
dens anglus iurac fe prius omnemfeotiam perdit urum< 
qui ea fe pacis lege teneri. CAnno eodem nundis ra- 
grofanAi Dionyfr|exiften cibus, repentinus ignis i mer- 
ces exarfit quo lendi tum ideft fupraTterjScatus fom edi-» 
Auru conflagrauit Hugo quoq; crufiiacus parifienCs p- 
tor,& detde parlamenteus pranes ex burgundia oriund' 
oh corruptum a fe iudicium poenas luit. Patibulo fupe- 
^ fus jcri-Kalendas Augufti anno dominicae paffionis mi) 
dex cor- ^ imo trecentefimarrigeftmo fexto.Et regina I puerpe- 
rupt 9 dc- no a P u ^ vincennas decumbcnterqux Philippum pepe- 
riinu^ reratrtanto fulguix atq tonitru aer inhorruit, vt pars cu 
* biculi vbi regina incolebat decidcrit,8£ cortinae contricf 

fint. Ingentes arbores fuis fedibus euulfae dL plerique ho- 
mines cruci dari,per hanc tempcfratem.Edouardus exui-» 
ceratum animum gerens ob dirutam apud xanronas ar 
cem,altacp fibt fiibrepta loca,p nOcios a philippo petit ea 
omnia reftitui.De qua re 8C ftcrebre vitro citroqi lega- 
tiones Ttercefieritxpcdicnte maxime Car olo valefio nui 
|a cocordiae via fuit. Vnde animaris ad bellum regibus 
Eddu*rdys «aduer cens philippum fcotorwn partes fe- 


l 


Digitized by Google 



Re* Philippus valefius; Fo.cxxxviij; 

qui^u hidoufco bauaro amicitia init, atcg armis fegma 
ximc pot init ruit. Atcorra philipp^corrouerfia q burgu 
do duci aduerfus Ioane cabilon«em ob falinaru fontem 
erat fedac.Quo tge cometes apparuk ignitiflimui s fiitu- Comen i 
roruq fuperuetura erjt & aftronomi ,pnolticabanair in 
dex.Nam SC ab anglis incurfiones plurimae ata incedia ■ 
facta fuercNec minus in anglos frici gradati (unt occu ®dlii ex- 
parisin vafcontaplamfcf locis^ncefis quocf in angliadu ? r ^ t * nter 
ce Nicolao buchcto nonullis villis ad maris oram. Nec ”^ cos 
praetermittit Edouard’ cit f lamingis focietare iungere re angloe 

pugnante magnopere corucomitc,philippo infugrege k 00 ® 3 ** ** 
diiiiaden te.Sed erat gadaui lacobus ar teuclla pkbeio ge t r U f ^ a * 
nere orcus,& qui feruili miniderioCaroIo valefio aliqn 
ferviierat.Huc cum adut’eflet & ingenio polle ret.Edou- 
ardus audpritate illi apud gandclcscoparat,itavt non' 
parui intrapaucos dies fuerit? ftimatus.Naftus ergo no 
mea iacobus arteuella gadeni ibus qua neccif aria illis cf> 
fetangbnT comunio oftedit.Flamigos omnes lanificio 
deditos ede dicens,qui(nifi ex anglia ) lanas nullas habe-* 
rentyideo operae pfeciu illis efle Edouardi partes Ccqui; 

•hac oratione perfuafis Gadenfibus ipfe brugas petit fa-< 

Xellit? mulco ftipatus.Deinde ypras atc$ alia maritimae 
orae oppida guades ab oibus magna Ijticia exceptus cft. 
poftea aute cou€tuGandaui faAo coiuracoes belK cum 
tdouardo gerere. Atcf ita oes qui exulrabit ad fe reuo- . 

caruc,coa<ffa nobilitate oblides dare ne fircus ac iuratum ™ am 'fP* 
«ratquippiam moliretur.Ea fadionecoperta comes ga rumco * v ' 
dauumfe contulk.fi forte reducere ad meliore mentem ‘ urar “ 5 ' 
f lamingos podct.Qui veniente comkem apud fe dedi- 
nent. Sed dolum comes eludit. Exactis paucis diebus fa- 
di Ge poenitere & corii (ente tiam fequi fimu Iar.& recepta 
qua vrebanf veftectKpit inter illos per familiariter coo^ 
uerfari.Tandc bona apud illos opinionem ;dccutus,in- 
figniores fccminasadconuiuium accepit poft dclicatittf 
fimas epula» cum locatum lufumque elfct, comes' v<- 

c ii; 


Digitized by Google 



Liber. VIII. Rex Philippus valdius. 

natu ire (imulSs Gadauo egredit eu canu rapaducj voltf 
cru turba. Atej; hoc paftodu queredis vel ardeis vel fe- 
ris quifq; (hidet,tpfe cu paucis |e furripies ad Philippum 
venir.Cui 9 aduetu l;tificatus rex aliquot ex flamigis fa- 
Aionis autorib 9 facris 8C coione xpianom poti ficisroma 
ni auAoritate interdicere fari^miflis q fiuam exequeren 
tur filuaneAen.epo 8C guidonc caftrefi dionyfiano abba- 
te. Haec q de comite fcnbo froflard 9 gefta e (Te tradit.obfi 
dente cabfcfl Edouardo Qui yfabelli filii comiti defpon 
fare adnitetibus flamigis curauerat. Sed comes cu easnu 
ptias aegre admitteret, quia ei 9 pater fuiflet ab anglis in- 
tercptus,Gandauo abire ad philippu follicitae laborauic. 
Dum haec aPlulippo gerunt.Edouard 9 in brabltil ateft 
inde in alemini! di vxorefuahinonien. comiris filia (e 
cofert,vbi cotraAa cu ludouico bauaro pfeudo impera 
tore atepexcoicato focietate,ludouidvicarius coftiruitur 
vr nominis amplitudine theutones ad fefc alliceret.Quo 
ru magnii numeru ppofiro fti pedio coparauit. Nec Phi 
lippo cura defuit fefuofq; aduerfus intincte hofte inftruc 
di,fed colleAo ingctiexerdru,ad ambianos caftra mera- 
cus eft.Vbi poftq longo fatis rjje concediflet cognito q> 
edouardus apud aleminos delittjs vacaret pfldrjspermii 
nidores vrbes depofitis.reliquum exerdtu dimittit. V i 
fuS eft per id tempus (ub minore vrfe aher cometes fine 
vllofplcdoreperpallid 9 . Er fracinauali pugna duas ex 
Fdouardi daile Onerariasnaues no fine fuoip c;dc capiirt 
Quf di multis varijlcp opib 9 cumulat; eflent magno fri 
cis comodo exritere.Hautona quocfe angliaein ora ma- 
ris oppidu inpcietib 9 igne frlds coflagrauir . CEt peni» 
arx in agro agenefl excepta eft,ipfipterea Gandefcs du- 
ce iacobo arreuilla alias fladriae regiones ad dcfeAionem 
Iollidtat,q di fe diceret in frlcos arma no fumpturos,no 
inquit arteuilla in fricos,fcd in comite bellu param 9 qui 
nos & veAigalibus premit 8C affidt innirqs . fC At phi— 
KppOsprudeter coleAis q ab anglis flamlgifq; bella icS 


Digitized by Google 



Rex Philippus valefiat; Fo.cxxxix 

ro6uerent,vt normSnos in fide couneret mulas eos pri 
uilegijs donat. 8£ Haricurix principatu comitatus appeU Haricuria 
latione decorauit.Ec eifdc diebus in philippi pcate vene- in comita 
re burgus & blauiamunitifiimain aquitania oppipa de^ tu erigif. 
prehenfis eudone caluomontcfi 8C ioanedealberto.Con 
cra vero ad maris littus Picardia verfus angi i tranfpor- 
tum capiutJEc edouardus quas numerofas diueriariige 
cium copias ad quadraginta milia cocraxerat in friciam 
mouet.Cui ad fandum quinunu viromadix no cotene 
dum oppiducum valido exercitu centu milium armato 
rum pmlippus occurricjntcrim tn du ibi tatifperfe con 
tiner,dum ots copiae conuentilen t anglus T errafria po- 

E u lacus eft.CConuenicbus fimul copps ai rex manu co 
rere inter buru foliam & flamtgariS inftituiflet , quidS 
in exercitu primores id agere dehortantur , efle veneris 
dicquxxpianis venerabilis cflefolet . Milite eo die ma» ' 
gnum iter cofecifle,neq; aequis fpacrii fuiflepabulialicjd 
capiediintercedere,praetereainter fe 8C hofte locu tranfi 
tu difficile Jgif vtile fore fi in poiteri ,pximam die prx-* 
lium inter mi ttat.Haec 8£ fi inuitus audiret philippus.pr^ 
lio tn abfoncalnterim edoardusintepeftx notftis filerio, 
francia relicffa ad theutoncs in brabantia fe recepit.Qua>- p „: te J 0 
refraudatiife rex arbitratus exercitum in franci!redu> 
xicC At flamingi comitcfuo deferto ad edouardu pro- 'm 

ficifcentes,eum vtfran eorum rege cofalutant in verba a fj a ,^ais 
cius iurantesfaflamingorum veneratione letusedouar * ? r ^ 0 

dusq? coru auxilqs re prf claram gefturusefiet,inang1il rot ra ^ 
Egit pecunia ad belli vfum coactu rus.Cnterea terrafee 
(es q hanonqs finitimi funt,duce ioane veruino hanno- ™ 
niam vaftant afpra oppido nonulliiq; locis incenfis.Hac 
calamitate offenfus ioannes hannonif comes veruinum 
in pradiu ,puocat die ad dimicadu diAo.quod cit no de^ 
tractaret veruinus,comes aubertu qux frScorfi erat fuo 
prxfidio deftituca(nam ad veruinfilaturusope miles p 
foSustrat) populatur arc$ incendit . GrafTabantr alknv 

t ttj. 


Digitized by Google 



Liber. VITI. Rexphflippusvalcfii» 

dcSC ipfc angi* & boloniae fuburbana c3 aliquot fiauflr 
cremat.Diu quideg annos tres cfiomiaincurGonib , |v 
dercnf /& milites inter fc leuibus t amu p radias cot ederer 
multi» populis incomodis grauabaf.Nl tomacefes phi- 
lippi ruiTu ad curtracfi taccurrctes numerofam pecudum 
Si boum praeda ex f landria abegerant. At Edouard 9 in 
anglia trapdcs.comitcfalbcricnfcm oacone dfim reb 9 fli 
drefib* pfecerat.Hi vc aliquo infigni fafto nome p Edo 
uardi abfentia c5parara,infula obGdere confli tuut. Qua 
re accerfko Girilkrmo rnonttfacuri q reginieapud fftii» 
bauone gandaui ccenobiu puerperae cunosa rege anglo 
fuerat depuratus. Armecaria quae n5 ,pcul ab infula di' 
flabat, & ei gcnucfiu cohors tuebat incedunt .Inde mai> 
quete monafteriu adeutes ibi cofiliu capiGt de infula dv 
Sdberfcn fid«da.FAittunf duccri equites cu falberkn.& GuiHcmxr 
fis apef in 9 infui* litu exploret.Quoru cernito aduetu,infulenf« 
fulafufus cla bona ciuiu parte enrnfa duce relato viro nexili appro 
pinquSte oppido falberieiem a tergo inuadut capiuntcy 
reliqs fere oibus intereptis,perdudu aut ad rege noftem 
anglu m caftelleto Parifioru carceri phihppus comittit; 
CHnf maloaufpicio flamingi nutites de pace ad phdip 
pum nudos mittut.V erii pads leges quas illi propone-* 
bancrec noadmiGt.Reiedts igif afe nucrp, copias attre-* 
batfi ducit pmiflo in hinonia filio fuoloine qui regione 
populare! qui colkdo ex finitimis 6Gdi|s exercitu poft 
duras excurfiones valencenas vfqj latifiime faftas,cu ad 
fcandouerifi caftellu dies fere.xv.in obddionefediflct,ad 
Uentetephilippo obfefli paulopoft,fe 8 i fortunis fuis foU 
uis deditione fecere. Arce diruta ad thuinuq arx came* 
raccmepifcopi erat pergunt,quam a richardo UmonGno 
egregif defenfam oC fcalde flumine allutam philippus 
pertinaci oppugnatione veravtin quem abochayni prf 
fidioquod prope erat fiebant quotidianae incurfioncs. 
Ncc longa morainterfuit, ecce brabantinorum duxflC' 
gelicldrcfts com es/fii iacobus ar teuella cum multa f lan> 


Digitized by Google 



Rex Philippus Vatefit». Pcvcict 

drenfkim manu addiuerfamqua Philippusmil/tem ha> 
bebat fcaldis ripam caftra fccerej^ote aa fcaldem exrru- 
iSo frequens& acris pugnafuir.Sed machinarum crebro 
iaAu concufiis muris caftdii, prseuc&us (opibus in naul 
depofitis,an$igne in arcem inie<fto)ad alemarmos naui- 
sat.Qud3ufculiknci node auiugir.Flagran ti aurem ca- 
ntilo miles fr ancus fuccurrit incendio rcftirnftojnde nor 
manni* dux Ioannes aflumpto in focietarem burgudio 
num duce hannomaminfcltat, qua decurfa paucis poft 
diebus ad Philippum patrem reucrtkur.GConfrituerac 
Philippus bouchay nCi oblidere, fed audito Edouardi co- 
Raru qui numcrofa clafiic in flandriam trajcere nunciaba 
tur locis hoitibus finitimis praefidio imoofico franciam 
repetiuh , ad comparandam aduerfus Edouardum daf- 
Cem.Quamex normannis picardifcy (ducibus marefcal- 
lis) cfleritercdu&am armis milite comcatuq; Philippus 
inftruir, inftirutis ductoribus Hugone quiereto , Nico- 
lao bucheto/& barbauario maritimarum rerum peritif- 
fimis.Hi quadringentarum nauium clatTe mouentes an- 
te fclufam flandritt communem portum conftituerunt, 
ita vt nec anglo ingrediendi/nec Aamingo egrediedi pO 
celias eflet. Haec francis agentibus Edouardus Roberto 
SBrheCeh.comitante,confcenfis nauibus profpero vento 
in confpeifhim frartce cladis paulopoft arintuigat . Quo Clalfis 
animadueifo barbauarius, ecce o comilitones inquit rc- fricoip» 
«em anglum.Qui fi omnibus nauibus nos in hoc augu- 
fto mari intercipiat nulla nobis erit daflem dilatandi pO 
teftas. Satius efle arbitror in late patens pelagus nos rra- 
ducere,quorG in oculos fol irradiat, SC maris fludhis nO- 
bis aduerfatur.Hatc barbauario loquenti. Nicolaus bu> 
chetus 8C tu inquit barbauafi pecuniae rationf melius c| 
naualc pugnam minilirares.A furca pedeat qui hinc di- 
fceflerir.Periculi peritus barbauarius cum quatuor trirC 
mibus pomi foluit. Anteomnem Edouardi daflem prf 
cedebant onerariae naues duae quibus nobiles quida an> 

r. iit)» 


Digitized by Google 



Liber. VIII. Roc Philippus valefn*» 

gli vehefctftur.Tn quas inkd 9 barbauarius no magno nc 
gocio naues fuperac,ocdfis qui in ca erant vniuenis.Sed 
infraurari tota clade pusnScdouardo cum portu adhuc 
franci fc continerent. &lcianguftia arq; hoftiu multi cu 
dine ita pmeretur vrfefe explicare no poffent,nec incoti 
nece fe recipiendi facultate haberet, littora flamingoob- 
feruare, pofrq horas fex acerrime depugnaflfent periere, 
pridiefeili loannisbapriltf. annofalutistrcccrefimoqua 
dragefimofupra mille.lcacfquieretus in hoftiupotefrate 
viuus incidi t, qui cladis parce (ibi actriburS Colis pifcatcv 
nb* 8C vilis minifterii hoib 9 armauerat,g> eos fcilicct mo 
dico ftipcdio condudos accegat,nobilitare concepta cui 
maius ftipediuop 9 eflet. Buche t’ aur qui barbauariofiir 
casimpcat 9 fuerat i malu Cubiat 9 (Sagulatus eft. Vn 9 tm 
Clades in di paucis mmonb 9 nauigqs barbauan 9 euafit reliqua daf 
gensfran feamifla di illis duabus quas fub ipfo pugnae pludio ca* 
i.oi {2 apef pcas rettuli.Ceridiflecxvrrocj exercitu tngica milia tra 
fcluiimi. diitur,edouardo aut femur tragula traieiftu fuit. Quifo> 
lidato vulncre,gldauu oes belli duces accerfir. vt de rcli 
quo bello geredo ratione exquirerct.Eft in froflardi hy- 
ftoria francos oesin liacnauau pugna occubuifle . Et cu 
ipfc autor plus an glis cjfrancisfuo more tribuat, cocra> 
hit v t vult fuam narrationem vel ampliat.Nam cuma> 
xime verum eft buc herum alteru claflisdudorefuiflea 
malo iubc re edouardo fufpefum, id camc froflard 9 prjrc 
rir,quia id ad edouardi gloria minimegtincre no ignora 
bat.CCu anglus copias incondnentem depofuifiet/atqj 
gandaufi peruenifl«,placuit omnes copias biphariS diui 
derc.vna alemanorum atqjgandefwm qui tomacu ver 
fus moue rcr,reliqu2 ex flamingis qui adori maritim2& 
caflerum incolun r,cui Rober tus arthcficnfis piy (iceretur 
fandum audomarum petere cdouardus iubet . Ordina^ 
tis ad hunc modum copijs ipfe ad fclinium comaccn. epi 
praedium tcnroriafua ponit, ar<$ duitatem vndft$circfi 
uallat.Erat cm in eius exercitu pr(tcr anglos brabitino* 


Digitized by Google 



Roc Philippus valefius. Fo.cxH. 

rudux,comes hinohiac.Iacob* artcuella/& ac thcutonu 
^pceribuscj plurimi, ira vt omnis exercitus cetu 6C vigi» 
ti miliaefle dicererur.CPoftcj Philipptognouit quid ab 
edouardoageretur/coneftabile/fuxi comite/ 8C oertran 
du alteru ex marefcaDis cu quatuor (quitu miltb* torna» 
cu mirut.Burgudocu vero duce cu magno ^pcerunue- 
ro ad fandii audomaru egredi iubet, qui duab’ & qdra 
sinu nauibus delati Iperata fecerut. At rex ipfe delato 
libi exercitu caltra inter attrebates knfum<$ habuit, du» 
bius adhuc quoriu inclinaret . Rober tus vero arthcfien. 
cui attributi inferiores flamingi erant vix eos ducere po 
ruit cum omnino inftituiflent nouam foliam non prarte 
rire.Sed folovfus rober tus affirmat fe ex oppidanis fadi 
audomari binas Iras <xcepi(le,quibus maxime fpabat pa 
tere illi in vrbe aditu fiiltocopiasxunoueret.Creduli ro 
berco flamingi arquas qui vicus ot flidril eutib*fan<to 
audomaro ^pximusarcem habes^ptenus petuc . Ex quo 
loco incurfiones atc$ incedia fecere dnteri mes phiUp» 
po fuit in robertu ar thefiefcm ducere.Qd’ poftej rober t* 
cognouir vocaris ad fe fui exercit’ primoribP ait tps efle 
ad fandtu audomaru «ppius cocedere/e alteris Iris ab op» 
pidanis admonitGne oblati occaConcptermittar . Laed 
hoc nudo milites armis capris in aric a roberto ordinan 
tur,igif dupliri aci( inltrucf^^pxime hofte copiasfiltic.pu 
gnatu eft diuerfis lods acerrim&ita vt pro portis oppidi 
robertus irrupes equites aliquot fracosocdderit .Sea dS 
ad huc modu furit,arthcfien(cs 8C nonnulli ex flamingis 
qui in fricoru exercitu eiir, in ali berghefiu atep furnen 
fiu irructes 8C comes arminiad aliorfum pugni inypre» • 
fes comittcs,hofte in fugi vertut. Redi es aut in caftra ro 
bertus cu deferu oia copenffet cailetu primo, deinde y» 
pras,mox ad edouardu fe recepit.CEx quincf 8C quadra 
ginta milib 4 qui cu roberto militabit tna tm miliaitere» 
pta fuifle meorif ,pdituelt.Fugafiamingoip cognita phi 
lippus ypr as copias dudt, 8C eoouardus de vindeforaob 


Digitized by Google 



Liber. V III. Rex Philippus valcflus* 


Lrf edou 
ardi ad 
PhiiippG. 


RnfiopW 

lippi. 


QuSobrc 
ducepta» 
it edou-* 


fidere Tomacff feftinar.L/teras quoc£ad PhdippGinhae 
fentencia dat . Non ignorare iliu ,pfua vircure&fapicria 
firancif regnG ad fc optimo iure £tmeret,quod Vi atq; a t 
mis ipfc Philippus vfurparet, fe jpptereanamingoni ma 
xime auxilio in francia craiedfle quae fua efiet . ideo (cite 
xtbecg fadurii fi iniuri* vitra no fucrit/ibic^ debit2h$rc 
ditati liberi dimittat , ne cius culpa populus calamitate 
dadecp violetur. Si minus id curet/e ligat boles belli pe» 
ritos ce tu quibus di ipfo fecu cu toride armatis cogredia 
tur.aboquin totis copijs ad pugni dcfcedatpofi prjfen» 
tes literas feriptas deamo die m prjliandu cofbtuto.Ad 
has angli literas Philippus ad infcquenrem modu refpon 
dit fc vnas quide literas vidille quae Edouardi nomicad 
Philippii valefiu datae efle ferentur. Sed quia ad fe regZ 
feriptas non efic conflabar ad ea qua* a Philippo peteret 
non opus dTe refponfo.Sed quadoquidc in francia arma 
intuliflet quifibi f rancorum regi debitam fidem fupra 
paucos annos praefetiflet/ate^in eius verba iuraflecfe ita 
segni maieftatem tutaturum, vtoporruno aliquado te» 
pore illum regno ex t rudar. Ntcffe multi aeftimare q,fla 
mingos auxiliares haberct,quos prauis facile confilip ad 
defc&ioncm fe duxericSperue prxyterea geris cius op» 
pidaatcp communitates comitem fuum aliquando kcc 
pturas.C Nunc quia de edouardi in regnum frScorum 
aduerfus Philippii controuerfia locus inddir no imperti 
ntns eft pauds offendere, quo iure anglus regnum ad fe 


Uit 



ard 9 de re n ae diucrfa matrimonia ibrcitse funt.Margareta Ferrado 
gno fran caflellae regis filio nupfit , yfabellam Edouardusfecun» 
eorum, dus huius Edouardi pater habuit vxorem. Tertia cui 
Katherina nomen fuit dccdfit innupta. Singuli fratres 
Philippo pulchro defundo regnum legitima fucoeflio» 
ne tenuere.Hutinus parri^hilippus logus Hutino. Pbi» . 


Digitized by Google 



Re* Philippus valefius; Fo.cxflJ* 

lippo ldngo,Carokis pulcher fucceflir. Hutinus annu,lo 
gusquincK.pulcher annds (cptcfnullis liberis reM») re- 
gnum potTedit.Nam Ioanncs hutini filius du remos vn 
Aionis gratia perit/moritur . Filia ebroicefts comes Gbi 
copulauit,Phjlippo logo Hutini fuccefibrivnica filia fuit 
comitis artheiien.vxor. Quare monenti longo fucceffit 
Carolus pulcher, qui Ioannam burgunda grauidam cfi 
rcliquiiS* , turbationis de qua nunc agitur occa Cio exrf- 
tit.Nam cum blanchS regina peperiflet,de legitimo hpre 
de cocentio infurrexit.Erat eode tepore ex Carolo vale- 
fio Philippi pulcri fratre fuperftes Philippus filius qui SC 
valdius appellabatur cum fratre Carolo alenconf)comi 
te. Edouardo igitu r arq; Philippo valefio de fucceflione 
. contendenubus/couentus fran eorum habitus eft, quem 
triu ftatuu contcndonem vulgus vocat.CIbi de coten- 
dentiu iure diu multuraqi difceptatiim eft diccribus vale 
fianis PhilippumCaroIi pulchri haeredem efle, cuius 8C 
duorum procedentium regum Hutini 8i longi cofobri- 
nusper genus mafculinum eflet. Contra aiTeuerantibur 
angiis.Edouardum tertium non iniufte regnum vendi-* 
care,qulyfabclla Philippi pulchri filia Si trium quos me 
monui regum foror genuiflet. Igitur cu ex regibus ne> 
pos SC maiculus eflet Edou ardus lucceflorem Caroli de-* 
finitum iri fe magnopere depofccbat . Sed edouardo ob- 
itabat lex (aliqua, quae a pharamodo vt fupra fer ipfi fran 
cis data in illos vf<$in dies obferuanflima habebatur . Ea 
legefolivirilisfexus reges a maribus regibus orti,rcgnfi 
admmiftranc,nec ad eam digniratem fceminae admittunt 
tur. Cuius legis haec fententia eft Nulla hereditatis por- 
rio de terra faliqua ad mulierem venito. T erram autem Tan H* 
f aliquam Francorum iure eonfulti eam dicunt qu( folius 
regis eft, SC a lege alodij diftat quae (ubditos comprfhen- 
dit quibus datur per hanc legem rei alicuius liberum do 
minium non exclufaprincipis maieftate . Aftipulabatur 
praeterea vetufuflimj legi diuturna confuetuaoquj ma 


Digitized by Google 



Libor. VIII. Rex Philippus valdius» 

res non feminas francis prffiri obtinebat. Quare edou> 
ardo qui ex femina or t 4 erat nulla fucccfliois ratio pote 
rat fuffragari.Quod fi iuris quippia Edouard*cx matris 
originefibi pfumeret.videre t ipfe nauarrx regem qui ex 
tuitini filia SC ebroicen.comifc cu nat 4 eflet,nulla I regno 
poteftateqQuifleq>Itclligerctfeminas aregni haercdita* 
se efle ferootas.His rationibus edcxfW ij qui comuni aufto 
ritate cofiliii habebant,Philippo regnu adiudicac. Cui iu 
dido nec edouard 4 dctraxit,fidc poft paucos annos apd* 
ambi anos Philippo de aquitaniae feudo praedita. Cui 4 de 
nkf aipematortiicu ti ex pfcripris paulo iiipra li teris cotv 
fiat tornacu flamingoru auxilio fretus obledit.C Igitur 
coanguftati obfidione tomaccfes miflfis ad Pliilippu nun 
cijs orant fuppetias ferat , comeatu ad eos ,pp ter circufe" 
decem duitao hofiem importari no podcTomaccfium 
Philipp 4 conditione accepta,Philippus deleftos confefiim «pcercs 
copias cum mftrmfbs duobus m ili tu milibus mittit. Ipfe voca»' 

tornacu tis ad fe belli di*ftoribus petit vtru melius iudicaret in fla 
ducit. drii ne jxnetrare,an tornacu ^pfidfd.Tornacu petere fa^ 

cius viuun cft. CMouk igitur rex 8C ad tria muiaria pro 
ximehofte cafira ponit . Intcrim cunecfc tornacu anglus 
oppugnarct,nec^ hofte Philippus laceflercr,£cd niic a frS 
cis/nuc ab hannoniefibus/atcj brabltinis/flamingifcfc fic 
rent excurfioncs^SC diriperetur drcuftatia oppida^cocor 
dii inter reges comicis hannonif mater/& Philippi regis 
foror ^pcurauit atcj; inducias obtinuit.Copofitionis for* 
nu haec fuit.Edouardo aquitanil 8t potiuiacu Philippus 
rdtitueret^flamingis debirii omne remittcrec,excoicatio 
ne qua tenebitur aboleta. C Adhuc modu rebus copoG 
Ipdudse tis exercitu dimiflo, Philippus franciam Edouardus gan 
Cotentio dauum petit. CEadc tepeuate.Ioannes briconu duxfine 
de tu catu liberis vita defungi tur,cuius morte grauis ad modu co* 
Brkaniac. tetio de prindpatu inter CarolG blefenfem, 8i Ioannc de 
motcforti excitata cft. Icaqs guydo 8C Tolnes fratres erit 
Ioannis g mortuu diximus, K guido kmouicen. viceco 


Digitized by Google 



Rex Philippus valeGus; Fo.cxliiy- 

mes rdifta filia qui caroli* blefenfis duxerat vxore/cu p 
Ioannc fratre mortem icidiilccjoannes monrcfbrtanus 
ducatum vcndkarecontcdcbacrepugnite Caroto qui 
briconu confuetudinc Ioiniobie«ftabac.Britonu em lege 
gq multi code mrimonio fratres i nobili familia nafcan- 
rar grandio natu prigoem hjrcditatem fuccedit.Ethic 
quidem nullis relidis liberis fi morif fecundus heredita- 
te orno aflequitur .Morienti vero quifquis ex eo genera 
tus eft cciifcemina vendicat prtcipatum.Etfic dciceps g 
fratru fucccfliones cade lex obferuarur.Igitur quia Caro 
li vxor ex Guydone genita efTet ad eu vxoris noie duca 
tu gririercCarol 9 certabat. Acqritaiiudiciu glamcri fc 
nat’ re glata pricipatu blefenfi iudices attribuerant. At 
Ioancs monte fortis nc fenatus fniae accederet: ninetu vr 
bc jpfe<ft* eft rmeditatus armis fe tutari. VerQIanisd* co 
natus extitit.Na milfisninetiiloanne Philippi regis filio 
Normannif duce.& Carolo Philippi frarretalenconij co 
mite monrefortenfis ad Philippum dedudtur que apud 
lupara rex I carcerem coniectr.Cognito monrefortenfis 
ipedimetorcdouarcPfqq p id tep* iter Philippii & fc idu 
eia? ^progatae efient)robercu armefien. ad Britones aducr 
fus blcfenfem mitticQuipria expeditione cu icurfiones ^5 " 

aliquot pdafcj feciflfet,ad fcdouardu reuerfus, iterS cum aUk 

falberienfi comite mouens pugna nauali comifia i femo- „ , « 

re vuln* accepit, vnde guo poft tempore decubes mor- P- 

te abfumif.CT raffrerauir quoq: ad britones Edouard 9 , p*”*"*? 
vinafcjvrbe maritimi drdHedit.Quod poftej Philip- usnQOnt * 
po nuciarii efr qui tu apud turonos agebattillo exercitu 
durit,Cui 9 aduetu cognito Edouard* obfidionc (oluit. 

CLegari aut romani pneftin’ dC hanibal qui pads cauta 
a potificeClemere fexto venerit poftg videt reges non 
,pcul ab alterutro diftare crebris legationibus de pace 
agiL.De quacu no conucniretiduciae pofite funr intra 
qs vrriulq; regis oratores fe cori potifi ce fificrct.Qui c5 
trouerfiae caufa cognita meliores pacis condiciones non 


Digitized by Google 



Liber. Vm. Rex Philippus valdius.' 

vc iudex fedvt publicae pads curator jspdneretJHaecfe 
«aris agcntibm:Philippi oratores ad pontifice rmifi cu 
de ludouid bauari abfolurione nihil impctrat(n2 vt ba 
uarum ad fe anglo rege relido Philipp 9 conuerteret atv 
DalphTa folurionis dusprocurarionem apua pontifice omni cu 
tusadfrS ra rradabar.) De dalphinatu viennenfi hasc compofica 
cosjxiet. refitruntur.CImberto dalphlo nec liberi nec liberorum 
(pes vlla erat,qu3obre ad virinu fibi rcge^pfpicics a quo 
priripatus eius pace belkxfe admiltrari poter, Philippii 
Philippi regis fuium fuccefiorem arcj harrem ifiituicnec 
mulco poft pecunia de qua conuenerat a Philippo acce> 
pta mundo abrenundans praedicatorum ordine Lugdu 
ni ymbertus ^pfeflus eft.Ec ab eo quidem remporeym- 
Vedigal berto defundo frand viennam dalphlarumcp potedo 
extale. runt.Cnter tot quae fupra memoraui bella cum Philip-» 

po pecunia parum fufFicerettaouam exigendae pecuniae 
formam excogitariquafinc cuiufq; conditionis diferimi 
ne omnes regni Tcolae tenerentur Sal quo nemofiidle ab 
ftincc comparari aliunde qua ex publicis quae inftituerac 
prompeuarrj vetat.Quod autem a mercatoribus aut em 
ptum Wtenus:aut poft hac emendum eflet id ab ijs quos 
adidnegodum deputaret granctarios pervees tempo 
rum praedo indido diftribuendum foreJd tributi gen’ 
CC fi graue multis vifumdtrad hanc tamen vfqj aetatem 
pencutur^ngeniofum profedo inuentum quo nemo a 
tributo Uber eft.&vnde ingens rebus pecunia quotan-* 
Monetae n is venit.CMonetae infuper aeftimarionem auxit : ita vt 
valor au quae vnius denarii erat quinq? denariorum paruo poft 
getur. tpe haberetur .Quae res annonae caritatem Iportauit ita 

Caritas vt tritici fextarius.lxxvi.auenae vero feptuaginta folt* 
annone. dis venirent.CEade frumenti paenuria cum burgitdia 
laboraret : dux ex regis afienfu magnam tririri ex agro 
aurelianenfrvaftinicnfiqj atq; blefia nauib 9 copia Tponic 
quae per liger! ad burgitdos veheret. Id molefre ferentes 
aureUannuocurfu fadenaues «xpilit di omne frume tu 


Digitized by Google 



Rex Philippus valeGus. Fo.cxliitj.* 

venale «Xtrudunt, cuius rei certior faft 9 rex fniflts auro 
lia duob 9 ex aulicis auratis equicib 9 negociu dat autores 
fupplicio affice re.CC01iue ri 9 praeterea de cliflone qui a Oliueri 9 
rege defecerat comphenfus pan(qcapitepunicur,Puniu de cliflor 
rureade caufa gaufrid 9 maleftretus Io3nes calkat 9 GuiU capite pis 
lerm 9 ebroicen.& alij quidam ex britonu nobilitate qui mi$L alij 
Edouardi gtes feqbant Parquoq; penafecuta eft Guil- 
lerrnu baconem/Richardu pcrceiu/& rocheteflone qui 
Gaufridoharicurro normaniae principatum affe&anri 
fauebantrCPer eos dies anno qui fuit a falute.xliiij.fu-' 
pra mille.ccc.Philippi iulTuioanncs normannorum dux 
auinionem ^pfedus eftrvt ficuti conuenerat de regii con 
crouerfia apud pontificem agerct.Sed Edouardo per nii 
cios omnia agcntc:quibus non fatis fuffidens experien- 
di in iudicio poteftas erat : re infeda Ioannes ad partem 
reuerfus eft.Tuncblancha Caroli pulchri filia Philippo 
regis filio nupfis.CEt eodem ppe tempore cum Edou- 
ardus felufam feconculiflet (pes gerens fiamingos i fi- *douarcr 
dem recipiendi:cognito q?arteualla gandenfibus fuiflet . ^ ncv 
trucidatus retro T angliam abijt atq; ad aquitanos copias ccs * 
mittit,quiiducias fuafponte violauerant. Arceuella au- 
tem dicionis fufpeAus/Gandauum a magiftratu voca 
tus mox a plebeia turba occiditur. Necfc pafla eft cada- 
uer fepulchro conditum confumi,fed Ide effoflum feris 
8C volucribus exedendum abierit, Mundo de anglorum 
i vafeonesaduentu accepto Philippus Ioanne filiucOde 
Ieritis militibus ire iubet.Sed poftej cognouit anglos du- 
ce herbi comite multas p e3 regione arces occupafle. de 
reb 9 bn gerendis dcfperlsjexercitfl reduxit. Qua re vbl . 
patre idignari accepitfaqui tani3 repetes aguiloneobfe- 
dic, Sed renouacolter reges bello vt pri auxiliS ferretrfo 
luta obfidione 7 franciam venit.CPer id re p 9 anno falu- CoruonI 
tB.millefima trececefimo cjdragefimoquJro, Ioannes de grex, 
tnorefbrci rpos metis vita exemit appentib 9 illi 7 ipoex 
«01» ddnombMacc fiquidc coruoij* turba (dib 9 mbrii 


Digitized by Google 



liber. VIA Rex Phflipp 9 valefiuj; 

tis rfedi t,qii3ri ette I gallia nemo iudicaflrt. CErafper id 
Stult 9 k>- tpscopedjj duis fymo poilJettus qui verbi ,pdiguus di- 
cutor pu cei^ non veri c 9 eftcdouardoc| Philippo pl 9 luris ad fra 
ni cur. darrcgnu gtiere.Quamobrem mox comphenfus atcj; i 

tabularii ebt 9 ,braehr|s primu,de!de cruribus atcf poftrc 
mo capite exfedisidiras pro fua temeritate pccnas luit. 
CConlhcuerat Philippus magnam daflcm cogere vtt 
angliam craijcerec,atc£ ei’ rei caufa mittis ad genuam nu 
crjs onerarias naues expe&abat,& fabricare pmcreaKo 
litf magnitudis nauemapud Harfleum normaniae por- 
tum iutterat. Sed cun&antibus qui mitti eranr,arcf ap- 
pellente i nNormanniam cum centum fupra mille na ut 
bus Edouardo,Tftituto Philippus abttinuit copullus ad- 
uerfus hottem militem iftruere. Interim dum cun&atur 
feftiabat anglus cum Gaufrido Haricurto omnia popu- 
hri.Itac$montcmburgum,carentum,fan<fhjm londum 
thorinum/cadomumq; occupat, prf dis Ide abaefris 8Ci 
angliam tradutAis. Cadomi autem cum plericf non par 
ua nobiiitaceprocercsSC Guillermus bertrandus baiocen 
fis pfulpttdrj caufa eflent -q q oppidani obftinaris viribus 
hofti reuttcrent,retro tanaemfnefdo quo rtuocantel ce- 
dctesaglu mox I oppidu irriige confpidiit. Arcpipe co 
neftabilis culcanede T anqueruilla arce egrettus capi't,Si 
Conetta- I agliJ dimittit.Ex cadomo lexouios Edouard 9 petit ide 
bilis SC Io FaUefiS mox rothomagii duces.pofrcj philrppu exercitu 
hSnes de ibi habere cognouicad potearchf (e conuertcs a philip- 
Tlcaruil po pue^eft qui ydoneubelKikxii occuparat. Quo poti 
la t Sglii tus rex Edouardo g nandos madacjil pliii totis copijs 
ducunt veniat (e pugnadi poteftatc fafhiar.Niicijs anglus rndet 
nu detrt&atui? fe pliii du t agrii parifienlem venifler.Co 
ferendi fpe acceptaJPhilippusad diui Germani monatte 
riit fe recepit. Anglus vero g agrii veronettii iter faciens 
fuburbanis fuccenfis matS alias medoce accedit. Deinde 
meulanii oppugnare cognatus cj de fuorudanificat 9 cft 
campter ira accades murilu proximu mculano locum 


Digitized by Google 



Rek phUippUs VaJcIjuf Ko.cxly; 

totu prfusicendio confumpfit;Nec cuhftafUs pofliacu 
acceflit oia fanfto ClodoaUo tenus diruens cremeriCcpt 
Cui ne retro abeudi potefbs fbrecponte qui efr pofliad 
a Francis refrinftotiterceptus anglus videbatur. Scdcti ft 
g montefortemiter habere fimulaflet:& Philippus vtil 
Ii occurreret ad antonium vicum ca(rrapofuiiTct,reftj tu 
to poiTiaa ponte anglus bellouacu abfceflit.Quod poft» 
qua rcfciuit Philippus fe ,pditum elTe palam magna vo 
ce querebatur, Vncfe hofte gfequi oino coniti tuens: cum 
Aiidfiflec anglu g picardia iter ad mare conficere: abbatis 
Villi pontiuiad primarii! oppidu petit. Habebat arenis 
caitra eo die anglus 8C (e ibi militecj reficere coitituerac 
donec eX qs quos ad vadu quo exercitu traiceret.nQciQ 
miferatacctpit.Sed de philippi aduetu cernor effedus 
flumle celeriter duce gobio agaccocj Icer captiuoslocoigt 
peritus erat traiefbxad vicum que blanci aquam icolae 
dicunnuxta credari filui caftrafeci c.Nec tranGtu Iped i' 
re potuitgodemarus fayacusfque vt anglfl traijci ,phibc Pugna 
ret cum duodeci milibus pugnatorum philippus pmife pua cre^ 
rat.Eo cum fixte fe philippus contuliflet.fri (citatus qua ciacum. 
jpcul hoftis aDeflet,cum menticntibus fibi quibufdacre 
deret liofte duodeci miliaribus diitare ipe vt eratardes 
cogrediranglos ,p(picit tribus tantu paltuu milibus abef 
fe:^>ten 9 ergofignofuis dato quiqui ordin? miles non 
feruarer i hofte Vadir.Eratbaliftarijgenuefes ad numeqt 
quideci milii! i pria fronte conftituti.Qui ad primum fa 
gittarum itrepitum(quibus anglus ftati ieunte pugna 
vfuseifcxterritii fugam feconuertunt. Quos cumg" 
fequi philippus atque in terfici iubet.magna nihilominus 
rdiqui exercitus pars deferto regefugae fededir.magna 
pars fufa occifaque e it, cum exadae hoftium fagirtarij 
tantum dcpugnaflentJn icercmptorum numero primi 
fuere bohemus rexialenconq comes philippi frater. Lo» 
tharingorii dux, LudouicuS flamigoru comes, Comes 
Haricur tus fiC £uiccrrcnfis;alia$ caftri caefar is quod oppi 

v.i. 


Digitized by Google 



Liber, VITI. Rex Philippus vakfius; 

dii otim ageditu dicebatur.Hhilipp 9 vero ad ambiano* 
nodecu paucis fe recepir.Poft riaie pugnae qui dieserat 
dnicus p mulri pedites atqj equites ex fuga recepti cum 
ad caftra fua redirentrvifis ,pcul fracoijt fignis quf ereda 
angli tenebacrati illic aciem fracoru eflerin manus hofti 
um incidentes multo plurcs ex eis cj pridie occifi funt. 
Strages fuit occiforum milium trigita. H3c plericf ftra- 
gem vindice deo fadi dtxerucalqs i Philippu culpS refe 
rentibus qui fpreto ncei^ pfedojjKji cofiliorcum milite 
diuturno itiere defeilum naberet/nulla quiete data! ho 
Gallotp i icurrit.CFuiffe p id tps p francia veftimetotjt nimii 
dumeta, deformitate feriptores traduci tavt ioculatoria vita age 
re francos a vcftibus iudicares.Crediderim no defui fle i 1 
lis & lafriuia atef fupbia quotidiana geris mala. Irac£ c5 
rinuo vir decennio vnius modi indumentum feruatno 
uitatis femp ftudiofa. Itaq; vel anguftia vel laxitate. Ite 
breuitatefeu lon gitudlevefrimetoru galli peccat femp. 
Philippus aut multa fecu repetes godoma$t fayacu fuf- 
pectu habuit cp hofte apud blancam aqua avadono ^ptu 
liflctrvoluir^jpterea godoma^t fupplicio afficere.Confi 
lio tn Ioan ms hannonienfis ab ira teperauit.V idor edou 
ard 9 re ,pfperc geita p monftrolium bolonilq: via facies 
in planidc caltfr) caitra fixit.Indignatufq; q> oppidani iUI 
P IIT ' 1 obfifterct iurat fe inde non moturumtdonec oppida ex- 
~jp j IU ^ pugneratej ita vinculo quodam leui materia non pro-* 
™ cui a califio extrudo (que vila noua audace appeilauit) 
arao od- ibi diuerfariperobfidionis temp 9 animo firmat. Cui ab 
e um. initioflamingicomeatuaflfatimmiftrabat. Sed poftqui 
defundi comitis ludouici filium I dnm admiferunr ali 9 
illis animis fiiir. CTntereacG haec in Picardiagerutun co 
, mes darb 9 qui burdegallam tenebat pofiqloannem nor 

. ota . " m3noRf ducc aquitania reliquifle cognofctotatonasifan 
ncurti co ^ ageliadtqjidauuq? occupat. 8i. praedis inde fa- 
mtt.spc- ftisburdegalam reuertirur.Gaufridus autem haricurt 9 
ntcetiam q ucn , a pbUippo defedilc 8C normanniam afFcdaflTc fu- 


Digitized by Google 



ft«jc Philippus valefit». fco.cxlvi. 

pta fcrip^eom ifforii ale pocnites,collu marltilliqfi (une 
dr culi g at^itt gita ad philippu veniesSC vodfefas.Prodi 
di inquit rege& regftu mifericordiS tua rek expeto.Cui 
VeniS philipp 9 imparttuir.CPaulopoft regatO eirerciru* 
hifdinQ ardxfiy ippidu re* petit vt anglG pugna adori> 
rdf,qiii tS ariftaoofidione mari terrat$ califianos plreme 

• bat,vt nihil vkftus ad eos iiiuchf poflet.Du fedet ad cali> ( . n > 

'fiuhjedouard 9 2auuin 9 lbelfc)m5tan 9 lauduncfis.qlaudti j. 
SioreUAoledadmediomatricos receperat, R colinutd> * 5Q1 ' 

metenaferecodirionishoiemliterasadangludat quib’ 
l|podetillilaudunfitradere.Eft aut laudunOho pariavi 
romSdis in cOle edito duitas , bello in o£s finitimos go 

redo accomodatifllma. CoIihUs acceptis a gauuino litte 
tis,cu fricus cflet,diu dubi* fuit Jnglo ne an franco regi 
eas reddat .Stat tSde animo fnia ad bhflippu^pditionem 
deferre.Cognitis Iris rcSt colintim docet renios repetat» 
Vbigauuin*illu prafftolabaf. V tebat aut pdittir rdigio 
fo habitu 8C fc lp^ pietatis occultabat . Coi in us pofrcj ad 
ternos (e c3tulit,prjtore certiore aib eofadfe gauuinu 
dir,quilludunu a praetore gdudhlS , poft acceptas a piae 
be rtiultas cotu melias, poih^ftiO lapidibus obruptuseff, 

' 8£ eius vnic 9 filius paterni criminis cSfors ppetuocafce 
’ re affii&us.CInterim callifiani cdmmeatudefeAi poftfj Caliifiutn 

• philippus defgato fubfidio auxfliG ferre nS poc anglO fe cdouardo 
' ded{fr,vitaarc£vna f ni Vcfte illis cocdTa. mele vndeci" dcdimr. 

mo otoftdiois anno xpiani natalis.Mcccxl vii Relkfto igi 
cur califio oes d? ad rege frlcd vemflent plurima da eo 
hfranrtateaccepti funt.inftiruitcj; philippus vt nulli prSs 
inagfar 9 aut offm comitteref/doncc qui calhfiu t3 tnge- 
' nue dcfendilTerttfmgulifingula officia recepiflent.InrCr 
.. quos primati* efat ioanes viencfis burgud 9 arques.Cui 9 
; ogacalifnl in philippi fide quo ad fieri g eu pdtuit Rm?-' 
ferat.Callifio rccepro edouatcPaymeriipauCfem opp^ 
dopfecit. A quocuGaufrid*charn 9 cj (andaaudoma- 
ro pcrat callifiu pecunia redimere voluifler,re coperta in 

V i). 


Digitized by 


Google 


S 



Liber. Vili* Rex PhiKppusvaleGuf; 

emptoris pernidc fraus recidit.capt 9 em 8C graufter vul 
nerarus in anglia miflus cft.Qui aut cu co ta gloriofum 
Comes facin 9 aggredicbaf dominus ac mote more tianp fuga fe 

blefenGs ♦ faluauic,CPer ide rgs carolus blefcnfis britonu dux apd? 
capitur» rupem leriana vi&us captufq? ab angliscft. ® Tot ineo- 
modis affeftus Philipp 9 cofditt parifiii cotrahit .Ibi agic 
de expeditione in anglia duccda Cui Gne cotrouerfia om 
nes aflentiunt ^pmitriitc^finguli auxilii^ ferre^atq; vt fll 
pendio militi foluendopecunia guereret^itur in aduenas 
ttalos qui fbcnusexercebat.Illi em pter regias leges focn* 
augebat ita vt fupra milia 1 ibrarii dece primae fortis , ad 
quattuor QC viginti milia libraru par ifianaru vfura incre 
uifTet.Eam ob re corbona fifco deputara funtJLGrauis 
cpde rge peftiletia fracos affecit, ablumpcis per ann u 3£ 
(emis triginta homi nu milib 9 .Eadc tepeftate ex tlieuto^ 
nibus exiucre in fracia coplures,qui fc flagellis 8C acutis 
ftimulispercutietes pnlam de (ilis peccatis agere (e dices 
bit’Scd a pbdippojphibitivix abftinuerne. Mprtuis vt> 
ro vxonbus philipp* tdacha regis nauarrae filia,ioannes 
cius fili 9 ioanna boloniefem vxoreaccepit.lEEdouardo 
adhuc apud califium agete, intercedetib 9 romanis lega** 
tis,induciaeanni vnus a regibus coceflae funt.Hacc eu an 
no falutis*NVccc*qnquagdRmo mefe iunio agun£,Philip 
mus mcfeaugufto apud nogetu regis mori£>annii agens 
quinquagefimu {eptimu,qui bene fortunat*primu,d<v 
T<Wil#l#e indefoclix.poftremo optimus xpicda appellatus elt,K 
loamtc?» j diuudionyfiu huraatqs poftej annos tris SC vigmri 

regna(Tct.Eius regis diebus ioannes.xxt).pontifcx roma 
nus de diuinacoteplationeatcf vifionc temere fentireat 
praedicare aufus cft, aduerfantibus illi catholicis viris 
quibus in primis philippus adiutor fuic.Huiu$ regis op* 
.cft monafteriu virginum ordinis faruftf darf apud pot€ 
fan^i maxctnquoddemoncello appcllat.Quilocusob 
bonorum publicationem cuiuidamlcfemaicuatis diffla 
uatiPhilippi fifco fuerat adieAus» 


) 


Digitized by Google 



Raeloannes» Fo.odvij. 

CEiufdem compendii Liber nonus. 

Err$ comcdato philippo va 
lefiojoancs ei 9 fili 9 regnum 
adept 9 eft,8ddemcre fraco 
ru regii remis vncl 9 .Qui in 
dc giiiu repetens incredibili 
oim lf ticia except 9 eft.vene 
rattucxanglia folut 9 carce 
rerodulph 9 angi comes & 
concftabilis que cadomi ab 
angliscaptii fupra cnarraui 
Hic q? in Ioanc(vtipfefpio- 
ce cofeflTus eft)crimc laefc maieftatis corniferae apcP ncella 
parifq capite trucat 9 e(tfub(ntuto Ic5neftabilitatu ioane 
hyfpaniefi que rex angobfmefi comitatu paulo ante do- 
nauerar.Tuc dira annonx caritas fracosvexauit* tritici 
naqjfextarfMibris ocfto gifiorii veniebat. CPcr hos dies 
in xatonib 9 infccliciter aduerPanglos a fracis,duce Gui- 
done ncellcfi pugnatu c(r,eodc cu plurimis fracis occifo. 

Sed ne ,prfus inimica fortuna efle videret/At ioanis an- 
geliacioppiduafracisreceptueft.Sedacccflit ab anglis 
aliud detrimetu.Agctc em Ioane apef f<Sm audocnum 
agro pariefi dic feftu ordls ftellae.qua ,p infigni fuo por- 
tareinftituerat,aderatillicintcraulicos mathe 9 de bou- 
gjnghe que arci guinai^ pfccfHi ioanes pofucrat.Qui g in 
ducias q cu anglis couenerat nihil doli metuens, guiller- 
hiu bcllicoi^ fui loco ftatuerat.Hic guinas anglis ^pdidit 
Et paulopoft gfidiac poenas luit. Fada etia c$des eft a ca- 
rolo nauarro rege apef aqla normania? vicu. Nec cius ce 
dis camfcriptainuenio 7 ^!icfcctenoftu ioane hyfpanic Ccdesa 
femfraciaeconeftabiIemiffisfatellitib <, necarinauarr 9 iu-' nauarro 
bet.Nec homicidiu diffimulanSed datis ad c5plure$ ciui rege hole 
rates,atc£ ad regios cofiliarios litteris ioane legitimis cau malo, 
fis intereptu fuiflfe diuulgat,Necfccus necis autore fe p- 
dicare verebar, g fi apto bello crimedcfcnfur 9 aduerf 9 re 

v iq. 



Digitized by Google 


UberJX* 


Rexloanne*. 


g? eflct,cui’ filiS defpoDjuerat. Apud magnates raro aff» . 
micas valet.NauarriI homicidafequebanf philipp 9 eius 
frater jgaufrid 9 haricurt^dns habi 9 ,Ioanes malet 9 ,domi 
nus ite de gerardi villa qui grauilla vocam 9 . AmalriC 9 
demelino/dCalrjnopaucUoinesauc rex q regni c5di> 
tioqe 5< dira fortuna aigiore reddere nolebat, ad caroKI 

* iRe illuftres 



lan. 

inefE mittit. Qui 
tametfi criminis impunitate carolo offerret, veteres tn 
juftx indignationis cas adduxicDeberi Gbi ex copofito 
6C nuptiaru foedere pecuniiQua diflblui imprimis opor ' 
tere cdcedchat.Ea gfoluta eft, cerrpj plurimu attributu 
qcf gpetuo teneret.Libcru ite illi eflet ptoriu inter (boa 
coe inftttuereqre norminorS duci fuerat indultff, quod 1 
fcacanu vocac.Sup hfc homicidis ipunitas coccfia,tc qq 
haec accepiflet/no tn ad rege pri 9 venit, 9 andegauu co-f 
mite ioanis filifi obfide hret. Venit tadeoi apd* fenatum 
narlameti(fede te regejearoj 9 comi fle caedis venia poitu^ 
lauic,obtinuitc^Ttcrucniehb 9 reginis ioanaeius forore 8C 
blacha.Noqeuit tfi nauari^.Quaobre ioanes rothoma* 
gufec5tqlit,8£c3plures q ad carolu fpeftabiU arces ad (e 
recepit, Veri! reueaf’ ex nauarra carolMiortatu dalphini 
vieneiiad rege venies fe ol fufpicioc Uberauit . CMouk- 
jp cos dies ex anglia gallie princeps Edouardi fili 9 8C g *» 
quitania ad thobfates irrupes carcaflbnae burgu/ & quf 
ola narbona vfc£ erat igne cSfutripOt nS occurrfrib’ ilU 
arminiacocomite,&alijs pmultis cnpijs qs^ ad ^uinriae 
cuftodia ioSnes ftatuerat.Edouard* pterea Iduriaru im> 
pati& iureiurado violaro artheGd rurfusIgredifdC hifdi> 
nu vfcfc pdas facit. Qui Ioane I eu cx abi an is ducetc cuau 
diiTetbntaAobifdino.callifiu regrefl’ 9 eft.Io5nes , j^ohofif 
cede te pfecur 9 ,apud fdm audomaru caftris pofitis,mare * 
fcallu dodreha ad aglii cu his m sidatis legat, aut cu eo fio 
-gulari ccrtamle,aut toto «ercitu cogrediaf .nept# «d<HI 


Digitized by Google 





Rexloaraies. Fo.odviif. 

ardus acceptum habuitlSed cofefttm trSfretauit ad fuos. 
CloannicuinfrandS remeaflec cura fuit bellicis rebus 
animu intederr,8£ pecunia ad belli vfum cogere. Couo- Cura co- 
eatis ad regni primoribus olm aflenfu ^mittutur dii tri gedse pe- 
ginta milia armaroru in ino6 (I ngulos qux populi impe cunur. 
u militiftipedia facere r. Nec fui t quifpii in omni fridx 
regno^mnuu vel ex fuitopens/' velexxiuetibus cenTum 
perripi€* atri cogendo ftipedio no cocribueret . Quae res Seditio ac 
(vtipfearD«tror)cau{a fuit feditiois plfbeiorir attrebattu trebauu. 
aduerfus primores duitatis. Plebs em in opulctosinfur- 
gens aliquot interfeftis/ reipublicae gubern acula vfurpa 
uic. Ad quos miflus a rege Arnulphus dai dregus fran- ' 
riaefcnefcallus centum fupplicio affecit, fflicx praeterea Rex na- 
nauarrus Ioanni continenter mfenlus,detre<fbre i d quod uarr" fjdi 
de ftipedio agebatur cocpit.Cui haricurrus comes 8C pix tiofus cu 
rk$ normanni proceres aftipulabantur. His Rochomagi norman- 
cum Carok) normannixducx qui Ioannis primogeni- nis. 
tus erat in arcefpulannbus,Ioannes centu dcled» f qui- Nota vi- 
tibus fecum aflumptis per pofticum ad eos clam ingref- rionem. 
fus omnes in vincula conieci t. Nec moratus quatuor ex Nauarr* 
diis comitem harircurtum/grauillaiTi,mabuuni,& coli- rex cao ii. 
netum doubktum in proximum agrum edudos capke 
pleftiiubet.RdJquospraeter nauamim regem, friquetO 
8C Ioannem vaubatum abire pmitric. CCaroli regis ca- 
priuicacecognita,PhiUppusnauarrusarccscompluresq 
in agro conuancienfierantprffidio firmat, Caroli igno ■ 
miniam vburus. Ad qtffm mox concedit gaufridus co- 
mitis haricurti ptruelts,qui coadisvndiq! oanis inimi- - Excurfio 
cis,comitis necem vldfciftudebSt.Hi omnes duce prin- n es p nor 
tipecloceftriaequatuor armatorum milibus ftipari, per mannia. 
kxouios ad boculieloyniT,indcad pontem audomari pr$ 
das agites peruemunt.Obfidebat tamc arce robertus ho 
lecotua,qui coru cognito aductu relidis Ipedimen cis ab- 
fceflir. A ponte audomari hoftis bretoliti corcdit,o!a po- • 
pulat?» Inde ebroica pter cutes vrbe ( qui Ioannis prxfi- 

v iiij. 


Digitized by Google 


Liber, IX. Rex Ioannes. 

diu tenebat 8C fuerat paucis ante diebus igne fere cofum- 
pra) V ernolift cum arce expugnat.Quj poftq loanes eo 
gnouit/copias quascoadas habebat edudr.Sed ab cunte 
aquila hofte ,ppter inter extanres filuas perfequi deftirir. 
Tulcria came & brecoliu fortifiima caftdla coepic,praefi- 
diocpmuniuit. Deinceps camoriiofedus eft,vbi recefi- 
to audoq; exercitu cu acccpiflfec KichardQ edouardi filii! 
maiore natu,i n bituriges &C pidauos graflari / attp in tu» 
ronos veturii, turonu magni* itineribus petit aio cu ri» 
chardo coferedi.Id aiaduerres richardus pidauia regref- 
fus caftra IpeditiiTimis locis ferit quae denfiflimis Apibus 
velut palis munita eram.Contra quem Ioannes no pro- 
cui a channo cafrello ades fuas cripnariara initruit.ica vc 
vix mille paflus inter vcracji caftra intercederen r.Priufcj 
ades cScurreret cardinalis petragoricus qui padscauOt 
ab innocedo fexto nudus ( pcur3aat,magnope pads ra- 
tiones vtricfcprindpi^poncns poftq irritatos prindpu 
aio fl edere poUe defperac caftris exccfli t. Richard 9 em &C. 
fi ola quaeloanni abftulerat, reddere no recufaret,fato ta 
me malo no eft a fraris exauditus .Sed irritat 9 & fures rex 
^peurrit in hofte. Aci€prim5 ducebat athenaru dux fran 
cif tuc coneftabilis.Que magnis coprjs inftrudi feqbicur 
arnulplius & loanes daromdtenfis marcfcalius . Prjerat 
fecildf Caiolus dux normanus Ioanis filius maior natus 
Tertia moderabat AureJianorQ dux regis frater. Hi tri- 
bus iocis.xirj.kale.odobris,anno falutis.M.ccdvi.in val 
lu hoitiQ irrirpere conad.crcbristagittarioip i actibus tar 
dati funt,atcj ita qui ibejlis animi erant equites peditefq; 
magno numero ignominiofam fugam fecere. Anglo ta 
Ioannes de vidoria ceflic , occifis in prima ade tribus quosTupra 
r:x apud memoraui,& gaufrido de cnarni fignifetoxuiauriflam- 
pidauos ma credita erat cu quibus ceddere millefepringcri. loan 
a richar- nes veroegregiae praecuteris pugnis a Dionyfio morbe 
do anglo quo equite arthefien.cS Philippotius filio & millefepdn 
capitur, getis captus burdegalagdudus dt.Carolo re male geila 


Digitized by Google 



Rexloannes. 


Fo.cdix. 


confiliu Fuit Parifin fe recipere. Quo aduocaris ex regno 
primorib 9 patris miferS fortuna in fenatu parlameri ma 
gnoomniu moerore cnarrat,loco cius verba agentc.Pe- 
rrcrforeftano Rothomagorum archiprjfule f ranae can - 
cellario, atqj pecuniam belli fubfidium in tot aduerfis po 
ftulante. Condicione captiui regis cognita,fuit vna om- 
nium lententia, miferis rebus opitulari moderatione ha^ 
bita.id quod in o*m cofpetfhi necp ab incodita multitudi 
ne fieri rite poterat.Deligucur ppterea ex oibus quTqua 
ginta viri quoru arbitratu tata res ageretur. Illi hominu 
mrbS tumultumc^ 1 vitantes ad minorum (des feceflerut 
vbi quindecim diesfcnrentijs dicSis.tadem CarOlum per 
nuncios oratum faciut ad eos accedat, habere multa qu$ 
ad ilE refer5t . Nec fejgnirer ages carolus,cu fex tantum 
aulicis ad illos pergit.bcdeti carolo vn 9 cui comilTum di 
cendi munus erat. Nos inquit illuftrilTime princeps pro 
noftro officio , per fuperiores pximos dies de patris tui 
atq; regn i f rancorum miferida fortuna confilif! cepimus 
quod tibi refcjs publicae falutare efle polfit.Tatu te oram 9 
archanum teneas quod lmprjGenriaru di&uri fumus. Ca 
rolus verbis loquen tis interceptis fe quidem acceptu ha- 
bere quod ab illis definitum foret. V erum dignitati fuae 
non conuenire,iureiurando ad filerium aftringi deijspo 
tilTimum rebus quae ad vniueriitatem regni fpe&arent; 
Haec tametfi diceret Carolus pergit nihilominus dicere 
qui loqui ceperacPraefentcm reru (latu idcirco obtigifle 
<j> malis confultoribus vfus rex efler. Apud eos regni o- 
pes St diuitias efle,qui St fifco 8C publicae adminilrrationi 
praefuiflent. Ab eis pecuniam exigedam,mou?dofcp cos 
officio efle& bona eorum publicanda, coplures quidem 
ex ckro reliquocf populo elTe male admimftratx rei con 
frios^tcf imprimis petrum foreftanum c5cellarium.Sy-> 
monem bulTium parlamenri primum prffidente.Rober 
tu torrium equitem auratum . N icolaum brach&Engucr 
sannfi pcticclianu PariTien.riuem,& Ioanncm pilliutlla» 


Digitized by Google 



Liber.IXi Rexloanties» 

nu qui monetae prffcdus erat, 8£ Ioannem diaucum bd 
licaru rerum thmurartum . Cogruerc pr;terea cuftodia 
liberare Carolu nauarru. Adhuc per neceflarium efle ip 
fi optimos viros afliftere. ecdefiaiticos quaruor , ,peeits 
duodecim^ populares totidem, quorum fapicria&dc- 
creto refpublica adminiitretur. Fine dicendi fafto, Caro 
Ius de his olbus ad c5fi liu fe relariufi refpodic.Scdircrim 
cuperefeintelligerc quid de feredo tributo ipfi decreuif- 
fent.Harc nobis inquiunt optima fadtu vifaiunt, fi a de- 
Decima ro atc$ nobilitate decima oi femis oim,puetuu annivni 9 
8t femis exigarur.Ciuitatesvero&C reliqua p regnu oppidafingu 
vnPanni* la,cx fingulis lioim ccrcnis vnu milite u Iftrult,& ad bel 
Iu mittit id milia triginta cofti tuere poffe. His a dekga- 
tis acceptis Carolus domfi fe recepit Paucis deinde feor- 
fum accerfitis quibus rem audiri Carolus comunkarct 
cognofcit plfrac$ ex illorum poftularis admittenda non 
efle. Quare poft ridie conuen lentibus delegatis admonet 
ca no petere quj pfenti tpi no couenuret. Pcrfiitenbus in 
(enteria legatis, dies dift 9 eft cu apud rege in parlameti fe . 
nam fua pala decreta poftulatacf,pmeret,Confticuto dic . 
couenicre in curia vix numerabili populo Carolus ne in 
Vulgu efferretur qcP alioquin celatu ole deberet, a dele- 
garis impetrat fui petitione in altera die traflerit. Expe- 
diti populo vt delegatoruconftlia vulgaretur . Philip- 
pus Aurelianus dux a Caroloiuffus venifle ait a pre re- 
ge^atq; ab imperatore romano Caroli auuculo nuciu,cu , 
»us caufa legari referre q ipfi gefliflent Ipedirenc,fimulqj 
palaenunciatq fuerat a carolo edod 9 .T I paruo negocio , 
popularis conat 9 & ad re publici prinax feruor llguefdc 
Itaqs ad Philippi verba magna cofilij pars couctu relido . 
ad fua demigrauit. Quarto deinceps dic Carolus ex ami 
cis confilio capto vocatis feorfum qujbufdam delegaris 
reliquae multitudini p eos madat domu,pficifcatur,do- 
nec comodiore rpe eos accerfiret. Hoc caroli inuerocofi 
liu dimidii eft.No cm comodc fe aptat principii volun- 


Digitized by Google 



Rexloannes. 


F oxL 


*ari populus fr«quZ»,oriftimitib^ pbtrimfeiterresaduer 
fas (ui conditione vd meliore effici pofle, vd principis 
liberi adminiftration? plurimoru fenritTp cohiberi. Ni 
per cos dies quib* cSuetus Parifij habit* eft, licet carolus 
ap<f primores PariGehi! crebro egiflet vt pfenri fortunae 
pecuniariu auxdiu ferrcc,ipQ ad publkS coOliu id nego** 
cifl reijciebir. Atlingu; oedean; 8C ,puind; narbon. ico isjarboni 
lis mifericordior anim* fuit . NS au tore armigniaco co^ fj s nuldc 
mitecoueni&ee^teoia ,phibec regionis icolas auro aree uQ rc > 

coa&vnkMuVi publico vri,neueinfignicolorevefle* ^ 
indueret donec Ioineeeoru rex apud angloscaptftene*» ° * 
retur. Ofto p cerea hoim milia ad belli fodetatecu diur> 
no ftipedio deccmur.Cudutcf ad ftipediu armato^ aflc^ 
ciente Carolo moncti noua.C Dii haec geratur Rober-- 
tus daromotcn.aduerfus PhilippO nauarrtfan^Cgaufiri 
duharircurtu/in territorio con(t5acn.foeliciter pugnat, 
occifo ipfo gaufrkfc) c3 alijs no paucis. RectptG infup eft 
' caftellu potis audomari quod nauarri dediaere fex miH> 
bus numu a franris acccptis.CInuenio cardum per ho» 
diesad carolu bohcmu impatore romanS qui metris age 
bat ,pfecftu,&inde poft paucos dies reuertme . quid aute 
ab eocS imperatore auikulofaftu fit noinuenio.Tntcrca 
du imperatori carolus adit mercatorii ppofitus ftepha> 
nus Marcellus 8C Parifiefl.fcabini(id em nome eft eorum 
qui duitatis Par ifiorii moderatione gerut)mutat5 a caro 
Io moneti effe no bono animo ferentes andegauorii «v _ 

mite vicariii a Carolo reliftu plurfo populo comitite c5 p tcrm £. 
Ueniut vt monetae vfum inhibeat.Id qdP comes(du caro 
P ab igatorc rediret)c6cedit,veritf credo tumultuiri po 
pulu irritare.Carolo ab foatore reuerfo mercatorC ppofi 
cuadfaAugcrmanu altiffiodorifem parchiefmfenort. 
vocat . Que cu Igeri armat; plfbis multitudine ventet? 
archicps monet n3 adueriari legi qua de m5eta carolus 
tukrac^Sed plfbfs frequetia fretus ppofi t*pnegat id fe fa 
dura nctygmuTunici moncti i vutyar^atcf italocut* 


Digitized by Google 



Liber JX; Rexloanner» 

domi! difceinr.iixjxcfc quofc$ opifices ab ope cellare &( 
armis ciTe paratos iubet. Trepidatu cft ne quod a plfbci 
Cigne flagicm pacrarctur.CExaifb nofte Carolusfub ini- 
tiu hicis palanii petit, quo item mercatorii praepofitus fc 
confert.Quc Carolus alloquesirgo inquit prjpofite bo 
noaiumoTeroquoda conduibus tuiscomiiTum efr,&fi 
quid culpae cft , illam tibi remitto neq; impedio couentu 
procerG habere eofq; ab officqs femouereplacet, qui fub 
patre potcftatem geflere J*kmctc vero conflderaboncm 
atey vfiim ad arbitrium eorum deferre placet qui a publi 
co conuentu delegabiitur. Carolt verba prjpofitus libes 
excepit, petit de iplis fyrigraphu a rege confcribi . Quod 
Carolus faakadmifit.Nam pro rerum rempocucj codi- 
tionc vir confultus fefe accommodat. CCouentu igitur 
Cofilium Carolus iteru Parifij cogit.In aede minoru diui Francifd 
Pjfjfjj, contio habita eft. V bi conftitutis quae ad rem pr^fentem 

expedire videbantur^d pari amenti fena tu Carolus con 
tionemvocacJbi poft habitam a Roberto gallo laudun. 
epifeopo orationem.duo 8C viginti regij miniftri no au- 
diri a luis officijs Caroli cdiAo amoti funt, prftcr nonul 
los ex caroli miniftris£xfenatu quocj parlamend 8C ra- 
tionum praetoriaine ab vfitato vocabulo difcedam/ca 
mera coputorum complurcsfecluCuDefubfidio quidem 
pecuniario ate^ militu copijs ita vtfupra memorauifan^ 
dtum efhMonetae vero praedum inditum.De pace au- 
tem nuncii burdegalam a Carolo mifli,cu per abfendam 
Edouardiquiin angliaerat nihil tranfigi pollet , duoril 
, annoru inducias Grmauerut.Ioannem au te rege Richar^ 
loine m dus vualliae princeps inangliividor traduxit , remilTis 
dud domu reliquis captiuis quoru vice Ioannes fe coniti tue- 
tur * rat debitore. Redeudbus burdegala nitcijs. Irae Carolo a 

patre reddutur, quibus lege de bellico fubfidio lati ferua 
ri prohibebat.Quas per compita vrbis praeconisvocc p 
roulgatas cum feditiofus populus accepit (trepitu 8C da» 
more Carolum impellit nexi patris fed ddegatorucon- 


Digitized by Google 



Sex Ioannes 


Fo.dif 


filtjftatutaobfcnnrcCaroPigiJ ppfi furiJaladuertes fla 
tl altera pconis voce confilij decretu ^pbat.Sed non mul Ppfi fo- 
co poft contionis huius fcucritas elanguit,! fuas quibufq; ror. 
domos remcantibus.Confilio difloluto. Carolus merca 
eorum ppofitum,Carolu confacu : & Ioanne ifulanu re- 
gni priores reAores ad fevocat: adnaiftratione illis vitra caror* ri 
vfurpare ,phtbens,fe ydonea artate ad rei pubiicar mode qublicS 
rationem efle arcf ita pifio egreflusJg alias duitates va- regeda ac 
dens quafq; ad fdenaum rebus affhAis fubTidium hor- cepit; 
tabar.CAt piflani Caroli abntia non aequo aio ferentes 
cu futurir fore coieAaret vt ptladae illoti Carolus faAo 
aliquo obGfteretrplacare illu elaborant ope pecuniamcp 
poliicentes.Quos Carolus vt erat Topia pflfus libens i fui 
oeniuolcndam recepit. Conceflitqjvt conuentus alter 
gifij habereturrnon omnium quide,fed paucaru duitatu 
Cu pifiii Carolus reuertiflct:conuenientibus qui ad con 
filiudefignaticrannihilvtile aAu eft„pprerea q> paucis 
non licebat de vniuerfa republica decretum ftatuere.In 
teri du hjc agutur Ioanes piquigniacus que rex arthefio pj,, 
pfecerat nauarru regem carcere vi armifqjfurreptu am- . W .P* 

bianum eduxi t,amicorum peibus fccuritate a Caroloi- 
petrata:nauarrus multa fatellitum manu (iipatusrad fan c _ n3U ^ r ' 
Ai germani de pratis cccnobiuvenit:fauentibus ipris lau P* re S c M 
dunenfi epifeopo 8C aliquot cu mercatorum ppofitoci- Ltr * 
uibuspifunis.Nauarri aduentum non bene ferentibus, 
feu timetibus quibufdam campanis burgundifej qui ad 
confilium veni flent cli dorau abieriit. At nauarrus mif- 
fis ad amicos quos parifii complureshabebat nucijsrGgni rtxnauar 
ficat fe habere quaeda quae palam diflerere populo velit. r?a£ j __ 
Nauarri volutate cognita ,ptenus affuit cu Tgenti mul- ig JK* 

ri ru die mercatorii ppofi tus. At quos nauarrus exrabu- ° 

lato quod ad muros cocnobn,clcrico$i praeii verP extru * 

Au erat contionatus cu multa i miftros regios apte quae 
de vero I rcgeCaroluq;ocftediflmiiflet oisreliqua ei* 
oro ad fui purgationem gtinuit ; fc inocetede miunc ca- 


Digitized by Google 



Liber jx 


Rexloannefc 


ptu/cnoui 8C dece menfesl cuftedia habitu deflWrtftrSa 
CHis a nauarro di&isrmercatoru ppofit*aiTurnprisfecfi 
nonnullis conditibus Carolu adiqperitcj nauarro inoci 
d iiis aequumq; dicat. Cuius verba mox exdpiens pful 
laudunenfisyCuiuS confilio fiebantoia refpondecnonmd 
do aequum iuftGc$ nauarro regi,fed gratia quocp dliitt 
duce nauarro fafturum.Ncc muldpoft Iterceflerunt di 
esrcu Carolus ad locu quo nauari^itra duitati veru rus 
erat prior fe contulit.Venicti armat» tftruAu nauarrii 
V» ana Caro!us(copofiro ad gram vt potuic vultu) excepit, 
uatro fa- Nauarr 9 vero cui nihil far» tutu erat, exturbaris qui ad 
Aaicufto fores crlt.Caroli cuftodibus,fuos alTeruare portas iubct 
des ducis Breui ibi habito colkxjukXjquifqjdilcefllt.Poilridie c5uc 
nictibus apudCarolu qs qui de nauarri poflulatis dcccr 
neret venit 8C ipe mercatoqt ppod tusrDmulas (e aliacatt 
fa a delegatis confilij triGfatuumifliim.Erat em vthstC 
ageret a laudunenii epifcopoedo&B.Caufajppecrojj 
venerat expofita,Carolus cos tanris gmanere iubeqao-* 
rec fua de qs quae in confilio vedabantur Cniam dixiilct 
BProlatis nauarri poftulatisrppoGtus rogatus fnlam. 
Aequu Tquitoino rex nauarms poftulat.Cuite Carole 
no decet refragaruPraepofiti didn o€s(quia iter cos coti 
fulcorelaudunenC ponnficedtac5uencrat),pb5t.Clcaqf 
fuppellex tota & quicquid antegcapethebatfnauarro re 
ftituta,ei quoc£ & fuis commiflbrum Ipiri tas coceffa. Ca 
daueracria eoqt quos rochomagi capite puitos,& panbu 
lo appenfos rettuli facr$ humo comedata,8C eomh$rcdi 
bus bona quxfifco applicata fuerant condonata, miflo t 
normanniam Ioanneamalrico,qui haec reuera comple» 
rct.Prarterhaec fpem ceperat nauarr 9 ,normanniae duca» 
tit, vel comitarfi capaniae aCarcHo obtinere; compenfan 
dy impenfx caufa qua ipe a dephenfione fuahaden“fe» 

, ciflet.Copofita vrriq^vel vt ipe fentio, fimulata amid» 
cia,poftg alternis cogrcirib’ a ref conuiurjs.Canolus dux 
nauarrufcf fefe coluiffent : mata nauarrus petit. Inde ro» 


Digitized by Google 



Rexloartnes. . Foidq; 

thomaguvbi eos de quib 9 (upplia'u fumptu fuerat ma* 

Ena popa ftpultunrcomedaaitjlubita ad rothomagetv* 

fes orone de iniqua dSnaroru neccCEodetpenon pau~ 

ci ex conftarienfi a«$ cbroiccnfi territorio pooncsagrum 

pariGorum incurfantesrcuda populabatur. Et licet \ eos 

cum copijs miflus eflet,petr* villari* prjfeftus vigilum 

nullo grallatores dino affedt.Ea propter occatione fum «f»® 

pta,caroP copias cotrahit,Gue vt pdatorib ? (vt ipfe dice 1,1 B*" 08 * 

Dar)occurref,fiue (vt pkri<$ fenricbSt) pariGo & vicinis 

oppidis prffidhtm collocaretldcf metuentes : Paritiad 

Carolu admonent ne id faciatmon enimfe i vrbemili-» 

tesadmifluros.Quib 9 tietfi Carohisfe nihil cale cogitare 

rridifl*et,cuftodibus tamen ab vrbis portas attriburis,nc 

mini niti apprime noto ingrefliim patere patiuf .Nauar^ 

iri poftq a Carolo copias Ttelligit,ipe quocj fe pluribus ar to P**co 

matis infinric,pal5 profeflus qnquide cSuerogz fides no 

fcruaretur(nondu em arces qujfuj i normania er5t rece 

perat)fe eas vendicaturilOb id veriti parifienfes ne aper Capudo - 

to bello arma rircuferrentur,fignum libi ciuilis concors laparitio 

dif accommodant.Capuriola rubri blaupcncoloris con rum » 

fuunt,qu$ quic$ ferant.H$c ad difTen tione fpetftare aTad 

uertens Carolus: ad forii quas halas vocjt q parificnles 

conuenire frequentes foliti edent prodire conditui t. Et 

qq id illi non conuenire laudunenlis praefui arc^ipe mer 

catoi? ppofitus idetide dicerer: ,ppcerea q, a furibunda 

plebe periculum impenderet.Prodijt rame paucis comi "Tr*. 

tacus^atq; his populum qui in foro erat paucis affatus, plebcoio 

Vos inquit amici faluos efle cupio omnes.Hortor iracj 

tic de mea in vos beniuolencia fperare.Vt perfuafum ni- 

fu' edfe contidatistme 8C viuere vna vobifeum /8C D fors 

tulerit mori.Neq: enim armatos in veftram perniciem 

rontraho.Pcrfpedum vobis ede pot hofte j> agrii veftrii 

K lationes facere, quorum ego conatibus atq; incur^ 
tus militem opponere infricui.Quod niimorii pcc- 
nuria impeditus quia facere nem celeriter poflumJani- 


Digitized by Google 


fber.be. Hoc loannd#; 

imiseft eubemaeula retpublicae rcdpiendi atc$ e magf> 
ftratuu nucibus colledl pecunia reeugandi, cuius ipc ne 
mimam prem hadenus fum confccurus.Fuit plebi non 
igrara Caroli oratio.Idpoftqua mercatorum ppofi t’ co 
gnofeit, contione apud fandi lacobi hofpitalis (dem co-' 
crada,quae pridi( cius diei a Carold dida edent nunciab 
CSedfugueniensmox Carolus, didorum a fe ratione 
expofuit cautam memorans qu3obre refricui, qu( nauar 
ro jpmida erant non pofient.T eneri quidem arces quaf- 
PreooT' | d*"* apfidqsqux pater illis ipofuiflet,qui easdcTercre^p 
mercate» bde piata non dcberent.ldcirco non p (e ftare quin arces 
ru c5Cv~ re ^ Jfutraitur '^ 3K: dixifle contentus Carolus,conrionc 
° Wlu dimifit. At Carolus confacus abcuntcCarolo multa i re 
cios magiitrat 9 euomcs:aduce quocf n5 abftinuit.Lau- 
dauit magnope ppofirum eum bonufiduqi ciuccdc co- 
memorans.rationabile ,pptcrea fore vrillu i his quaea 
fe gefta fuiffcnt caneri ciues tuerentur. Tiic a plerifcpco 
clamatu eft ppofitu rede ola admiftrafle,pfidiucjferen- 
dum illi ede. ILPer hos dies monetae peium mutatum 
Monetae Na mutonus(id ent monetae aure( nomi erat: <j> arietis 
mutatio, effigiem qua mutonem franci dicut fculptam haberet) 

/vi. T: 1 fi? n. MTt r r* - 


j K' lEiii sia m ! «j»t id » isei m i i utram 


hi aui circum vrbem pdas fecerant ftampas diripiunt: 
abdu&is multis captiuis.Et cum duo fere armatorfi mi* 
lia Carolus t armis penes fe haberet:(tampanfjbus tam? 
nuil5 ope tulit.Hoc tpe grin 9 marcus campforiscukifdS 
feruusloanebailletu Caroli thcfaurariu icautu a tergo 
occidit quem I aedem diui mederici latentem Carolus U 
deeuelli iubet& manu qua baillecum gemerat abfeifli 
• homicidam patibulo ftrangulari. Sed ^curante giftoi* 
epifeopo Ide ablatus 8C apud fan&um Medericum huma 
tuseft.fLRedeuntibusg id tempus cxanglia morinen- 
fi antiftite franriae cancellario:& vidocinefi comite:Ca«* 
rolus de paceiter reges hTto couentu ^pccrum cognouic 
cxultantibus vniuer fis qtd res meliores fadu in fgaret. 


Digitized by Google 



RexToanner. Fo^lfiv 

Venit pterea a nauarro rege qui m5tf agebat IoSnespin 
quigniacus a Carolo petens ea expleri quf in couetis hia 
bebitur.Ad hoc ipfum venerut peti*corbin 9 mercato- 
ty ppofit 9 8£ fcolae parifienfis rii plerilq? dodorib 9 redor 
Tarii erat oTm fere illis diebus ! nauarrO regem ihidium 
arc£ ben iuolentixNec fatis erat f$ter f quu & boni! poftu 
lareinifi ^ribus minas adijceret. Ad h2c re vfi funt fimo' 
tielingOnenfiqui ordis fandi dfiiri miniftereratrhomo ^ 
eloques 6C git 9 dicCdi a pontifice romano paris gfa m ifl* 9 
His a Carolo rnfum eftconucntis quatenus poflTet fatis 
efle fadu,eofcp mentiri qui fecus loquerentur.Habere fc f 
genuos equites qui eius rd detradorem fingulari certa- Hornid-’ 
mineob ea cim exciperet .CPoftridie contrado! arde diuappo 
(Lui dign magno populi coitu caefo prius reginaldo dau fico mer- 
cydu a palatio domu petit mercatorum ppofitus ftepha caro® in 
nus marcclluscubiculuCaroli lgreflus, Nihil Tquit fere* caroli cu- 
ne priceps iter ea q gefturi fum 9 contrilreris.Er umul h?c biculo fs 
dices 'coHauu cipanum marefcalu Carolo confpiricte ne ^ um *- 
cac:Robertik$ Claromotefem inde fugienti in pcnetra- 
li tterirnut.Quib 9 caedib 9 grerritus Carolus atq; a fuis de 
fertus.Ht tu inquit ppofite Ubera CaroKi 8C ferua. CSecu 
rus efto ppofitus relpondit:& hoc tuo capiti caputioKH 
pone.Td em vefijmenti genus erat,quod fibi popul 9 ad 
diucrfae partis difcrimen defumpferat,Carol 9 igitur com- 
mutaro cu praepofito capuriorper oem die illapopulari 
infigni vfusrfuum praepofito capurium ferre permifit, 

Canon! cadauera trahi a fatellitibus & ad menfam mar- 
morei quae ! atrio ad grad 9 palati) eft pijci infpirieteCa tyin ppo 
rolo praepofitus iubct.Vbi ad populi fpdtaculfi ad ve- f lt j mcrca 
(peri viq? relida iacuere.I cacp eo fuperbif pcefiit populi co®f$itt- 
lurorrvt praepofitus tyrino gfimilis abuteret magiftra tla> 
m.Em vero laneos Carolo pinos bicolores mifitrex qui 
b 9 caputiolafuis aulicis coficerccfucuramuimcra aduer 
fus fedidofos,Id quod carolus non recufauit. Conuoca- 
tis pterea in auguitincfium coenobio permultis qui per 

x.i. 


Digitized by Google 



Lijxr.ix. Rexloannes: 

cos dies i coi frandae couetu ageb3t,cede afe faAS ppofl 
tus(adnitere maxierobcrtocorbio)laudarfpbariq;ini- 
petrac.Carolu deinde in Cenatu parlamenri ius dicentem 
cu plenfcp armatis couenies petit ea ola illibata feruari q 
ad triu flatuum delegatis inftituta decretacf eflent, necjji 
pediret alicjc ex futs magiftratu amoueri: fed Cncret eos 
rempublicam moderari a quibus regendam efle popuP 
. decreuerat.Redperetef in uium confiliu tris aut ad fum- 

mum quatuor Parifianos dues quos populus defignaret 
Poflulata Carolus admifit.CDum h(c a pariftanis furo 
Rex na* re tumultu<$ populari agunfcnauarrus parifiu accedit ac 
uarr 9 pa- q; apud neelli diuerfatus eft *qui regia domum dono ta 
ri&u veit rolipoftea accepit:cumbigpre 8C matifeonis comitatu 
alirjqt quibufdam lodsrex quibus annui cenfus decem li- 
brarum milia ad eum guenire poterant.Eius donationis 
ca fuit ipefa qua fuse capduitads tge fe fedde qrebatun 
ffPacato vt videbaf nauarro parifiai cofidcratcs ne per 
principii beniuoleaS male cu eis ageref:& pcdjmo^t tad 
Pandorii noi$i poenas lucrctrad alias duitates 8i regni priores lite- 
temeritas rasdant/uadentes fua focietatem ,pfiteri:8£ capudolum 
«qj arrO- parifien.foederis atqj cois amiritise prsc fe fcrre;quod iasn 
gantia. Carol 9 dux:& nauarrus rex philippus praeterea aurdia- 
n 9 fracise regis frater:# comes (Hipefis adiimpfidet. Lfis 
acceptispauci aflumpfere.Reliqui nullo rnfo pandentes 
dignati iunt inter tot rei publicae dana CaroPcofiliu ce 
pitrno feregis vicariu Si Iodi tenere(vt folit 9 erat) fed re 
gentem appdlareiplus auctoritatis in ea appellatione el- 
fe rat^Vnis eft aut cofultorib 9 Ioanne darmano cancel- 
lario mercatorum pr$pofito:roberto corbio,Carolo co 
faco,# Ioane ifulano.Qui poft laudunenfem cpm prias 
confilijptcsgerebant.CEoreflusinde filuanetom Ca- 
* rol 9 quo beluacenfium nobilitatem venire iuderatrhabi- 
to cu pcerib 9 dc pntium rei$j ifatu cofiliotmox pruinum 
< pfed 9 cipanos ad fide cocordi2c£ hortat 9 c fine qufl^inf 
■ ta multas calamitates regni! frandae pedum ibat. Atque 


Digitized by Google 



Hacioamtii Fo.clioj. 

ita recepto mofteriolo quOJ ad yonS amne fitfi efl, mei* 
de vrb€( vbi d 9 vxor incolebar)pcti t,pmi(To comite io 
gniano cu (exaginta deleifHs equitib\q mercatfi meldcn 
. lem occuparet. A mekJefib 9 copcdiu fe confert, vt viro-» 

•nidos in fide cotineret.Ibi per nuctos accepit parifianos 
' «rcelupari occupafle,& pfidio impofiro machinas inde f>ariiianf 
' belli ad aedes publicas vrbis rraduxiflc.I tac£ parij abfui t jyparj a r 
quin ad priore iduerOtate riouae fa&iohes accederet. Ns ct L, 
abeucepari* ’ . . - - • -■ 

IrOluml 



longe plures Carun parces iuomiu, «Lrcr uks cum airer 
apua parifios tnd ftacuu conuent’ haberi fperaref. CarO 
Ius cSpendiG cocione cotraidt.Vbi& de militib 9 legeri-» 
disydeqs belli 8C reipublicsrfubfidio forma qua cipani in 
ter fe (latuerat feruata eft.Hoceft,vtg duitates 8C regni Mod*p&» 
oppida tt feptuaginca dotneftiris capitib 9 aeques Vnus fion^ ^ 
; ex vicit attj agris ex cenru liberis hominib 9 vnus ex du rolofoluf 
centis ferUiS roride legerenf. Clerus dcdm£,nobilitas ex 
centu librarii annuo ,puen tu folidos cetum pcderet. Cu 
fus pcfionis qu effores a populo comiffi efl*ont,prerq ded 
inaequa aquotidianos fumpt 9 carolus ne arbitratu tt\o 
deraref . CCouencrepaucis poft dieb 9 caroP nauarrulcjj 
apud claromocc agri beluacms fruftra adnitete nauarro 
Vt in catoli gratia pariGanos reduceret.Qui poftq nauar 
ri inreruetu nihil fibi bene pcedere videt,duOs ex caro> 
li miniftris,henricu metretu fabrum lignarium,8£ pore> 
tum pontiuparifienfifi prarfedum ^ditionis in fimuli> 
tos capitisfuppliciO affidut, tlnfurreXir p’idem temp 9 * 
in beluacefjum territorio agricolarum infolens turba q Iat ^* *** 
«X vicis in nobilitate duce guillerrno calleto irrumpens u****®» 
caede multa facere,cdpcdiuq;y fef atej filuancftfi & fuef» 
fionc gra(lata,arces coplures fpoliaiiit deiecitctErat huic 
hominum pefH in noMitatctn pr jcipua confpiratio 8c 
exeerabilis faAiitia.Cuius ne per dus lingula flagitia dr> 
«ufctar,duo tfn prfeipue immanitatis crimina tneinora 

k i|« 


Digitized by Google 



Liber.IX. fcexloanne», 

bo.Inter plurimas caedes haecdcbacchStiu furia caftdtu 
quoddi irrifpes locidiim cu palo aligaflent, eius vxor€ 
fililcp incofpedu mariti ftupraucrut , ftup ratas necaue- 
runt viro mox crudeliter interepco. Alteru prfterea au 
rarii equite a fe trucidatu, & veru trSffixu igni aflaueruc 
fpedate equitis vxorc,quaa duodecim ftupraroribVio 
lata,impulerut de mariti caine vefci , miferl paulo poli 
muliere morte afficietes.Sut q memoriae ,pdiderut hos 
grallatores rege fibi iftituilTe iaqueu quedk bellouacu^i 
quo ipfi (e iacas volut appellari.fcgrem quoq; parifio tre 
ceti ex numero gditoru hoTes duces petrogillo ri Ilium 
,pfedi,cu ibi Io3ne vaillat di quingetis eiufde fadionis 
armatis coperi(Tent,inita focietate melde ducut rati pri» 
nia incurfiontjnercatu expugnare. Quos meldefes poti 
tis jj vias melis vino arq$ dapibus magna omniu lfcicia 
rcfiriuc.Er3c in mercato cu vxore caroli, fuxelis comes, 
atq; ali) bono numero nobiles quidam. Qui polia oppu 
gnationeaduerfum fe parari videt,irrup tione fada toril 
Furor pl{ illa pljbeia vim furoreqj diffip5t.Tngtefliqj duitatc,eam 
bis repri-» partim incedut atc$ diripiut,capto (olSno ciuitatis prae-* 
mirur. tore, quem abdudum necauerut . Depraehcfus praeterea 

a nauarto rege guillermus calletus iaquaru bcluacefium 
jf primari 9 carnifoc(iaquas em haec fe fadio vocabatjvlti- 
a *j? r p mu fuppliciu apud claromote tulit. C Venies deindepa 
Par * fit? u >S r '^ iurn rex nauarus a panfiis dux 8C vteft in vulgari vo 
praetectus ca b u locapitane 9 vrbis coftituif iurStibus lead reliquas 
ciui tates li c teras dare q lllfr toti 9 regni pfedu coftiruant. 
Haecagetibus parifianis, Carolus numero militu fiebat 
in dies audior qui vbiliber depradiefos parifianos fpo«* 
liabat, it a vt cius ciuitatis ciue nemo fe ^pfiteri auderet. 
Saeuicbat tn maxime in beluacenfiu iaquas quos ad nu*- 
rneru viginri milium intra paucos dies trucidatos fuifle 
traditu eft.Poftq iuftum exerritufe habere carolus intel 
lig/t,call5 mouct,deinde apud ponte chaletliQnmatq: co 
flanum cailra poni^n parifianos incurGones faciens. Nec 


Digitized by Google 



Ra Ioannes; Fo,dv. 

erat q aut ingredi vrbe aut inde egredi fine eminenti fui 
iheomodo tctaret.Quod fi turba fafta populus interdii 
crupcionc£acerer,vrbc magno fuo dano repetere coge- 
baru r,in fequeeib^eos carobnis militibus.Interim autem 
nauarr 9 ap<f f<Sm Dionyfiu fecocinebac.Et ioina regina 
cu cocoraiae formula principib* ppofuiflec obtinuit vt 
ambo in colloquium veniret.Ponef(ftm anthoniu cape Couenrio 
ftrem tentoriuCarolo fixum eft,quo fcnauarruscontu caroJi& 
litcarolo ftablt in armis triginta bellatorii mibiNauar nauarri, 
ro vero ofto apud charrona vicu erant. T ande coucnic 
vt ad omnedebitu quo carolus nauarro obnoxius erae 
difioluendu milia librarii dece annui puerus nauarro a i* 
fignarctdblueretcg definias tpibus quatcrcen tura milia 
fiorcnoru.Re adhunc modu cofeda iurecj iu rado inter- 
poGto,prinripes difceflere. Abiens a Carolo nauarrus p 
rpiferar de parifieOb? ad Carolu poftera die referre .Sed 
verbi iuramecic£ negledor,ang!os qui fub eo militato 
parifii ad pr{fiddi locar.nec morati parifienfes aliquot ex 
luis armatis ad carolicaftramittut quos acerrime re pul- 
los ad muros vfq; carolus pfequif. r uifle alios belb mo- 
tus coftat qui cu paru momen habuerint eos praetermit 
to .Illud memorabile magis aduerfus anglos gefium eft. 

Erat apud fdm Dionyfiu angloru manus pter ea quam 
parifi] nauan^habebatq praedas (acies agros infeitabat 
Quaobrearbicrari pariiienfesvmus criminis anglos efle 
cofcios, impetu (anAo,quattuor vigind ex ijs qui pa- 
rifij erat occidunc.Cophinbus qui apud neellS cum na- 
uarro epulabant captis,quos apud lupari in vincula co 
ieccruqc.Ob cui 9 £afti atcrocitatecum nauarrusillo$(aifi 
fientcfibi racrc^oru ppofito)incrq>aret,noppf tumul- 
tuari deftit^rut,a ipm nauarruppofitucpco^erinccu^ 
as in rejiquo? ^atores anglos arma mouere^ Cj^ys cps 
pti eos taae ppmituit. Na aiu neglteeterqifefc rutuarr* 
mrues,dat anglis fpaciu fibi pfpiciedi.Nec dubuufuit di 
ngj^Te ad«;6s nudos de parmcuum aduetu . Quare inii' 



(4bcr,n€t Ra Ioannet; 

dqs adfaltfldiu* Mariae BolonieGs potitis , paucisoetra' 
faku cofpidebanf,vt paruae multitudinis fpedfc ondcrec. 
Moucdbus aSc pariCanis^nauarr 9 ^poficufcfc dionyfiana 

et : Tt - — *iT. r. .«r DJtoitn n#/1inft¥t n it* 



^ofpeftu hoftis vcniGt,mox qui i 

palS oftedencib 9 tota illa incondita plebs fugae fe contra 
fnittic t Quaru maximi parte infequeces angli fpe&antc 
nauarrotruddat.&nihilomin , ppoGtussKl fuos reucM 

fus^anglos no multo poft c lupara vinculis foluit.De>* 
inde rixante eo aduerfus ioan€ maillardu ob dau? propti 
gnaculi dionyfianae portae, qua iofcrSnomatifconefi co- 
mitii i|la die praepofi^iubebat^naiUardus ad falas, prae-* 
pofitusaddiui Anthonrj ,ppugnaculu fe recepit, geftaa 
nefdo quas in manu lfas a nauarro vt ipfe dicebat acce-» 

/v - i-* /v\mnntr'ir^ r+n f 



Pramnfiri primi^mox pr jpontu interfirinc,comcrita tot a fecom. 
cSnSSa» miffis flagitrjs poenS exripietcs.Ocdfi quo$ funt io5nes 
eed« * infulanus iunior,8£ ioanes porep» qui oes veftibus nu 
" . * dati in viS puhlicl furSte pjaebe abiefti ftmt Coprehenlf 

praeterea carol 9 confacus parificG«fcabinus/fl£ Iofcranu» 
madfconefis regis nauarri thefaurarius in carcer? conie-* 
(fti funt,8£ pOftea capitali ftjpplido aff«Si,8£ in proPuen, 
tum fequane ,piefti. Per ei caedit! tempeftatem Carolus 
parifium accedit cScilildi fibi populi caufajcaqt egregia 
oradone patefecit q mala abrjs cj paulo fupra po?nas luif 
fent fafta iam erant, 8£ poftea futura timebant NauarrO 
quide regi frScorii regimen comiffuros , introduAuros 
ob eam caufam in duitate anglos^tauarrofcj eo die quo 
de illis fuerat (lipplicii!fumptum,mafturos prjterca cos 
qui regis patris atefl fuas partes fequebanf , oeddendord 
aedibus pofita figna eflt deftinarae caedis.Confirmatus 
caroli oratione populus, crudeliftima perditorum faci-* 

qora exccfacus eft, Mutatur em femper cum fortuna po* 


Digitized by Google 



Rexloannes. Fo,dvf; 

puli infbblita 8 .Htnc ergo indignabudus nauarr*apettu 
carolo bella indixic.& meldunu occupatam ulraicf p an» Agtubel 
glosincurfiones faci€s oia popuhbaf/ollidtabaccpvrbcs luanauar 
ad fe drficcre,juuiabus di anglis. Propterea robinus ca» roidicit. 
nolus anglus ex britoibus iri aurdianos moues caftrum 
ticxiu SC caftilione capit, dei nde malicomu. CEode rege 
angli qui in agro alciiliodorcnfipopulatiSes faciebant d 
uitarc (ub lucf interdpiut,dinpiucc|; paucis incerfcdis.Ec 
ne Gngula perfcquar,oxa flumiaquib? aliqd comcatisad 
PariGos importari poterat furfum dcorfum hoftis occu» 
pabacEt ioanncs pinquigniacus in territorio nouiomefi 
centum 8 C viginti inugpu nobilitate viros cu nouiomefi 
antiftice captos in vincula apud creoliu coniecit. Moxtj; 
ambianos petens duitatis fuburbia cremar.Sperabac em 
adiutore iacobo fufdano Ibianos 1 poteftate nauarri red 
pe.Sed ,pditioe cognita Iacob*’ capite pugni t* eft . Interi 
di ex anglia a Ioanne rege reuerttfTent oratores, / ppoGtf 
pads codicione fere tes. Carolus accerfids in atrio palatij p orma f 5 
multis variae dignitatis hominib 9 pacis formiilag guil» con j |je - 
lermii dor manu regni in fenatu parlamenti aduocacii ad . . 

tabuU marmorei recicareiubecPetcbat edouardus fi 10 a ban 

annis redepeione fibi gpetuo normimi xatonafcg dimit r . . 
ti,cu adiacecibus duitatibus agencfi,carba,petragora, le» P* 
mouice,cadmco,curonenG,bolonieG,pon tiuiacd/& Gui * 
narum comitatibus,califio,& monfteriolo: quos prind» 
patus libero iure 8C fuo imperio poftideret, ita vt briro- 
nicus ducartiormanoru duce no fecus ac primario dnm 
«fle ,pfiteref,acq; in dus verba iuraret. Si iuris pte rea qp 
piam in terris ipfis vfu vel lege aliquis vcndicarctfid re» 
fticutis pofl*cfl*oribus)redimeretur aioinc.Adhuc qdra» 
gi es centum milia mimmu philipporum aurcoru cdou» 
ardo perfolueret duodecim datis obfidib* cu aliquoc d» 
uica cibus, inter quas Rothomagus cadomuq; deiignaba 
tur, 8 d fuper centil milia librarum ftcrlingorum ( td gc» 
nus cit pecuniae atfcimauoms apud anglos) Et haec quidc 



Liber .IX. Rexloannes; 

Edouardus petebat. Sed iniqux vifij fun t cocordij leget» 
Ideo c5i decreto bcllu anglis indiUu ell. Simulq; inftitu- 
tum quem numerum militum , quam ve pecunia ad id 
Jxllum quicf fuppeditaret . Exadis Ide paucis diebus de 
reducendis ad mutuatnbcniuoletia principibus cft follj 
N aua rr 9 * lcl e ^* tnt ‘ ta <g«riir,vt ad Caroli! nauarrus veniret. Vc 
i ' j ^ • - nit aute potiiargobGdibus a carok> datis. Vbi poft mul 
P? carolS ta hincinde de cocordia habitis termonibus cS nauarrus 
a . w oblata refpueret , Carolus miflo ad illo comite ftampefi, 
* haec dicere iubet.Qujdoquide iufio 8C f quo aduerfaretur 

fdret Carolu nca amicitia cu co/neq; pace habituru, fed 
eu in vincula reduduru vnde fuiiTct fublatus. In fequed 
node nauarr 9 fiuc numine aliquoinftldus/ fiue dolo ma 
k> ira diflimulas,ad caroli conldiarios miflo nundo,orac 
Nauarr 9 a< ^^ e veniant- Vbi illi aduenerunr,h;c locutum nauarrd 
caroli c3- acCf P‘- Haud inquit viri (apieres dubi 9 flim ea regni hui 9 
filiarios -j mifera conditionem cfle , vtfi difcordijs agere ggamus 
loquitur •‘tfpublica dilabatur. Eapropter qm a fr5cis regib 9 
9 * gcnusfumpfi s poncndaefl<odiaopcreprfciumiudico,5i 

regni calamicatibusfuccurrendum.Tcaq; cSftitui regis 3C 
Caroli amicitia inire,eam<$ fincerc obferuare.Necf milii 
pecunia/nec£ alias pofletfiones vcdico, pter eas que ante 
difcordiaru tep 9 me? ditionis extiterur. Quare ite,& haec 
atijs collegis vefiris 8C carolo nudate.Hfc cScarolo rela- 
ta fuifl*ent,magnoperc laudauit. Accerfitocf in cpiaculd 
ards (pcerum & prudentu condentit, nauarru introduci 
iubct.Qui aduenies ea qux apud cSflliarios dixerat/ co- 
ra cftlocutus.Reconciliatis principibus beniuolentiae ini 
tiC hoc nauarrus dedit. Anglos partiu fuarum oes qui in 
praetdio pofliad SC in caluomorite erant emifit. Non de 
. ruere tame qui nauarri in Carolu fide fufpeda haberent. 
Idcirco Carolus no prius nauarru Paritu admifit, cj po- 
puli aTm exploraflfer. At vbi ceperit pace grata ParitieG 
Dus efle/nauarruq; tutoltroducere TOflc,^ditorib 9 «|c- 
cluts^cge amicu liber aliter accepitiProdttorO bas* n<?l* 


Digitized by Google 



Ra Ioannes» Fcvclvij. 

funr.Robertus gallus Iauduruandltes. Michael taflus no 
uiomen.ecclefif cacdlarius. Ioannes (andacus. Petrus de 
lacurtus.V mcctius mauriceri 4 Petrus debarrus, & Gau 
frid 9 flamingus^uos Ioancs marefian 4 in fenacu glame- 
ti ( aurore mercatori! ppofico) pala deflgnauerat. Pauco* 
fde dies Parifij diuerurus nauarr* meldunu pfidfcit . Et 
fjjabaf esc creolio aglos dimiflur^ppterea q? laudml ve- 
tSigal abrpq fequana merces Pariiiu lueherct exegiflet, 
n5 alia caufa( vc iaftabat)cjvt ftipediu militi folueret.Sed 
net* meldunu nauarris, neq; creolrn anglis liberauit , t|- 
Itis lex regaliu milia a PariQanis vc aglos amouerct recc- 
perat.Per id tps mefe nouebr^Edouardus poftg compit *'douar- 
francos pacis conditiones quas Ioannes pofuiflet refpue ““s ‘ n re ' 
|re, pr^miflb califium duce ikicaftrue cum quadringentis mosmo* 
equitibus & duobus fagittariorum milibus ipfe in gallia uct * 
trarjcies cu califiG appuliflec,recefito dilige ti cura exerci- 
tu tris acies inftruxit.Primaq quingentis equitibus aura 
tis,8C mille fagictarijs cSftabac fequebatur.altera 1 qua rex 
ipfe erat tribus equitii & (agi ttarioru millibus quinc$ fe- 
ptusjnges poftearrorii mTerus fuccedat/ quib^ols giiis 
ComeaPvehebat.Na cu inaudita pr f aimoiue caritas fr3 
eia vexaret,no tm frumeti copia, fed molendinoru ma- 
chinas edou ardus codidcratcS brcuibusfcaphis quibus e 
Oagnis pifces cxdger/vd flumina trafmitterecQux ota 
fex carrorumilibus impofita tuebaf . Tertia ades duorii 
miliG equitu pter pedites St fagitearios qui ex germanis 
& belgis ad edouardum conuenerant, vtin tiro belli ap 
paratu cdouardo obfeq retur,vel reuera prodas facerent, 

& fuas fortunas rapinis ampliaret. Comitabitur qcg fof 
fores quingenti, & fabri lignari) qui afperaviaru iC impe 
dientes ofeSionefiluas aequaret , Hanc tari belli molem 
cdouard 4 ideofufcegat vtfracia? rcgn3 vedicarer,autpa 
cis leges quasaTo coceperatfraci recipcrent.lgitg artne- 
fiu duces poftg apud remo^in obfldione diesquadragin 
rdj&k r^mis c^anw ipgftffijfo «nones tand4 


Digitized by Google 



liber. IX: Rex Ioanncfc 

atc$ niuemenfcs pctic,acceptis a burgudts ne in eos nuv 
uerce florenoru aureoru milibus ducentis. Inde moretfi 
per vaftiniu x>fe<fhi$ ad reg/nf burgu confcdit^sviculus 
«ftquacuora Pariftjs mdianVdiftas . Vndcmiilisad ca 
rolu normSniae duce caduccatorib*per cos a carolo petit 
pugnSdifadac poteftate. Quo no Iperrato,aliquot angli 
ad Parifiout portas incurre tes fetis acerrime repulfifunt, 
maxqjEdouardus pBlefia iter facies in BritSniS copias 
ducit, vbi per aeftatc recreato exercitu adautuni initium 
Parifiumreuertif qu5 drcuuallare nifus eft.Ontcr has ca 
iamitates Carolus multa ,pfpidfs , cScellariu Guillermu 
de mote acuto, abbate prjterea duniaccfem,8£ Symone 
lingonefem ordinis pdicatoqt primarium rcftorfcex auli 
Edouard* coi^ confdio ad Edouardum legat. Sed nec fic pacis con» 
in fubur» ditio jpceflit . Caftris igif fublads parte copiaip hoftis ad 
biofen&i diui Marcelli fuburbiu kxa^racuspifienfes plij poteftate 
Marcelli fafturos.Qyieris fracis & in vrbe fe corinetibus/fpe fru» 
Pa nfVfig . ftratus Edouardus.camutu verfus iter fecit. Cafteldunu 
aute cum veniflet orca tepeftace (5 folico horridior fuit> 
terric 9 hoftis,p aubericu cluniad albate di explorat/i pa 
cis aliquacondido inueniri poflic . Qd* poftq referete ab 
Formula bate cognitu eftjcarol 9 aim adpace inteit.Miflis abvtro 
liberandi ty prmeipe nunctp viris 8C nobilitate 8£ doftrina illuftri» 
regis Io» bus,apud bretigniacum gvicus eftno < pcul a chatris fub 
ann is . tnStelerico couerio habita pace ad infequeei modum co 

ftituit. Anno xpianae grx.ccclx. fupra mille. Anglo ols 
piftaui ia/oardus belbuillapc3tones,agena,petragorium 
lemouicenfes,cadu rci^rbienfeSjbigorij^mgoliltni, rute 
ni,pontiuiad,califii& guynarum comitatus cu alijs adia 
cctibus vids obuenirct,& ad ipfius ppetui ditione abfcp 
vlla iuris aut maieftatis diminutione cederent . Ei quoes 
trederies centena milia aureorum ftacutis diebus loluere 
tur.His ad hunc modii caroli note £irmatis,edouardus Io 
anne rege Calidum deducere pmifir, vnde liber 8C nul- 
lius rei obnoxius abire pollet, datis ante omia obfidibus 


Digitized by Google 


Rexloannes. Fo.dvfty 

jjmiflTifcfc in angli poteftate rupella 8C guynarugtinerip. 

Qui ioinc* califio aliqn digreffus,necbellu angio indice 
re, nec in eu armafumere retaret, donec q decreta ad pa- 
ce erit plcniflime coplerccur. Huius cocordif poftej (yn- 
grapha principu iurameco&figillis roboratafunc/indu 
o$qj pofitaejoincs rex poft quartum fuse capduicatis an 
nScakfiSpdudtur.Quo(videdi pri* caufa) carolus fe co 
tulit. Rebus poft aliquot menfes plane ordinaris,ioannes 
bolonia mox ad fanctu audomaru pfeftus eft. Edouard* 
vero Ludouicfi andegauiae ducem/& ioonnem aluemij 
atqi biturigura principem regis filios.Ludouicum bor- 
bonienfetn,Petrum alen conium, Ioanne comitis ftipeCs 
fratre Guidon€ bkTenfem alios prjrerea obGdes no infi- 
me nobilitatis fecu ducefs angliam repeduitJoannis autS 
aduentus mirabili oim Icaria exceptus eft. Ad que veni 
ens paubpoft nauarrus,iurat in fide fc man furu.Cocilia,' Difccffio 
tione prindpu habita, cu mftites fuispOdrpficut coucne- militfiin 
rat egredi oporteret^itc ftipEdio vito iuuarerur,defpera varias 
tis rebus, magna pars pfetSoscapitaneofcEGbicSitituut, partes» 
at<$ ita per cSpaniS populationes faci€tes burgudil inua 
dunc,auib*aliquot nobiles burgundi fefe coniunxcre, tS 
to quiai numero vt fupra qurdecl milia duo tge hfc tur 
ba exercuerit. Moxqj decS oC feprem ductoribus graflan 
ces,per manrifcone in forefti iter faciunt. Aduerfu quos 
a rege mi (Tus cu no cot€n?dis coprp Iacob 9 borbonihfot 
lid ter pugnat . pdon es em in mSricuW n5 multi! ,pcul a ' 

Lugduno cum fucce(!iilent,parcem copiari! poft mont2 
occulcat reliqua pars velut i armis fe iacobo oftedit.Erat 
mons perrofus atc^confragofus . In quem dum loannes 
archiprffbyrer primae cohortis duftor afccndere pergit, 
prjdo nes lapidibus deorfum magna vi SC numero iaftis 
fubeuntes arcebancjoanncmcj grauifiime contendunt. 

Cui fubfidio adueniens borbonigs toto exerdeu praeLa- 
jur.Scd confeftim prodeuntibus qui latuerant fit ftrages 
magna francoruraCade tibus plurimis,Iacobus cu filio 


Digitized by Google 



Lfber.IX. Rex Ioannes* 

«his petro faudus Iugdunu aegre relatus eft,cff agcref an 
nusulutis. ccclxi. fupra milk . Igitur vhftorcs latrunculi 
partim d! beguino batefolo Sfam oppidfi ararii/agonf 
finitimu fe recipiut , grimcu nadone ixuigcrio auinionc 
pctunt,poteqjfanfti fpus ad rhodanu flumen fub diei cre 
pufculo capiut 8C fpoliatynulli Texui parcctcs .Id potifice 
innocendu.vi.qui auinionc agebat vehemeter exterruit 
Itaqi ex patrii cardinaliu fentetia petru monafteriu cardi 
nale ducem conftituit , qui colkAo exercitu grallatores 
copefceret.fitcj! ob idipfurn tancjin holtes religionis chri 
ftianae crudata . Egreflo Petro carpe rracu vt couenietes 
allue milites exciperet,cu pecunia aa ftipendiu no TufFictt 
ahi in lombardii,alq ad graflatores, plfricpdomiifecotu 
Ierunt. In hac reni defpe ratione venit in mente pontifi- 
ds acccrGre motifferrati marchionc , qui d id tepus belli 
peritifflm 9 habebatur, 8C aduerfus meaiolanefesDellu gc 
rcbat.Hunc magnis ftipendijs pontifex adducit h5c per- 
ditorum hominum couuuiem Tibi adiugere ad ei expedi 
lioni qu2 in infubres parabat.Marchio aut quia ad re fui 
id coducere iudicabar,latruculoru pr$ fcAos Tpe praemio 
rum allici t,ita vtfexaginta florenoru milibus acceptis, 
pontificis abToludone percepta pote (an&i fpus relique- 
, rSc.CHinc marchionem fecud iuperatis alpibus ftip€dia 
apud eum fecerGc.Seguynus aut qui anfam(vt diximus) 
occupabat, brioda aruemi( oppidum relhfb anla multis 
munitionibus firmat,arc$inde poft diras excurfioes in fl 
nidraos faftasdn vafeoniam tandem(quia valeo erat)dl 
ingenti praeda fc recepit. C Eodem tempore Philippus 
Ioannes burgOdorum dux comes defunduscft,atq; inde mor 
cxanglia tui locum Ioannes rex fucceffit. Quam terram cum ad- 
liber «A 9 nfTet,auinionem falutandi pontificis innocenttj fexti cau 
ducatum £* profeAus eft.Quo paulopoft mortuo,8£ vrbapo quin 
burgudij . to poft difficilem cardinalium edtentionem fuftafajb- 
r «cepit, annes pontificem, vt chriftun(,kgi$ primapum T^qtrd^ 


Digitized by Google 


Rexloannes Fo.dixj 

dpro petr*lu{igniac 9 hierofolimOip rex.Huc a pontifice 
Si collegio patru plurima benignitate fuccptS loannes 
quocj liberaliflime aplexuseft. Audiuitt$ attente dc belli 
aduerfus fidei hoftes i potifids Si cardinaliu conceflu diC 
ferentem.CDe qua re cu pful vrbanus contionari & di 
fertiflime fuadere coepiflctrloannes paterni vod recorda 
tus quo fe huius in farraccnos expeditionis rerum philip 
pus feceracratus qucx$ id oportune contigiflerquo va- 
gas per frandammihtu turmas ad ei expeditione edu- 
ceret/cruce (e iignauit.Nec multo poft a pontifice abies 
cu dc filijs obfidib 9 alrjfa anglo regi aftridis cur3 gerens 
vt cos in libertate vendicaret in angliam nauigauit.Sed 
ad idus martias aegrotans o&auo aprilis die. Anno xpi» 
nae pietatis trecentefimo fexagefimo quarto fupra mille 
Londontjs vita deceflit.Ctrius corpus Tde datu Gniftror 
fum arae maiorisin diui Dionyfrj coenobio humatum eft 
Qua tepeftare Bertrandus guefeluinus brito gall 9 homo 
belli apprime fdes niSdEcg nauarri regisrrat bocaftu I ca 
roli ditionem accepitJrft rolebafla caftellu ad ripam fe- 
quanx tertio a manta miliari diftans quod ventat* afia- 
r 9 patria bruxellefis coaftis vndecuqt poterat defperati9 
rnflitib 9 occupabat/cuiq: hol Timic^Quc bertrld 9 8C Io 
annes burficaudus petere fimulStes T ebroycenfes ducunt 
qui ad nauarrii ptinebat V e rudi inde repulfi abirentrdo 
k) vfi mlta verfus^ficifcflrur.Praruenics aut vt couene Manta a 
rat burGcaudusrquafi i pe a vataro & robeleffibus fufus bertrSdo 
fugeretrmatae vigiles qui nodu ad muros excubabit mi occupa& 
ferabili voce Iclamat.InterrogStibus cuftodhs quifnam 
eos appellaretrfrld inquit fum 9 :quos rolebefle pfidiu ex, 
uperatospdere appropat. Sufcipite miferos 8C portas 
pandite defpads.I rac£ his queftubus moti cuftodesrbor- 
ficaudu i oppidil admittut.Que I ifidtp laritls cofeitT fe- 
quif guefduin 9 / fitq: oTm nauarroaz qui matae erarpda 
SL caedes.Cepere pterca Caroli milites melannum cu ar- 
cervbi dephcnTis aliquot parifianis duibus qui nauarri 


Digitized by Google 



L tixt.hu RttCarofutquintuw 

ptifi crantjcu parifiu fuiflent pdu&i de ip9 fupplicfu Ium 
ptu.Idcm quoque bertrand , cuillioccUrriflet vafeo g* 
dain nobilis I oannes grayF capeaubui' nauarro iferuk* 
cuboa militu manu cofertO plio apd* ytone fluuiu haud 
,pcul a Cochereilo Oppido vafeone capitfmeliore fuoiu 
pce Irerepca.QucCaroPrex aguefclufo receptGimelde 
fi mercato afleruaril cuftodia iubet.DatcJsbertrldd fca- 
puui loci! longauiHam quam guyfardam vocant. 
g* MBH TMtaap<f loaqniatldfaf defu<3o,Carol 9 cif 
tr^id M JoSnaJxjrJjgfjf, a 9 vxore remis veteru re 
gu more facrat’2. Inde eupifiu rtuemflet, 
pliilippoffi fuo iuniori burgudiS donat re 
cepta ab eOturoia qui arttea Philippi polit 
Catolus debat. CPcr id rps Carol 9 blefenlis aduerfus Ioannc de 
blcfenfis monte forti ob britanni* ducatum J aduerfante fortuna 
moritur pugnans occubuit fuis parti cadis parrimque fugacis, la> 
bente anno dominicae [alutis millefimo trccencefimofe-* 
xagcftmoquarto.Inter eos qui odi decubcbar cu Carol 9 
blefenlis tuet 9 fuiflet Ioattnes Vi&o ltereptu hoftdn vf-< 
dere feftirtauit. tUachrVmaukq; coniobriili Aece Imoxqf 
iuflit lepeliri,& apud guyngata tumulo deponfevbi mi 
Carolus r fe operib 9 claruiflc phibet,! fan&ds a pontifice vrband 
blefenlis quinto rdatus.Nec fuit qui in Ioattnc poftea jp britonu 
Samftus» impio dimicaret.Sedinteruenietib 9 Caroli regis kgatiS 
VxorisCaroli blcfenfis cui piamenti decreto britonum 
principatus fuerat attribue? data eft pointiura cu vice co 
mitatulonouico.Tntercedbreetiam edouardo pax ini 
Carolum nauarrumq? conuenit,comutatioe poneflionit 
fa&dta vtnauarrus motcpelfulamlm baionaq? Cafol* 
vere manta meulanum & longanuilll quam guefchrino 
donauerac poflideret captaubufo viculis exempto. Sujj 
erant his diebus diuerfis p franciam locis armatoru va> 
rif ex anglis britoib 9 atefc nauarris cohertesJqUf pdas po 
pulatioeicf nullo certo ducefadebant.Has vt emitteret 
guefcluinus magnope ftudebat :,pmouen te maxime ca- 


Digitized by Google 



Rex Carofcis qufntuti Fo.d» 

rolo rege qui eu poft Caroli bkfenfis interiri! c!e anglo» OccaGo 
ru capuuitate cctu francoru mdib 9 exemerat. Et bertran ex pedirip 
do qrnde fe obcuhtcogitatafaciedi talis occafio .Caftellj nisicaftel 
regno Petr* potiebat fratri habes hcricu fpuriS.Hic fiue llj> ber» 
quia praua natura elTctdiue quiapetri pritipttii molefte tr andum 
i errerjtue quia ab eo eflet pofleflione ddea 9 i aragoniS 
primii mox franciam concefleratrfpe cogedi manuali» 
qui holm gdiroru quoril pkirim 9 ex ptcritoHf belloru 
reliqurjs nuer 9 p franciam eratdtaq; guefluinum bellico 
fum hot em folli citat arma i caftella couertcretillic iuftam 
belli cam ec,fhte i farracenos/fiue i Petru decertet. Guef 
duin 9 herid freqnci fuafu a!at?oportunum tps adelTe ra 
t 9 q turmas armatoru regno fummoueret^fque qui pP 
uer illos auftoritatis habeoat couenit. Ait fe expeditio» 
ne 1 hyfoania aduerP mauros defumpfifle.i q ftipedia £1 
ceretK falutare bellum gerere feduce pofllnt, habere at) 
belli focietate henricum hyfpanien.In ea militia fpesglo 
riam (alutemque propofitam illis efle. Apud francos q» 
rum res ad pacem quicramque inclinabant nihil pteria 
trocinia &C tandem fupplida pdatoribus eminere.Quib* 
guefduini verbis plenti gfuaC cu eo fe pfeduros pollice 
tur.Itaq; decem milib 9 diuerfx nationis Wm belli peri» 
toru coadis/guefcluin’ I hyfpaniS ducere Jpmouete ma- 
xime Caro lo rcge.Habuit feti? guefchiin 9 hericu ipmria 
cobuborboniurarnulphudadrehanu frSdae marefchal» 
luloanc caurelau aglu: 8 £mauridu trefinguydiihisg ara 
goniam in caftellu ,pfcdis:perrus caftellanot*? rex ea r?» 
peftate potens SC diuitiamabundas.fedalioquin prauus 
oC religionis mime obferuator/nihil belli intulit. Na cii 
aduentancibus I caftella coptjp/burgis primaria ei 9 regio 
nis duitate ageretrvrbe rclida toletu fe recepit : confdus 
iniquitatis qua I plerofqj faruierat.T gif vacuas holte bur» 
gas franci receperuncaliquot ex tudjis farraccniftf inter 
fedis. Chrifrian/sem nihil dani illatum efl. recepta chii» 
tatc.Henricum dyademate ipoGtofrand rege appellant 


Digitized by Google 



Libcr.fltf. Rex Carolus quintus* 

CReftitcrat* frlria ex turmis pdatoru Amulph* cOgriO 
mento archipbr qui euefchrind non audiens regnfi mi- 
rulmodit vexabat.Huc iui ob male di (tributas praedas 
cvddut.Nuciatucfeft carolopetru excaftella advali* 
principem Edouardi filiu in aquiraniS pfugifle, & henri 
cu tori caftell* prinripari, p eos dies Joanncsde monte 
forti ob britiniae ducatu, 8C eas quasfubcaroli ditione 
pofHdcbat fidem regi praeftitit. Angli vero valtar prin- 
cipe duce g nauarra vaderes reftituendi Petri caufam in 
caftella dudit.Tn quos henrici milites Jpgrtfli qutgetos 
occiduc.SedFodiciiitio dirior (brtuna fucceflit.NI coler 
Hcric 9 vi to totis copip plio Hen ricus apud nauer retu fuperatxa- 
cit, guef- pto gueiclumo ritalrp dudoribus fraris.Ea fiquidem vi 
duin 9 ca do ria fugbior fadus petr 9 1 penitiore caftcllS fe reripica 
pitur. aglosl vallifoleto reliquit yfpali petesrvbi cogeftavt ipe 

gloriabaf pecunia ftipediu militi anglo ficut conftituc- 
rat folucret.Scd eo negligenter iprobec£ agere: cu nec fti 
pedta nec comear 9 fufriccrct,valli* princeps copiasbuT- 
degala reduxit. Quae paucos poftaiesg nracia diffufae 
HZrid* ca omnia ligeri tranfmiiTo in agro matifconenfi $C burgun 
ftella re- diardeindein cJpania populabantur .C At benricus qui 
petit. caftella reli&a carcafton? agebat cognito agknp diiceuii, 

Petrus oc •jfrb 9 receptis 8C mftoi^ caftellanoru fracorGcj auxilio rii 
dditur. fus caftellS recugat.ocdfo apud.Natuellu caftellu Petro: 
qui vxorem ducis borbonr| (ilii fupra aliquot annos fua 
crudelitate vfusnecauerat.Valiae vero princeps I aqui- 
taniam reuerfus.*pe rfi diae in Francos tenax:8£ quia expe- 
ditio hyfpana eum pecunia deftituerarTnouum in aquita 
ipuodado nia (enfumex Cingulis qui rem domeftici gerebSt collige 
comitis re tentauit.Id exadionis penfum fbagiii (rad vocSt.Tgif 

armigny cu aquitanos vaFconefcf vedigalib 9 vexare coepiflet: 8C 
ad ad ca- ^pceresmale tradare ftuderettarmygniad comesadhftf- 
rolum. tibus d albrcto 8C petragorio comite ad Carolu rege jp 

regem. iibcat.Ec qufda aglorii cohortes accepta a Carolo gran- 

di pecunia i aquitiii abierut,rdidis lodS q pter concor- 


Digitized by Google 



Rex Carolus quintus; Fo.clxfc 

dixleges occupaucricCEcali^t pterea burgund/ equi-' 
cescotra&ano magna milimm manu; i turmas pdatogt 
apud (amalacum irruentesraliquot occifis captifcf I fugi 
cocgeruc,recugartscaptiuis quos grailatores adducebat 
CQuo rgc Caroh vxor filium ingeri omnium gaudio 
peperic,cui Carolonome inditum eft.Abbatifuilla quo 
cn 8C relique ponduiad comitatus arces & loca autorib* 
GuidonedeK3opaulo/&Ioinecaftilionenfi relidis an- 
glis quoiv duraanarionem ferre non poterit Caroli fe 
poteltati permifere. Armygnian vero comitis, caerero- 
Tumcp pceramaquicSiaepuocatioad glameti fenacum Edouar- 
«elata decreto publico,rcgef>Gdererecepra,SC ad vocan dii orato 
dum! iudidum valiae pneipe midatum rtcpedirum.Cu resiiuna. 
iusexequedicaufa eques aurat 9 ex belfia caponell* voca 
t*,cum i ure cofulto boie.Burdegab ,pfeifP,cum fu$ lega 
tkxiis ronepricipi ,pdidiflenr,iuili a pneipis colpedu < o 
fcftt difcedere/ tholofam iter facere pperamt ; vbiande- 
cauus dux agebat.Sed abeuntib 9 oratorib 9 ;mox edouar 
tP guillermum monachum equitem iglum pfequi eos 
mkrit.Quod ne pneipis midato Cieri videretguillerm 9 
dephefo i agro agenelt caponeljo : hofpes iquitveftero 
caponelle querifq> vos (quenp comutadoc fada fquu 
ad (e gtinete abdudds/hdpid fatis te facere oportet. At 
c$ ita caponellum cum eius coleea i cuftodia apud age- 
nenfes pofuir.Paruiad hunc modum puocatione habi- 
ta pricepsarmygniacum eiuftf cSfortes bello pfcqbatur 
Quib 9 de reb 9 taetfi multis legationibus vitro citroque 
-miliis difeeptatum diu multumcp fuiiTe^dicerib 9 an glis 
puocarionc ipfam definitae cum Ioanne paci repugnare 
-plera cum aquitanie priariadirioiaglif rege enet a Ioa- 
ne repofita cot ra alfeueritib 9 fracis appellatione ab ar- 
mygniaeo itcrccflfillc priufg fupma aquitaiae ptate fe ToS 
nes abdicalTetrppterea ad Carolum pnte regem puoca 
tionie caufam optimo iure gtinere,qui fubditorum con 
trouerfias a fe rcijcere no deberet, hae argumentationes 

yx 


Digitized by Google 



LQxtAXi Rcc Carolus quintus; 

mulus alip rori ibus adie&is cu ,ppofic* fcrfpt^ fuiRcnt 
casadedcwarduCarol 9 migli5 mtfit.CDu haec ita gcrfi 
cur kgatogt uiiuril qui ab angk> acceperant.Petragori-* 
cus coma SC qui cu eo parifij apud regem erant vafcSes 
perfcqui maturantes t Jio fe accingunt. Feftinanrefc^cfl 
bona iuorum manu/cu refdflent Thoma viracii ex vd» 
ThomaS lanoua agenenfis agri rutenos petere/ vt arrique vrbl 
varae 9 , eminet praeDdtu iponeret trecetori! equitum infidias adi 

2 gl 9 fugit uerfus ThomS fecundo a montalbano lapide locSt. Igif 
Philipp’ praetereunt? cu focaginta equitibus 8C ducetis (agitarijs 
burgud 9 choma tuadut^it clamor vd reb 9 fubitleis fokc.Sed fuc 
margare cubccib 9 anglis t hornas pniciofiffimo f quo vius i mota) 
i5 ludoui banuferecepit.lTInterim Philippus burgundionu dux 
ci fladren 8C comes/Caroli frater gandauu ,pfe<ft 9 5noxpanaf gra 
fi distiti ti$ mflkftnio trecetefimonono MargaretS ludouiri Rami 
vxorexn. goru comicis filia vxore accepit,cocutionibus quf fequS 
cur lege iureque iurando roborarisT enueran t reges mn 
ci tria fecus Randrian non parui momeri oppida/ infuli/ 
duacu/orchias/cu eoru agris atc$ appendicibus. Et ludo 
uicus flandrenQs deberi fibi ex paAo dicebat librarii mi- 
lia decem annui c€fus& ce tu praeterea fcutorum radia <j 
franci reges non exfoluiflent.Couenit igitur vt dia tria 
* oppida memorati cefus nomle fub regis fide &C principa 

cu como ppctuopolfideret;ciq»cctcna 5 dixim 9 fcuto^e 
miliaiprimis folueretur.Si vero nullis boeris virilis fac* 
ex legitima vxore fufeepris Ludouicus interiret; ea aci 
Margaretam eius filiam hereditario iure tranfirent. Cui 
C nulla ex philippo burgundiae duce mafculina ,ples fo- 
ret ad reges francos oppida redirenCaffignaris prius f&> 
driaecomitib 9 cuiufuis lexus edent decem librale ffitdrc- 
fiu milib’ q ante Philippi & Margaretae nuptias comiti 
debebic. Nuptiarum quidem Philippi hmoi leges firifle 
hauddubiu eft.Celebrato matrimoniccconitiruerat Ca- 
ro! 9 expeditione Jangliam duce Philippo fratre mittere 
8C ad id vetup ,ppc diem nauarr; rege fgabar .Quapro 


Digitized by Google 



fte Cardia qtifntuif Fo^hoj; 


pter harcflu ijCrAus^nOdu accepit doceftrifduc? Ctin 
glia cu valido exercitu califiG trakdfle^tcfinde morinQ Philippus 
ari^infdtoagnueduxiire.CAtqMtaanglicar expedi* buigud* 
ni* negotiojkermiflbPhilippG aduerfus anglu cum co eotra du* 
pijs raicnt.Poiicis in mutuocSfpeftu in colle comchani ce doct* 
caftris no ,pcul ab ard«ra(kuib , prfl^s c3miflls)vtnulcj fthse. 
erercit* du cib 9 placui tk*x>deG gnato totis copijsprar* 
liare dehgunt a quoq; principe fac aurati equites g locd 
pugnae c5ftituit.Sed aoeut c neTeio qua ratione Philippo 
nulla dimicadi pt5te facla,anglus j>caletos rOthomagert 
gisagrihareftG vredseclailiscaufaq in anchoriseratcOn 
redit. Vbt poftqidfe fruftra conari videt,retro calilium 
iter verrit.capto in abbatifuillx fuburbio Hugone caftfl Hugo de 
honenC,cum aliquot pontiuiaeis aequicibus auratis, Ca* cafollioe 
piedi a5t Hugonis haec occafio inciait,du ab Harefloan in Tubur* 
gli per poriuiacu reuemmtNicolaus lauan/us quipOnri bioabba* 
uiaei fenefchallus fuerat, & ab hugone oapt*dec? fuerat tifuillc ca 
nultbmfricorumuldatus^dlninS immemorvigm pttur. 
d tm armatis fecu aflumptis in fuburbano quod ad roue 
fiam port2 eft di delicuit, donec ex oppido pdeuntem 
quepiam captQ abduceretJLQuo die nugo caftillionen* 
(tsTollicitus explorare quis ordo eflet pcereuntiu anglo* 
rum^ccertcis duodecim tm mtlinVadporti roucriam 
inGdiartf ncfdus accedit,(imulis praefidiG eo loco pone* 
re.Egreflus porta cum ad macerias vbi hoftis kxianius 
cofidebat nihil metues peruenifTe^rep^re in eun? hoftis 
inuolat,incautu(j depraehcdit,8C duxit in angliam capri 
uum.A quocuin genus redeptionis preciu expetif,poft 
logam tadecufk>di5negociator cf dinJdri^hugonem Cofilnim 
da liberauit.Per hfcbelu incomoaa,quia ne fi(c’hecfni pani/j frv 
riumad belli vftimcarolo eraccorraftoparifqcenTilio» dicitur, 
communi omniu inftituto decretum eft rege ad t? dal* 
phink$ quotidiani impefam denark» duodecim ex (in* 
gulis librisvenditi Talis quotannis percipere. Ad belli au 
tem ncccffitaces dt ftipendia miliu tribuenda, vrbium in 

y n. 


Digitized by 


Google 



Liber.IX* Rex Carolus quintus; 

colas qui re familiare domefticaqs haberet/ frSeosquat> 
tuor agricolas vnu 6C dimidiu annui ccfus fingulospc- 
Veftigal dercCEfcpterea venali vino veftigal adiedu/vt de in 
vinolpo^ tegro vini dolio ( quod caudi vocat )du veniret folidos 
nfo ir tndecim emptor,dc eo vero quod mefurati quifq? vena 

kpmeret quartu regi denariu veditor pedere cogeret 
Cu vero ad parifios vmii importare£,fi fracu eflet , foli- 
dosduodedm.fi belnenfe,duplicatu ex lingulis cadis^d 
Dolus na cauc ^ s portitores pefum exigeret. Et licet ea eflet rc- 

uarri rc- R 1 ) f*f a cenuicas no delinebar tn nauarrus aliquid in caro 
i Ium doli pditarc.Cuc^ de recociliarione apud rege nun- 

*» cios frequeres haberet ab angli tfi fodecate no abftinebat 

parces cius apte fecutuffi caroli amicitia no adipifceref • 
Sed acceptis cande apud ebroicas obfidib*. Vernone vbi 
Carolus agebat, venk Jurate* in Caroli verba . Erat Iris 
Hugo au dieb , parifijr^i 9 pracpofitusHugoaubrionis ? qui ( ppu 
bnotus. gnaculircui baftildanome eftaddiui Antonrj porta ex 
truxit,fumptu ex ea pecunia fafto qui pariliora coitati 
Carolus dcnauerat.CMouere p id tps ex anglia 8C cali- 
fio cir fex armacorG milib* 8C (agirtariora mille quingen 
Robinus tis Robinus carolus,& Thomas gracon , ,atcf a fando au 
Carolus tornaro g arthefiu atc$ aterebares profedi, remosfyfara 
anglus. traipftojoia populites inuadur.Moxq:alba / fequanaq;/ 
atej yonaamnes trafmittctes,in agro Parifianoapud ab 
Ione caftraponut.Indc cu inter villi iudeafaua iuliia Iu 
lio effare didi efle plaericg coredut)ades orainaflent,nid 
la tn in illos a parifqs eruptio fada eft,cjq mille ducentos 
equites ad pfiaiu haberet. Quare no cOdatus poftea ho- 
(m,quibufdavirisince{»,ftlpas belfiamc£ incurCb’va 
• ftances,in andegauos ducunt . Quosbertridus qui eod£ 

tepore coneflamlis a carolo fuerat inftitutus , fexceris co 
ruprimu deinde trecetis poftremo quadringeni ocdfls 
fudit receptis lods quibufda q p andegauii anglus occu 
pauerat,capto infup thoma gracono.Et paucis poft die - 
bus varijs lods angli a fricisTupari fundita vt nemo co- 


Digitized by Google 



Rex Carolus quintus, Fo.clxiij. 

ru qui duce canolo califio cerelTi erit fuerit foperfics.Ec 
fiq venidib* a podficc cardinalibus de pace inter rege» 
adige ter adff eft, vani tn fuere conat 9 1« gxoru.Supemi- Supfticio 
rionisquoddagenusecKfctgearurlupinisfhoccm erae Turlupi- 
hfredds nomQquife de focietatepaupcru vocitari gau nor u t u» 
debac ortu,fine coepit .Cremans eoru veftibus 8C libris, 
in foro fuillo extra fandi honorati pordLloSna aut dabS 
cortaft cu ea alter, cu? nome hyftoriei n5 eradunt eiufd£ . ... 

fedae imprimis ^eflores coburunlHic aut que fine no- 
mine ponimus di an damnationis eius filiam in carcen 
morte obi)flec,dies quindedm in aggere calcis ne putre 
fceret eius cadancr alTcruacus eft,8£ die ad fupplidu pferi 
pto crematus.CPorro carolus oi ftudio sngk* gfequcs 
bertradu in piftauii no gua milita manuptrdfci iubec, 
Hericuspcerea caftellae rex carolo (uppetias feres eodem 
ege multisnauibus or caftclla rochelli delat 9 foluetes ex 
portu trigin raquinq; onerarias angloru naues capit . Et 
bertrandus ( birurigum duce au tore ) pi&auosin caroli 
fidcmrecepit,captaubu(bpaulopoftafrandsaapud fu 
bdam madcfufo,& vinculis coiedaMoxcp rochella/ an 
golifmi/8£ xitones di multis eius populi ardb , fediticw 
siem feccre.CPauci8 aut poft dicb? quia ioanes britonu Ioinis bri 
dux a carolo defeiuerat angk»fecut*,nec eide regionis p t0 nu du- 
ceresafldirirenf,guefcluinus in eu mouit. Cuius aduetu cis defe- 
no fuftinfa ioSnes inanglilfe feftinato,pripuit.Poft cui* < 3 * 0 . 
fugi brirones guefcluinii admiferut,pter arces tris : bre- 
ftum/auk>ru/& deruablBreftum tn pofteabcrrradus.la 
ualus aur& diiTbn’deruallGobfidionc dngiit.Breftefes 
duodecim obfidibusbeitridodarts^um vel deditionis 
Vel pugnae dic ad idu6 augufh cofo turifera neu tru fece- 
runt. Et ioanes de mote forti cum duce leucafrriae coado ■ 
cxerdtu,cali(iG appelles decurio arthcfioatcj viroman- 
dia per femos capanofqipdas fadetes,rr3fmiflb tandem 
ligeri burdegalS le reerperutyfuga caede & multis incom 
<nodisafr2ds pbdif^burgundoru dtpcittos 

Y «I* 


Digitized by Google 



UbcrJX» Rex Cardus quintus. 

adequitans multis frequeter intercepdmecabat.Ec ioaw* 
nes vienenlis eques ftrennu' > quinquaginta equices 8t &* 
gictarios anglos fudit.Ita vt ex triginta armatoru mili 
bus quos ex anglia eduxer5t,fex tra milia garonS traie-* 
cerinr.Ex burdegala receptis virib 9 , icones de mocefbrd 
Inanis Ie* cum angloriimanu aulorff pedt,vbi ei 9 vxor incolebat; 
garorum EoquoktebritonOepot&jpcercsad (evocat. Id poft$| 
cg ucnOQ» carolus cognouit,nouas copias guefduino qui reliquam 
britaniam tenebat mkrit.Interim c5ueni€ub’ apua bni 
gascu romanis legatis oratorib?fr3ris anglifqvtpax 
inter reges tande firmaref^iihil diffiniri potuit. Triflato 
deinde boloniS cSuentu poftq iteratis crebro legarionib* 
pdtificis oratores caroli aflcnlu n5nulla anglo regi plus 
aequo proponeret ,Angli q califrj edouarai note agebSc 
Edouard? rnderuntfedehisad fu3 reg? rcIaturoc,8C inde ad Kakn 
morif. das augufti Edouardifnxambrugis diraiflurosXed Edo* 

Confiitu uardi mors intcrim interceflir pridie folmni taris diui 
lio a caro Ioannis bapriftf,dum ageref annus (alutis trtcctcfimus 
Jo fda de feptuagefimus fcxtusfupra mille . CHis ita gefhs carol* 
filljs g ad futura ,pfpides,pubiica cSrione inparlameto fenatu hau* 
regnufuc bita,de liberis qui in regnri fuccefluri eflenthmSi legem 
ceffuri ef- tulit.Qufcqj primogenitum regis francorum filium re* 
fent» gni adminiftrarionera recipere debere cum quartumde 

QuR$ ex cimum ageret annum ne per longiore tutclS occaGo in* 
crcir^fran rideret maliuolis res nouas exarandi . Anno infcquend 
corueode qui fuit chriftianse gratiae milleflmus trccentefimus fe- 
tempore. ptuagefimuflqximi^carohisquinqjper franciamdiftS 
ttbus locis quincp exercitus alebat. Primus quem ande* 
gauus comes guefcluino comitante ducebat, per aqidta 
niam incedens codacum/bergeracum,fandam fidem ad 
dordonae ripam fitam,caftillionem fammutram, cande* 
retum,macharium cum arceri languonem parrimex* 
pugnarione,partim voluntaria deditione recepit > fupe* 
rato rhoraa felthone , qui non procul a Riola fexcen* 
cos equites habens cum ioanne de budlo praeituro 


Digitized by Google 



. Rex CaroPqurntufc Fadnj^ 

c5miferat .Dede cibus pafTun fe aquitanifjpccribuedj qui 
durafiae familiae erant ad angloe perfugerunt. Quare du 
kco ptermiflo qcP oblidere lftituerat andegauus, dux ad 
durafiumfccoucrtcns oppidanos primoin fide accepit., Duratea 
Arce vero qu$ ibi municuTima erat drcuuallSs, poft pri njtur. 
m2 dC vigefimam circthudlationis diem deditione aca- 
ficllanisnfta^rce potitus cft.Dande quia hy es aderat in 
bybema militem mifit. At cltfiionus qui apud aulorum 
cofidionein habebat, pacifccubus cum eo anglis vt libe 
vi abirent locum obrinuit.Omnis ad hunc moau briran 
nia p ra e t er b atfte fe» tardi fafta eft. Quivero regiae chiTi 
prfera nt in angbti d elati , L ar iS no paru2 duitate ceperat 
atej incenderun t. Philippus praeterea burgudi? dux calt 
fium ;pfe«5hj8 nonullas per vidnum califio agrum arces 
atey anderifubiugauie, vbi validifCmis balmarioru £fi- 
dqsimpofitisin bybemafe cotulit, CPer eos dies rotnio 
ru imperator Cardus vifendi reg» defiderio iter per ha * m E ator 
noniamcameracunx^fadensinfrancii venit. De cuius £ a 5° l _ 1 j 
aduentu Carolus literis acceptis ad fingula qua tranfitu- rracia aa 
rus imperator erat loca praemiflis qui illum honorificen car0iu v< 
uffime venerarentur,tandem biturigum & burgundo- ruu 
tum duces SenonC archipraefulcm.& haricur tu dnm ob 
triamftluanc&um profidfd iubet.Quicum advicG lupa 
ram inde perducenres,cum articulari morbo imperator 
labonret,currGfi£lc&c2auro gemmifqi artificiofiflime 
elaborata ad Iperatore propere carolus mittitXcAica po 
ftera die impofic? poira dionyfiani cenobrj facro&Aa re- 
ligionis monumeta,reL quialq? multa veneratione periu 
ftrafleti cubiculu reuerfus,du g feneftrain atriu diuerfo 
rrj aTpicitdxirrellus riuerius & nicolaus detecus ex dome 
meis regis aulicis f quos duos igenuos atqjaiofosifigni- p 5 paloc 
bus fracoru apgatiilime ornatos Iperarori, totidcq; filio cu ^- ^ 
eius romanoru regi carolinoTepfentat.Q^mun 9 igator ^ronst 
UberaUflime l$tiffimeq; exdpics,ego inquit I altero iUotp 
Cedens Parilium ingrediar. Egredkntt fan&o dionyCio 

y iiij. 


Digitized by Google 



LiJxr.IX. Rex Carolus quinti», 

imgatore,PariGe{is pfes,mercatoru ppofit 9 6£pCeA* vi* 

t ilu comitate multa ciiiu PariGen.frequetia copoGtoor 
ine in (quis occurreres imperatore colalutIt.Rex vero 
poftg ex viculo capella rperatore digredi accepit , miro 
apparatu 8C popa ducu quoc$ St cotnitu ,pceru tnfup at* 
c£ epoi£ ornatu St nuero/vrbe (PgreflTus^quibufq; diitin 
tfhsofficijs atqi veftibus ,p fua dignitate 8C coditioe cun 
cibus du paulo fupra moledinu quod eft fec 9 dionyfiani 
Vi5 pueruffen^venictib 9 in alter alter? cofpeftu princi* 
pib^reuelato capite datifo dextris fefeamidflimc vene* 
rirur , mox ad romanoru rege Carolus accedis ipertita 
illi falutejperatorl dextrorfum,rege vero filiC finftror* 
fum hns, ipfe mediusiceilxt donec ad palatiu ve tu e, vb» 
erade fpadofumcp coenaculQ aedpiedo impatori, tapeti 
bufep 8C menfis omatiflimu Carol°efle Iperauerat.PoficJ 
aliquot diebus feriatu eft, & mutuis fe colloquiis muneri 
bufq: principes coluiflet, ftrmatacg in cos iureiurSdo and 
citia eft difcedctc imperatore carolus ad rnoufum viqt g 
ducere fua imp€fa iubet.T raditQ a gallisfcriptoribusco* 
perio/rmperatore qtabufda caftellis terrae ddphinat?do* 
Ardaten nafle dclphino,euc$ jn Arclatetlregno imgij vicariu t'n> 
fis ara, ftituiffe. Arelatc.em regni burgitdoru primarii duitati 

8C caput fuifle/iraperiocjt paruifie certu eft .Qui vt ger* 
uafiusfcribitari lati prifd appellabit. Ni in eo loco 
peduitatem qui rocheta dicebatur du( colnnae extrudae 
erant,& fug eas ara impoGta. Vbi quotints ad Kaknda» 
mayas frequens vndk$ populus humanas hoftias jp fua 
fofpitate maftare ccmfucuerat Jtaqi rris iuuenes publica 
pecunia emptos anno toto faginabit,quos cSftituto die 
ad ipla ari immolabit / vi&imaru fanguine drcuftantS 
populit afpergeres. Que ritu diu 9 trophim 9 ex.btxtj. xjft 
difcipulis illo ex iudja miflus fuftuht docens non cruore 
Dolus a mortalifl hofm fed xpi fangule illos debere afggi. CDi* 
nauarro greifo fperatore,quorudi ,pceru Iris Cardus cognofdt, 
rege» nauarrum regem inioanne caroli patrem atc$poftca in 


Digitized by Google 



Rex Carolus quintus. Fo.cbcv, 

tum multa occultis dolis cogitafle SC perpetraOc .Cu- 
jus ^pdictois maxime cofcius eilet iaque t’ ruusnauarri cu 
bicularius,qui per cos dies milTus in fricii iter facere c5- 
fricuerat. Hic vbi in francia veni c: dephen fus in vincula 
coieAus eft,penes que repertus eft codicillus dolis inferi- 
pris aduerfus carolu conceptis. Et cu p id tepus Carohis 
nauarri filius ftnmtatc a rege aCcepta SduaneAum/ vbi 
rex francus agebat accefliflcr,c6tenderetqi mulris preci* 
busfaquetu liberare,patefaftis illi q ipfe comiferat flagi- 
trjs, no mo inquit tl perditu holem abfoluere no poHu- 
tnus,fed inftituimus pofleffioes a patre tuo qu? in regno 
meofunt recipere, & illisprxfidiuex meis collocare, qui 
mihi fide integra obTequ2tur. V en erit cum nauarri filio 
balduinus beloferradus in cui 9 poteftate coplures nauar- 
ri arces atqs oppida perfeuerabar, qui taraetfi iureiurldo 
fuiflec addi Aus eas regi dedere, farius tn vifum eft fltif fi- 
ne cuftodibus no dimirrere,donec re perfeAa fui flet iura 
tn€to liberatus. Cln normlnil a rege ob id miflus Phi- 
fappus burgundi? dux, cu arces fruftra repetit,obftinat» 
ad rebellioni qui eas tenebit militibus, vi ateg armis Phl 
lippus a bertrldo adiut? recuperat , capto apud bretolnf 
Petro nauarro cu maria eius lorore , quos afferuatos rex 
honeftiflinae haberi,& coplura ex locis receptis dirui iuf- 
fit.C Dum haec a Philippo in normSnia gemtur/petrus 
de tertro nauarri fcribacaroli iuflu in bcmad arci deprf 
hlditur/cofdus maloru quae nauarrus in carolu coiuraf- 
fet.Sumpto igitur de eo/decg iaqueto duro fupplicio,eo 
ru fingula caaaiiera quadrifaria exfeAa/ante quatuor pa 
rrfq primarias porcas furas appenfafunt.CMonf per id 
t£pusGregoriusvndedmus,qui apoftoliclfede romani Gregorr 
reduxerat auinione relkfta.Cui dii pres cardinalesfuccef- «.iriorif, 
fore deligere cSftituGt, romani ne gallus aliquis iterii fu- 
meref tumultuantes,bar tholomcu de aquila(aduerfantc 
magna cardinaliu parte)pocifice declarat . Quaobre di- 
lapii roma cardinales fundu petunt, vbi demente fepti- 


Digitized by Google 



UbcrJXi Rex CaroSusqufatut* 

mu pontificatui pratfidur. Qui re cu patres Cardo nui 
fsn&cifjsdemoftraflcnc Carolus demens partes ficcutus 
cft amicis fibi principibus feribens/ ve ide facere dignare 
cur.Sed rex bohem 9 atq; flidrefo noflarimacquicuerut, 
barthoIomfofauetcs.Et cardo romanor&irapatorede* 
fundo, fili 9 eius roroanoru rex vt in demortui pris locti 
foSnesde veniret barcholomfo adhprebae a ouo imperrj oyadema 
■nocefor~ fperabat.CPer eofde fere dies Ioines de monte* 

f j ducant fo r o que anglosfecurfr fuifle memoraui, 8C eis D fuperio 
br itan nic wbdlaauxmuaducrfusfirmcgr^mliflc^iciM^par 
ornatur. iameci iuditiu tertio vocatus cu no vcn(ret,ducali digni 
“ * cate priuat^eft^bona eius publicata. Accitis ide aliquot 

cxbritoniinobiUtatejxenbusJccrquosprimorcscric 
Ioannes rohanusjoannes lauallus, & cliflonus qui arcet 
oppidacg regionis tencbfr.Carolus cos docet quf de Ioi 
nc montiffbrtc fi ob cius perfidii decreta faiilent, vdlic 
loca quib 9 pfedi erit tolledi belli caufa poteftari o^gmit 
cere.Caroloitafuadeti ^pceresfe obtemperaturociuranb 
At poftej dimifli a rege in britinia rediere,rohan* impri 
raisloannem motiftbrtefem ex anglia reuocarefeftinac 
prjfidia locis francif finitimis infticucs. Ea re cognita an 
degau* dux imperante carolo fratre coprjs contr a dis eo 
cotendit. Venientes rohanus vanis lationibus differt» 
cocordia tldfper fimulis vt re ipa pentea coperrii cft,do 
nec Ioannes mon nffbrtcfis ex angUa aductare t.Quo t&* 
de cu manu anglorfi ad britones appulio tamerfi multis 
coitiSibus pace querere videretur,nihil tame effedu cft.- 
plldrefcs CDSapud britones andegauus dux fruftra tep*terit^fli 
a fuo co» drenfes fuo more iteru a comite difceftionem rariunt,oc 
mite defi' cifoq; gandaui pratfide,quem illis comes pracfecerat,tri« 
Qunt. partitis coprjs aldenardu , ypras, atej alofrum eodem (i* 

mul tempore inuadunt.C At philippus burgundi? dux 
comitis gener,tornactim ,pfe<fhis alaen ardum nudos ad 
flapdrenfes mittit petens vt ad colloquium die inftituro 
venire ad fc non abnuant. V eruentibus inter tomacum 


Digitized by Google 


RexCarofaaqu&itut* Fo.dbcvfc 

alderurduqj burgudus coicat . Tandt cognito quid illis 
doler et, Philippus conditiones recondltadon» ^ppofint. 

Quibus feripto commendatis & lurameto remo rari », eo 
«nes difccffionis sutoribus venfi dacJMiit pr$terea apud 
cnotcmpeflulanu cfdcs/ a duibus tmculiter ocdfis 0 A 0 
gua viris ingenuif atep nobilibus. Inter quos fuere Gud Caedes a* 
krraus pontcllus $qucs an dcgauoru duris canediarius, pud mon 
GuidodeffcruSj&arnokiusdufdemlodprftor.Caedis tepefTula, 
caufa b$c fuiflememoraf. Erat in jxunria narbonefi (cui num. 
linguae ochitanae nfic nomen eft) Ludoukus andegauus 
Caroli frater poGtus a rege gubernator . Cunis nomine 
tum ob bella quod in ea regione gerebatur penium raa 
gjftratus exigeret, fediuoeiWbfanguinarijciuescostni 
cidarunc,dcie<$is in altos puteos caaaueribus ocdferum 
Tam dccdtabik flagiriu noprj terierunt impugne.Nam 
armatis inftruAus aux ad montcmpefliibnum di adue 
niflTet,omnis populus fletu/moerore,lachrymif<ftconfc* 

Aus, vrbe egreflus 8C lod cmulcs funes ex cannabe collo 
tanq morci obnoxr) geftantes , per vias .pftraridudob* 
uiam pcrgunc^nifenbili clamore ignofri fibi flagitante» 
AQiftcbant dud cardinales arucmiae cum potificis Cie* 
mentis oratoribus^ui eo placandi duris caufa conucne* 
ranc.Poftridie aduentus duris in vrbem ipfeintabubtfl 
quod ei in foro editum erat, compluribus praecipua di* CfdisVin 
gn itate viris comitanisconfcendit.Ex quo ab omni piae difla» 
becofpofhiscugrauemadmoduin duesfcncenriituliC* 
fet,fuhlato rurfus clamore populus vcniS frequeter repe 
tebat,quoru flebilibus votis cardinalis oratorefq; potin* 
cis accederes animu tande duris inflexerunt, fente darie* 
ueritacem rigorcmc| moderantes, habuit igitur loeu mi 
(erado.Nam cufexcenri neris iudiriu excepifient/oli cf* 
dis auAores 8C qui opera fceleri nauaflent , regis arbitrio 
reficniati funt.Cuc£ omniC incolaru bona fifco deputata 
forent, dimidiu renudum eft,armis oibus qu$ apud illos 
cxqbant dcditis^xQua infupq ad plenum inopda quam 


Digitized by Google 



Ldxr.IX. Rex Carolus quintus. 


dux ob huiufmodi cjde fuflinuiflet. CErlteriS tff g Wn> 

E il ocdanl ex rdtquijs fuperionl bdloru aliquot popu 
ores qui regione quotidianis pdqs vexabit. Aduerfu 
hos incolae a carolo auxi!iupetunt,duplicatu veAigal ad 
belli onera pollicentes, Miilus cum coprp guefcluinus di 
ad noufl caftrunon loge a bdcaro quod abhofte teneba 
tur/obfidione deftinetur, morbo occupatus oAauo poft 
die defunAus eft.Nfliilomin 9 tn qui in pfidio erit canel* 
lum fpote dedidere. Non quieuit per hos dies Richardus 
Edouardt fdPnouellu* angliae rex, fcd traicAo ex anglia 
califiu exercitu. Thomas bdouardi filius 0 A 0 circiter ho 
minum milibus ftiparus/arthefium/viromandos/ fuef- 
fiones/cathalaunos/t recenfes /fenones/ vaftin iunx.blefil, 
perq bonlualle incurfantes, abduAis aliquot claris equi 
tibus,adbri tones contenderunt quosloannes mondfor 
ccnfi&,alacriter excepit . Fuit a flandrenfxbus in Tuum co- 
mitem belli motus,quem no magno negocio comes re- 
prjflit, captis ypris luppbcioqs affeAis qui rebellione ex 
durant. CSed interim caroli mors multorum incomo- 
dorucaufam Francis iroportauit. Nam pace 8t bdlo cu 
reipublicae fuiflet accomodatiflimus infequis repus berti 
uolentil vnanimitate charitatcmq; difeordip 8£ grauiffi 
mis inimicitias com mutauit.Eni ucro prouidus rexvbi fe 
mala valkudine efle fenfityliberos quos iuniore aetate du 
os Carolu & Ludouicum relinquebat Philippi burgun- 
diae ducis fratisfui iuniorts/& Ludouid borbonienfis tu 


telf commuit. Regni vero gubernacula ludouiefi fratri 
femore andegauorfi duce moderari conftituit, donec ca- 
rolus cui ex primogenitum regni! debebatur anrrff quar 
rfiderimu ageret. At fapicte rege apud bcautl defunAo 
(Capientis em appellationem emeruit)al?ud atqj aliud de 
cretu eft.Mprtuus aut apud vincinas ad diuti Ithonifi d 
Scolaftico pcftri delatus efi.ibi aliquot dies afieruatus, dum fratres 
ni e ‘ us tres aduenifient. Pum ex aede diui Anthonij funus 

tus, effertur , fcolaftid ftudij Parificnfis qui pedandi caufc 


Digitized by Google 




Rex Carolus farti»; Fo.chcvj^ 

frequentes aderant : a feruien tibushugon/s aubriori Pa- 
rifiad ptorisrquia forte .pcedete popi ipediret ,ppulG: in 
pcor£ att$ I fenrietes arrnultuati funt.Quoi^ aliquot,qui 
deprarhendi potuerunt i vinculis habiti funr.Sed paulo 
poft regis filrp reffituu.Caroli cor rothomagirreliquum 
corp 9 apud fAmdionyGum. Anno dnice pietaris.Mille 
fimo.ccc.bocx.fepclitur. 

bE fucceflore tletfi mime dubitaret : quia tn 
maiori natuCarolocj fext 9 appellat 9 e, $tas 
nodS idoea erat,& regno redoresrtutorcfcj 
liberis paf TfH tuiiTet,oeq; de ipa iftitunoe m 
_____ IterprTdpesbn couciret, acdti ex toto re- 

gno ,pcerespanf(j coierunt de (acrido nouello rege con fJoQfep 
«liu d»pturi:Diceb3t em prindpcs cofultore Peno dor- ^ ^ 

gemotornect facrari an annu quarrudedmu regem opor Carolo fa 
tere nec#.coducere rcipublicae vt tSdlae aetatis adoleicens CKE j^£ 
rerii cur5 fufdperetJca Carolu patre arbitratu die 8C le- 
ge firmafle.Fuere cotra plerk$ ftate 8C dodrina fpedatif 
fimi homines voluetes animo cu primi retortu fu turaru 
^ calamitati.fi multis reftorib 9 regnu ageref rbreui 8C cito 
*" finituro fufcepcse admiftration is tgerqucq; fibt pori 9 cj re 
b 9 coib 9 cofulere opes cumulare:amplificare princfpat 9 , 
aemulari inuice,& indefacftiones gign. Raro quidc eue 
nirevt multi fine contentione rcquapia fimul admim- 
ftret.Quodfi vnius regis noie arqiiperio refpublica gu 
bemefjfacile efle vt ad vnu oes cocordib 9 animis refpid 
ant.Ea propter opere pciu fore,Carolii natu priorem (a 
cratum iri & oia fuisaufpicqs atc£ nomie geri.Neq:obfta 
re patris legem rquam fi ad gnfde iclinare coieAafletlipe 
tolleda iprimis cefuiflet. Legibus dum populo conueni- 
unt vtendumldum offiduntabftinendum.Haecfentcn- 
tia cum multorum:tum loannjs de marefrjs fuit I quam 
facile venit ludouicus andegau 9 .Reliqui vero fratres (ad 
nitentcpetro dorgemote)lcgem a patre lat5 magnope- 
re tucbantur.Ncc paru abfuit quin ad diflcntionem bd 


Digitized by Google 


Lflbcr.bc. Re* Carolusfcxtt» 

lum($ irritati ,ppe animi (pofbrJcNs ex eo tjfe quifc^ ft 
bi armatos parabat,® horas anglus nunc adaquitanfi; 
nunc ad britones:indcin normSnil arthcfiumq; SC per 
omnes maris oras copias fuas dimittebar. Dum inter r3 
repugnantes fententias nihil decerni poflen contio diilb 
luta cft.fed intercedentibus nonnullis opdmis &fapien- 
ribus viris arbitri deprindpum voluntate deledi funr, 
qui examinato diligenter negodo tantam rem compo* 
neren t. A rbitris conuenientibusdiftu eft Carolum facrS 



irbellii non nifi fuisaufpiojs parSdu. . 

Carolii SC eius fratre Ludouicum curae jxadeda; bur 
gundori? 8C borbonrj ducucrededos,qui eos vt regios II 
beros decetreducarent ad tep* vfq; pubertatis & docerer 
Omni regiufifcuin aerario regio dcponendu.fuppcllcifti 
lem vero oem 8c quicquid Carolus mortis fuae tempore 
auri argeticfi poflidebacaflignata regi iufta portione,!!** 
douico andegauo comittendam qui interim du rex ado 
lefceretregetis tm nonue vteref 8C reb 9 comunib 9 gere* 
m,-. r dis vocat 9 adeflet. His ita ab arbitris definiris principes 

rililtCSU^ A/ 1^. — .1^.» ..1 ITA. 


nc 


: ftipen 


afTenferunt SC lex ipa in vulgus ,pmulgata. CQuictis co 


dik ofa P 0 ® 1 *®!’ reg™ primoribus cum ftipedia militibus nulla 
J*. < folueren tur,non fecus ac hoftis praedis ftuprifque popula 
* 5 °* XUant milites vexabac.Quaobre rura vicofque agricola? aefe» 
rentesrin oppida arcefque fortuas fuas conrrahebSt.Nec 
aduerfus militum crudelitatem valuit regetis auAoritas 
qq vocatos ad fe praefaftos militum faepenumero minis 
De con terrcre tentaiTtt.Hic plerifque locis tumultuatus popuP 
-i- eft,& feditioes exortae. Parifianostn benignitate atque . 
- modeftia fua reges fedauit.No erat his dieb 9 ad militiam 
te nrio 00 (mortuo bertr5do)conefiabilis.Hucmagiftratuminfti-* 
ao * tuendi? a fe reges di<S:itabat,conrra fentientibus burgun 

diae borbonijque duobus, eum quidem regentem mv. 
mine tenus riTe,fed ad regem omnia referri oportere* 


Digitized by Google 



Rtat Carolus Coctum Facfacvfijj 

Erat tunc mtMuni Carohisyvbi armamctum patris erae 
8i magna fuppelledilis pars. Eninmiero adolcfcentulus 
rex armisdcWtftabarinr fpeciofis/& de re ipta patri aliqui 
do fperimcprabuerat.Nam proferente illi patre coixv 
nam & caflide rogatus vtrii malle t,Caflidem optau it* 

Cui non diflimile mox (afhim fuis auliriscxhibuitJta* 


que propofitis coram prcdoGHuna patris fuppelk&U, 
atque diuerfoip armo ru generibuorma (ibi pluris qu2 
diuicias ede refpodit.CFuanrom vt ipfe auguror incora 


teporibus. Dedit fl£ aliud magni animi (ignum. Erat car 

dinalis quidam romanus Ambianenfts appellatus qui 
autor fuerat augendi ccnfus di tnbuti.Ec(euere ahquan^ 
do Carolum dum adhuc viueret pater,traftauen t .Qui 
rem tunc recordatus Carolus ad Sauofium qui prope 
aftabar.Ecceiam inquit Sauofi de hoc facerdote liberi eri 
mus.Quo verbo rerritus ambianenfts confeftim g dua 
cum Auinionem fe recepit,exportato ingenti thdauro 
quem (ibi ex publico concraxerat.Illud fiquidem nonutj 
compertum eft inter fr ancos plus damni in rem publici 
(nuent dum facerdods confilio res agif,qua cu prudes ali 
quis ex feculi nobilitate rebus gerendis praefictf.Ille em 
nefeio quainfariabili ambitione omnia fibi vendicatjdic 
populi mifer tus 8C communitatis detrimentum fuum ef 
K ratus,rei pubi icae bene vtpoceft confulit.Hle faftum 8C 
pompam ex dignitate meriens,eo au darius diuitias con 
gerit, quo minus vltionem timet ecclefiaftica libertate 
proteftus.Hic autem opes fuas cum refpublica conium* 
Aas ede non ignarus, ex publico incommodo priuatum 
quoque auguraf,nam qui res fuas ex reipublice ftatu con 
uderatdllas fine hac nequaqui ftrare pofle intelligir. 
CSed ad conneftabile redeo. Erant omnino duo apud re 
gem (trennui 8C magni ad bdlu nominis proceres. San* 
carus coma ; di Cfidonus briconicae nobilitatis clarus 


Digitized by Google 


Libente 


Rex Carotis factus; 



Oliueri* 

didonus 

conefta- 

bilis» 


Thefaui^ 
regtu Lu 
doukr 9 an 
degauus 
accepit. 
Cotcrioi 
ter prici- 
pes de or 
die feflio 
nis. 


Liuor, 


farvc neraopoftillu memoria digtui quicg cxhibitur* 
efle faale viderefjgif adOliueriu diiTonum digni tas( re 
ge tribuete)delata eft.Cui mox negorium fuit : contrai 
«ftis copijs regem in remos,quo facrae vntfHonis cam ,p- 
fedur 9 erat pcedere.Huc rex multoi? ducu ,pccruc£ f re- 
quctia (tipatus„pcen 9 fecutus eft.CPraeerat regio aerario 
(auofius rarae jpbiratis homo.Huc abeutc mdduno rege 
andegau 9 reges copraeheniiim r eu clare regifi thefaurum 
mortem cominat 9 cogit. Erant! jrarioauri (olidi lamiae 
& aliata preriofarum rojt ingens copia:q pariter acftima 
ea cedes oAogefies centena milia aureoip numu efficie- 
bar,qu;( fupputatione f rancorum more fada) decem SC 
odo milliones coftituut.Thefauro recepto L udouic 9 an 
degauus remos petit. rege confccrato di ad couiur) lociJ 
vetu eft(id em in aedibus archiepi apparatG erat)principi 
bus incidit de feflionis ordiae ataplatione controuerfta* 
Ni andegauus aetate grandior Philippo anteire conten- 
debat.Phi lippus pare & parifr decanu fe eflerattt jppter 
ea primi (ibi poit rege deberi fed€ argumetabaC Ea lit€ 
confultarionc ficetft habita rex diremit 8C philippo recu 
bitu primurquatenus ad pfens negociu attinebat: decer- 
ni t.Qua re orFenfus. Anaegauus regi ^pximQ nihilomi- 
nus locti vTurpanAt Philippus nihil riidatusanedius in 
ter regem andegauumq? infilitrrecubuitcp. Quo vel fa- 
fto vel audad temeritate audaris cognome adept 9 e.Re 
uerfo ex remis pariQum Carolorf&I Pauli comesi pftdif 
fufpitionem incidit o> rege Tcofulto Richardi angliae re- 
gis filia fibi vxore defponfaflet.Sed practenfis excufatio 
nibus vtcfFcf purgato,rex venii comiti dedit.Qui mox 
in bureii riuariu liuorem exercens eum detulit adanglos 
literas dedifle vt eos in frandam aedret. Quamobrem 
a curia bureus abftinens. Cliflono rem paceiFecit. Qui 
tura amicus edet regem conuenicns burcum c| maxime 


Digitized by Google 



• Rex CircJusfextim Fo.cbrix; 

poteftcxeulat,& qu3qu5 multi aul/co*£ aduerfaref,gra- 
til tn amicoipetrauTtjnterim milircs g agros populum 
grauare non aefineb5t,& duces fratres Ludouic 9 phdip Miksgraf 
puftp (imulatc agebant cl5 alioqui furctes:& alrer alteri farur. & 
detrahetes JtaqpLudouico dolebat»regentis tam nomi' Si multas 
nefine vllo dignitatis comodo potirr.Cotra aute Philip uerfres. 
p’ querebatur illu regia (uppelleaile thefaurumque vfur 
pafle,& nulla Ide regi portione ipartiflcHinc timor oi- 
D* erat ne principii ira belli Hamas excitaret. Ibant pro» 

E ea inter vtruq; fuafores ad beniuolenciS & charitat€ 
i:& qui inter Jpcercs pacad animi erant in amicitia 
res continere midiofe conabSturtde qua re oratione 
ad principes habuit Ioanncs marefi*do&rina & facudia 
fpeftat^.CTandemfopmsodflsi mutui fratres charita- 
te rediere.Cofiliaris principib’:humilis quaedam ex pari Io2nes 
fumis plebecula nouis furijs a&aeft,querens fe veftigaliu martfius, 
magnitudine premi.Itacp ppofitum mercatorii aggredi 
ens ad corione venire homine cogit, vbi vn 9 e plebe au 
dedor vice muldtudinispetit/penfionesfl£ vectigali tol 
li.Qiiod quandoquide oh poftulaflfenr nec fuiiTent exau 
did ia adefle tps fatis illis faifhim ede oporteat. Cocitatae 
multitudini plcrk$ fobrie obfiltcrc cupientes, rati fi res i 
craftinu deferretur copefri furore pollen pofterS die ne- 
gociu remittebant.Quod itdligcs quidS veteri! calceo 
rufucor,temcre exurges popa Tquit aulicorum & faftus 
! humeros populi rcridut:& que ab illis perluxi! xifun- 
diicur,d5na nra 8C calamitates funr.Hanc vilis opificis te 
meritate arguere aufus dt loanes dormiri* regi 4 cancella 
rius,obrinuitcf in alteri diem poftulata trantterrf . CNo 
reftrinxit mora furorem.Enimuero rcdrjt poftridie con- 
citatior plebs 8C petira ex regis proximorumq? ei 4 fenre- 
tia reporcauit.Et vt fedador domum plebs repeteret:ad 
illam adhuc frementem condonari Toannem marefium 
Carolus Tperatatqscaufas memorare quaobrcccnfus 8t 
vc&galia reipubhej moderatoribus pendanrur.Opor- 

54 


Digitized by Google 



Liber .IX. Rex CaroWottufc 

tere eos quipfunt multa onera (ubtre.Bdla plurima a Ca 
rolo patre gcfta,& item a filio «reda efle qusr fine popu 
lari ope bene .pcedere non pomint.Regios ^uet 9 SC fifcfl 
anglofp tiquitare lminutos efle.Rege publtcj libertatis & 
populi nirorerpopulu coadiutore eite debere, aequo ani-» 
mo ferre fi quid nonnuq durius per necetiTitarem tpefcf, 
Nihilomin* tame gratum nunc regi efle vrt?figaliatolli* 
Abeant ipfi dorou,quieC.3t tumultuari.C Ad nane Ioan 
nis orationem cura ledata turba efle Iperarefjublato da* 
tuore. V olumus inquiunt iudfos vroe expclli.Quib* re 
I fpondete Io3ne de re ipTa ad regi relaturum fe jpeurrena 

cofefti quique olebei^publicanoRr pks aggredit atque 
effra&is pixidib 9 vbi repofita de vc&igakb* pccuia erae 
nummos in vias difpergir.libellofq: rationum carpit 8C 
lamar.minifms inrerfe&is.Iudforum domos aliquot 8C 
Angknp bona diripit.Quae rletfi reddi reftiruic$ rex lufllflrr neqij 
Icu rfioc ». tamen obtemperatum cft. CHarc cum parifn geruntur 
angli cognito f rancorum ex aquitania difceflu turonoe 
an3cgauos cocnomanofq; iniedhs pafflm igmb 9 icurfant 
moxq: ad britoncs(non impediente duce amico)fc reci-* 
piunt.Idooftcjad rege perlatum eft,carnotenfium epi- 
fcopum 8C amoldum corbiuparlamenteu praefide addu 
cc iter facere iuherreum fyngraphis praeteritorum foede 
rum qux cu regib” francis & brironu duce oE ida e lient 
(Hfc audicte ducc)cii oratores reritaflfent: dux (inuit 9 ne 
an volens icertum cft)fcederatpfa innouauit:& obferua 
' re fe iureiurando adegit. Quiobre irritati angb niuctS 
Vrbc rircunuallareperguncCiuitati tum pftdus eratial 
maricus cliUbnus qui fumma vi dC diligeria aduerfus ho 
fte reftituit. At no (aris riuiu gfeueramif crcdcsad regem 
fubfidiu petere mirric.Nec cudatur rex 'atmarico fuppe 
tiari.NS magnis irierib 9 copie t hoitiu cofpedu ritius ve 
nere quam anglus fubolere aduerum potuerit. Quarum 
prinrii ipetucu fgre fuftinere anglosreoru prffedus anf 
oi a du atiQia em fignifcr fignoamiflb oppetierat mor* 


Digitized by Google 



fiex Carolus fex tra. 


ftxcta v 


uor muafir,fuperam*em numero fr5cc*s,quare no dubiS 
«ftfi alo n3 defeceritis, virtute qut>c$ fuperiom forcHi* 
du&orisverbis animat* angtVncrraibili pertinacia refif 
tit, tanta fagirtaru multitudine agens vt aether ipfe (agit 
tis nofecus ac nubib* tegi videref. Itat) diu fuit pugna 
anceps vrrifcj! accerrime pugnat ib*. TandC multis lau- 
cijs,mulrifcpocrifisS£ capris, rr5co angi* ceffit.br dtum<$ 
fuga petens pradio impofitO St vulneratis cj fe illic cura* 
ret relidis in angltl traierit.(LInterhaec animaduertens 
principes serari tenuitate St regios fenfus ede exiguos vo 
caris aa (e duitr parifienfiu priraorib%de vaftigoli exige- 
do cofultJc.Cum vero placuidct ex quae) vcnictiu rerfi 
libra foliduvnu exigi. tdqjpariflj rotnomagi pariter & 
ambianis ^pmulgari rex impendet, plebs vnfuerfa vc- 
. <5tigal pidere gnegau/t.CAcddir per hos dks res comi 
tu oigna.Siluaneoft Carolus venadi ci fe corulerat .Ca- 
num latratib* exercitat* in fug5 ccru**ne2 torqui coito 

K ere vifus eft,qui venabulis aut ferro appeti rex ,phi- 
is in cades flCrhetiacopcllit.Erat in torque Iris larinis 
infcriptu.Hoc meesefar donauit. Inrerpraeriitib* nonnul 
lis id de iulio esefare incelligedum.Sed t2 loga cernis aetas 
tributa non eft, vt a iulio in hoc tps durare ceru*potuif 
fet. Ad alium ergo imperatori referaf oportet.quando- 
quide a primo illo Caelare quSuis imperatori caefarcm 
appellari vfus ate) auAoritas obrinuit.CEx eo tempore 
Carolus ccruu allatu aurei coroni collo geftante p infi- 
gni habui t,& regi] iniignib* quae lilps aurei'6 tribus con- 
liancdii nc atc$ hinc duo cerui apponi cofueuerut.CPcr 
cos dies di de romano pontifice cotrouerfia agitaref, ac- 
cedere ad regi Bohemiae caftellax) oratores vrbani par- 
tes aduerfus Clementem (eprimum quem rex fcqucba- 
tur dcfenfuri.QuibuSjper Andegauorum duci rcfpon* 
fum eft, rege no i ca aflreAum clementi t ite £[ui veritatem 
_fcqui velit. CDacurum operam vt ccdefiae pax < (data 

* * 


Perrinait 

pugna» 


CoClium 

de vedi- 

galib*cxi 

gendis. 

Ceru*in- 

uentus. 


Ambitio 

cardina- 

lium. 


Digitized by Google 


Libcr.rX; Rdr Carolus fattttt i 

difcordiu porifidl cotenriOne)reddaf. RefpOnfb a cftepw 
oratores aDiere,Haec rcuera de romanopocificatu alter* 
ratio multis incomodis tum alias nationes tu gete galli 
cam vexauit.Nam cardinales triginta ClemStis caufam 
fecuti,exploratores per fridl cofotuerat qui ecclefiarum 
. opuleriores prouetus inquirere t,quas rororibus vacuas 
Auar^po mox (ibi a Clem&e obtinebit. Tulit quocj Clemens de 
tifcx. vacarurisecdefrjslege qui expeAatiua grarii appdlauic 

qua adipifcedas morte poflUIoru ecelc(ias,fas iufc$ expe 
aan t i p poti fice d dignato erar.CSolis ex hac lege cardi 
nalibus o C potSriorib 9 vir» ecclefif cotingeblt.ExigebS 
tur pterea a clero decimae SC de maioriV ecclefrjs du par- 
itore orbatae erit primi anni xiuet 9 legebarf.Td annatam 
vocat aul camerae apficae deteri romani cotedut . Net$ 
id fine duris andegaui cofria Geri rumor erar, exariion» 
fiquidS parte capietis.Easobresrii fcolafiiri no pauci fco 
_ lam relinquerit (hidr) Parificiis redtor corione aauocata, 
Ioanes t;o fx c5filio dorioru lolne ronceum Picardu deputat qui 
ccus mic* j c hmoi difpcdqsad rege: Andegauucp duce orationem 
tit ad rt' habeat.CHabita oratione tita irapritus andegauus eft, 
ge contra vt fatellitib 9 noriu ad cubiculii Ioannisrocei miflisho* 
cxariiocs m { n e efFrariis forib 9 abduriu in vincula conqd madaue 
pdtificis. rij.Nec alirer,rcpctcte cO reriore exept 9 eft,cj vt clemen 
ti audituri! fe poUiccref .Nifus quocp dux eft reriore de* 
'prehedere,fed re p amicos cognita,rerior aufugit. Dep* 
•hendedi redtoris cam afFerebat dux q> ab vrbano exce* 
ptas litteras regi noexhibuiflet. AccdTit & nouus ab io* 
Iolnes.bi anne biturigu duce cotetionis turbo.reputlte fecu male 
turigum .aori cp Andegauo regedi aurioritas,Philippo burgundo 
dirx cote--- Carolocpborbonio regis tutela obuenerat,fibi veroni* 
tionfexci hil ptrr Piftauia collatu eflet.Perit ergo linguae oedtanf 
tat ^aquo arcj aquitaniae f.bi gubernacula comitti.Idq: adiutore an 
quida Iu*- degauo fratreimpetrat.Scd fuxi comes eius puinciaemi 
douicum . niftratosfein magiTtraru tueriomninoftudebat , ira yt 
fcnbunt. • subctirege^puinciano cederet. Iolncs^pptcrea colkria 


Digitized by Google 



Rex Carolus fextus. Fo.clxxi. 

nuBtff manu in tholofates ,pfe&us,praeli{! cu comite liris 
ddluadcabus conferir& vindfcSed reputans aio comes 
his decertarionib 9 regioni: gdi,atc£ populu aggrauari ad 
k)5ne mitnc/fed magiftratu abdicat^oini cedens, CPcr 
id tpe Hugpnis aubrioci parifioru prjfidis falfa religio& Hugonw 
iniqui mores in luce ( pdierc.Ni iudf oru fedaror cQ efTet aubriod 
deni cxofum 8C (acrofan&ae euchariitoe dignitate con- bardis , 
tepcui habebat&cholafticos imprimis afpnabaf,ftupri 8C 
ens gnts libidinis reus.Ob quoruflagirioru execration€ 
ad publicu fpe&aculu kxo edito in atrio ditiae mariae po 
fitus,poft fuse herefis manifeftati a cScionatore gfidiam 
perpetui carceris dlnarionc a pariliorum anrifte excepit,- 
Hic aubrkxfcfi publicae pecuniae adminiftrarionc aiw 
rumi gefliflTer,publica opera noparum illultria parifij ex 
truxit.Baftildiad diui Androni) porti munitiilimu pro 
pugnacuHhdiui Michadfc fupra fequanl ponte, 8C aduer 
liis fcolafticoru pariliorum iniurias8£ no&urnos motus 
paruu caftelletu.CQuiefcebit his dieb’ flamingi a bello FlamTgp 
paululu refpirates,nai eorii comes ludouicus noua illos rufeditio, 
pecuniae exaftionc Iaccffxflet.Enimuero fiue egesfiue pe- Gidclcs. 
cuniae auid 9 a gSdtfibus qu i propter oppidi magnicudi- 
nem &popuUfrequ£ti5 primi inter Flandrcfes habent, 
grande pecuniS arrogSrillime pe tes,cu ea libi coftanter 
negaret locodifcedes,8£ ego inquit huic cotumaci popu 
lo me principem 8t drim exhibebo. Erat comiti nothus 
Halius nole homo militaris atqt magnarum 9 . Huic attri .»«• 
buris coptjs&mglorff mandat GandcGbusbellu infer- 
re.Qui patri audies mox gSdefem agrii quotidianis ir*— 
curfiOnib* vexatJbSt nihilomin 9 gidentes armis inftru 
fti/fecg viriliter cuebant^ncomodis multis hofte afficit 
tes.CRecordati tn debitae luo comiti fubiedion is, petite 
ab illo fe audiri. Amifitcoscomcs,quoru haec breuis ora 
cio fuit, Tui inquiunt comes fum 9 . Tu. nobis es princeps 
& comes.Tibi cum ratione parere nos decet,tu nos tuo 
tidcbcs,Siquidin tcpcccauimus quod nbimoleftu Ce 

z iq. 


3d by Google 



Libcr.rX* Rex Cardus fextu»; 

id nobis condonari fuppliciter fiagitamus.Tantufh. he 
libertate tollas qui a maiorib* accepti Gldcfis populus . 
tueri inftituit.Cogi fe ve&igalib* nefeir .Si rebus tuis g 
aliqui neeeffitatc opus eft pecuniarii fuHidiii id tibi non 
coa&ione fed fua fe fponte daturu liber populus offert; 
His comite verbis placafle rari, ab aulicis imprudentib? 
SC per anate reru imperiti* iniurias acceperunt. IaAanou* 
busm comitis ptIteefle,flloruobftinatl rebellionem fle 
Aere calcar ib* ginde ac ftumdis afellu illos agi oportere; 
&omnimodo<uguimponerc.Quo accepto couiriogi* 
denfes abiere.Comes vero magnopere nudebat illos re. 
rum 8C comearus poenuria affhftari, vt egeres ptaii eiur 
fe crederent. At gjdcfes ano erefti vim propulfai ccon~ 
fbtuunt.itac$tphilipp3arrcuelUfiUuci*qucin geftis PM 
lippi valefij a gldenfibusoceifum diximus bdli ducem 
f ibi p&ciOc.Qui con traftis vrcit($ armatis, oppido egref 
fus in vicinu agrii ducit.CSfpcAis l pcul gandriibus co» 
tnes prfln appetens fuos in artcuclll jpgrediiuber.Teli* 
primu fl£ lcorpionibus,deinde diftriau » gladijs pugnatS 
eft. Aduerfa comiti fortuna extirit amiiws quinq; hoim 
miKbus^rcp ira fe brugis recepit . Arteuella exviAoria 
GOQHfvl fpi fibi meliore accipicns/fuos hortatur animis non tabe 
c j tur> fcere.Si in arm is perfeuerenr,facile faftum effe grande pa 

rare imperiu.Etiam fi comiti franei fuppetienf,quorum 
ne (aAusnct^laTciuia bello idonea eflet,plus ilhs iaAarv* 
tiae cj roboris incfle.Talibus fuafi verbis gidenfes regnd 
infuperfibi affe&are audent.Qua fpe quocf illefti agrico 
lae rdiftis agri* belli fe focioc gandenfious iungunt. Cu- 
Mosbro* »<>ninisarteuellaeeratcomitiincomodari.Moee(lbiu* 
genfium. populo quam vetuftiflinius ob dominici fangu£« 

® * nisreuerentiamftutuc partem feburgenfes habere gkv 

rianturMupplicarioncm quotannis facere, ad quam fo> 
lenitatem ex vicinO agro frequentes edoni conuenifie. 
Cuius rei non ignarus Arteuella , duo ex fuismdiado- 
cetarraa (umere quae vfitaris vdbbus occukent ,9Cica 


Digitized by Google 



Rex Cardus (extmi ro.cfcodj , ,• 

quaterni per fnterualla,vel quini ad celebritati fimulwa 
religione fe coferar, vt de die liipplicationi fetu to du po 
puksreidiutf intctu animu habet mercatu occupct,atc| 
incautu comite inuadarJmpler milites arteudJf pcept u» 
in foro fine vllafufpitione couenieres du com i te jp<t' 
dcre vidit arma inquifito foctj cxcrite Clamorefubiaro 
IJterri tus comes fuORgJdenfibusopponic.Sedcadcribus 
nMilnsipfcdomuq velociiTimcp<xcft^fedus,(uilIuni fendria, 
artcuella gfequif g?enefrr2i in mulieris vetulf ,pxima $dc 
dibpfus inde fciufam fe recepit. At comitis fuga arreuel 
b in brugefes referes eospopulatur/coplurib°rrucidatia 
Attfc inde cfi ingeri pr^da Gadauuofedhis eft. CDefit- 
Aionis caufi comes hic ab initio dedit. Gandauu emci' 


Ut au tore ioanneleonocomcstrucidaucrat,&parricid2 
a gidaucfibus ,pfcriptu adfe fugientem receperat.poftg 
aliquot (pfcriptionis annos cStraoppidanoru leges refti 
Curii nautaru prarfcAura donauerat.Eft em huius nego- 
ciat io is & miniferij nautici apud gldenfcs multitudo 8C Nauff g2 
poreftas no mediocris/q in ffdinone dii forteifurgit plu dcnfcs. 
rimu valet. Eft quoqi hui* pfcAuif officio no guae apcf il 
losauAoritatisat<^emolumeti.Qu2obre excitata inio-» 
anne leone inuidia vn* ex nautaqt ordie de matheoip fa- 
milia gifcbert* afluptisfecu fex quos habebat fratrib* oc 
cidere leone ccgitauit.Sed comicis reuereti a ^ppofito de 
ftitit. Subinde caufasqrcs quomoa beniuolena pricipis 
ioannc abduceret.Tgirur tfinuatfein cubiculariori! comi 
Cis famdiaritace.Qu2 pofig fatis fibi firmati putat miror 
inquit pricipe nourii nonoii aiaduertilTegride veAigal 
ejcP ex mercib* q nauigio ad nos infcrucur pedi Obi quo 
SinispoiTic.Tracp fi id curare voler Joanne leone vnu fa- 
euefle cuius oga vcAigal a nautis 8d negpciatorib 4 facite 
. origatur.CRe ad comitem per cubicularium rclata/co- 
«nes leonem ad (c vocat, deq: exigendo voftigali homi- 
ni admonet. Qui tametfi id firuftrafe lentaturum non i- ' 
gnorarct / conucnirc-tamcn de re ipfa nautas refpondit . 




Digitized by Google 



Lflxr.TX. Rex Carolus fex tus. 

Interim Gifebertus clam fratres hortatur corraria comi- 
tis portulacis fentire, qnquidf publicf libertati neqq con 
gruerent. Ipfe vero apua pr incipe IoSne infimularer ne 
gligenciae,quia fufceptu a comite negociu no curam fo 
cis. Ex hmoi caufa oditi pridpis in Ioanne leone excitari! 
iri.Sccg in eius locS fuffiri poflc fperabat . Hac fpe ereAis 
rn atheorum animis,conucnicntious adloannis cdiAum 
nautis portq de pordtorio pendendo confulitur , fratres 
magnopere reftitcre veni£tibus in eorO fentetii eiufdem 
minifterij ^fefloribus.Quod vbi referente ioanne refei* 
uit comes ii a gifeberto perfuafus credidit culp3 efle loi 
nis q> petita fibi negarenir.Quare ablatam loanni nauta 
rum praefcAuri gifeberto datJdq; non aegre ferre Ioatv» 
nes prf fc tuUcdomi apud gandauoe fe continens donec 
fortuna tepus comutaret . Nec intercedere plurimi dica 
Foflores cu brugefes ad quos miUus natrigabdis fluidus euoluilj» 
brugefes. comiris afienfum foflam grid£ examnclifaderiuareaa 
fe incctprant,conrtituro ad has operas magno foliorum 
numero quos prftereadeputati abrugenfibus milites fi 
tegerent confcri gtum id opus damni gidauo I portarer. 

- Ni ea fluutj acccltione ficut brugefibus magnu increm? 

tum,ita gandenfibus multum detrimenti poterat afferri 
T urmikuirur .ppterea gidauenfes, 6C rei nouf occurro 
re cdfiritit. Accerfuntqi loannf leonem qui c3 i neceflita 
ti auxilief. Qui licet accitGfe gauderet , nullu rn exulta^ 
tionis fignu dat.Sedad cSfiliti itromiflus,rogatu(c{i(er£» 
tia. V iri Iquir gidefes pali vobis olb 9 eft qui rebus viis 
iaAura brugcfiu haec vfurpatio allatura fit.Haud tn par 
tio negorio illis refirtere poteritis nifi reMi iidiu albori! 
capuciorum infticutionem reftirueriris.Cu enim maiori 
bus noftns repetino ad res Ifuetas prffidio opus efler.de* 
lignatos habebit ex fuis milites qui capuriolis albis ab a> 
IffsdiftTeri vf/s fe periculis obneiebit . Id armatoru gen 9 
cenfeo confefhm innouandii.eifcpfifcAum initi tuendi!, 
V ix hfcioancs dixerat cu vox oim exauditur cdclami# 


Digitized by Google 



Rex Carolus fextus. Fo.chcxi^ 

riO reftiruSrur caputia. Conficiutur ftarim publica impE 
(a capucia,diftribuutur quibufuis parui pefi holbus qui- Alba fla- 

“ mingoru 
capuda. 

rum multitudinem in brugenGu foflores duae . Qui de 
itioruaduentu nficio accepto mox fe brugas receperant 
Ad huc modu fruftratus fua expeftarione Ioancs capu- 
datos Gandauum reduxit. Per cos diesquidaex nauta* 
ru collegio a comitis ptore que bailliuu vocat incufto- 
dia tcntbatur.Que repetitu liberare gSdcfes no poterant 
Igitur arbitrans his tot oflFcnfionibus fua libertate tolli. 

Hortante loanne leone mittitur ad comite gifcbcrtuscu 
aliquot bonae arftimationis duibus qui capti uu conciuE 
carcere emicci/&fuas leges illibatas feritari a comite im- 
pet rene. Hoc pa&o loanne fperabatGifebertum ab irato 
comite aliquid qcf moleihl duib* eflTet rdaturG. ProfofH 
gadenfes principe apud malli inuenerut.Quos humane 
acceptos comes remifit reftituto diis nauta captiuo,eori! 
q confuetis legibus confirmatis.Optare fe tantu dixit ca 
putiatos tollerent. Reuerfi ad fuos legati comitis liberali* 
cate cu enarraflenqtu de tolledis capucqs animu comitis 
explicarQt.Quoverbo off enfus pcxjuluacu fi lerer. Vos 
inquit Ioannes leo cociues copertu habetis cj cSmode ca 
pudatos reftituiftis a quib*nuc vcftra libertas in tuto eft 
Alioquin abfqi illis oia piditabitur.NuricG eos vt prin 
ceps fuadet abrogabi tis de vfa quiere & honeftiflim is le- 
gibus aftfl «fle iudico. Agite ergo &qcfa maionVacce 
piftisferuatote. Ad hic Ioanis oratione cft quic£ diuerfi 
abqflec ab alqs i Ilii laud3ab*,alrs in neutrS pte loquetib* 

IoSnes vicarios quos fingulis capuciatoru turmis pfece- 
rat cohortatur fuos moneif interdiu ncxfhic^ ad repend 
noscafus paratos efle, ad fe / pten , c5uenirefi qd feditio 
nis aut tumultus excitari norlt. fatius fore oberikare i fe 


dus ninn magis qua vroana quies oaioium erat, quoru 
pfe&uri coi oim decreto loines leo recepit, cupictiflim* 
infenfos maxime efficere gandenfes aduerfus comitem. 
Poftg p rcfechira donatus cft Icrtnnes magni capuciato- 


Digitized by Google 



Liber. IX; Rex Carolus (extusi 

fe infultStes 3 sb illi* ocddi.Nec fc-scaflum id fibi pfagfne 
loSncs videbat, NScomids balliu’Rogerusdaucerui* 
paucis poft diebus cu ducentis equitibus «plicato prin 
cipis ve in bello folet vexillo Gidauulgrcflus i medio rc 
ru venaliu foro c5ftirir,ad quem mox Gifebcrtus cu fuit 
BaBluus fratribus & 'tfs cjui cu frequecer fequebarur adballiuucS 
comitis curfar.Qui a pncipe tuflTi i ioSnis aedes irrirge/ euc£ truci 
Occidit, dare coiurauerit. At loSnes cafuu huanorii ,puid* coue 
nictibus adfe capuciatis ad forii nullo tumultu fafto jp* 
credit.QuOCofpeifto gifebcrtus cufratr ibus fenfim dii a* 
Ditur & balliuu dcfcruic.Capuciaci vero quaf fpeftaturi 
cuid balliu' in coeptaret ,px?e eu cofidetesi terr3 tonfeftl 
Deturbatu ncc3t,fru(tratim dilaniato comitis qcf pfr fe- 
rebat vexillo . Nec ex ftipatonb* quifpii fui t <J ^ubed 
auxiliu ferret. Sol* embalbu* occubui t,a fuisp ignauiam 
turpiter defertus Liberati hoitib*capuciati (des gifeber* 
ti carteroruc$ fuar faAionis aedes inuadut 8C fpoliir. Eam 
balliui inopinatam fbrtunl gifeberto referire poftej ccv* 
snes accepjr, ira perculfus iurat de necis autonbVltione 
fe nouo exeplo fumpturii. Cuius rei no improuidi gade 
fes duodeu ex fuis no obfcuros ciues ad principe legant 
mitigaturos principis quoad poflenddignationc,polli<* 
riturof($faci(Fa<ftionem delnSorum. V enietes ad comiti 
legati argre admiffi funt, fedintcrcefliocquorudi aulico 
ru cfi benignior faAus efle comes (pcrarcC, nouusa gadi 
tbus furor cxciratur.NS ioannes leo times re apud prin 
cipem copofitadetrimetufibifuccedere, augere hoc mp 
do com itis furore pergir,primonb 9 fu( faflionis fuadet» 
VtikeflecoaAosquoenabcrcc reipublicae defenlbres op 
pido educere 8C recognofcere quib 9 '/iribus aduerfus fu 
cirri? fortehofte refiffere poflet .Ttacf egreditur ad porti 
qu( bmgenfis appellatur cum capuriaroru SC alioru fa- 
cinoroioru homini? turba mihi? dece .Quos cu Ioannes 
perluftrafler laudatis omnibus. Eit inquithinc non ,pcuj 
principis noitri palatiu qcf rccctcr miro opere extruxit 


Digitized by Google 



Rex Cardus fcxtus,- Fo.cbtxuqi 


jpecdafflfcdcs vidcre.Municiifimus em ffcurf ego accepi 
locus eft ita vt infurgctebcHo nobis incomodare poflir. 

Poftg mcodita plfbs andreghemu acccffit (ea em eft lod 
appdLano)aedcs fpoliatim miflo multis ar diu ptib’ igni. 

Inde aut? cu abiret couerftis ad palatiu To3nes vt flagran Palatium 
te locu vidit Cjuafi id libi dole ret pcotatur vnde hoc Ic? comitis 
diS erupiflct, qq nulla loci Iquit cur5 hfe oportet q i exci {ceditur* 
diu nrm atdificat^tftrucfhjfc^ erat.Hac (diu direptioe co- 
mes nihil magis argre tulit, quippe q eas ad voluptate 8C 
d ditias accura tiffime excoleret . Quiobre vocatos ad (e 
gSdauefiu oratores atrod vultu & afga oratio e allocut*. 

Ite inquit f(ditiofages„ppe eft vt poenasvniuerft detis of 
fenfionu in me ve(rraru,cu no cocederef a legatu excufa 
tio trepidi gandauupetiuere.Ex huiufmodi caufis atrox 
8C logii belli! coftatu eft.Io2nesaute leo brugas quas fua- 
rfi ptiff effecerat liqufs ardeburgefi morif venenovt g- 
d2 tradutipetit*. Fuit quid? huius flidrefis belli varia Si 
anceps fortua quifigfilati explicare logioris eflet nego- 
ciy Vnu qcP maxie inhuanu did pot opepciG erit ad nagi 
cij deteif arione feripto comecUITe. DeficiJubus a comite 
yprefibus cu aduerfus eos copias ducere comes inftiruif- 
fet, gandauefes de ea expeditione certiores faAinoucho 
minii millib* colleAu curtracu .pdcfttes yprefibus fignl 
(icant fe ad eos defendendos aduenire , .ppterea mittant 


exfuis armatos vt iundfis copias paribus ftudfjs 8t virtu 
te comiti rcfiiticParSt cofeftim yprenfes 8C duAorib 9 Io 
'anne botdeo,& amulpho clerico 0 A 0 oppidanoru fuoi? 
milia ad gidefes qui apud roleru caftra fecerit ,pfirifci iu 
bet. Hac ^pfeftione aa comite relata inftdias duob’ locis 
gyprefes iter fa&uros verifimile erat ponit. Inced cubus 
Vero yprenfibm obtulit fe biceps via, vna rolero.alcera 
toqrotu ducebar quare cofiftere illic agm€ milii u du Ao- 
res 7perSt,dubij vrrSigr edere t,pualuir ioanis boulei fnTa 
SC tourorii^P ^jficifcut, vbidaitcfccbSr comitis ifidiei 
qs du iopiato icidiiTen cv lfo bofte ,pdita> Ce a boulco dic 


Digitized by Google 



Ubcr.IX» Rex Cardlus foeti», 

conciam itlt,nec fuit ili» animus fc tutandi nili quatenus 
fuga eripe lipotuer ut. Alteris igifypras, alterisad gld€ 
fiu caifradifrugictibus comitis miles quadrigetos Supra 
duo milia in fuga trucidarut. Reliqui ad gldauos dilapG 
tnox vbi curtracu militari ordine ,pfe<fti funt,ioane bou 
(eum plfbeio furore accufantes quafi infidiaru SC pditio 
nis cftfciu in viS publici ,prradu minutatim concidunt* 
parte ex cadauere quibuf<$ fibi rapietibus.Tl beluina na 
tura cft pljbsfemel furrjs inarata, nec furoris vllu habet 
modu, praefertim in flamingorugente quae praeter reli- 
quos gaUos feditioia femper ruit,cjuis vel gradi aere obfa 
nasiniuriasmulAatavd miferabili caede ob rebellioni 
affli<fra.Sed de his hadenus. CHaec dii in flldria genitur 
marefcalks fancerrus fubtcrranl in kmoutcib* capit de-» 
de dbus oppidu angi», qui relido loco du per regionem 
graflan mr iancerrVos rccut*quotidianis fere prfUjs & cf 
dibus afficit. CCoierc p id rfpus apud belinguenii agri 
bolonienfis vicuoratorcsfrlri, vteu anglis Se pacem* 
ftaretur.Sed nihdinde praeter vanlfpt relatu. CAc bri 
tonu dux meliore in rege aio fid? repromitrir.Setj cum 
britonu comitatu caroio fubdituinterpofitofacramfto 
Auaripri pfitetCNopot fuos ignes c^hreambitio. Andegauus 
cipesno- auxreges^tteprindpes&regnplpficjcSiultoresquI 
uutnburi rebus gerendis piserant aerarium fucumc^fublatisvedi 
senus co gelibus immunitu iri cocemplantes, fufc£ auariciae no (a 
y, nnr _ tisalimfcifuperefle , nouii tributi gen 9 infrituere conte* 

* d ant. Habitis aliquot contionibus nunc blandis interdii 

fuafiuculis, nuc ami coru interuentu adducere n5 paucos 
in fui fcntcdl ftudebIt.Obfiftcbat came popul*, nec pe* 
tro dillerio, nec Ioanni marefio (qui maxime populares 
crlt)aures accomodabat,tamctfi diceret ex ea pertinacia 
rege irritatu iri & hinc periculi! grauioris alicuius pcsrtf 
impedere. Itac$ difcedes a pricipibus popul* arma capit, 
decanos quad ragenariofef & quinquagenarios per ciui* 
tate poetes, Catbaus quae ad copita viarum intra vrbi 


Digitized by Google 



Rex Caroh» fartu*; Foxbnrvt 


erit ptendebatrpofiris conra ncxfhimag ifidias excubiis: 
cuitodib 9 prcrca ad portas ordinatis.Idc£ facere inripied 
b’ Parifianis reliquar fere regni vrbts fubfequunf. ftacj 
ducenti ex rothomagenfib 9 plebei homines hoc orem' 


pium imitad:quendjun obelum ciuem qui ob craflam 
corpulctiS craii* vocabaturJalioqui renitere ftbi rege pfl 
cnitrcurriiq; Ipofitu p vrb2 circuferemcsrrade in ren? ve 
naliu foro roftitutu de abolendis vedigalib 9 legem ferre 
fi£ ei,pmuIgarecopelluta caede non aottinentes. Seeuitff 
cmefti vetSigaliu queftores:& expilatu diui audoeni eoe 
nobiii ,ppterea qj in eo priuilegia qu^di repofita ede au 
dierant quae libertati duitatis non congruerem. Arcem 
quocp oppugnare adordtinde a pr?fidio repulfi funt ali- 
quot interempris.Du haec rothomagi gerunt ; ludouic 9 


tulitnX in foro ludidali apud cafidletum ,pmulgare iu- 
berfnftiruris mTftris qui legedi vcAigalis offm cxeqre- 
tur. Ad Icale.martiascu ei 9 ofFicq ciqitor ad mercatum 
apud fallas aduenifletobolucj ^nafturdo a muliercula 
cui perata morella nome erat exiberetrqfta fi C voci feri* 
an* mercatores aliquot in qftore exdtauicqui hominem 
multis vulnerib’ confoffum truridauerunt.E^farinoris 


famavbi per duitati vulgata efc^Jten^viliu ardum mi 
niftri arma capiurpercp duitatis vias cirdicurfant rad cf 
de ppetridi animarirqirib* cupditi plerfcpfit nulli 9 srftt- 
mationis hoTes facile accedebant.Et vt Termib 9 arma no 
decflenrpublicas duitads aedes adoriulvbi emotis eind 
fifcf poftib 9 communia arma rapiut fiC ea iduuntur.Fue- 
te ex prudenciorib 9 nonnulli : 8C inter illos parifian 9 and 
fies qui tot malis infurgentibus coaflasclafommasfuas 
duitate exportarenr.turiore fe loco comittetes.Tnter ar- 
ma quae furibunda plebs defumpferat erit plubei mallei 
qb*obuios quofcffubfidij pecuniarii exaftores trucida» 
blcdomoc cani fortunis omnib 9 fpoliantarncc ad cc- 


Digitized by Google 



Liber.IX RctCarokisfortiew 

ckfig ^fugi?aVlmunitas pibbaf . Vn3 em T diui licobf 
hofpiulis aede diuacmarif fimulachru amplexantem fine 
n 9 necauerunc.Simile aut2 ad ditlfl germanu de pratis 

- nonulli confugerant cu facere mollirentur : defendentt- 

b*fel colisrtane* i vrb e rcuerfi.Caftellcti ire 8C epi carce 
re redufo capriuoeoes 8£ hugonc aubriotu (cui 9 paulo 
fupra mentione fecijfoiuerik/huc fibiduc? pfid&es.Sed 
conici* quid penli furrp incitata plebs haberetmodu ( e 
ex vrbe ,pripuit:quo infequente luce domi non inuencb 
ffui 9 furere oes coeperunt: corifrttuotintcj charen tonum 
ponte petere fit ,prtemerc.Scd deftiterunt a Ioanne mare 
Do admoniti :cucf frigefeeret ili» coepit hcftefn* furor 8£ 
Moftruf metis infania.CPercos dies non jsoiI a fando dionyfio 
jPdigifiL vifum eft monftru biceps tris oculos & ltguas duas hns,- 
Dedit praeterea fuu ,pdigiu aether.Nl ex cardinalis mo- 
nachi collegio p fummi coeli ferenitare Vifuseft ignis fu 
pra duitate panGotp a porta I port5 dreunferri. CLPari- 
trana (“editione ad Caroiuplata^nimra fupplido grauif- 
fimo pledere coniti tuit.Sed regis indignationem quidi 
Depecta « duib* 8C Cchola parifienfi deledi fapictes mitigaueriit. 
niakeru De his tantum poenafumpta e quiCaftdletu violauerSt 
Editur, fubfidio pecuniario abrogato,de quo poftea quia pccuia 
* op 9 erat rex couctG ex primorib 9 habuit,rat’ publicane 
cefliitatecognita,neminc n5 Tprituf? rcb 9 miferis ope. At 
a couenerat nullu a fuis madatu nifi audiedi atq; referedi 
{e habere rnderut.Iddreo rex illis iperat ad fuos cu fdH 
natioc reuertarur, moxq* ad eii pontifara fabitur 9 orae 
explorati fuoRi volutate pferant. Fuit jpfedo vna oun 
(hia mortis poti 9 fe periculis obijeere q vedigaliu tribu> 
ca & feruile ppeti feruicute. Ea rnfione habita : rex curi* 
parifienfib 9 malefadoru venii dediflfetjj legatos egit vt 
spi ad cofcrendii fubfidiQ a!o$ iclinarent. Apud fandum 
aionyfium couemeob* vtricjoratorib* cetii milia frico 
r3:Io3ne marefio autore regi cocefla funt.CPer hic pu- 
blicam fntncis tepcftateLudouic 9 andlgau 9 a ckmaite 


Digitized by Google 



Rex CmWcctiK Foxbocvfc 

feprimo regni nepolitani dyademate fufeepto AgndS, 
armis occupatracq; per alpesducesquas non Gne tuorum 
caede fugauit in apuliam jpfedus eft.CEt ludouicus flan 
driae comes ad priorem brugisacccptS a gandauenf.b 4 Fugae©» 
tenominii alteri adieritripatiens vind.Nam plio aduer mitia flan 
Ius arteuelli gSdauefium dudor? malo euf tu gefto doce driae. 
miiib 9 fuorum fufis per felt 9 flC filua ad infuti aegre fere 
cepiealijs brugas,alip qui ex frands erant,aldenardu pe» 
tennV.Tam pfpera fortuna vf* ar teuella, quadragin ta 
hoimm i lib 9 potcns:al denardu obfidere cofhtui t.Qucra 
irruptione fafta excipiet es franci caede multorum eu af» 
fecerut.Sed quia milirii nurro hoftis erat fupior itraop» 
pidil fe recipietes fraci kxu magnis munitioib 9 robora 
Ucriu:fc»rtunl exgturi. Arteuella aut id quod vero fimi» 
le erat cogitisifrirofp rege comiti futf<$ auxilia mifluril 
equitem caducei vcftcidjtulris ad regem legacPetcbas 
arteuclla ne fe rex huic bello comifceatrquod libertatis c9 
aduerP comitis tyrannide a g5den fib 9 gerebaf . Alioqui 
ab anglia accerfiturii auxiliu.Tabellario nullu rnfum da 
tii {.Interi ludouic 9 ftidrenfts g generfi fuu burgudif du 
ce:deidc p femet Carolii couemisrquid a flamlgis ppefi* 
c et exponit,oratc| aduerf’ rebelle pooulu fibi aurilief. Id 
ne rex faceret 8C fi vna ci dehortaDat,q> fcilicet ludouic* 
cfi anetis coucnones plerafcp clam habuifletrquia tn co» 
mes rracar ditioa crat.&l flamtgi aflueta c5m macia cre» 
bros belli mor 9 excitab3r,opc comiti libcraliilime polii» 
c&TnftruAts non «pcul ab attrebate igetib 9 cojxjs,rex au 
vifcma a dionyfiano abbate more maioip deuimptaalll 
petro diilerio equiti aureae mihtif feredS dat.CHcc age £X _ w ^ 0 - <# 
te rege,frand qui aldenardi erant vrgete arteuella di cre - 
bris oppugnanomb 4 fatigati comestu quoqt deficerent, 
ad philippum burgundiar ducem delata eorum conditio 
ne orant fibtfubfdium mittidi deferantur, deditionem 
hotri fe feAums.Nec fuit iticun* Philipp 9 petitionis ob» 
fcflbrumJn ea commeat 9 pocnuna gdxommoda obfet* 


Digitized by Google 



Uber.fic. Rex Cardus fexA 

Bona for fisobrig|t.Ducd3at luftkf quidlp<mx)nmi 
cuna olv confpedo franci turma fafta inter oppidi! hortem ali^c 
feflorum equites peditefc$locant^nox ex peditib 9 pauci ad greg2 
cocedetes tris ex eo numero porcos cu in oppidG raptos 
8i griinientes rrahunr,reliquus greX(vt eft a 9 pecoris na 
cura)clam3tes porcos fecut 9 eft .Nec impedire hoftis po 
tuit quin oes in oppidum confcqucrentur rcufietibus fii 
as qui fubfidio pcoici aftabant.C Ad finem o&obris ca- 
Frand in rol 9 ad exercitum qui in attrebatib 9 caftrababebat per^ 
flandriS i git,eoque ludouic^nandrenfium comes profed 9 ob ar«* 
trant. theftj comitaturo.quiaei*mater mortem obierar,Carcv 

Io fidem repromittit. Inter haec arreuella cognito qua» 
geri exercitu rex adueniretradJglos nucios mittitrcaula 
tus ante oia pecunia fibi a rege anglo deberirqui pater tf 
Iacob* ad bellu quod I Philippu valeGum geflerac mu- 
tuo dii tribuiiTc.Sed id agebat arteudia magis fpe auxiliu 
ipetridi.Nec latuit Garolu quid flaming’ hoftis pararet 
Feftinat proptereaiter facere & marquetam(id mqnafte 
rium eft virginu vitra infulam) perit. Praemittunt ance 
ocm exercitu mille feptigenti {exagita_£ofibres cu ligev 
nib’ act$ fecurib 9 qui amputatis arbufti s vias aequarent 
quib’ prsepofiti erant Iodoc 9 haluyn 9 & rabur 9 . In reli$ 
agmine trib 9 ordinib , icedebat equitii milia viginti :&■* 
gittarioip atque balifiariorum duo milia fepdngenri p- 
■ter peditu igentem mulritudincm.Eranc adaldenardum 
itinera duo,vnu b arft 6C fdm audoma* vn liza flum€ 
oritur logu & dimcille Alteru g comma* pote que fla 
migi occupabantrdirutis g ei! flumls tradi! reliquis pon 
tib 9 .In hos irrupere cupietib 9 aliquot militib 9 qui apud 
infula ftatione habeb3t:duce halfo comitis flsdriae notho 
per menini pontem harli inuadiicvbi occifis incolis 
bono* direptione fada cu per finirios vicos clafficum fi 
cut in communi periculo in ecclcfps pulfare halP audif- 
fet, receptui canir.CSed iam magna incolarii vis ad pon 
cem conueniens:pontcm per gteseffradu fimo & fragili 


Digitized by Google 



Rex Carolus (artuta Faclocvifc 

materia con te te rat Eo ppcrmta frand niftfcoqt turba 
confpc&a, fefe colligentes per mediC hofti viam aperrnt 
& ita ponti fecredentes primi quidem «uadunc qui vc 
ro jpxic feqbSmr fuos Sc aequogt pondere ponran ddlol 
uerirt i flumi ,pten*demeni.Nee po ft r c mtt meli* obri» 
gicfluuio fe comirt€tib*.Cu em eminitiorib* ripis a lue* 
lore ferreiide euadere tfcdix miles no poterat : iaftStib* S 
eos cela ruftids.Halfus rrh cutrtgltafuo^iter primos fe 
gtculo eatemit .Igitur p comtnaqt pontc(quo exercitum 
traducere rex con(utui(Tct)cliflbntl coneftabili 8C fancer 
rum marefcallum hofti loco extrudere mittit. Cognito- 
firacorum aduentu,flamigi vni pontis arcem diruQtt ad 
iierfa ripa (lationem habircs.Sed in (equenti efdiei nbdt 
non inuetO vado,di pons reftftentibus fTanaingis nofa 
ctlereftitui polle crampus auratus jquesflC aliquot ei am$ 
citia cofuetudteqj coiuAi nauib* exuulaaduemsliztpau Sampus. 
lan trifmifere.Nec ex aiueto quod ripf ( pximd erat pri>* 

•s ,pdieriit cj paulo plus quadri gitis vna couenifTcnt,vf 
ri quide giie no obfcuri/SC aiocdftires. Igit fecus littus' 
fiumis icederes:hofti dii petfit,Pecnn de bofco flamiga 
ru pfedus eos confpicatus cu aduefpaflet Tuos continuit 
donec craftio crepufculo tos adoriret paluftri kxoipedl 
«os SL longa feflbs vigilia interea dS haec agGcur cliflcv 
Inis anxius valde g temere fui admodii pauci piculofecS 
mitteretnrt hofti qui p5ti defenfando allidebat diftieret, 
lubet fagittarijs ponte iftauret,qui poflq copcric peimOi 
tum flumen enauigane,uocraupuonem dat vt cukf «5 
modum foret ponti tranfimittidi.Per df nodi fampuif 
iCqui cft eoi palude armati 8i vigiles fine vllo fummo 
hofti cxpedab5t:condiJcerui non prius I hofti irrupere 
C|?uadercUio(ti8 tgif cliculo fubdiei crepufculu magno 
tiKxio mouis frJkos adorti. A quibus acerrime except* 

< Petro grauker vulnerato) cedere loco cotpit mox-» 

■que in oppidum fe recipiens aliquot aedes incendit! 
vdvtfrancosinde aracuem : vd fuos ad fe dttgerfe» 


Digitized by Google 



LfijerjX. Rex Carokts&xtu* 

hocfigno reuocareUriteri cliflbrfUbeqtfad 9 potui ru 
ftitucre impat^traricitqp rdiquu exerdcum.Mukas cx co 
minis opes firSc 9 abftulit quib 9 ditat 9 eft maxie.Eft em r« 
gionis ili? plebs lanificii pitiflima pannos at co aitifido 
textos tumi i Tuos cotcrraneos atc$ indigetes tum in as 
teros difptiens.Quae omnia in potdtatesn imxntifi miU 
tu conccScrepoft<| tria ex illis milia pcttjflmc&jgatopS 
te Carol 9 rex cum reliquis copijs flandni ingrdPad mS 
ttm yprefem caftrafecit.Qu5obre veriti Vprenfes Caro 
li pc5tc:duos ex ordie pdicatoqt fratres aa cum miram» 
dc pace via renuturos. Audiuit benigne Carol 9 nund» 
0 *. Nec morant yprenfes duodecim ex fuis optimos d* 
tjtsad regem dclcgarcqui vrbem fe fuan dederet JDedl 
tps Carol 9 recepit qdragintafrJcoi?t milib 9 in fiipendiS 
ONjiti jMtl&afos. Acceflereidque ols illi 9 orj flanarif na 
' mimae popul*,quivindos ducentes 5fcdos$sabarte» 
uclla acceperantrregi cradidcrunt,quo fado regis grani 
demererent,(imuk$ iexaginta milia nummi! pTolucnces 
IK agri viciqj eo^£ vterenf ipctrahint.Pra?fedis i ponte 
. ypjrenfi ceruicescaefae funr Jngrcflus ypras Carol* quin» 
popoft die cert 9 fadfarteucUam «dido aldenardo cfl fcf 
xaginta milib 9 ad fe aduentarcCliflonum concftabikm 
oC marefcallos praeire iubetJpe qjj continuo ymbre idr 
nera lutoGora eflenteii fecuda& tertia acie fuMcquitutt 
at» iter roleru 8C rofebecScaftra facies flamlgos operic 
ba£ Ad que fe cciuertere cu brugefes cogitaret, Pen*de 
bofco dC par 9 routt 9 qs arteuella brugis pfedos pofue? 
fat ne id facerent fpe fiitune vidoriae aefunumint. TSt» 
Vquidc animi datione turba illa plebis flandrenfium fat 
fiat: vt parui, adn>odu haberet francos.Nivt cx fuis pa« 
gis vicifcg turmati ad gidefes confluxerant ita erant v» 
rrp infigmbus SC veftiu gne diit indi/uifc$ dudorisigio 
fjfi explorata vidoria pentes. Cognito cx frumentator 
ribus cb arteuella tri b 9 hinc tanrii miliarib 9 a rofebequa 
f&rz nabact Qiflonue Mathcufqj viamenfis &Guil* 


Digitized by Google 



Rex Carolus (extis* fo.cfetxvij* 

Jerro 9 piftau* caftris Caroli cdiflo ,pgrefn fooltiC agirr£ * 

Jjdequit3t,& poftg fatis exploratu Habd, qui illoru imv 
dus ordoc£ incededo eiTet,ad Carcln ptenVenudlcbo» 

,4ttti numtru ingere cfle,defos ,pgredi & gradu modera» 
to no aliter g 0 in cofpefhi hofic meueren t,fcd no ita in» 
ftrudos quin a jjitis armoru Vici iorater poiTint.ld poft 
f|Cliflonus locut^cft/eccehoftiu agmi^ofpici^nccfrSL» 
d pigritates qnquide in acie parari ftabSt flamingos du 
riifime exripiuc.Ppufg bellii conaitterti raca coniorum 
nubesfupra vmfc£«ercitu volirauit vt multis admira 
tiomertent.Tantaquoq; caligo ccxhl obfcurauit,vt faefc 
Vix acies cofpicem.At poftg in hoite fuos ^pccdere Ca pu 2 n a 
rolus iubctyacqt aurif Jaraml figmfex eXplicauit, dtfcufla apJd ro . 
mox calliginc fer enicas reddita eft. Quaerat vt franda 
fpem,itaho(ti animos ex tuli t,vtrif<^crederfbus ,ppiria» ’ 
ri fibi deilCCommilto praelio, tanta ferodtate flamin gi 
pugnauerur,vr loco paritper caedere Oricus cogeret, do» 
nec vnusquiin fronte erat fublata voce damis. O ma* 
ria virgo inquit 8C vos comiliconcs ,pccditc&praelicmi 
ni.Quodcxcraplu imitati coplures mutuis fe 5C. clamo» 
ribus Si exhorratiomb 9 ad for riter agendu cxdtarut.Ica» 
q ferocibus 8C obftinads animis pugnatu cft,S£ flandre» 

(es fixperanc.Ex quibusmorte oppetiemt milia quadra» 
ginca&er eos quo in fuga apud rofebequi . Anno falu» 
fisMuleiimo rrecetefimo vno 8C oAogefimo,quinco ka 
lendas detfbrcs dnsde Albreto& cociacus interemere, 
ptcrc$cos quiin (iluisdC paluftribuslocis latitantes a fli» 
drise comitis militibus necati funt . Haccaedc ad eos qui 
apud aldenardu in obfidioncgfcucrabSc placa nullo or» 
dine fugae le comiferitc. In quos aldenardo egreiTi franci 
impetu facto incurrutobuios quofcfpaffimobtrucates. 

Tam gloriola diumitusjppe habita vi&oria rex accitts 
<xercit*primorib* grasdeo foluit.Ef f|andrenfis cornea 
regi principibufcp gratificat 9 fe gpetuaeiMis gratiae dtbi» 
toremefle profcUus cft.Cui rcfpondcns carolus.Confo» 


^Google 



Liber.TX. RexCarofutfixtut. 

caroli fac brinaeinquif come* tuis defperatis reb* opitulari fumat 
tiadflan» Habes vkSii ,pftracuc$ rebelR tibi populQ . No me laret 
drijcomi re du me* viuerer pater,cu inimicis noftris angks focie» 
ti verba, rare occultS habuiue.Poft hac integra tn me fide efio . In 
re beniuoPefle no dcfin3.Poft haec carol* arceudli inqui 
ri( vt viuat ne an oppetierir morre)iubei.Erat inrer fau» 
cios flamingusvnus oc arteueUar praefe&is, q illu ned' 
tum efle(cu hncta ilhim pugnat )amrmaret. PcrduAufqi 
cSpfi vbi fuerat pUanim:atteuellaecadauer oftedit nullo 
vulnere perculfum ,fed inter cadit! fuorit turbi ruina SC 
mole cnoruoppfTum.Obid ipfum Carof*cu(aucra ca» 
ptiuiS curare imperaflet 8C feruart , flamig* medicamen 
. tecufans volo inquit vna cfi meis comilitonib* mori,8C 
fcag vulnera pflue te/anguine exanimae* eftHfcviftrnc 
pugnacu no jxuI acurtracocomiflafuitler,caroPcurtra 
eu^pficifcit vbicticognouifletquing£ta calcaria aurata 
fbruari,e3^2 fcilicet q cu Roberto arrneOefi olitn i nteric- 
oroidi porcas fine vllaoppidanorii caede detjri impe 
rsiota ae m ijt$ frjc» n 5 oblit*fupioris ignominiae quam 

currraco. fl|i ca |iqn accepi(I«,diraris portis compluribufc* occifia 
Itcf fpoliarts^currracu tandem incedit. Agtreaanuc cur 
traci regeBragefcs miliis aratorib* veniS tmpecrit vigl 
fi 8C ceti! fricoru milia pome loco p^detes. Petr , afitde 
hofco inde ad gadauos fe recipi?» eos obftinariores red^ 
dir.Tn curtraci publicis aedibMirterf repert? funt gifiacae 
factionis quasillis de (editione Panfiefes dedtflefubfcri- 
ptio annorabat.Id Carol* aegerrime ad modu tulit , nec 
ctlAac* impofito forciorib*’ focis pfidio , primo vere ad 
dtonyftanu coenobii! voti 8C religionis dl pfofhis, poftS 
voto fatifUedt^iIm couerrir vt panfiorG cotumacii retu 
derer.QuodfuboIes marcatorfi poofit* comitat* aliquot 
duitattsprimorib*ad reg? cocelTir. Offeres liberi! in d- 
ttrrarc adim.popuKi a furia refipuifle.prarrenrorum ipft 
6blfuifcaf,necdefpiciatpenit?res.Harcfi fuoaut populi 
nomine ppofitur dixerit incerru eft.CRex tn fc mgrefln 


Digitized by Google 



Rex Cardus (actus. Fo.cIxxiX, 

r£E rfidir. Aduenienri cardo prjibac ades (nftru&aetra; 

Primi diflon’ (ancerrufcp duceb5t,in fofa rex ibat jquo 
uifigni voSus,reliqui oes pedites inceducQuj an dlonyr 
Cani porra lignea ,ppugi ia :rit/cfFra&a iunr& por 

ta ciuicaris di rura.Pergcti ad huc modii rcgippofic 9 ma 
gna duiu muintuauKiapar7numilis/,p«&J occurri 
Cu loqui coepiflet rex audire nolutr.SedprartcrKs ad di- 
uaf marise teplii ,pf«Su8, fupplicarione abfoluca palauQ 
peticJBrStg copica dCdiucrioria vrbis difpofciaacufto- 
dii milices, Jshibici nc populo & ne m ilici populus iniu- 
riifaccret.bdi&i tn c3t£ptores duo cx plaebe fuere. Qui 
mooc cSprehenfi a fuis fcndtris illaqueari ftrigulariqj pe 
pcdemnc lnceflerunteodiepvrbc birurigu & burgun 
dif duces^nagna armacorii manu vallati & fediriorus in 
figniores auftores ceree cu in vincula primu coieAos,pau 
lopoft carnifex capite mukftauir.Tntcr quos fucrutgud 
krmus (cnonefis/kdncs filiolu*/& mardnus dodws.Ec 
paudsinccneftis diebus Nicolaus flamingus, Supplicio 
corii explolto cathenar oes ex copicis euul fj, in arce vice Pnepofi- 
naru. Armajjquafqt domos mucta^Mram in luparani tura mer 
deportata func.Sca&ni praepofiml^mq-caroruin magi catorum 
ftradbus amoti SC ciuitacis regime ptori piGenfi artrtbu- apud pari 
tum.VeAigalia&pecuniariuexreru vcnaliupoo fub fros lup- 
fidifi decretu atqi exaAu ioSnct marefiuc bo populo era prefla. 
cus,delacus q» inter fardi tiofos fureri plfbi (audiet, aani- 
tetibut maxime bicungc 5C burgudoprinripibus/indi- 
Aaci dinacus. SCcura eo duodecim capite puniti . Cln- 
cerhacc ad gradus palatinos vbi philippi pulchri fimula 
erum vi£ii,extru&o throno cardus pacrucllibus & auli- 
eorum nobilitate rircuCcflus, petru dorgemote cicella- 
sium afFariqc5uencracpopulutubet,qui acarolo quin- 
to ad pnria rpa oratione deducens.ptentac (editiones d(. 
populi flagitia^eg» praeterea gefta& ex fkuningis habi 
tas vi&orias prolncaofone memorauic. Non mirari eos 
•upottttefide tot fcclcrii putoribu s (upplkififumere rex 

Aiq. 


Digitized by Google 



Liber. FX; RexCarolus fextus; 

fbtuit!ct.qui in reliquos potni cornericam irrogare fure 
optimo porerat.H aec pofitj locutus eft dcellarius ad ca- 
rolum c5uerfus .Haecne funt inquit (creniffime rex 5 mi 
hi dictda corniferas. Aflentiere rege patrueles eius aa ge 
nus caroli ^pdiues populo indulgeri orlr,nobilirate quo 
c£ atc$ fortunis infignes foemi nx,paiTis crimbMachriml 
tes„pcumbetehumi populo regis miferarione expeda- 
bant.Mouit regeoim miferabilis clamor,& mortis fup- 
MuWbf plicui pecuniaria mulda comutauit.Nam dimidii for- 
popuPpa tunarii olm part€ reus quk$ redi medi fui caufapendit,<$ 
rifien fis . militi adftipendm difrnbutaeft.PariCefium edomita g- 
cinada,rothomagcfcs fugerat qui punirenf.Miflb ad eoe 
ioanne vitnenfi admiraldo di Ioannc paftorello,& ioan 
ne mcrcerio quafdam duitatis portas eruere,& fadioni* 
cSicios compreh€dtrc/& fuppiido afFid rex mldat. At 
quia ,ppedi{ dnicc refurreftion is folenitas erat , remiflio 
capitali fuppiido nS pauri fuis bonis priuati foluti funt; 
Nec ad fifcO mukfla.fed ad quorQdi fingulare comodS 
" venit.cjuis em rdpublicar titulo prinripes aglt,miniftro 
rO tfi lucrum eftquod exigit Itaq; bona huius cxaAaepe 
cuni; pars ad biturigfr Si burgudoru duces guenit.Cum 
Anglibd haec in fran da gerunt angli de infeddo francis bello lon 
16 conful donpsc5fult5t.Clerusvero no ignarus Richardu fuum 
pm . reg£ quieris arqs ocri parient? eiTe bellum diiTuadebat, Si 

imprimis ciruariefis archipr; ful.qu? alterius fasfbonis fe 
Aatorcs necauerik Porro vrbanusfextus decimi regi ri 
chardo cSccflcrar/ vt in frlcil copias traqceret ad oppri 
mendum eos qui ciemur? cSpeditore cius tuebant . Eius 
derim* atqt eaqpedirionis coaftor 8i princeps foit Henrl 
cusdifpefarius norduicus antiftee venemitis animi iuuc 
nis.Cui attributi funt quingJri equires Si quingtti fupra 
mille pedi tes,pratrer’magn5 facerdorum cocurfum qui 
vrbano ailinriebant.Quicalififi tepefrate primo impe- 
didi,naAa mox ierenitarem rran (Fretarum , arc£ inde in 
Bldril migrauert excepti al iquo t l o c is libcrafr Si eoipea 


Digitized by Google 





RexCaroIusfcxtu* Focbo» 

lu adtuti. Qiioru aduerus cu rege lateret camurff religio 
nis gratia ^ficifcens, te pk> diu* mariae vifi rato, aurelia- 
nu vbi fedi tione populis mouerar fpargit * Supplicio de 
flagitiofis fttaipto,ptcnus Parifiu reuerritur.Ibicj; primu 
de anglis nudo accepto copias cotrahit . Quod audictes 
gandaui quoida ex luis primoribus ad carolu mittur,fed 
cos ad fuu cSfpeAu carolus no admiGt, no nefa* quid fo 
cietatis cu anglis imuiffent. CCoafto exercitu in quo tre 
centa jquoru milia fuifle froflardus tradit . Venerat em 
ad rege cxgermaniaFcderic 9 dux bauar 9 St alrj auxilia-* 
res multi.Cu de fufficieda annona atttinuehcdo ad exer 
citii comcatu pr$feAi milirn cofulut.Colinus boulardus 
Parifian 9 duis quadrimefr ra comeacu(fi peiu fibi foluat ) 
miniftrarc fc pollicet.Coftituta illi mcrcedc,carol 9 ex CfH 
dionyfijaedc aurifema recepta/ eacf guidoni de trimou 
la aflignata mouer Jter ageti nuciatur anglos ex ganden 
fiu fen tetia ypras ci rcufedifle.Sed illi adueniente Carolu 
formidantes obfidiSc foluta fuburbia cremant, atep inde 
cafietuducfres oppidu circuuallat.Sed diflbno cu brito 
nii duce illos gfequfte, Icefis caftris burburgu 8t graueli Burburg* 
ga verfus abicriitJEt robin 9 canoll 9 arrogas,& ia&abun Graudin 
dus angloru duAor,tamctfi quotidiano fere farmoe pui ga» 
fe facere francoru potentia ducerct,Dunas quo fe recepe 
rat ^pccde tibus in eu fr5cis reliquit graueiingam petens» 

Qui ite a carolo circufepta dimifit, per portl q nodfi ar 
matis cin&a erat dilapfus. Defcrti anglis oppidani cute a < 

cerrime defenderet, expugnati tn gtim occubuere para 
in feruitutc afti,donec magna fe pecunia redimercr.Gra 
Uelinga rcliAa,quia burburgu anglus occupauerat,co fe 
fraci cotulerunrJPrius tn q vlluobfidiSis aut oppugna- 
tiois fignu daret , cliflonus angloru pfeAos in colloquii! 

Venire petit,vt illos aliqua forte ratione adducere pofTec 
angliam repetcre.Sed difloni verbis elatior faAus noftis 
timoris hf c indicia efle ratus fiati eruptioc faAa f rancos 
adoricur,edico dj mu acri prjlio in oppidu repulfus, co- 

A.uij. 


CofMfre> 
gis caroli 


Digitized by Google 


JJbfarJX. RcxCardutfcxiuti 

<lufu$ ofcfidiSe eft.Ad primi oppugnatione in quapM» 
lippus arthcficn , augi comes egregii opera nar rauic, in 
muros cG regio vexillo confcendens angli britonG du- 
Ad bur- c«m affari poftulir. Accedente ducem oranc,burburdo 
gfi angli abire illis irtcolumibuslicear.In eo fpem fui rcpofuifle,q> 
obfiden? , memoris teneret anglorfi ope fe bn tinia potiri .pdecefio 
res eius angtis regib* obfequentes fuifle/eorGcp amitini 
femp colume. Ad h$c dux rndit regi fe c5ueturu.Adiis 
fgit caroHi britoquaeabhofte accepiflec ei patefecit. Ad 
didi tc£ belli fommi anripiri efle,dei nutu nb hoTm vir- 
tute visorii dari.Si oppugnare illos pergarcG ipft pluri 
mifntraoppidGpugnitoccifuTOS facile aliquot ex gxx* 
ribus f ricis quorCmors n5 (aris cSpefan peflit. Hyqn( 
fkerea inftare quae diu lotis horridior (oleat efl*e att* afpe 
rfor. Ergo opercpreriS Core fidifcedat hoftis oppido i ne 
gispoteftate reliAo.Huic ducis fentetif £}q multi adu<r- 
uritur, & imprimis pccrus dillcrius peipua ft rennuirare 
Muratus eques ,afl«renc fsale expugnari anglos pofle fi c5 
tinenter oppugnitur . Non audiidtf durem qui fuo mo 
re anglis n3 tnimkatrf,eofq; armorfi SC belli focios quo- 
cb habuiflet.Vkit ducis fentenrtx Datu(cj!tft hofti liber 
sgrefliis.Qui burburgo militari ornatu exies regi grati- 
as ob recepti Ubertati egit.CDfi haec aguntur frikifcus 
' «crementis gidauus aldenardfi nedhi fcalis in muros op 
pidi ereAis capit, '0£ ex turbatis inde oppidanis gondeir- 
Nota. ftt loco imponit. Oppido burburgo recepto, vn* ex ftf 

-cisfscrorCcontcmptOr,templi fonbus «flFraflis, dfldkii 
loannis argenteum fittiulat hrum rapere cSrcndit, fmm 
laehrum auerfa facie dorfum illi veriar,nec mora facnlc 
gus fit m e ri*inope,atc$ in femet infaniesin^pprios artus 
• dcfyuit.Carreri milites hoc euentu exterriti templo abdi 
- nuerunt.CHi* rebus burburgtconftAia/pofiq rex Pari 
ftf! re meafler, audiris plurimori? ijreUsqui in britonfi dii 
ci ob dimiflos anglokoMoquebitur^i (Mimulae . Quf 
per puris poft diebus fecutui brxo, «pandi abcJJo v*> 


Digitized by Google 



Rex Cardus fcxtut. Fo.cbood. 

cationenk ab anglis coccflam regi renffciat , ate$ ita nihil 
cfi&atus in bricinii fe < pripit.Spe aut£ pacis d! anglis ac 
cepca,carolus biturigfi ducem califium legat.Quo lenca 
caftrif duae angtus coueturus erat.Multogt dierutuc atty 
Ide habita coitio nihil prjter iterituras iducias iportauit. 

Per ideep 9 fladrefis comes ludouic* moritur, cui 9 fepuU [ Jll<riii . f 
chrffvificur in tfplodiw Petri infulaniCEciaqiurania fl - A r eifm 
Iram gditorti qui iKHiisrcb^aimintcdebit no parua ma n 

nusfancerru marefcallu ,pprer inducias quictum& nihil * 

abhofte rim5te inuadit.Sed fua caurion<( vt ^uid* erat) 
profdSut graflatonbus reftirit.Nec ^ppeerea dciti terunt 
pdacorcs^urccs vtc&ty poterit furto ac tf inGdip occupa* 
re,admonfribu8 anglis quoru in francos nulla erat fincc 9 

ra/ vel fcederis/ vel induciarum fides.Eade quoq; r?pcTra Arufiios 
te aruemi adiun&sfibi lemouicenGbus atep pidauis gra 
uiffimi fcdirion* excitarGt, duc? Cbi quedi PetrQ brue* anifrnl ^ t 
siSinftituentes/ actf ita per nequiffimS licendi graflan* 
te$,nobilf qulq; clerujre&fi alicui 9 penfi hoicmfibt ob* 
irifffine milerat ione obtrucabant. Ni deprjhenfi forte p 
vii (coci equitis capiti ignitu caflidS imponut.Sacerdori 
amputatis digitic/capitis vertici deglubunt deinde ere* 
tnit.Religiollim hofpitsl» ordinis per alas «pcere arbori 
appenfum fagitris telifcn cSfbiTum nccant.Nec modus il 
Us erat vllus (fuiendi, pluris inter idos habebatur qui du 
riora flagicia cSmitteret.Huius tam derefbndf inhuani» 
tatis nuncio accepto,biturig3 dux qui auinione (aluta»* 
dipScificis caufa petebat dekAonobiliif exercitui (edi* 
tiofos mouet,quos nSdifficili pr^lio multis occifis/mul ^ 

«i(cji laqueo ftrtgubris fupauic.C Inter hfc ludouic 9 an* ~j. nea- 
degau 9 qui «ppuli? negnO aGregorio.xq.vocarus/flC de P°“* 
inceps ab Alcxidro quiro rex Neapoleos cScraladiflafi 
vngar te regi declarat* vidicabat.rerff oim cgcnusPc* 
trii craonii ad v*or€ in franciS mittit, pecuniam qui dii 
diTcedf s credtderat acceptur* & ad et! mox plarur*. Sed 
ptibdus in diimeraonus pecunia accepta fegni ter agtQB 


Digitized by Google 


Ubar.IXt RcxCarolusfcxtufc 

blciutxfuar prius g dno obfecutus «ft.Nl 63 fi veneto* 
iter facie luaouicus expediuois fuae in iraliifero poeni tes 
alo aeget,& fortunant oim inops moritur. Huc exitu ha 
buic eemerariaefiC loginquf militiae belli Icaut* dudor,^ 
defundo quiftpqui ciifecutus fuerat miles badllococt* 
. tus vili fordidoqshabitudomu vix rcuiffcEi 9 cladis caa 

««innes (j fuit Io3nesjtxiq.akxidrifucccflbr. NS copiaru fuarii 
saai J* pfedi iudouico exitiu paraucrut Joannes vero in coftan 

tiana fynodo ages pipatu priuatus eft, 5d in caftellobal» 
deberga i cultodia naoit'’ fub tueda Ludouid bauari d u* 
cis vbi annos tres afleruat 9 eft. Cogcu em fynod 9 habuit 
iliu pluria aduerPecdcfij fide dogmata diuulgafle. Sub 
id tep 9 biturigO dux 8C lecafrrif j>riccps caliLu coueniu* 
Caufa couetioisfpes pacis fuit/q irrita habita eft. qqplu 
rimas optime pacis leges bitunx Sglo < pponcrct.Manif« 
ftata angloru aduerfusfrancos inimicitia qnquidc caro-* 
Io coducebat amicitias copararc^iiuemcniis comes hane 
noma? comitis filii vxore duxit,iurciur2dopollic^te pa 
tre ptiii Caroli forc.Cameraci nuptif fa&ae funt. Vbi ca 
rolus cquefrre certam? quod haftiiudiu frid dicut,excr* 
citationis gfacucollardo de fpineo nSfine laude habuib 
Nauarri CNodii per eos dies nauarri ree» inuides frScis animus 
nequitia, q u ieu e rar,bi turigu bur guduq; auc€ veneno tollere cogi 
tans.Itacjj confedu letiferum puluer? cuid2 anglo Ioatv 
ni dat, qui pecunia a nauarro accepta duabus conferat* 
Anglus receptu facinus dfi excqui parat popina ducutn 
crebro ingreflus a cocis dephtditur que fcclus cofcflun» 
Van 9 bd liter capite pledir. Inter haec complures ex franca nobi 
li in SgliS litate quibus dolebat anglos tam frequentibus bellisfri 
apparat 9 , ciam impetere,de expeditione in angUS ducenda aiTiduf 
colloquebantur. Qua re a carolo animadueria cu florm-r 
ti aetate aloa excello eflet, de ipia expeditione coTiliu ca* 
pitjnuenit radie faftu dleangliam vind.Dacos olim 8C 
prjterea faxones illi occupatis, ea coditione gentem efl* 
quj intra Tuos fines bdlu diu ferre no pofiit; Vno aut ad 


Digitized by Google 


Rex Cardus fextut* Fo.dbtxxq. 

furamu fc?Jo plio vel vinci vel vincere felitSjicc vnius 
holsprincipanllogo teporepped fuos reges/ aut necSdi 
auc pelledi cofuerudine ferilTe.His rarionib^perfuafus ca 
■olus bellu anglis indidr.Nauibus vndfcfcorraftis ing{ 
te dailcm armat. Ti gradibus carptis cu pecunia qricut 
tributu rez inauditu vixty ferendu exegit . Quloorem 
per muldfrancia relifta nouas fedes qfiuere. QaflTc viris 
armis comcatuq; affatim Iftruc3a,maxim , ille nauallis ap 
paratus, non fecusac in arete ftipula crepida atc^arftuans 
tgnts cuanuit.Nec dubia fama erat principG culpa id ac- 
ddin r c,quiexaASadezpedidonepccuniI interfecom- 
puerant. Improba Gquidem auri cupido publica volita 
te neglefta fui tm curi habet. V nus tm IoSnes Viennifis 
amiraldus nauibus fexaginta inftruftis/ fcocos petere au Principii 
-fus eftvt inde bellu anglls inferret. Vifuseft rex (conis iniquitas 
IoInisaducncumolcftetulifle,& quoad peGBeri potuit Icdnavi 
trlficusin angliS tardatus eff. Interi tfi JgdelefKI militG cnntfc m 
facic,francos comeatu iuuar. Ni inter anglufcoriicggra angbam 
ucs tu belli caufae erlr. Paratis copps fcocus lo5ni tria ar- ducit* 
matoru miHaexfuisattributt. IngrcfiicG fcotorifmanu 
anglia franci oia hoftiliter incurfanc,& depopulStur nui *• 
lo diis occurrite anglo. Atej? ita ad droartu arce puenic 
tes cS oppugnare cum a minudus decreuiflet , icod id ne 
faceret dehortab5rur,gfuafum fibi habentes ill3 inexpu- 
gnabile efle. At Ioannes loci naturi aracp munirioes dili- 
genter coreplatus, vnl partem aladucrdtqua arx expu- 
gnari poflet.Igitur dato oppugnldi fignojfranci (fpe&2 
cibus quali per ocium fcods)in arcem irrumpunt.Coepe 
stmtpneterca alias munitiones donec rexanglus arma 
in illos defumplir, tanto quid€ numero vtioannespaud 
tace mditu inferior cilintelligeret fcoros remiflo alo efle " 

in fco tiara copias reduxit. Vbi fcemin? cuiufdam regiae 
nobilitatis amoribus captus ammonitus randcabeafoo 
da difccdere,q> (ufpctftu eum rex haberet, confcenfa cU 
naui in frantiam iecontulit .Ferrarii cftfrancos aliena in 


Digitized by Google 



Ubcr.TX. Rex Carolut fextu*. 


ente gloriS c3parafle,au3 arrogantia vd libido nS ob» 
curauerit.Ex clafle q a d expeditione aducrfus iglos fru 
ftra copa raca crat,quota pars infdufacponuftadontha 
bebat . Qui incidere per fririfeu attreme humiliscodi' 
rionis hoiem gandefes in&tueriir.Quod vbi a fduff pfc 
fto certis indicip animaduerfum eft duautoresperqui' 
rit,dinu aufiigerut. Duodedm tn dcphcfi capite puniri 
fune Apud dimu erat aliquot angloru pficku. Fugietcs 
Carolus pfecu^dJrou ctrcuagit,pcer ei gte qua paP cft 
CirriHidend frico oppidani couiria didit quali aaeos fu 
peridos imbelle* edent. Sedpoftqfc oppugnari cironv- 
lpiciunt,mOK de dcdidoncconfultant. Atc> inierim aiv 
gli aliquot per palude (aluti petere vififunt . Eapropter 
•ad paludi» exirif miles pofitus qui hofiitra n fitu prohibe 


ret.Mox ad muros machinis admotu/ 8C muri gte dcic" 
da,frandlocti cxpugpiStJn ea opes pmukarpciotjq; in- 
, uew.Frictfciit vero qui vridarunauiCneTOau in fere 
t , . ceperat gidauufe recepit. At rex ad nauiSpudiu turrim 
. munitiftimS apud fciufara extruxicTu em a regib^fri^ 
Sdufaanc, da (eluta tenebat .Sed d philippo burgudionu auci cum 
francoru caroPpoitca dediflet, dlSflamingi comites ab illo tepore 
fuit. haftcnusponcdcrunt.no fine franco^tdino. Nam cum 
’ edito mediocriter iugo arx munititlimabci mare logif' 
fimu pfpeftu hfis.pebgi illius & tcrrarflandrici imperiu 
quafiribiarrogafletacilc credi poteft. Seiofroilardufcri 
. piifle Sclufam priufq arce muniretur fuifle Guilkrmi de 
namurco qui philippi burgundi cognatus erat, eamcp a 
ruillermo c5parafle,data illi bethunu cu agro adiacen d. 
Moacqi incdlf qui fclulae eminet arcem cxaedificaflc.Eft 
_ . pene infula zelanda quam rhenus in mare influes efficit. 

^tbneua, Ad cuius incolis angii gidenfefqi pl$rik$ hiuabStur .Eos 
rex adoriri iubcc^apdocciTiq; ex ilkstnuki fuere. Capti 
uis aliquot cu morte carolus remit t er e t m ori maluerunt 
quorif vnus qui tttnrtftfanguinis gradu alioe coclgercr, 
MMtmm fuppiicio afferre fitaluuscuadcra & cbdilit 


Digitized by Google 


Rex Carolusfcxtufc Fo.cbnxfy 

CTtartilmams carnifex conc ag riuos confanguincofc$ ne Mota, 
cauit .Detdtatus aut rex hoii ipict at i pati eu poena pk^ 

Ai ubcr.CPer id epe Cedente apud auinionem innocerio 
fcprimo qui ratS nifi «x frandar regno obe^iemiam erae 
coniccutus:& cardinales triginta ordinauerat,quib* grS* 
dw fumpc*op* eftecdiui nimafij reraifts abbate! franciS 
miflo dimidiata oim ecckfiaru jjre exigere conabatur. 

Cuf coepto fcholaftici achademue panfienfts reftiterunc 
miffis ad Caroliioratorib? qui podficiscdiAG haud (qu 
um « pfuaderi t. Audita (coiafticoru qrela,rex exporta 
re regno pecunii veratrfii ccckflaru jxiet* i rritptetdf* 
ftribui iuoet.VnSI ecdefiarGiftauranoncraltera diflohiC 
dis earii obligarionib* & debins.Tertiam quotidianis mi Podficf» 
niftroi^ vfib'* afTignauit.SimulqrdchB rebus amoldum’ romani 
corbiu ad pontificem kgnt,pormfex aflt edidi poeniten exafliOw 
ccs ab cxa&ionedcftittt.CPo(rq ex fladria CaroT pahfiu 
remeaflecbrugefcs 8i qucypras icoklr trerccflbre JoXne. 
dello aurato equite autores fuere pacis qua* a CaroIogSb 
difib* romad data cftrphi lippo Imrgunaoiv duce qui m 
comitatu fUdriaefuccefierat:a(Ttftente.CPer id tfp’ rex 
yfabelG bauari ducis filiX ambianu virorem accepit. V e Y fabella 
nerar paucis fupra dieb* ex armenia i franciS tureos deui caroli. vi$ 
r5s leo armeniar rex qui follicinfliroe curabat francorum mater. 
Xglorirqi conrroueruS coponere vcduoip potitifljmCHjr Armcnif 
regircSciHarione partaripfi in tureos expeditioni 'duce rex. 
re no recufarcc.ES ob re Caroli ailendi i angliX ^pfeAus 
ita egirrvt de mirridis ex hmSi caufa oratoribus conue 
niret.ftaqs califiO angi i boloniX Franci fc cotulerunrJn ea 
legatione dietPquiqgita fruftra cofumptis cfi XgP pcer 
honeftae pacis leges nuRa nS fibi arrogaret:difccfr jm eft 
Corrahit ob eX re CaroP numeroft daflemrfecj ad an g# 
canX exped i tioni ifiruitrpccunia a clero mutuo acceptas 
a popuk) ve rofine modo exarta. Erat Carolo foror K*» 
therma quam bfturigum ducis filio dcfpondetrcognatio 
nw lege m pont i fice laxante Pataris apud iclufim ad es 




Digitized by Google 



Liber JX. RexCaroIus fexft 

pcdition? nSgentfe nauib^cfiASti attrebati CattSlojpr* 
frAi claffis fignificSc tps nauigationi accommoda cfle; 
Andega CQui duas biturigu mor2caufac*,t2de duce qui parifri 
ucn.du- delicijs operS dabat^actcrfiriiubcr. At illeCaroJulris ad 
risigna» monet, vitam intuto & fine triftifoUidtudk agere nec 
uta. 4n angliamtrarjcerefeftinet.' Venit rii ad Carolu duxnd 

iecus ac ludci>:nec in Ce militum odium coucrtcretsC Ac 
cum felufam vcnifletdimulat quide traficere ! angliam 
Sed pigre iocularitertKoia ages,ortis t3ae grauibus pro 
cellis expeditionem dmuaCuDiindla clafIe,dioI belli in 
firumCto,ea ola i angtoip ptisc venere. Credidit pamie 
Knepos,& quam incredibili ipenfadafTem miliuqjcon 
traxerat repente dimittit nulla public$ vtilitatis rone ha 
btta.Pkriq5 enim reru adnrnftrationem x> ludo pridpet 
habet,# quSti fuj libidines coflet no cofideratiquod eue 
nire pB Coler quib 9 populi marfupia f ranu funt. Fuit ni*» 
tniru hui* cladis non facile fupputanda Ipenfa.Quippe in 
getccomearucGfupixmcxlunaberetmaucsdcp ipe va*» 
Mp piAuris decoratae erSt. Et auro mali ornabantur, ita 
Vt certarent ,pceres,quis ditiore naui veheref.Milites ve 
ro # numero naulu oL tiro apgatu exultStes attt iaAa*» 
budirangliS iamiam viA5 deiolaramc$ efle iter fefe gfia*» 
banf.Eildem didi* regb filium enixa eft. Cuivis nomS 
motnrrire inditumjquem immatura mors abTtulit.Fato quottfuo 
gis mors funA? eft nauarrus rex Carolus,euentu admiratiesie di*» 
mirabilis gpw.Cum longe Cenex dlet,# calore defcAu$,luhco il» 
m infuedu iC aq quae viua dicit pfundendum quida fua-» 
ferunt.Eam em aqul efficacem calefaciendi vrnaberc co 
ftans opinio cft.Hoc Tuendi mifrenO du futor rtoAu exe» 
quic:fili(! ei*(abrirpendi caufa)ad lucernam admouensrex 
cepcam filo flammamiad lintbeum pnufquam animad*» 
uerreret futor rari delabi vider.Nec mora Utheum ora» 
ne Cubito exunturmiferabilirer vociferante nauarro. 
Qui die tertio poft continuo dolore maceratus exu Aut 
dt plcrifcf conuantcraffu-manobusjdiuinam dic id <j 


Digitized by Google 



RacGafO&alcxnifc Fb.cboarififr 

perfidum regem digna (uis fcekribut poena crudafleo 
CFuit eodem epe nauallc aducrfusanglos bcU&qui duce 
hugone difpenfano nauib* amtifisa francia fugati fune, DueUujs 
hugone capcaCPer ei tlpcftarl duo ex familia Petri alc adulta» 
co#iq ducis,pcere8,Iaqc* grifmJSC IoannescarongFfuv 
gulari certamie gtfij dimicarunt. Dimicandi haec caufa 
tuicJBrar Ioannes eques multa cognofcendi auidus ; ob 
fcl iddit illi animus aliquorfura pegrinandi. Relida igif 
argentoliyi gfico vxorervt confhtucrat abije. Iaquet* au 
tem grilPvcl qr mulierem quae formoia erat amabat vt 
q> Ioanni nocuifle alfqn gaudere Kdiluculo furgens arg€ 
folium mira feftinadone contendit, vbi liberam excepi* 
dictt videndae ards cau£> adueniflTe quam loge fpedofam 
efle acceperat Joannis vxor amicum viro ux> notem re-* 
feracoomoi arcem fola intromittit. Ac grifos (blitudTc 
lod audador fad^renitltem foemini ftuprauit:(tatimqi 
bbidic expleta abeunti grifo,tu Fquit vxor focdiflimc a- 
dulrer ihrpri poenas aliqn lues.Fiagiciu aut laduentum 
mariti caeburit mulier.Cui tide reuerfo laqti violctiam 
moeris detexit.Qua re fbarfoSncs aflupris fecu alitjc ex 
fuisSC vxoris amicis ad duci alcconiu re oem dcfert,pe<* 
dtqj aut aduiteriu corripi, auti certame defcedcre pugnf 
forte experturus.ld vbi dux non admitrir^d regiu pia* 
tneneu qreli retulic.Dic certamini fenat’ edicit .Carolu* 
kx ex edito folio dudlu fpedauic, venerat Ioanni* 

vxor curru veSa,ad quam vir accedens.Tuiquit muli-» 
cr vnicailtftis ades illati! te ftupri cu*g?a duellil hoc ipe 
aftiimaDic palam di iufre adulteqt aggredior.Mi vir ait 
vxor^neaei te fidei fccur 9 accedc, nihil cibi menti tafum. 

Ad hfc ofeuto vxori dato carongi* t duelKi «pcedic 

jQui eqfhi congreflu mox i fremore vulnerat* nec ,ppl 
calantor £aft*d pedes dcfilils aduhcip humo jpftermt at 
que ocddit.Que carnifex ad paabuiu traftu fublime illa 
q«:Carongiu aut mille fr3cis:fiC annuo ducetogt frico» 
rum ftipendio Carolus donat. Hac forte interqt foedus 
adulta. Ad briconu dux Ioannes dc monteforti accepto 


Digitized by Google 



Liber.IX. Rex CaroTus fcxtu»; 

Clifibnu conneft a bil€ cScfahgdi nauigtj caufa in britaiV* 
nia aduenire,eu ad prandiu inuitatfi remotis epulis i viit 
Dux bri cula comjci midat: neqi exemit donec ca au* i britSnia 
tonu fel- cWIonus loca habebar,cius pciti pmiferidlohjtis infuper 
I», cetu fr5com (nilibus.Oderat em cliflbnu duX ob id ma 

xle q> loine britibikum Caroli blderlfiliu ex Sglia vbi 
annos qulcf & trigita patris loco obfes extiterat libera* 
uit,«qs filiam deiponiarat.Cuius gratia timebat dux Io 
anne britanniae ducatu aue eius pater amiferat aliqfi ar* 
mis vendicaturiUnde liberati clifloni vultu dux ituirut 
haectquitcliUbnidimiflio mihi patriaet^oll damni n6ni 
hil iporcabit.Poftc£ ducis i cliflonum dolos gfidiacj; Ca> 
rolus accepir,ad eu mittit qui illui iudiciu aurdiam vo* 
cent.Die conftituto non aaueniente duce,diflbnus ad re 
gis genua procumbcns,contumaciam inquit iniquiffi» 
mi ducis rex iuitiflime no ignoras. Tuueit mihiuuriam 
paffo iuibciS accomodes.Ecce dece adfingulare certam! 
appello .Et haec dices pignus duelli exhibet. Vbi haec a 
diilbno dida geftact dux cognouit, veritus ne iftigaiv 
te diflono Carotis bellu aduerfus eu fufciperet:per n un- 
ci os Carolu orat,nefibifuccenfeat:cj> aurdit vocat 9 non 
afFuerit.Fuifle arduis tn negocip occupatum. Iara vero 
ocium efle,fi per regis voluntatem liceat blefas aduenta 
Khbicp corii regias legatis purgatam fe facere de ijs quae 
regi ab aduerfario delata eflent.Cotinuit diu Carolus n 
(ponfum.Den/qt placuit patrueles fuos birurigu&bur- 
gudiae duces blefas mirtere.Poftg couenere : bri tone ar* 
guu t eogt quae i diflbnO cSmififlcr. Nulla dii gratia dari 
. pofle,nifi ad rege concedcret.Non dubitauit britoducu 
pntia atque audoricau fret 9 regem adirc.Cor3 pofituAi 
diflonut magnope accufat,q> ie regio mgtatu dluftrem, 
& reipublicae ca i britSnia ex regis iuiTu ageeerp (imula* 
ti beniuoletiS ad epulas iuitatucomphcderit^idiu i du- 
ra cuftodia habitu donec arces 8£q lua erat ei* ptiddimi 
fiiTct,qui angk3hofaan«ic*& fautor habebatur auftuefle 


Digitized by Google 



Rex Carolusfextus; Fo.clxxxv; 

ttut illii duelli pign’ redge,autjpc£nas fubire debitas ,pdi 
tori. Ad hunc modum eccandente ita cliflonu duces ad 
modcftii reduXerutjna i comuni regis coOlio cam agi 8& 
prudetu fnia diffiniri cliflonus acquieutt. A<fta cauia eft 
ab vrracfc pre magno certaml&Demum dicente ius can 
cellario dux arces rupis arianae,& loilekni cum tora abla De beate 
ta inde fupelleAili duTono reftituere danat 9 efi centum Mdrij c5 
miliu Francorum poena adiefta. CPer hanc ccpeftatc Io cepnone 
annes montdbn 9 ordinis diui dniciitheolog 9 magni no cotra pdi 
minis doAor.*ad pptm de diuae Manae Aginis puritate catores* 
contionatVam originali contaminatione reliq humanae 
xjpagfnis iftar fuifle ifeda differuic.Que alter dufdc or-r 
amis theolog? imitat^cum rothomagi de re ipa fermo 
nem habcretxgo inquit nili palijoftendero xpi matrem 
patern? originis labe du concipcref contraxifle,huet 9 ap 
pellari non recufoJEftcm id apud Francos nomen ridicti 
lu.Ea ob re diu I conGietuditic Fuit vt ei*ordinis fres huc 
ti a pueris paflim vocarcnf.CDifcuflaIpntiapontifrc/s 
innOcetij.vij.^itate / pcurante maxie pifienli fcnolatmon 
tefon 9 pifium redire,& quae de ^gine temere pdicauerat 
rerraAare copeUic.CEracin lemouidbus anglusmgrum 
caput appellat 9 ,qui ex arce chaluceto incurfionescrebro . . 
faciens aruernos vexabat JKic qdringentts deleAis militi . ar * a “ u 
bus contraAis montferrandum nodhi ducit, fdens oppi nam * 
dum nullo pfidio teneri.Ibi p obfcuru noAis politis q ,p 
xime muros infidijs,ali§cequiccsfimularefe mercatores 
docet, & cu oneratis iumendsfub Titio lucis monferrtuv 
du ^icifa:Itac|rnilites vt iuffi erant ad ponte qui ante 
porti eft ,pgrelli,pateFicri fibi aditu orat.CIanitores ni- 
nil de Tiidqs confci) ponte demiffo pfeudo mercarores in 
fua pnicie admittuc.CNa porta pccupataanilitcs diftri- 
Ais mox gladijs eos necauerunt. Nec mora quii ifidijs 
erit oppiau Tuadut ola i morte atqji pda conuerteptes. 

Ea re aa fanccrrum marefchallum qui cui aruemia age 
bac piata du illum copias monfer radum mouete*home 

B.i, 


Digitized by Google 


Liber JX. Rex Carolus foetum 

acccpit.CumVprxda raptim foofica St capduis abdo* 
Aisxhaluccri! ( pp«reroncauit.C' Venerati curiX coci* 
(Admoni porc anachorita quidS portis i deXterS rubri cruce : vir 
tiode ve auftere St religiofxcouer(ati3is.Hic rege affari cum pe* 
«ftigalibus ccrccab aulicis faepenumero^bic^cit-vericib 9 ne vel 
tollendis. dok> regem dromuenirer.vcl reuera fpede aliqua farxfH 
tatis tegiu animu aliorfum traduccrcdPcrfcucrantcr en 
ages adregi introducitCui fe defuper admonitu efle di 
aeve illu de vcAigalib* tributiftx annuis tolledis couenl 
tiet.Ni facuttdei iram in jpxiocifcqu renicetic puniret. 
Sed nccy liberos vlkxhabiturii.Tunc em rori regina di 
fihS genuifletlea vita deceflerat.fTHis anacnontar conv» 
minationib , rex paululu pterrit*,vedigalia demere co* 
gitauit.Sed vrroq: patruele biturige dico atc$ burgun* 
do dehortantib 9 cogitatis abftinuit. CScnbtit hyfiorid 
gheldrix duce nullis interueniennb 9 caufis ad bclKi reg{ 
prouocaffe. Idcirco Carolu in duce mcxuiTc quem agrio 
pinenfis archipfulr&iuliaci dux a temeritate rdipiftetem 
regiconfiliauerunc.CRemis deinde couctu habito: quSo 
doquide rex adoleuiflet^aberetc^ artatis St prudentif ia 
cis ve regnu fine alteri* tutela admiftraret: vifum eft coo 
fili) alTeflorib’ ex rcipublic* comodo forerfi vno prind 
pe regnu gubcmaretJgif ad Carolu oia rclatafunt :& pa 
truelib 9 regim? irerdicitu.Egir tn illisgfas Carol 9 , <j cf 
negociabn gefliffenepea tureos cftndii eu pofteaper* 
manerct.llli magnis a nepote rege donati munenb* Ca 
rolo vak dicercsralcer in linguam ocritanam cuius ad* 
miftraricmigcrcbatalteriburgudil ^dt. fCRex 
vero parifios petis veteres regni inftituciones recenfere 
iubet.Recefitas pripit obferuare.Inter eas iititutioes (Ca 
nota de rolo ex flandria vt fupraduftu cft reuerrere)mcrcaroru p 
tura pari pofiro fcabimi<^psuri(iank,ciuicacis admifrratione fucrac 
fienfi. imerdi&u:& ptori vtracf gubernacula afiignata.Quem 

magi ftraru cum loannes foleuillus hofine controueriia 
eruditus St iuftus geffifleqnon infeius quantae foUicitudi 


Digitized by Google 


RacGxroia&xtui; PaxbadevU 


ncsiuuendlus iter glSmfreot aduocates boni nominisX 
^pbitaris vir.Que n5 ppofiru fed cuftode prj fcfturj met 
catorfi rex appellare inrattiicQuo nomine pariftan 9 prj 
iesedSnucippdlatHictuuendfpfe iuucnello dcvrfv* 
nis narus,ex Vrfmoru nobili in lacio familia genus duxit 
Que neapol inu* mcttefiu eps d? frater in eallii,^ itren 
nu 9 & belli fcies eques eflet,ilkxerat.Qui aduerP angloi 
praeclara militiae ojja geflit.Deindc quicfcere paulo a bel 
lisfilldaarma in tureos tulit^bkf gloriofa mone inte* 
rrjt.IoJnes afitiuucnciPcuftodiappounireeaicccptacuin 
pariGoru libertates 8C priuikgia immunita cogiiTct , ro> 
thomagcfesiprmrisi iudiciuadduXit.Atqiu redime* 
grata priore libcrtate,flumla quoqtfublads impedimerit 
nauigalia fecit.Extruxerat em plfriqn mfna anne moK* 
dina q alueu anguftiore ad naues deauc€das efficiebant 
Hos umendi’ dcient, compeiaione poflcflbribus fefta. Cott&fu* 
CDu harc gennu demts podfex carolG g iras orat ad Ce gfluasktf 
auinione venire,vt de neapoiltaras reb 9 vna cofulerent. giutkt wt 
CuifcidcuraniracaraPrndit.Htu 9 adpodfic£ / pfcAidis mgq, 
cS rex tributa c xafl loneib: narit/derGuncmo pnemtnt. 

Nicu plus iufto liber: n*ipfegfufiflinii«fcj donator 

natura dletnulla iUi,pfund£d{ pecuniae rom eratJraVt 
qui rocmioru magifiTat 9 gerdj5t.veni«tib , ad fc fif ciflC 
pubbcjpecuniarqftonb?,duIdifcma*largitiones libris 
an notat a s < pdut^aec margini verba iddc&t.Nitoi» ac> 
cepitrecupcrdCEc fpesqutd€ppfofaitleu2d*inimd 
deratae aftidis g reginae adu€tG,quae tum cotonlda pari 
f(} erat.Sed ad tmbidoGiljmis SCpcer menfurf largitori 
bus,tribud remifiionc fruftraexpeftes.No em tantu no 
diminutG ve&igalcft^cdfaUmaf adieftu. Etpris mone 
0 nullo illi infticuto peio CaroP(u(hilit& noui magno 
populi diipedio cudic,Ddnde auinionan profeftus sis 

* * 


itis erat vtrk$ officio infmiirc.reg€ adit etira* enarrJs e j 
bino magtftrarui incubcrf c. Alteri vix fe latis effcjxflc 
Orare vt vno fe abdicare poOic Deputat in ei 9 loeu ioi- 


Digitized by Google 



Libcr.IX. " Rex CarolusfextuS: 

mete reuereter adijt. Apud que aliquot dies coicatos coii • 
lio cu ludouicu regni (Siciliae dyademate potifex decoraf 
fcc.CaroP in lingua ocdtanl venicCui g tliolofates iter 
faderi fuxi comes apud mefieriq prima eft fuxcfiu dui 
tas fidelitatis facramera pftirit,8£ quia fine libens erat, hf 
. redecom es caroluinfcripfk.Fuerat aut comitis fili 9 que 

Filii in P» ex nauarri regis forore fufceperat.Hic poftcjadoIeuit,pa 
t re dolus. m detrahere «xpit,,pprereaq>pceatqi illiberaliter eum 
vt ipfe caufabaf haberet. Accedebat ad dignatione q> d 9 
mater comiti ffuitil intues e nauarra quo fe cotulerat ad 
virii redire formidabacQuare ad auunculu in nauarru 
^fugies cofultore nauarro,patri venenu parat,no quidc 
vt auunculus dicebat letiferum,fed quod patns cibo ad 
mixtu diffidere mariti animu vxori recociiiaret, areft ita 
domu reuerfus,du pter mora popinS ingredif, venena- 
tos pulueres cibis infparfur 9 vafculu vbi vir* codiderat 
illi cxddit.Quod receptu vnus ex comitis miniftris rae- 
didnae pfefloribus exhibet,qui mox id mortifera effe iu 
dicates,filiu patri deferut.Deprfhefus filius crime/ vene 
num/3£ veneni audores no caelat. Que capite danatum 
J 5 tortore necare pater iubecEx hmoi ca orbus liberis co 
mes in rege queep poffidebat teftamcnti lege rranftulit; 
CReuerfo in (raciam rege cu de biturigi duce frequeres 
nucij ad eu veniret auaridae illu accufantes, eximere du- 
ce a linguae occitanae gubernaculo no tardar,miflb tho- 
Genucfcs lofam petro caprcib nobili equite qui magiitratu amotu 
aduerfus ' ducc populo fignificet.CSuafus praeterea a genuefib 9 ca 
maur os rolus fuppetias aduerfusmauros illis dare polliceUEi ex 
•peditione borbonr) dux libes excepit .'Qui praeter pedi- 
tes cdtraAismille quin geris equitib 9 tSto diligeti 9 profe 
dus eft/gto ad duile quldl difeordiam fricos principies 
magis inclinari cognoicebat,Sub duce militauerut har- 
ricuriaecomes,admiraldus vieneiis codacus,&alrj com 
plures magni generis hoies . Quib 9 fe ex anglia veniehs 
comes darbt 9 c6iuxit. Ad tuniciu fuit conflaftus & dura 


Digitized by Google 



Rex Carolus factus, . Fo.clxxxvip 

obfidio.Seddefperata expugnatione pareres cSposxpia 
nus exerci tus Ce corulie vbi farracenus miles tetoria fixe 
rac.Ibi dii pugnat fugietibus dide mauris vidoria xpia- 
nis acceflfi t.CAt quia diminue 9 effer cxercit 9 3C peftiien- 
tialaborarec,de repeteda domocSfultar.Quod rex mau 
rusiufpicat 9 veritus ne id hoftis fimularet vt reccpcisvi 
nbus 8C redin tegratis coptjs mox acrior infurgere duces 
g inrernucios tccat fi pacifci vellet.Couenic vt captiuos 
maurus refti tueret dece ducatori! milib 9 pfofhs copiari! 
gfolutis. Atcpita induciae paftae func,& borboni 9 milite 
reduxic.CInciditg iderpsioanicaftell? regi bellu aduer 
fus portugaliae rege,& duce kncaftriae;Quamobre bor- 
bonius a caroloin caftclli cu exercitu mictif qui ioannis 
fuppetias ferac.Qui borboni 9 auinione primu vt podfiid 
gratularet,deinde g narbonefem ^uinrii.barchinonem 
jpfofhis di vbi yolita barrefis arogonu regina cu fuo vi 
ro rege agebat. Iracj tam logis icinerib 9 in ciftella venit 
Vt poft bellu aduenerit. F racis em fere mos di citu auxi 
lium proptuejj poUiceri,fatfio tardos dle.Borbonium tfi 
Ioannes lctiiume honorificet^ excepit.Florentinis per id Florcrini. 
tps ope aduerfus galeanumediolanefiuduce petentibus 
fecj caroli ptlti dedetibus rnfum eftJnter rege ducemcj 
amiciri! efie(qu3 no intercedere iufta c5)difloluere inde-* 
coru exririffet. At fi mediolanefis iniurius illis facere per 
gat,fubTidiii fe miffurum carolus dixit.Expedatione fua 
fruftrari floretini,ad armygniacu comite fccontulerut, 
cade quf a Carolo poftulares. Armigniacus tSetfi poiht 
lata primu recufaret,fibi tn vifum efi vtile rei publicae 
fore fi milirii g franciS palantiu multitudine in longin- 
qua prouincil ducerec.Colleda igif valida manu floren 
tinis auxiliari conftituit. Su pe raris alpibus/alexandriam 
mediolanefis ditionis duitate obfidet. Vbi audito comi 
tis aduetu dux praeftdiu pofuerat.Et in infidas alteri ar- 
tnatoru turmam no ^pcul ab alexandria elTe impep rauit 
•iacqbQ verme copiari! praefedo. Circufcdente vrbe co 

B iq. ^ 

Digitized by Google 



UbcrJX* RexCarolutfextus. 

mlte,infidlatores cruofdSex fuis leuis armaturae kccflitd 
obftdentes alexandrini mimmt.In quos emiifi armignia 
ci raiiitcs a(iquot,dum longius cosperfequunf hoftiscx 
infidius prodit. Quod vbiaiaducrtk comes JaborantibP 
fjji* dum fuccurrit. Alexandrini eruptione fafta comiti 
inter fe arqj faGdianccs drcOuencum intcrdpiut . Mulcia 
ocrifis ipfe oAo vulneribus acceptis non mulco poftda 
mans,in manus tuas domine commendo fpirinim mc9 
«Tam efflauit.Scrfbit fitoflardus comiti fudore inter prae 
liantem in aluetu mrimii fcccflific,vbi dum ex riuo flu| 
ris aquae la rgius btoit voce defcrifTe,atq; ita ab hofte futf 
fe caprum. De leprofis per eofde dies puteos iterum ve# 
P . neno contaminare cofpirantibus (iippiicium fumpeum 

tx^iOrf eft.®Etcum v«Sigalium autoribucorfi nuliuseilct mo 
nc * B «#* dus, omnia per firandam in rixa St cotcndone gerebant 
Et quod inexplebdirer tollebat.no in cSmunc vfum fcd 
in priuatorQ quorudara auidiflimS auaridam veniebat; 
QuSobrem nulli no animo conkfbbSt quae fuperuene# 
runt incomoda. Augebit praeterea timori inauditae per 
illos dies coeli tipcAatesSC magna ventorum vi agitad 
in mari fiuftus,qui in littora pnees euomebant. AuuHae 
quocf magnf eradi tudinis arbores,8£ per aera loco tranf 
latae mites humanas territabat. Onterhaec cum aurdia 
sicnfis ducatus ad carolum mortuo phdippo peruaiiflcc 
anno faludsmillefimo trecetefimo nonagefimo primo, 
eum ludouico fratri fuo affignauit/qq duibus iureiuran 
do fe adegiiletyducatum fibi ieruaturum,# regno perpe 
tua poflei^oncconiunihirtinvHicludoukus tletu ado* 
kfcens eiTet / erat nihilominus querendi dominij appe# 
tensura vtparuo tempore bkfiam conciacum St fucfllo 
n is comitatum comparauic. ObeSte eodem tipore mor 
fem dum manus abluit gaftonc fuxi comire.quis luere# 
dem fibi Carolum teftamento miHtuiflTet, ad quendS tn 
COmitis nothum estcelfi animi viru hereditas cu tota fup 
pcJU&li rege a&ntiouc venit, Qyi fide Cvqlpprjftua 


Digitized by Google 



Rex Carota factu* Factcxxvfl^ 

comes appellatus eft.CPaulofupra hoc dtesvantadorff 
in lemouidbus admodu munitiiumu caftru a birurigu Vatido^ 
duce recipitur . Idem cu gaufndus tcfhnorus logo tepo tucaptf, 
re occupdfet duob*fu» neporib* alano & petro moms 
reliquit.Qui frequfter a guillerrao bounlicrto & Ioanne 
bolonifo vexati fimuli t fe caftrum rdkfturos fimilia frS 
corii dece cis foluererur. Quod poftij dux guillerroo re- 
ferente cognomt numos^ptenus adnumciat guillcrmff 
adhortatus a fraude caueat. Accepta pecunia auno guil- 
Icrmus fignificac fe cu pecunia aaucnire£ft in afiro tur 
risfortimmain qua Aianus triginta ex fuis armatos Icv 
cauerac vt venientes firancosCunul cum pecunia interci 
perct. At GuiUcrmus doli prouidus partem bonam fuo iof u nat. 
rumininfidijsnonlongcacaftro ftatuens,cumaliquot 10 * p * 
armatis caftrum ingreflus portam afleruare iubec,& tur 
rim quae clauia erat Obi referari petit, alioquin pecuniam 
non Ic foliturumJd poftej aianus diu recuuqvbivim fi- 
bi afferri timet claucs dat. Patete in turrem aditu ij» qui 
intus latebit fi arma ponit vita falua ^mittitur .Qua c5 
ditione accepta inermes omnes prodeunt captiuieffafh'. 

Aianus autem 8C Petrus ad biturigem primum, deinde 
ad regem perduAi capite puniutur. Huiufmodi dolo do 
lus improbi hoftis rerrufus eit.CSed ad britonum duce Dux bri- 
iterum narratio noftra conuertatur , qui per omnia per- tonum re 
fidus & contumax, parlamcnto cdkfto ( quod de cliiToni 
iniurijs vtfupra diximus lacum erat ) parere contemne- 
bat.NccCarolo fq q frequenter admonitus) gerebat mo 
rem. V nde inddocis Clifionus acerrimi! duci belli! in- 
fer t,dlnis ^plurimis bri tones affirics.Nevcro tata odia 
latius fe (pferrentjCarolus bicurigum ducem cu aliquot 
. iurec5fiuttsadbriton€lcgat.QuinoIcminducitnemo- 
sietf aurei vc coeperat cudac,qd ei nSlkerefcffm regum 
cofticudoes ipfc no ignoraret.Farerct prjterea pari amc- 
teo decreto qcen* adeliflani caufil aittcbat,& ea reftitue- 
m q vi a Cjiflono cxtorfiflct^xllo quoq; ahftinerec.His 

B iiij. 


Digitized by Google 


/ 



Liber, IXi '• RcxCarolusfextus* 

ab oratoribusexpofiris^pccres qui cofilio aderatrreg? iu 
fla petere arbitrati,duce orat vc madatis obtcperec . Ille 
duratus aio aute reda fuadcntibus auertebat difcedenfqj 
domu.Ec ego inquit iflos oratores in vincukltonijciarn. 
Erat cu eo Petrus nauarrus vxoris duris frater, Qui du^ 
cis temeritatem intelligens fororem illico orat, viri fero* 
da copeflat.Dchorreturq; legatis iniuria faccre,q in eius 
pernide facile redudet. Benigna mulier audito fratre du- 
cem adit libcrosfecu ducens . Quoru cofpedu & vxoris 
prudentia mafuetior fadus, more inquit o vxor tibi ge 
ra.Conuenientibus poftera die in ccclefia ducibus, bnto 
fc ad rege no multo poft ypfeduru refpodit.Eo refponfo 
contentus bicurix,dtmiflo duce in franda reuerfus efl . 
Brito aute magno apparatu pauds intcrieAis diebus vc 
promiferat ad regem vcnit.Multis per eum ad excuian-» 
dum ,ppa]atisrcx decernit ea ota expleri a duce oportet 
re, quae parlamStci iudices diffiiniflent. Id ira fe fa&uros 
brito clifl"onufq! / pmitretes a rege dimiili funt.Natus efl 
fub his dieb 9 regi filius Cardus que ieptimu artas nra ap 
pellauir. CEt richardus anglus rex pace fimulans lenca- 
feriae duce Parifiu ad carolu mittit. Audi rus efl in cSuen 
tu regio anglus qui pecunii richardo diflolui qu{ g> Io5 
nis regis redeptioe reflabat, aquitamS infug oem aurelia 
no tenus reftituipetebat Jdprfi abfoluatur/pace I propru 
efle <| ppetuofirma haberet .His ad ifeque te modii refpS 
fu dt.Reddat rex agPIoine reg€,obfiadc| q fua culpa in 
anglia mortui peneriit. CSpefec infup dSna pdaflf a fuis 
■ poft foedus iitu per fracia fodas, quo foedere richard 9 mi 
lite oSmfuu ad fe reuoeare pmiferat. Pro his detrimeris 
carolu Ipeteretrigcflcscetfi milia nQmu aureo ru . His ii 
fatis richardiisfacere^rege ducis poAularisrefpSfurum. 
Lccaftri(duxh$cq accepiilet fuo regi r elatu ru dixit Jn- 
ter ludouid aureliano^r ducis aulicos mulru au&driraris 
habebat Petrus craon 9 clarus & potes eques. Qui fama 

de ludouicocircufercbaturadduAusiM^ijGquidem 


Digitized by Google 



Rex Corollis fextus» Fo.clxxxix» 

fbrtilegioruftudio ducem teneri plfriqunfimulabar) re 
fuo principi xxlitiEa re indignatus ludouicus,q> craonS Craoni 
id de iudiciu facere arbitraretur eu domo emittit . Ratus m diflb- 
iraq;craonus tainfignem(procurantediflbno)ignomi^ numira» 
nia accepifle (erat em in ter illos vetus fimultas)apert3 in 
cliflonu iri vertit.Nam dic fefto xpi eucharift iae reuerte 
tera a rege chflonu craoni farellit^ f quo derjciun t, oed- 
diflentq; nifi in jncima domu ( tribus per nates acceptis 
Vulneribus)(e proripuiflet.DilapQ fuga fatcllites appr$-* 
hendi praeter tris no potuerunt, qui iudiciu capitis fubie 
re.Craono dies didus cu eflet net^copareret/ exilio d3- 
natus c(f, bona eius publicata. Aedes em quas non longe 
a templo diui Ioanis in grauia habebat fpeciofas amplaf* 
qj diruere rex iubet,8t in fundofepulturam fieri parro» 
cnianoru.Tpfe vero ad britonii duce qui confdus illi erae 
pfugit,Qu$ res Carolo indignifiima vi(a eft. Accedebar 
ad idignatioe q> cliflbnofcchn glameti fentetii dux n5 
fatiffecifler.His regis alm afperanribus cofdio cu fuis ca- Bellum i 
pto armacarolus parat patruelefcjj fuos biturigu 8t bur britonee^ 
gudionu duces accerfit,cauft indicis belli in britone fu- 
Repti. Illi repentinu mocum admirati f gre ferunt,q> ip- 
fis abfentibus ta difficile expeditione c5fulcre quis aufus 
eflet. Idqjin diflonff riueriiiq; 8C nouiantillprimis refere 
bit qui reuera tu imperitabit deducctesrege quocuefc li 
buiflet.Cliflonu ingetes opes inuifum ducibus faciebant 
Ni di ex vulnere accepto morife iudicarer, tcftamento 
cognitu eft ckc£ fit feptingeta fricoru milia hjredib* re- 
linquercMirati ergo duces vn hec fibi nifi ex pda diflo- 
nus coparaflet. Hic ob re regi) confultores optimis qui- 
bufq 5 di graues fit infenfi haberetur,carolir ad fan Aii ger 
manu de laya relifta Parifio educunt,rati filueftri loco li 
berius qu$ vellet aftitare.Scolaftid nihilominus Parifia- Scolaflid 
ciftudq quorum priuilegrjs crebro derogabatur, miflo pihcfes, 
cum prudentibus fuaecoitatis rcftore,ad fan«Su Germa- 
nQcuperucniflent cancellarium orant dari fibi aditu ad 


/ 


Digitized by Google 


Liber.TX. RcxCarofusfextun 

regem, mandata illis cfle quacneceflario patefac&t regff 
maieftari,Hfccum ffpcn umero fruffra poftulafl*ent,tan 
de cScdlarius refpodit. Arduis £> rcpublica negoapre- 
gem deitineriCarterum dc eorum priuilegrp non necrf 
k cfle anxiam gerere iblliritudinem, quJdoquidem regi 
curg erat ftudi|Ubertas fl£ quies, Atq; ita nihil prjterfuna 
mam indignationem reportantes oratores domu reuer 
CaroPad terunt. CNon poft habebat Cardus in britones expedi 
cenomS - • tionem, idcirco principio filatis ccnom2nos petere copi 
nospgie. as iubet. Cuius cognito aduenruiimulator benluolend{ 
brito,mox ad cum oratores legat mirari fc dicens q» an* 
mis initrudhis ad fe venirer,nihil rebellionis in eo dfe ci* 
uitatcs/cafira/arccs/ gentcnxj britonum mandatu pari 
turam illum regem fe fubdi tum eflcErat tu Carolo mes 
non admodu fana, ita vtmakcoherenribus verbis febri 
cula vexatus interdii loqueretur. Nullo igitur datobrn* 
conis nuncijs refponfo, confcftim in Uberum campSpau 
cis comitatibus egreflus, dum per filuam qu; cotnoman 
nue ,pximaeft procedit, obuium habet pinofum hoiem 
medico fimilem. Qui cardum intui tus, quo inquit o rex 
a>grcderis.Caue vitra ggas ^pditus es.Er in potcftatc ho 
itis te tradituri funtdomefhci tui. Ad h5c viliflimi hols 
voce carolus cogirabildus Si trifti fimi Iis muflitare eoe* 
pit. Rege fequebirur adolefcentes duo ferentes lanceant 
alter caiTldem , alter qui lanceam gcftabat dormitans for 
telanceam in caffidem fubrcquends proddere permiGb 
Carolus Qy° tinnitu pcrrerripis rex furia mox aditis nofecus ac 
infan ir, in hoftem incidifla diftrufto gladio obuios quofc$ percu 

tiens quatuor interemit . Confcftim igitur compr^hen* 
fus,ad diuerforiii gducif, vbi mortuo no impari diu de-» 
cubuit,iudicanribus medkiseum interijfle .Votis cami 
& piis cleri plfbifqp fupplicarionibus dcorcligiofiflime 
Nota ini^ exhibitis paululum reipirauit , di Parifium reuerfuseft. 
tiilfutur? Atque ita cum non faris bona valitudinccflcr, patrue-» 
diflctiSis, lcsdus duces biuirix Si burgundus rerum adtniniftra* 


Digitized by Google 



RexCaroIusfcxtts* Fo.cx« 

tfone fibi vedicarut, perfequeres Nouianrff qui' regis jra 
rq cuftodil logo tepore habuiflet.Ingredicns enim bu r- 
gundus regis palatii! Nouianrii otiFendic,eumq; nomine 
appellans.Opus inquit mihi cft pecunia. Tucentu milia 
frScoru mihi ex regis opftx» exprome. Nouiltus refpS 
dit fe pecuniae dnm non efle,fcd fi ita regi colibuiflct / li- 
benter depropturum.Ergo inquit burgundus more mi 
hi gerere negas. Tuaeilliberalitatiste < ppedicpoenitebit. 

Hinc fumpta occafionc Nouilrus a Riuerius poft ali- 
quot dkru carcerem regia domo,8£ communione abfti- 
nereitiffifunt , Cliflbnut coneftahditatu amotus comite 
Philippo duenfi in eius loeu fuffefto.CPer eos dies ma- 
le habenti regi aliquid femg ludi iocorikx(triftidae leifl- 
daecaufiOcxcogitabatur. In aedibus quae blandiar reginf 

i fuburbio diui marcclli erit huiufmodi ludi no fine quo 
rudam exitio fefti fimtAliquot non vltunae nobilitat» 
aulici (inter quos ip£e carolus fuit) villoias fibi ex tenuifii 
mo lino veftcs conficiunr.quas ad nudam cutem pice fi- 
bi agglutinantes^ quo fulgentiores eflent pinguitudi- 
nis aliquid eommifcJtes/ filueftrium homini! fpecii non 
Inepte repr$fentabant.Nihil enim de omni corpore prf- 
fer faciem fllis apparebat, quippe qui vndiq; pendere in 
ftar villorum lino tcfti crantjgitur ad hunc modu per- 
fonaticcenaculum £atibus(quianoxcrat)acccnfis ineref 

ii cum choreas agunt flamma ( cafu ne an cuiufpii dolo 
incertum eft)in perfonatoru veites incidens omnes mo- 
mento cruciauitjntcr nobiles (caminas quae ludos fpesfta 
bantvna aderat quae arapliflima qua induta erat clami- 
de regem complexa incendii! reftriradf^rdiquis veladu 
ftis.vel in puteos/vel in flue tu fe prjdpitatibus.Nec cS- 
per cum eit cuius culpa tm fluidum accidcritJn folas re 
«naeaedes vitio nceflUquae!alounuscquacae{unc.Eo- D tdaja 
«enj tepore regi udliae ncapolitanum regnum repetenti Neapoli 
ckmensponrirex romanus decimi in ckru imparciuit. , recupera- 
A cuius «aitoribus qgParificnfis fcolapuocaflct/e tfi da. 


Digitized by Google 



Liber.IX. Rex Car olus foetus* 

a tributo orfmercnon potuit. C De copijs Veromiliru 
quar fefe in turmas quas fodetates vocabit rapina viu&- 
tes cofHtutu eft vt bouilicaudus marefcallus parte i aqul 
canil abduceret, pars comitis fandi pauli actr ibuerentur 
adbellu quod apud luccburguaducrfusbohemoi? rege 
gemmis crat^qui cu oberat’ comiti eflTet/debitu diflolue 
re r eajfahat.CInterea couct 9 principii fricif atej angliae 
apud abbatifuillS habitus aliquid fperat; pacis atrultt/ita 
' cofirniSdfrfa cu carolus abbatifuill^anglus vc^ 

ro caliliu petijflct Carolu folira furia corripui t propter ea 
re mfeda difccfliim eft. Recepit i gratiam per id tempus 
r iw ' biturht dux. At cun» inter aulicos variacfadio- 

Iuuenelr nes cilen^^pfuamodeitia Iuuendlus mercatorii ppofiru 
mercato-- r*cuftosoccurrcbat,odientibuseum multis, quos in aU 
ru p^po nouaru rerii fpes abducebat,nec ab illorix me- 

ilius talfo te Philippus burgudus abhorrereputabaf.Itacj ex bur- 
acculatus gundia ddatores jxliere/ qui iuuenellum multis crimi- 
•nibus accufarunt.De quibus burgudionu dux inquiri iu 
betJnucnrifunt corrupti tefles triginta iuuenellum vno 
■8C pari teftiiuonio accufantes Jnquifitione ad ducem de- 
lata,cu Philippus refpodiflet/fuperfatis ad hominis dlna 
tionern efle fi crimina ab ipfis inquifi tonbus quos caftd 
kdcomifiariosfranci voc5r,£ummatim feriberetur. In- 
feriptis criminibus comiflarij abeuntes in caupone vina 
•rS du vino indulge t,libcllusi nquilitori 9 ad extremi m2 
lam negligen ter ab illis dum com potant relidus, in pa- 
uimenril cu eecidiflet adueniens domefiicus canis libellii 
tnandcns,in hofpitiscubile deportauit. Quem cauponis 
vxor cubitum pergens pedeoflfendit/ maritocj oitedit. 
r *™ crf P tion ! t ad iuuenellum protenus pro- 

fertCur poftridie diduc dies erat ad vicennas iudicio fe 
futendi ♦ Admiratus iuuendlus falfas in eum delationes, 
innocentiae fuae fecurus ad regem cum quadringetis Pa- 
ritianis ciuibus pergit.Erat enim integritate optimis qui 
pulcy conunc ndaamm us / ita vt regius parla maitci lc- 


Digitized by Google 



Rex Carolus textus* Fo.cxd* 

natus aduocat 4 cSm in eu dicere rogatus recufijuerir jQ a 
burgudo duce vtid faceret diligeret. Cam egit aducrP 
innocente Ioines andrognetus arue rn’:magnoge poitu 
lans luuenellii in ca rcere mitti. Cocra iuucnell 9 conltand 
aio refpondens: poftq de fuainnocfria nonnulla jp tgt 
dtfieruit:non inquit {Quu eft finclquifiuonis libello ho- 
mine in vincula rapi.Cui and rognet 9 mcot intulit actu» . 
lationes teftcfcp prjfto efle a t<* inquifitores qui pone fi* 

Ium aftabantconfpicienelibellu petit. illi feviditim iter 
rogares /quis eoru haberetrrubore gfuG:obftupere vehe 
menter Rex(cui eo die melior mes eratXonfidxx i iuuc 
nellu dolos intelligcns.Abi tquit iuucnellerte Catis purga 
tu habem , .N\iffis j> illos dies in britannii oratonV : qui 
ducem cliflbnuqj ad cocordia Iduceret:cti inanes reucr* 
tiflent burgudias dux in britannii fe contulit: cotrouerfi 
amc^omneitacopofuit/vtduxifradi^pfeAui 9 brito- 
nu gubernacula clilTono crediderir.dn iudjos rurf* ani 
maduerfum € qui xpianl pietatem afpementcs oppro» . 
brijs xpianos laceflebir. Alicjc ex illis g duitatis copita 
fuftigatis milia fcutorum ,xviq.in fifcu retulerunt. Quae 
ad ponte qui pu 4 appellat extrucdu Ipenfa funtCEtcu 
a tureis ipetit 4 hungaro^z rex Henric 4 Caroli auxiliu pe .v n 
tiuit,miflus ad eueftcG magnis copip coneftabilis duen . 

Cs comes.Qui hungaria duccnsrcognito quia turd reli^ * 

Ao bello fe in ntrcSrecepiflcntdnbohemos Ipetumfa» 
dt qui de religione & fide xpino rcAe Capiebant .Habita 
de bohemis viAoria praedis ditatum militem in frandi 
reduxlt.CDe paceitcru apud bolonii franci anglic^cS- 
uenkntes:indudas qua tuor tantum annorum pofuere. 

Interea exerdtatum volens reddere militem omne ludo 
rum genus praeter fagitrandi Carol 4 J^hibetrvt ad indu 
ciarum fin€ fi anglus negliges pacis dletimiles no emolli 
tus odo,robufiior ad bellum conftantiorc|; haberetur. 
Sagittariorum frquidem atque baliftariorum tanta poft 
* paucos men(cs exercitatio atque copia fuitnrcprinripi* 


Digitized by Google 



Liber JX; Rt* Cardus fortts; 

bus viri* timori eflent,qrc hoc exerdti] gm* non pafftm 
fed per iniigniores tm regni vrbea pmmum eft. CHis 
dicb*cum pitij ageret cardinalis lunefis a pontifice lega* 
r*;hi qui,iuucnellu falfis dclauonib^offaidcrant (acerdo 
ts eorum confitto ad annalem ,pfe<fti, culpae remiflio 
ne motiti gemetefq; effugitantQui pcenitecfi illoru no 
afpn atheos a iuueneilo que offenderant veniam petere, 
fcnfir, Venere fi quidc fitneis ne agnotcerenf tefti ad iuue 
nelli ardesta ^ humaniflime excepti poftg nominati (nv» 
g c j£_ a . guk»defign^'t venia donant CFuitfcholafticcajtpi{i€ 
* tu academueaduer^ cardinalem de ecclcfiafticofidfinate 
grairis contcntiotita vtdli non reuerctcr de potifice VeT 
Ea facere audcrent^xecrabilibMcmil ccnfurts a cardiale 


jphibici aegre ahftimieruc CObeute mortem paulopoft 
innoccndofepdmo patres qui auinione erant pecrulu> 
nam pontificem ordinarunt benedidum dium appcl&> 
tes. Ad quem rnitfis a regc& pandenti feda oratoribus 
qui de fdfmatc tollendo illum hortarentur: pofljj vacui 
redrjflent confilio parifij habitorum nulh aavnione fan 
Aior pateret via qui fi vterttde pontificatu concendt* 
fc dignitate abdicarettduccs bicurix & burgud* ad bndi 
Aii auinione kganLMittunf quoqs a fcholaftici* parifien 
fib* ead£ cauta nucrjjdibndiftu coucni€tcs memorant <§ 
incommoda extdttnatcconrigiflentt&qpoft haceuav* 
cura timebant niti tm ab cccfia difeidiu tolleret Vnkf! 
huic malo remediu afferri poflelfi if>e arqj aduerfari*c? 
pontificatui cacdercnt3enraidhis ad hac oratorum Ver 
bacufe rite eleftu pontificem «fle refpondiflctrnec fpera 
de Ce faceret pacis gfeucrantib* in prapofito oratoribus* 
ego inquit qnquide ad vnitatem ceflio conducere videt 
cedi fi ide fecerit copeditor angPcorar^jhic em venetf 
<rat:& gregorf duodecim* a fuis fe&atonb 9 vocabatln 
hocbndi&i andpiti refponfo oratores Icerri, identidem 
cofultSt q rone hols gtinactii euicer€t.Scd coqtfrequend 
couetio bndifto tufpcda occationem dedit vt aumions 


Digitized by Google 



Rex Carolusfattuu Fo.cxcty 

clam reli&a in cathalonii ,ppere fe con fer r et , erat enim 
«x ea gente prognatus.Igitur duces benedifti abfceflu ir 
ritadad regem remearunr.Qui relatione geftorum aece 
pct,ad diucrios xpiani nominis reges de auferendo ab ec 
clefiafcifinace nundos mitdtjd pofttj benediA*inteUi" 
git placandi regis cauta decimam illi ecclefiaftkam nullo 
procurante donauit.Quani luito St redamite clero rex 
exigere cunAatus non eft.CPerfiiperiores proxime ex 
aftosannos.Conueniencibus francis anglik) oratorib’ vrk.fr* 
cum fuiflet de Y tabella Caroli filia regi anglorum defpo 
fanda prolocutum# annorum triginta confirmat} ef- * C P IC ™! 
fent indudaerparifium ob eam cautam venere ab anglo r 3£j6r 
rege Rotandus corbienfis anglus admirald f & Montnio V 1 “"P 0 * 
tnarefcallus.Guillotus quocjjftropus legationis princi- latur * 
pes.Et Rotando quidem regis angli vicario data cftcon 
iunx Y tabella feptimum annum agens# cu in norman 
pia cbereburgum: St in britannia breftum ha&cnus Sgli 
occupaflcnt,vrrunque Carolo relinquere. CDc proal' p 

temporis haec relata ex lingua ocritana fuere. Vi- rroa, ff* 
tam ftcltam die grandcm,quam quinque minores ftcllae 
boftili more perfequi viderent# pterea iuxta affcurc ere * 

armatu hominemtmanu lanceam gcftantcmtigneq; mic 
tente,qui fttlla perculta mox euanuerit.ln aquitlia audi 
tas j> celu voces# armo^t ftrepit* vdut jBliatitium lxv 
minu.Quo tpe Boufficaud* marefcallus Gcnucnftu ad" 
miniftracioncm regis nomine fufeepit papiamq? an* pia 
cenriam infubrium vrbes duodecim equitum milibus I GotucG» 
ftruft 9 cepit# demum aduerius tureos conftanrinopoB 
duxirrvbi egregia militiae opera edidit. CRedeundbut 
ex infbdici apua alexSdriam comifla pugna fexentis mi 
litib’,qui fub armigniaco comite militauerant tranfmif redit* ar> 
ta fabaudia cum ad dalphinarus anguftias duce almerico migma* 
fomeracoperueniflentromnium rerum indigentesrpetc" coipab 
rentquefibi ab incolis alimenta miruftrari: quidam re" Italia, 
gonis illius ptocercsxocfa&s raptim copqs in illos non 


Digitized by 


Google 


r 



Liber JX. RexCaroIusfextitti 

fec»ac i hoftes arma paranr.Ea re ad a1mericuglata!ad 
dalphinares miflis nucijs oratdiceatfibi fuifcf gillorGfi- 
nes iter facerejdHtriburis quatu ipi decerneret moderaris 
alimenris.CRdedis nuctjs,neganc dalphiates illis fubuc 
turos.Igif almeric 9 conuocaris ad fe militonib 9 .Ecce in-* 
quit o focijol ope atqj huanitate deftituimur, ^currunt 
in nos armari dalphinates:& fi in cori man 9 inridim 9 no 
aliter q latrones iugulabunt.Si viri fumusrprarffat g vul 
ncra gloriofe pliando occumbcre,qy3 more reorum ftr3 

£ ilari.Inftdicmur illis SC intercipiam 9 icautqs. Mouetes 
lphinates eum mox vitra ,pgredi illos impediret ma 
gnis ignib* incenfistmalc confticutis cxcubrjs obdormi 
unt. Vigil aute almericus vbig exploratores dedalphi 
natiu ftatu cognouit ordinatis luisfub diei luce i hoftem 
irrupit SC caede fada aliquot ex illis nobiliores viuos ca- 
pit.Inter quos fuere auraycefis princeps, valenrinian 9 co 
mcs/dC viennenfis pfuLVidor almericus veritus ne ex 
fuga dalphinates fereriperent,# viaiji fauces interclude 
rentjcaptiuos liberaliter habuit.Impetratifcf dum tranfi 
turus edet alimentis/a principibus quantu ipi $ eo^t re 
Fed 9 Iter dcptioneiudicarent,e caeteris vero fin gulis argenti 
reges f ra cha accepit. Eft em marcha apef gallos librae gs dimidia. 
ci?et an^ CNondu g eos dies inter franciae di angliae reges de co 
gUf. ditionibus paris conuenerat. CIdrirco ad idipfum Ca> 

rol 9 Ardera,angl’ guynas venit. Ad arderam veroco- 
uenienrib 9 regib 9 paris ftxd 9 idu eft. De 3 aliud fertbere 
non poffumrqnquidem ei 9 tgisferiptor id fe nefeire con 
fefliis eft.Indicia multa regu beniuolenri* vifaqlia funt 
ofcula/dexteraRi tad?/mutui ampkxus/amiriflime ajv 
pellationes Carolii em angi 9 pacre.CaroPanglum gene 
rum vocabat,altcrni5 prerioliffimis munenb 9 fe dona 
tes.Dum apud arderam reges confultantinon vifi an id 
tps ymbres:grandoc£ frequens cum vehementi vetoir 
Tcpeftas ruetes quatuor fine intermiflione horas principes in ten 
tario Caroli con tinuerut. Altera quocf infequentis diei 


Digitized by Google 



fide Cardus factus; Fo.cxciij* 

Ito&te infurgens fubito ymbriu 8t venti viol£riar frand 

regis retonjeetu 8C quatuor funes & tigna quar taberna 

culu fuftetabir. AngUeae Vero manfionis quia demiflio 

re loco difteta eratrquatuor tarum funes abrupit. Intere 

ea Yfabella ad an glu deducit :& Ide ab anglisifignib^foe 

minis quaeob idipfum ex anglia conuenerat fufceptarca 

lifiu jpteda cft.Reges vero cu te couiuio apud anglure-* r •*, 

crea/lent datis arqs acceptis luicem donis,alter francia,al 

ter anglia pctit.Paulo fupra hos dies rex hungar 9 de tur uo 1 hun> 

ds Ifigne vuftoria retulerat, cui 9 rei memores turei rerro § anam * 

uato bello expeditione! hugariam parar. Quamobrcm 

fibi confulens hungar 9 ad Carolu midis orarorib 9 fuppe 

tias orat.Mifli funt cum !gentib 9 coprjs Philipp 9 arthefie 

fis coneftabilis Ioannes niuernenfis Philippi audacis fili 9 * 

Ioannes bouflTicaud 9 ,Ioannes viennenfis, Conciacus, 62 
ait) f ricf nobilitatis jxcres, armorum bcllicf non exper 
tcs.Tranfmiflb danubio ad hungarum regem frand gal 
teru de rupib 9 equite burgundum mittfit.perctes quid 
illos comodi 9 facere liceret,quo ve irinere I tureos duce^ 
rcnt*Hungar 9 cui francoip mores cogniti erant/timens 
ne parrogitii temere quicquamcSmitteretrcurcoi? in 
bello geredo coditiones modueji galtero explanat. Niliil 
feftinandum cfle*H5garos qui proxime tureos Icolerent Infoletes 
fe afluctos here,quos primos hoftiobrjcere oportebat. f ranc i* 

* Hungari regis confilium parui habentes franci,primas fi 
bi pugnandi partes arrogant. Et lubrid per oes volupta 
tes/ vino ludoc£ldulgcnres,bonis oib 9 horrori habebant 
tur ita vt dicere illis icolae no dubitaret male illis aliqn ,p 
prer eoip tiquitatem conceflfur u m . vbi Tgen re tureorum Turei 
multitudinem no loge a caftcllo richo I armis e(Te cogno 
uerunr fraci,duAore codaco I cos nihil metuentes Icur^ 
runc, cedunrquc. Et caftellum adueniente in adiutori 
um hungaro expugnant.Deinde nichopolim munitiffi 
mam ciuitacem oblident. Vbi cum dies oftodcdm con 
fedtflent, quotidianis oppugnationibus obfcflbs vexi 

C.i* 


Digitized by Google 



Liber JX. Rex Carotusfextufc 

tes nundu accipiuntde turcorii aductuquiiftru&ismiS 
tarirer acieb 9 1 cos ,pcederent. Igitur cum hungaro rege • 
degenere SC mo prxliandi conlultant.Atqs Tprimis gnae 
cupidi fraci prima fibi acic(renuctc hugarojdepofcunr. 
id maxic contendente conncftabili qui grauicer ferebat 
conciacu fujjiore plio fe f>rermiflb vidoria de turris ha» 
buiiTc.Itaquc i pria fe frontecoliocant franri quifibi de-» 
beri rex contendebat,ob eas maxie cautas quas fupraex 
pofuitrcutn edam q? hungar 9 fuorii mores fpedatos ha-» 
bebataudariores fore dufrancos poft fe pugnaturos co 
fidereneneq: terga daturos /metuentes a francis fequen 
ab’ cogi. Si contra fiat 8C ab ip qui primi acie ducerent 
male depugneLhungarosibti fugae (ccomiiluros. Sano 
confiho!fanifrancinoacquicucfc.Igifdu quid i caftris 
curcoqt fieret exploratu hugar 9 mitti trades IftruunfrfrS» 
cis primS fibi arrogantibus.Erant icaftris francorum ex 
Franri fi» priore vkftoria turei capriui cophires/quibus tietfi (fide 
dcffagi. a francis acccpta)fpes eflet fui redimendi reos tn illico frii 
ri necSt .Condituris i mutuo cofpedu arieb^rfigno dato 
atrox pugna comittiturrpliabsf acccrric xpianimec mi» 
nus ferox rure 9 depugnabat. Coriae 9 & Ioanes viennen 
fis primariam i ea pugna laude meruere.Sed i franc os ir 
rumpens ture 9 cum nofiroip ordinem turbaflet multi tu 
Cedunt a die militum fugior/xpianu exercitu fudit^fugietib 9 hun 
Iris fraci. garis qui i pofteriore acie confiiterant. Capti funt ex fri 
ris & ad tureorum ducem perdudi trecentum non me» 
diocris coditionis virirmter quos loannes comes niuer» 
ncnfis.Conriacus bouflicaud 9 & loannes vienncfis.Du» 
cebaf cociac 9 Iteriorc tantum tunica veftit 9 :# verberib 9 
interducendum affioebatur.Cui fic aflflido nudocf chia 
mysCdhiina ne an humana nefritur op«)inicda efi,qux 
ad tegumentum iUifuit.Coram pofitis captiuis/turcoip 
tyrannus cosmox occidi imprarfentiarum iubct.Boufli» 
caudo tantum SC Ioanni niuernenfi cum alrjs duobus fl{ 
vigiti proceribus parci cura «ft. Illiproptcrca q> tureis 


Digitized by Google 



ReJc Carolus feXtuS; Fo.cXciify 

<H pari fortuna qn<jipeperaflet.Hu!c cj> magus quidam 

inter turcos,eu «Tereret audlore futuru maxime Xpiano 
fum caedis. N2 hic ioanes burgudix ducatu poftea ade> 
pcus mirabiles in franciadtflcnfiones &ciuilia bella mor 
tcfcf exritauk.Poft tam male geftum prarliG,<G Xpiano- 
rum cadauera iubentc turcO anno dC mefe vno humi in 
fepulta iacuiflent,nec a fera Vlla/nec ab auibus con taAa 
fun r,arbi tritibus hoftibus id alimetu feras defpuifle. Io-» 
annts&fuoru cocaptiuorii redcptioducentorO milium 
aureoru nOmum fuit.Philippu8 Vero coneftabilis in ipa 
captiuitate,atcp item Conciacus interiit priufq de rede> 
ptionis prxcio corlueniflet.Eius philippi cadauer aroma 
tibus cOnditG in franciJ relatu in diui laurentrj templo in 
oppido Deu fepultu Guidotrimolusrohodi defuntfhis 
eft vita,fl£in eolocofcpulchroinhumatusHenricusbar 
tenfisortain venecip peftil?tia moitu* eft.CSubhis die 
bus ducis britiniaefiliusCaroli filiam deipdfauit, cui mf 
lia fraxicorura trecenta in dotem promifla funt.Sed non 
tnulro poft exa&is mcnfibus Virgo defurofta eft.Et fran 
eorum regina per eos dies filiG peperit ludouicu cui in 
baptifmate Ludouicu* aurelianorum dux nomen dedit 
fCNauarro rege vt fupra memoraiii defundo filius pa- 
cti memor quod cum carolo pater inierat pipilonekm 
epifeopum ad rege legat,terras repetfe qua? illi ex pater 
na harreditate in normannia pertinebat . Conlultanre de , 

hoc rege,poft diuerfas fententiasea Vicit, qu$ reftituedas j- um jn ^ 
nauarro terras aut ei alioquinfatiffaciendum dicebar. Ita catum 
c^in vaftinionemorfumdatum,&cum antea comitat 9 . 
elTef,inducatusdignitatemeft fublimaru.Etin capania " * 

locis feparatis milia librarii dece nauarro afllgnata,Quo 
tpe maria regis foror religionem apud poymacum pro 
fitetur.C V cnece praeterea a conftanrinopOlitano impe 
rator adcardlum legati aduerfus tureos opem poftulan 
tes. Quibus alTenfum eft orante ludouico au re li ano- 
rum duccliSc dbi expeditionem committit. Et baatacus 




Digitized by Google 



Liber.IX* Rex Carolus fex tus; 


Grati? eae 

peAatiu? 

Pfeudo 

inediti. 


mreoru princeps miflb militi* fuae prjfeAo Carolu ma 
gnis muner ib 9 donat. Venit quoqj(carolo remis agen- 
ce)boemoru rex,vicLdi caroU tm cauta. Que libcralicer 
exceptu SC donis cumulatu rex habuit. CBfidjAus vero 
cui frlci in potificatu fauebat,licet potificatui cedere cre 
bris legar ionib 9 admoneref,pcrrinax tncotra perflabar. 
Quare couctu facerdorir ,pceruq; gifij cotraAo/a benedi 
Ao feccdedii ede decretum eft.nec$ admittedas poft hac 
gras ad bnficia adipifccda quas romani cxpeAatiuas di- 
cunt.Eccleftas q rectore careret acollatorib* peredas ele- 
Aiones cofirmadas etiS exempearu ccclcfiarii falua exem 
pcionislibertate.Ea a benedi Ao di fccdionc cognita,car> 
dinales qui cu illo auinionc erSt/ad nouauilla lex milib^ 
pafluii ab auinione diftate fe coculerut fuopocifice defer 
to.CCarolo vtcfta nobis memoratu metis impoti duo 
ex ordine auguftincfiu fres mederi fc poflfe iaAauerunr. 
Quod quia gratu q plurimis erat,ad valitudinarium re 
geni introduAi/capiti aliquot incifionib 9 faAis ex impo 
tc te monbudti reddideruc. Idcirco copraehcfi cum fe me 
dicinae prorfus nefeios eflec5fiterent,cx prudetii cofilio 
facerdoti} dignitate exutos, carnifex capite truncauit. 
Quos ad id Iccius cxcitaflephilippu burgudu fama vul 
gauit/jjpterea cp ludouic 9 aurelian 9 loane barrefem(qui 
burgildi Ihidio ducebaf,8£ magn 9 crat)igne coburi pro 
curaiTet.COrris eode rge in anglia ,ppter ducis lecaftriar 
nece fedi tionibiis.Hcric 9 eius ducis nepos cu in fufpido 
ncaduerfusncharducoiurationisvcnilTct,in fraciS fere 


cepi t,dC a carolo honorifice elt habit^CEt per id tps au«* 
Aore loane cremaldo alexadrino priarcha , decima der* 
.perfoluir.Su peratis pterca alueis a deo flumina exunda-* 
Diflentio uerfitvt aedes cfl rjs qui cas incolebat efferret perditis di 
iter aglos luuio feginbus. Laboratu elt eti5 igrauiiTima p oem fran 
cia peftilcria,labcte anno faluns.M.ccc. nonsgefimonoe 
no.Vifus quoque elt cometes infolit? magnitudinis & 
vcliemenrer ignitus . CSuperuenerc prxtcrca anglis 


Digitized by Google 



Rex Carolus factu». Fo.accv. 

fu* calamitates rebellaribusvuallis.In quosdurichard 9 
angioru rex copias ducit , no pauci ex nobilitate in eum 
confpirant,& yfabelli reginJ imprimisin arce muninlli 
mS abducur, duobus ex omi ei 9 gallica familia obfequio 
quotidiano relidis.Seditione angioru cenita, hen ricus 
que ad carolu cofugifle diximus alm in tendes,fpem coe- 
pit res nouas moliendi.Cl5 igitur e fracia abies ad5glos 
fertur. Allexit,pcenus in fuas pees richardi amicos, datif 
tf ad duitates iris/quib* rege in multis criminabat,pau- 
cis dieb 9 magno fatellitu nucro ftipat* incedit fupplido 
quofdl ,pceres affides, ita vt prim metu, parti Richardi 
odio/ppFi magna ps h€rico obtcparer. Vbi res apcf an- Produnt 
gloslnouari richardus accepit. vualia relida a fuis quoqj angli Ri- 
reWl 9 eft,qui eu in heri d potcftate jpdidere.No ob aliam chardii re 
caufS magis q q > cum frands amicitia corrada caroli fi- f u - |n 

Ii2vx6reduxiflet,diereburguc^&Breftumre(Htui{rec, Angioru 
pace praeter populi voluntatem coceflkHis racioibus in f u g 
publico angioru cSuentu diffinitu eft alio rege opus efle n fut^ 
ncricu magnis laudib 9 pljricf eflFcrebSt, iC ace oes cStua K 
riefis archiprf ful/vt fadionis iniquitate aliqua religione 
palliaret,fiala promittit liquoris pleni qui ad diuu Tho 
mam cantuarienfem ad facrandos reges an glos c$lo alia 
ta afleuerat Jierico perfimulatl religione fauerc, & cod 
liatu ftbi populu reddere facerdorem voluifle credo . Ei 
fi ala hen ricus poflea nuctjs quos ad eum carolus miferat 
oftendit.Nec differt richardu tol!ere.Ni aedtis quos ri- FigmetQ 
chardofideliflimosfuiflcnouerat pereosricharaum ne facerdota 
eat.fecg regefaueeibus anglis infricuit . Cofcius tamen cj le. 
indigne richardi morte carolus ferrer.oratores ad eQ le- 
gat,qui de pace certo loco 8C tepore coponeda coueniret 
Boloniam Carolus/califiuhericus fuos mifit.Qui de pa- 
ce fruftra difeeptantes paucoru dieru inducias edixerunt 
Acceptus ei! eode tepore a Carolo honorificctilTime & 
Ratinopoleos Iperator, qui vifendi regis caufa parifiii ad 
iiencrat. Quem apud luparamdiucnatum tanti! audo- 

C.iij, 

Digitized by Google 



Liber. IX. Roc Cardus factus; 

res feribirr/rius cjm aduetus ali5 no pone tes, non cfttn 
difTimi le vero ea c3 venifle,vt in tureos greciae munita- 
Oratores tes frlcos cSmouerer.CDc yfabella q richardo nupferat 
ab herico Carolus pacer follicit^Sueuillu & io3ne btachetu ad hen 
anglo ca- ricif mitti t>qui e5 ad fe reduccrct.Qui dO reginj c3m di 
pcuii , Jigecer coftanterq; agunt snglus in carcere ifios afieruari 

iubet, Vbi blanchetus aegritudiue contrafta moritgue- 
uilluspofr diuturna valitudinc crujti vomitus fanitatS 
tecuperar.Eo ex anglia reuert?te,hericus yfabella callifiu 
V bi recepta Fraci ad prem perduxerOt. CCirciter id te- 
porismenfe Mayo p beUouacorO agrS grado frequens 
CeU tZpe ad anfenni out magnitudin$,ton3te codo fegetes quatit 
(tjt*. Et ejicitis ignis apud vmcZnas in reginae puerperae cu- 

biculo decides thori corthinas coeremauit. Sequenti mZ 
fe iuniop dies nundinarii dionyfiani edidi par grSdo ta- 
bernas an$ officinas mercatorii cu plures cu bona pubU 
cari! aediu partc,quas hallas vulgus vocat diruit/ arcf jp 
culcat.CCarolon3conualcfccte,ducesludouicus aure- 
liafLbiturix &burgCdus de adminiftrandis regni nego 
Simultas ^ frmulaces exerceb3r.& burgudus ludouico maxime 
inter Dri i nu *debat.Iram infup auxit aurduinus dux qui amicitia 
cipes fri- cum ^ ucc gheldrefi nefrieabus principib 4 coparata.ghcl 
caT* drefem quingetjg equitib 9 ftiparum in pariGorii agrum 

* deduxcrat.Nec inferiores copias burgudus cotraxit, ita 

vt in apercas inimicitias odiQ prodire nemo dubitaret; 
Birurigii tn dtfx tito occurres malo tgariu remediu at- 
tulit reconciliatis ad tps furentibus principibus . ITAp- 
peruit eos dies a feptetrione ardcttflfunus cometes qui 
Cometa, timori multis fuit,no ignoratib 4 id ^nofticon efle gra- 
uiorisin rcpublicacalamitatis.Enimueron3 multis poft 
aurelianus dux publicis gubernaculis a Carolo Q tum 
meliufculus rrat prar fedus eft.Quam dignitate confecit 
tus mox ad rapinas fe c3uerrit,quo fuisad folueda vedH 
galia3C tributi! c3pellens,clero ad eam feruitutj copul- 
fc.Re cognita remori! archipr jrful duc» auariwe occur- 


Digitized by Google 



Rex Cardus fextmv 


Faaccvi. 


rlt. At contra fcnonenfisarchiepifcopus excommunica- 
tione feriebat aureliano non pare te*, tam diuerfa erit ho 
minum ftudia,vt non lege/non charitate / fed concupi- 
fccntiafua&facerdotcs&jpccresin diuerfa traheretur, 

Fauebat maxime bencdido aurelianus ,6C ab eo fadam 
efle difceffionem molefte ferebat. Quaobreni fcholf Pari , 

ftenfis odium in fe con traxi t.Nec diu poft rebus praefuit * N|ota 
communibus,conftitutoburgundionu duce qui regum vnluc yi'’ 
adminiftraret.Recepto magiltratu noui mox exigendf * at< 
pecuniae formam Philippus excogitauit,fcdabantiiHre ‘ u 
remenfi admonit* dcftitit.C Aurelianus poftcj magiitra 
tu amotus eft, ad hiceburgum c5tedit.Et cum tornorin- 
giae dux mettenfefcj bello decertaret,follicitam nauauic 
operam pacem componere, honore inde munerac$ non 
parua referens. C Apud britones defundo duce,vxor Vxordu 
eius vidua Henricoanglo nubit. Qu* dum traijcere in cisbriro- 
angliam cum tribus quoshabebatlibcris paracPhilipp* numviro 
burgundus magnis itineribus in britanniam pergens re mortuo, 
ceptos filios ad regem perduxit,Ioinem dico Richardu herico an 
SC arturu.C Auinione vero cum benedidus palatio non nubit 

egrederetur cametfi obiidionc liberatus cflet, veritus ta- Carolus^ 
men inimicorum infidias (e in arqt continebat. Sed cum vij.nafcif. 
id carceris fpeciem efle reputaret: Roberti braquarmon- 
tis ope clam inde educitur. Nafcitur hoc tempore anni 
Mcccc/ecundi ex yfabella regina Carolus filiorum re- 
gis Caroli quartus.Cui patre defundo regnum mi fer an 
dis calamitatibus artadum obuenit.Conftituitur item 
conneftabilisf mortuo fancerro) Carolus albritus .Qui 
adepto magiftram^rces nonnullas in lemouicibus ex an 
glorum dominatione eripuit.Re nataque eft inter aure- 
Euium burgundumque de adminiftrandis rebus con- 
trouerfta.Quam occurrentes viri fapientes pro tem- 
pore fedaucrunt, vt nemini principum iconum, fed 
omnibus pariter reipubublica crederetur non fecus 
quam fi ad paucorum moderationem monarchia rc- 

Ciiij. ' 


Digitized by Google 



Liber JX* Rex Carolus fextusY 

dada efler. C T ria p id tepus matrimonia cotrafh fuiffc 
inuenio.Carolus ludouki aureliani fili 9 y fabella q riclur 
loannes do anglo nupta fuerat vxore accepit .Ioanncs Caroli re- 

burgudif gis fecundo genitus , bauari ducis qui hannoniae comes 
dux» erat £di( copulat 9 e. Margareta aute regis filia Ioancs bri 

tonu dux licet aetate minor in matrimoniu duxit. Et phi 
lippus burgudiae dux vldma nary r( perfoluit, relido Io 
anne niuemenfi multorum malorum futuro autore«Ni 
parris loco burgudus fufFedus,pofrq fidelitatis iura ca- 
rolo pftitit perditoru holm cofilio dudus aduerfus aure 
lianii ducem inexpiabili odio ferebatur.Erac itacp aurclu 
nus excelfi animi & magnarum rerum appetens , & qui 
imperium affedarer„ppterca luceburgif^pfedus aliquot 
oppida atq arces ccepit/ de fe opinionem bonam facies, 
quafi imperio idoneus efler. inde aure quafi gloriae fati» 
fuae fecerit digreflus^ auinione ad benedidu venit latui 9 
ope pontifici que fcolaPanfienfis dignitate amouendii 
magnopere cStcdebat.Magni fiquidem nominis atq; au 
domatis per id tepus fcolaipfa habebatur, ira vtfcolafti 
cum offendiffe piaculum eflet .Inter itacfc multas hmulta 
tes cu res tota francortlad riuile difcordiainclinarct,ne- 
mo non fere ftudebac icolae fauorem atefc beniuolen tiara 
fibi coparare,eo melior ((limandus quo urtratorii maio* 
re audoritateiuuarctur.Erarergo per eos dies Panfianis 
fcolafiids plurimu nomimsatcf (fumationis. Enimuero 
dum ad djua Katherina qux fcolafticoru appellatur fup- 
Carolus plicatione haberent,quidam ex familia Caroli fauofq au- 
ftuofius, rati equitis (quo g lutu vedus, vrnl cxfcolafhcis luto in 
quinauit.Que^ptcnus ira ferues fccktftkus pugno pe rcu 
ti t. Ad vociferante feruu cu reliqua fauofij familiaarmis 
rnftruda procurrerer, fcolafticos infedans cua&adecdc' 
fi( vefti bulu fucce(fifTct,ncfcio quis fagitta temere adma 
iore vfq ara du ad re diuinam k facerdosparax emitti c. 
Quafcolafticiiniuriam vldfd ,ppcranrcs,ita apud iudi- 
c<s agunt, vt fauofij (des vnde familia prodierat (bto tc* 


Digitized by Google 



Rex Carolus Textus. 


Fo.cxcvij. 


nus dirueretur ,ipfe vero cxularet.C Inter priripu fimul 
tates regina ad aurdianu duce magis fpedabat.Igit meU 
dunu venandi caufa (comitate eam duce)pergens,fratri 
Tuo ludouico bauarix diid, 8C motaguto mandat Jaiphi 
num cui aquitaniacommifla erat/vxor«$ eius burgiidi 
filiam acf (e ducant.Nec caruit fufpi tione regina id impe 
raffe vt filium dalphinum vna cum vxore ducecj? aure- 
liano in germani! traduceret . Ea re ad loannc burgiidi} 
perlata,ipfe cotrada amicoru manu.Intcrdiu noduqt p» 
leucrant i itinere Partbum venit ratus dalphini egreiT im 
prjpcdire poftej abqde comperit,fcftinans apud giuifum 
non procul a corbolio vicum euntes confequirur.Recu-' 
Tante bauoro dalpliinu reducere,burgudius vi fada dal- 
phinii recipit,& apud arce lupare feruar.Qu!obrc aure» 
lianus collcdis cekriter fex hoim milibus, vicenas eff re* 
gina ingreditur. Ioannc Parifij agente, que bona populi 
parsfequebacur, fperas eius ope vcdigalia tolli . Res tota 

E rorfus ad pr;liii inclinabat , fed interuemire mdtaguto 
omine modefto 8C prudete in grati! duces redierut. Ec 
ne eorum animi renouato liuore exulcerarentur, aurelia 


nus in aquitania aduerfiis anglos.burgiidus ad califiS ex 

{ «editione duxic.Ext ruxerat ad oppugnandum calidum 
oanes auftore mocoqro equite aruerdo, mirj m agnitu 
dinis fabrica lignea, q fuppoGtis rotis facile quoquouer^ ' 

Tum promoueri poiTet.Magna em fpe ducebatur oppidi 
capiendi. Aurelian 9 aute cuburgu in aquitania circCual» 
laflet,audito q> a burdegala auxilia obfeffisvenirent,olv 
fidionem foluit. Nec multis poft diebus carolus vrrunqj {^ ors 
ad fc vocat.fati ficut eft mortale hotru genus improuid 9 . / 

Na redeutcnodudomuaurelianfi duce qui puerpere re , 
ginx gratificatus crat,Catellites duce Radulpho audouil * 

K> interficiilt, pxim e barbetf porte dextra manu Sputa^ 
ta, in que humi deieducO ex ducis aulicis vn , fefeafii ( p 
tegedi cauia ^ 3 ftraflfet,ab i terfedorib 9 trucidatus € nono 
k^emdeccmbris^inno £alucis.Hccccv{)Jdoinicid( vao 


Digitized by Google 



Uber .IX. Rex Carolusfextu*.- 

peffimO fadnore patraro, tn aedes arthcfncomitfe vfci Io 
annes burgudus diuerfabatur cofugiGt . Excito ad ducis 
nece clamore arcg tumultu, vicini occifi corpus in prood 
snas (des inferunt, moxq; (celeris tmaniras per duitatem 
circufertur. Aduolit repete ludouicus ficilif r ex/ ducefcp 
bicurix SC borbonius,qui cari fui cadaucrc cofpe&o indu 
gnantur pariter arqs iliachrymant.Pofteradie duxadc$ 
lotinoBt monafteriu celebri popa efFcrtur,fcpelif in facd 

10 quod poltca infigni piAura honeftatu eft.Comitaban 
tur funus quos dixi principes 8C dux ipfe burgitdus,qu€ 
necis au&orecxririiTe nemo dubi tauit.Na criminis iqui 
fitores robertus tuiUerus,&Pctr 9 orfau$ri* cognito q>au 
Aouillus addiuerforiu loanis burgirdi cufuis partidpib* 
( pfugiflet,<xiia in principii domo hoiem prjhidere abf» 
a dni aiTenlu non licebat ad burgudu qui apud rteelli c3 
alijs ducibus confdioadcratlc conferunr,pulfatoc£ hoftio 
interroganti quidnam vcllent.ducis inquiunt burgundi 
petimus a^enfum, vt eius bonacum venia hoiem fcele- 
ratum in eius (dibuspr(hcndamus. Hic erat que petebat 
aquae baiulus, cuius inlidijs a ta archanis delationibus ne 

' cis confer} vfi ad homicidium fuer5t. Cognito quid pete 

ret inquifirnres,burgfidus expalluit. Qa ficili( rex calli> 
de gcipiesf.orfiiioSne rogat, fi necis in feculpl viti ha* 
beret.Iojinnes vindice coniciencia admonitus lachrymas 
continere non potuit,fecji dC crime aperit, moxej c5cla* 
ui tacj corporis curidi cauta egretPferodflimi (qui mini 
fterio vfus, fc ex duitate ad fan&i maxetij pot€ ^pripuit, 
quo tranfiniflb ponte diruere iubet,vt fc perfequentibus 
ViS praecluderet . Eo dieattrebatu puenit milianbusfere 
ceti! a Parifrjs dift5s . Elapfo parricida veritus carolus ne 
fceleri fcelus burgGdusaaiugeret, fec£ tuedi era anglorS 
Coactate expeteret birurige ducem burgundi patruu ad 
eu mittit qui hoiem bn fperare hortaret, bellu olno dif- 
fuadens . Itaqt Ioannem tota hyeme fe abfqj vilius bel * 

11 apparatu/ nync in flandria/ nunc in artheuo continuit 


Digitized by Google 



Rex Cardus fex tus. Fo,cxcvfij« 

Necis cautas burgffdus coplures diffamauJr. Quod Au 
rclianus.f.regnu affedaflct,# magos adhibuiflee aquib 9 Qulobrc 
gladios duos &C anulu acceperat, q Carolo regi du belua ioannes 
ci ageret oftenfa eu tota extarior expilatu 8C paulopoft de> dux bur> 
cidetibus fcnfim vnguibus imbecille reddiderut.Habu^ gundiae 
jfle pr$ ter hjc virga q femd a foemina c5fpecfta,e5 efFidc Ludouicj 
bat libidini ducis audiente. Fuifle quoc£ eoru ludoru au^ aureliane 
Core vbi Carolus fere txuftus eft iniicietc aureliano facfc fisnecc^p 
srt villofas veftcs autb 9 lufores pertonari chorifab^t.Pro curaucnt 
curafleinfug apua potificebndkflu tredecimu Carolia 
regio faftigio miflfionc,c^ vt mente impotens ira copore 
vautudinarius efFec. His addebat burgudus grauia ab eo 
cocepca 5 L accepta vc&igalia , quibus aduenus regem te 
potente nimis exaltabat Vccucp haec burgudus refeiue^ 
ritea in aliter qcoperca,per Ioanne cui parui cognomf | oanncs 
fuit theologu doftore publica corione Pariti] habita difle 
minauit. Ipfe nimiru exiftimo inuidifle aureliano burgu ^ 
dum ne reipublicaeprae te magis idoneus nutaretur .Inui 
dia ftquidtm pares maxime exagitat , fea alia perfequa- 
mur. Hycms aute per totos duos metes decembrem, & Hvfshor 
ianuariu Colito horridior fuit. Vbi aute te terra (incipien yjoa, 

%t verc)laxauit,8t te flumina glacie concreta difloluerur, 
canta glaciei fragmeta ingruerunt vt mole tua potes dei| 
cerent , exundantefq? annes domibus ^pftratis in colas d3 
pecoribus abduceret.C Adminiftrabat g id tep 9 lcodie* Leodilfiffi 
lem ecdefo Ioannes bauari 9 guillermi hollandiae & han ftrages» 
noniae comitis frater .Et cum profui 8Cfubdyaconus eflec 
nullo t n die re diurnam fecerar/uf nobilitati detraAfl iri 
forte ratus fi prffbirero more facris te altaribus addixit* 
fet . Recufante id ,pfuo officio facere Icodienfes TrarafH 
pertinaci obfidione cScIudfft Jgif guillerm 9 vt ffi fubfi<* 
dio eflet,c5traftis extia gete copiis/burgundu per nun* 
dos orat in auxilium venire f<ftinet.N5 guflkrmiforor 
burgundo nupferat.N5 afpematus orante, icones exer* 
citum cogit/cc^ cura Gudkrnio fodatJPr$raitt3tur iit 


Digitized by Google 


Libcr.IX. Rex Carolus fextur . 

agrum leodiefem Ieu is armaturj milites qui lata vieofty 
incedit, vt hoc dino permoti leodiefes coibus patriae ia 
comodis(obfidione diflbluta)fuccurrerc cogere tur.FIa~ 
grSnbus palTim agns leodiefes qui in obfidioe apud tra> 
iedu erit in hofte moucc,quem in planidarcui hayfeba» 
gno vocabulu eft inuentu prjlio adonucur 8C vincutur, 
mflib* federi ex fuis occifis. V i&oria ad Carolit rege g- 
lata, rimes ne burgudus viAore exercitu ad Parifios du 
ceret quibus erat tuc tepore acccptiflimus , aiTumpta cS 
fuis liberis vxoreturonufe cranlferr,comicantibus eum 
francoru primoribus pricipibus.Quod vbi Ioanes bur- 
gundus cognouit, Guillermum hannoniaecomitem fol 
licitar fecum in franciam cit exerritu profidfci, no aliam 
ob rem jjvr regem &dalphinu cui filia eius nupta tfTet 
Panfifr reuocaret. Erant guillcrmo multae caufae qui ob 
rem a bello abhorrebat,affmitas atejj cognario. Burgun 
do em guillermi (oror matrimonio coniunAa,regin( au 
, tem cofobrinus ipfe erat, 8C filiam cius vnicam ubi h$re 

dem alter ex caroli liberis defpofauerat.Ei ob re ad pac2 
prodiuior vitro citrocji oratoribus miflis regem camo 
, tum (pGcifci impetrat, quoloannes ad eum venire non 
diflferret.Camoti conuentu habiro,Burgun dus cu caro 
k> aureliano duce ducis ocrifi filio pafcirrirur, iur3tq; vi> 
ciffi m duces niicj poft hac inimicicias in alterutra exerce 
re. At logefccUs no mulco poft t£pore accidit. Nec fide. 
■ obferuantia,neciuriCuranai rdigioirriratisanimis mo-’ 
De fcola metu habuit vlliTPariful tn carolus reuerfus eft. CQuo 
Panfiefu tempore duos ex fcola Parifiacafcolafticos ,ppter cfdem 
a fefa&am cum guillermus rignonuillus Parifianus prae 
fes ad patibulum noftu appenfos ftran gulare iuffiiTet, ne 
fi fegn ius fecifle t homicid? liberar en tu r,coa<fhjs eft ( fco- 
la apud iudicesfuiignominiam perfequente) fcolafticos 
patibulo depofuos ( ofculo mortuis exhibito ) & lerici* 
ipofitos ecdcfi? reftituere, aurigite carnifice qui f quo in 
fidens linc&nftar faccrdoris vtftllduerac , Eorufcolaiti* 


Digitized by Google 



Rex Carolusfextu*; Fo.cxcuu 

eoruetii nficfepulchrum in porticu diui Maturini Pari 
Cenfis cu epigrimate vifitur.CEadc tepeftatc boulTicau 
dus qui genuenfib 9 Caroli nomina prffedt 9 erat copias I 
digesGaucuttu a Carolo ad fecu valida manu milium! 
pedemdtcscxcepit:duxit<$jplacctia,q recepta pado tra- 
iefto mediolanum mouct.Cui ioannefmaria mediolani 
dux pacato animo occurrittat^ i duitate admifit,fide il 
li fubicdionis 8C obediente tan«J regis vicario prjftita. 

CDum haecmediolai abouflicaudo geruntur marchk) 
montifferrad & comes fracifc*pditorib? aliquot genuc Lobardo 
fib 9 /duitatem occupant occifis francis quos inuentos ha ruifran- 
buerun t.Et arce quam caftclletu vocSr recepta, tholcto cos gfidia 
nem arris prarfafhim interimunt.Quod vbi mediolani 
nudatu eftrciues in fricos cede meditantur.Sed ei 9 rei cer 
tior faft’ BouflTicaud 9 milite in armis per e2 noAem ex- 
cubare iubet, nec ceiTat cotinenter per vrbe cum arma- 
tis incedere,Mane fado ducis fidei duitate fub iureiuran 
do comittit.'attj duitatem egredi!. Abeuntibus frands 
mox afide atq; iureiurando mediolanenfes deafcunt, 8C 
francos qui laxandi animi caufa mediolani rcfilteranc de 
prarhenfos ioannefmaria perfidus fuis canibus deuoran 
dosobiedt.Bouflicaudus Genuam recuperare conatus, 
cum fruftra fe niri intellexit»! pedemontium prindpc 
cu gaucurto & coprjs profeft 9 eft.Quoru egregia opera 
contra marchione montifferrad vius princepsmonnul- 
la oppida arcciq; cum cepiflet,frand alpibus fuperaris ad 
Carolum reuertutur Erat tum parifi) nauarr 9 rex qui cu 
burgundo focierare inita turbatiora omnia fedt. Monta 
eu tum enim regn palati} prjfeAumtqui illote coeptis ob Ree na- 
ulfebat grauis & ftd 9 imprimis confiliarib 9 capite danit uarre buf 
cenlbrePetroelTaro Parifiorum pracpofito. Qui mox gudifix» 9 
<x nauarri atc£ burgundi fententiajrari} regiae pecuniae 
adminifrrationem vfurpauirrde putatis ex ma cognatio 
ne qui Carolo i officijs palatis obfcqi terentur. Officio $) 
dam amoti ^ fuis fortunis fpoliatis ad aurclianum du- 




Digitized by Google 



- Liber.IX; Rex Carolus farti».' 

c€ CaroJu abierut de duce burgundo querimoniam 
fereresrqui nihil eoruquaecamoriiurara erant obfcrua- 
rct.Quare gcic 9 ira aurelian 9 :fuai? g tium,pceres acocrfic 
Conuenere ad cum in arce viceftriae non loge a Parifio 
duces biturix borboni 9 8C alenconius: comites vero ri- 
chemontus / alibretus/Coneftabilis/armiac 9 :& alij non 
paud ( pceres.Quibus animus erat fuorum iiuriam vici-* 
Icendi. Ac centra bumundusnonignar 9 quid aduerl* 
eu aurdian 9 moliref,gi(iG perit copiasfccum ducens : c a- 
• ftris inter fduanedhim luparamq; vicum poli ris.‘burgu> 
do frater erat anthoni 9 dux brabantin 9 qui folertiiumo 
Audio curauit ducum controuerfias componere, nec de 
ftitit donec mutuo fe amore pricipes copi exi animos fe- 
rorilcp pOneret.Rcbus vr cuc£ (edatis,Burgundos in Pi- 
Ma ceUar rj Cardiam abijt relido Parifij petro dlaro qui duitatem 
p a ri fieies moderarerur.Hic ad fuam tutelam lanios quos minifte- 
riovfuCffanguinario eflefciebatin confortium admit- 
tit aduetfus aurei ianae partis fedatorcs,prathendit impri 
mis vinetum defpinoium equirem auratum!quem capi 
te truncatum patibulo tandem fufpenditrq; aureliano fa 
uerer.Quam au i dian 9 iniuriam non ferensrcolledo exer 
dtu hanum primas copias ad pradidiu mittit, imperans 
vt burgundi inceptationib 9 oDfiftcren t. Qua re cognita 
Burgucr contradis ex flandria fexdeci hotm milibus ob 
fidere hanu fcftmat. Concuflamox tormentis porta q 
ad farhfhl Quirinum durie cum corruiiTetdii qui irra op 
pidu erant ad aurelianu duce qui apud chiniu agebat fe 
reripiiir.Dcfertupraefidiohannfi poitqflimingi popu- 
lati funt in flandrii conuerfinon vi no peib 9 net£ vilis ml 
nisa burgundo retineri potuere. Eapropter ad anglos 
miliis nuncijs auxilii! impetrat. CAurdianus afit rai 9 f> 
burgudi abfenriam pariiios fibi aditurosrpore aprid ver 
beria,fado,yfariiamnc tranfmitrit.Inde ad fandu Dio- 
nyfiu,qu5 auraicenfisprinceps Ioannes cabilon 9 burgun 
di nomine occupabat/mouet, At quia non multu muni 


Digitized by Google 



9 

Rex Carolus Cattus; Foce; 

tus lot? erat deditione fada princeps auretcenfisiurerurl 
do adigicur:nullo vng tempore aduerP aurelianum ar>* 
ma capturum Jnteri gaucurt 9 fandi Ciodoaldi pOntem 
node fufFurat 9 eft.ld vbiaurelian 9 cognouit fuarum co 
piaijt partem ad pontis prxfidiu collocat. Nec fegnior 
Durgund 9 per pontem mekntu Parifium vadens poftri 
die ij ad duitatem venit fandi Ciodoaldi pontem recu* 
pcratrocrifis mille ppe britonib 9 pontis prffidio ab Au 
rcltanodeputatts.Quib 9 priufquam fubudio aduenirec 
ponte iam burgunaus potiebat.Nodeifecjuenti remeari 
teParifiu burgudoraurclian 9 extrudo c cofpedu fandi 
Dionyfq fuprafequanam pote,caftddunum propere fe 
contulit. At burgGd 9 aflumpeo Carolo rege:acc£ dalphi 
no/ftSpa s mouctroppidumci occupac.Praemifit inde pui 
fetum belfiae oppidu cu duob 9 hominO milib 9 Iacobum 
marchiae comitem in que Barbazan 9 cu Gaucurto qua> 
d rigentis militib 9 ftipatusex Aurei fanis adueniens : co> 
micem capir,captum i arce bituricenf feruat.Reliqui au> 
dico comitisinrortunioftipas ad burgundum redierunt 
Qui vna cum rege 3C dalphino ad parifios fe couerac,dJ 
milio do mu exercicu,anglit^.Duces aute bitdrix 8C Au 
relianus aiaduertentes burgGdu auxil lares fibi feci (Te an> 
glos SC nunc dimifi(Ie,albretum cofefti ad henricu agll? 
rege ire iubetrqui auxiliu ab eo petat. Audiuit non uli" 
beraliterangl 9 albretu,&Thom2filiufuum clareri? du 
ce SC cu eo eDoracefem,Io5ne comubienfem cu odin 

gentis eqtib 9 3£ fagittarijs millci firanciS ad duces mittit.- 
CInrcrea dum haec aguntur Ioanncs burgund 9 conce> 
perat animo blcuriges obfidereratque ob ia ipfum domi 
num de Hely cum bona militum manu Linieras praemi 
ferat.Quod vbi dux borboni 9 accepit ex bituricenfi dui 
tate fub lucem mouens/copiaruni dudore iuadit.Scd di 
lapfus I arcem fuos praedae borboniorum obiedr. Ac 
burgundus allidue rege dalphfnucg fecu duccsidu deob 
fidendis biturigtbus cogitat;dunuoi regiti fexto a bitu-» 


Digitized by Google 



Uber.IX; Rex Cardus (exft 

rigibus lapide I primis capic.Deide poftcj ad vn5 dirica 
tis porca dies quadragica fruftra confedit. Alteram qu{ 
fdi priuari dicit drcuualac.Eo ad eu fe corulit cu Texetis 
milibus ficiliae rex Iudouic 9 qui partiit ei 9 erat.Caererum 
vbi dalphin 9 cercii de angloi^ aduentu nficium accepit, 
molit priufcj fecum bicurigib 9 hoftis coniungcret ducor 
dias componere , 1 'cacjconuenientib 9 ad coloquiuapd? 
rochas non longe a charicace prlndpib 9 :cufe vatera vbi 
rex agebar conuenire .pmififlenc non coparuere,,pprcr- 
ea q> delatum eis fuerat fi eo ,pficifceretur capicdos efle 
& antiffiodoru \ cuftodia mittcndos,& cande necandos. 
Tanto autc flagkio cu Petrus caeflarus magnopere repu 
gnaret de ipfa duces certiores effecerat. At angli ligere 
traiedo audientes principii rcconfiliatione cu nemo illis 
ftipendium folueret.Bellii loeu cii monaiterio populant 
6C abbate capduii abduciit. Angolifmoru pterea comite 
. quem in angliam milium cetii miliu librant pecuniae lo 
co q cis debita eiTe dicebat obfide tenuerut annos duos 
& trigmca.Erat autem ducis aureliae frater. CBurgun- 
dorum facfbo coneftabil e eo tepore fandi pauli comitem 
inftituerat:qui apud fandum Remigium de planis Nor 
manniae vicum Gaucurtu praelio fuperauic: quadringe- 
tis alteri 9 fadionis ocdfis. Anno falutis Millefimo qua* 
dringenceftmo decimotertio.Quo annolanij 6C carnifi- 
ces Parifiorii quos fcoriatores illa aetas appellauit au tore 
burgundofeditionefadafymone cabocneii 8C iaqueuil- 
lii cu loane trccefi medico fibi duce praeficiut;atq; nis du 
B urgudi dorib 9 ad duds aquitani atdes ,pfedi coplures ex aulicis 
loinis ne quos nomine feriptos habebat fureres fibi tradi petunt, 
quiria. Eius clamoris caufas nefries dalphinus ad burgundum 
qui coram aderat oratione vertes, familia Iquit meam 
quJ hic fures popul 9 dcpofcit tuae fidei Ioannes ducendi 
quo voles comittordonecferoda haecdeferuefcat. Rece 
pitburgundus ex ducis familia quos carnifices volue* 
runr,eofc$ domum fuampraefene duxit. CEodem dk 


Digitized by Google 



Rex Garolusfectnt; Fcuccfc 

Petr^eflafqui f<3i Anthonj^,pp<|gnaculo praeerat fide 
aburgundo accepta q? nullo icommodo vexaret propu 
gnaculo egreflus capt 9 &t viculis habit 9 eft;moxa pro 
pugnaculu recipientes latrinol 9 & Enguerrandus bour» 
nouillus cun&a quae ciTari erant prfdant & exportir.Pr? 
henCtpnis eflari caufas burgundus i vulgus dulen)inac,il 
Ium regijs officijs abufum contra leges efle Monetam di 
minuiflc ex quo furto peculium Obi iges diuitiafqi com 
parafier.PuIchre equidem t prouerbio galli habentrcani 
tum rabidum dici cum illum patcrfamilias ma&areder c 
creuit.Ducif ad fuppliciu eflar’ 8£ capite pIe&£.Obtiue- Vj* n< 
re rn^tmici vt fcpulchroiferref quoa apud diui Maturi- j curn 
ni PariOenOs aedem iuxta primarium altarevifitur. *“)*• 

CNec fatis fuit Burgundo Iacobum riuernf equitem no 
sninatiflimum t vicul&iterijflc vel(vt creditG eft) truo 
dani efle nifi etia mortuo caput finflet amputa tu.Nccat 9 
.eft prf tereapcrimenillus ex ducis aquitani familia gener 
re illuftrisJn nobiles quocp fbemtas q regiae fabulabitur 
«carnificum (cuma granata eft:burgundo auAorercui ma 
xime aflentabatur TaqueuAl’ publici admiftrationcm af 
fe&as.CSed haec flagiria non ferentes Henric 9 de mala 
prim’ parlamenri prarfes:8i Ioannes iinienelP aggregata 
libi duiu non imbecille manu, regem dalphinuqj adeuc 
manifefrantes praefenris tpis iniqua conditioni, necis 
plena ola efle apud pditos boies regnu atc£ imperifi ex» 
tare.CMagiftratftm licererquanrij illi permittererrdu 
cem Aureliani! vernone cu fuis in armis efle,qui concor 
diam bonis legib* no recufaret.Pcriculis nifi occurrat ri 
publicam peflumfireui ire.Praefidentis oratione excit 9 
dalphin 9 ducib 9 Biturige & borbonio accerfi tis : vna cd 
■ populo qui ad cu conuenerat cgrefP,familiam a fe abdu 
<ftam & reginae fbeminas recufante burgundo vinculis 
emittit. Carnifices aiit dalphini potentiam metuentes 
hac atcj; illae difperfi inburgundi terras perfugerunt; 

Nec cundatus dalphinus aurelianu duceni ad fe vocat. 


Digitized by Google 



Liber JX.; fctjcCarolus fartui* 

QuodpofiSborgund* accepit,' veritfne adumkns fxv 
ftis de paterna nece iudicium poftularet duitate abirec 
conftituictexplorans quo id modo fine fufpitione (acere 
pofietJtaque per Carolumfauenfum regi ad modum 
familiarem regem Venatum in BondiGum faltum edu> 
dt:quocum& ipTe pergens animum induxerat mpi-» 
cardiam regem traducet e.Scd ftipatus rex magna pari-* 
fienftum ciumm manu abduci non potuit:at<£ iraburgii 
dus per compendium fueflionemqjiter faciens pneOdrjs 
impolitis ar thefiu petit.Cfnteri aurelian* aducniens pa* 
rifrj hibernauiccuife belli & pacis fodos ludouic* Cciliae 
rex 8C dux andegau 9 connirtxeruntnremilTa bur gurtdo B 
lia quam Ludouici fili 9 defponfauerat.Et quo amidtiae 
ardius vinculum elTer,Carolus regis filionim quartus 
Mariam andegaui filiam accepit vxorem. CPrincipih? 
mutua amicitia conciliat&rcx compendiu quod a bur* 
gudo praefidio tenebaf, recepit Jnde Sueflionem ducens, 
quiafdum ciuitas oppugnatur, Noth 9 quidam ex bor> 
SucflTo di b° n * orum familia (agitta iugulo idus mterqfledSueflio 
. ‘ 1 in praedam militi dataeft. Nec ab ecclefijs temperautt fu 

ripuu ♦ r0 rmiIitaris.SueflionedireptaCaroluslaudunu fecon-* 
tulit.Quoniuemenfis comes burgundi frater adueniens 
regi fidem datmullo tempore fuppedas laturum fratria 
Profed 9 inde rex ad fandum Quintinum viromando* 
rum validiiTimum oppidum nundum aedpit de burgu 
do$e aducturquos Ioannes adac attrebatu venire iufliuct 
aduerfum quos prodeuntibus barri borbontjqj ducibus 
. . cu Alenconijatq; armigniad comi tib 9 . Capris iter fugS 

_ bf d ^ um aliquot burgundis 8C guidone de barro:reliqui tS* 
tuo uae d cm attrebatu pcrucnere.Quo rex mouens obCdtone at 
tur * trebatucircudngit.Dcmup holSdiae domina quf Bur-* 

giidi foror erat reb 9 compofiris,rex parilium remeauir, 
CEode tepore apud Coitaria rheni ciuitate fynod^ni* 
uerfalis habita elt. V bi Ioannes vigeflmuftero 9 ob crimi 
na Obi obicda in infula marci ,ppe Conftiriara cuftodi* 


Digitized by Google 



lteGarelutlcxcuft.' Fo .ccfr ; 

traditus pociEfcani prn,iat.Nec multo poft gregori* dpo 
. decimus &bcnfdiAus^ij.qui fc potifices peranariflime 

.ptjfdicabac d/gmtatcporific/a (e abdica tes libera eligedi 
porifice pocdtaccm cocilio prxbueruc.Ele&ufq; eftotho 

eoliina qui marcin 9 qum tus appellat 9 cfr.Poft^ annos de 
.. de er quadraginta ccclefia vero paftore caruifTet.CjEc ve 

. nientes ablierico anguar rege ad Carolu oratores cd pe- 
- ttfet CathennS Caroli Cilia fuo regi dari vxore^cipon* 

.fum acceperyc.no efle caroloociu huic rei animCt intendi 
qulobre difctdcreinanglta parati oratores duci iVharo 
, neura petut,no qjbreuior(vt ipfi fimulabat)p cura por- 
. tum naragario eflct/fed reuera quia nouerat Hericuclaf 
(era ad traijdedu ip Cricia exercitu inftru&i habere , cu* 

J pere jpp urtz locu exploratu fibi efle vt portus naturam 
raunitionecj fuo regi rcfcrret.No multo poft tfporehe» 

'ricus barflcura adnauigat JEV hi floceuilla arcu beluae! 
Csprrfc^baqurailia&Iyonetusbraqueraotus pr*Q 
dio affuerunt concedente paulopoitad eos Gaucurco» 
CAflabat ^d (uUtiiQ apuacauaebecucu mille quingen 
. tis equitibus bouJflcaud^pudcjhonfJeu quae arx ineo 
jpcftu harfleifitaefi^gefcotcu totide arrpatis Albrctus 
, coneftabflis,vt egreflog nauib 9 ad f rume ratione &pabu 
latione anglos prohiberet atef interciperent. CSed nihil 
• comeatus aifcedes domo hcricus omnerat. Adeo em n e 
, txis neccflarijs ciaflcm oppkuerar, vt nihil foris beteiidfl 
eflctJtacf tam pertinad cbfldioneCrad circuniepti Har> 

. fleum hoTri dcdut.Ea legevttficliberifacfhfi priufcj H? 

; tk? Califlum repeteret a ftfdsnoinuaderef, le captiuoft 
califij repr{fentaret,CReliftis ad harfleicuftodia praefi- 
dtjs Hcricus CaliCuun verius cu fuiscocendic , Cldpoft 
gconeftabilis Albretuscognouitcarolo indicat .Igitur 
mittunt g oemfrScianuncuquinobilitatead arma vc» 
centaduerfus anglos quibus cu priuCd arthefio abirent 
praelio decertare Carolus conflituiflerjfnterim albrerut 
SC boufficaudus roaracauus abauillam petentes quinde* 

Dij. 


Digitized by Google 



Lftxr,rX. Rex Caroluc factus» 

citri totos dies anglu tranfmittere forni amne phibcnt; 
CDeniCf inuero inter corbia peronaq: traieftu, amnem 
henric°nranfmittit .Indignari pptereafranci q> hoftisfi» 
ne vlla cocertatione ab eis dilaberci,duccs Barri atq> bor 
bonij8£ niuernefis comes anglo die ad prarliandG per ca 
duceatorc dicur.Qiii re ftbi accepti eflefimul5s,pr*Han*» 
di fe ptitem fafturu efle promifir.Sed fefellit hcricus ex-» 
pedites francos,& per belliquercu califium petere pnv 
■ pabat.Qua re cognita duces vil hoiti praedudut.arqj ad 
regequirorhomagieratmittutprecStesplio adefle cu» 
ret. At birungii dux nocotent* totis coptas vnoin loco 
pugni in dkblefle,memoitpdadisapiia pidaupsaccc» 
prse,Carolu rothomagi continuit,fariuseiTe diditis prf 
Blangia» liotm vinci,q & praeliii vna cum rege amfrt ere.Ni!ukv 
na pugna minus franci caflraapudblanginmetares hofte vitra 
Ql fi^ r | t ? gredi prohibebat parati omni mo manu c5Terere. Veru 
* anglus imperatisviqs in craftinii inducijs ades intcrim in 
ftruxit. V enit interea ad francorii exerdtuatirelian^dux 
cu ducc brabantinOjCofluentibus infug vndicfc militibus 
frands.Prius tn cj ades procurreret duces adhoite mjjje 
re guyfcardu dalphfnu nugone de trafiy 8i petru dehefy 
Rifdtatu quid daturus c(let,ft liber abire in anglii pmit 
teret.Rnfi(pteraureliariuducc)ricmocofcius fuir.Adin 
fcquente aiic modii fuasfranci aries ordinaucruc. Prinfi 
fronte agebant albretus SC boufitcaudus marefcallus tria 
equitii milia habetes.Hos fequsebanf imppmis aurdian 9 
dux cu (occetis etwtribiw.duxborbonius mille duc€tos 
equites ducens.edouard 4 dux barri fexcetis miliribuS fn 
panjs.nuiernefis comes milk ducentorum hotm duftor; 
Poft hos ordine copofirOincedetdt robertus barre fisfiC 
daumallus comes di quadringeris equinb 9 . Comes deu 
rrecet/s praeerat.Totide ducebat vademotus comes, rof 
fius comes ducetos. Aderat quocp An thoni 9 B rabirfn 9 
dux frater ioinis burgudi que haunoniefes fcqucbantur» 
Nam ex fuis per paucos eduxer at;Ioanni barrefi lotho» 


Digitized by Google 



Rex Carolus factu* ft yvtij , , 

fingi ducis fratri duceti parebit. 7n fubfidrp dextrff cor- 
nu richcmotus comes 8C cu eo faccid equita tuebantur, 
Siniftrum vindocinefis comes cocidc fiiparus armatis af 
fcruabat.armatoru fumma nobiliu dece miliit fuitpter 
pcdiru/& humilis coditionis holm in gente multitudini 
In angloruexera tu mille quingeeos equites^ peditum 
(agittarioru oAodctim milia cfle fama referebat . Ordi- 
natis aciebus albrcc 9 validi equitii magna anglos adori 
ri imperauerat,ducibus gaufndo/bouflicaudo/grauilla/ 
crimolo/heliqueto barbltino/Ioanne dageno / aleamo 
chlpeo/Roberto rhralo/3£ pichone dc turre.Qui ,pten 9 
naoucntes negledroalbreti imperio ad primu cofiiAum 
fugae perpetuo fe dedecorecomiferut. Anglus aur expio 
rato f rancoru ftaru cum cos negligeter age re, quofda ad 
ignem( vdut frigetcs)torpe( idem fub extremo oAobri 
meCe gerebaf)alios per agru palantes aequos curarc,& ad 
pafcedu ducere quaG hofte tam ,ppinquu parui aeftima< 
rent ipfe in incopoft tos figno dato repente fups eduxit. 

Mox atroci comifio praelio,caecidere fracoru n^dia quat . 
tuor genere iUuftri. Angloru quadringeti cu duce ebo- . 
raccuheriti fratre. In hoftis poteftate viui veperf ,aure- 
lianus dC borbonius duces.Comites deu, vindocinefis SC 
richemont 9 cum boufficaudo marefcallo, quos in angliS 
hericus captiuos duxir.Praelio no affuit dux britonii li- 
cet librant centu milia ad ftipendiu militii a rege cum d 
tricate maclouienfi acccpifiet>donatus infuper cflet aureo 
equo cui 9 frenu fellaq; gemis plurimis atc$ peiofis orna . 
ta erant,Eius equi peiu quinquaginta miliu aureoru fuic - 
Blagiana clade affeftus rex fr3cus.armygniacu comitem 
coneftabile inilituit hoiem potetem atc£ arm is fi rennuu 
Qui armygniacefium copps inftru&*,ad rege confeftim 
veni t. Per eofde dies ioanes burgudorum dux cocra&O 
exercitu cum trecasacceflifietmiffis ad eum reginaldo 
dangcno/& ioine malefireto brioci epo .offert carolus 
picardiae admimftratione fi in anglos bcllu^ercre n5 rc- 


Digitized by Google 



jUb«r,IX« Rex Carolus fextus; 

cufetHiVrn3et fe ppterea venifie vt reg? dalphtnunftjf : 
genet-3 fuO e5ucniat.Reuertecibus nGcip rex cu homini’ ‘ 
armata ad fe admittere nollet,lr as fllico ad vicinas vrbes . 
dat,neburgGd3 acripiitXatiniaci tn qui ad fequani Pa 
rifienfisagri funt duce 8C exercitu intra oppida admife- • 
runt,ybi ad idil^noufbrib 4 vfqj martij nonas hiberna-* 
ufr.Tnterim circiter dnkum natale dalphin’ obijt morte 
tumulo apud ditia Mariam Parificnfem impoGtus.D&» 
funcSo dalphino armygniacus8£ canguid* decaftroPa- 
rifianus praetor ciuitatis cuftodiae deugnanf, 8C Carolus 
pon tiuiad comes regis filius praefeAusParifiorS que ca- 
pirancG appellit inratutus, milfis ad binoniae comitem 
oratorib’ vt CarolG qui dalphinus iam eflet 8£ cuius cu ' 
ram. gerebat ad pr^fe&uri obeuda parilia deduceret mo 
do burgGdus abfit qui rerij adminifiratione magnopere 
affecbbat.Trad3thyfloriciiigifmudnalemaniaeimper» 
rorf eode anno qui fuit dni quadringetefimus derimuf- 
fextus Cupra mtUefimft ad CarolG deinde ad hcnricu con 
c Hiande pacisci inc&flum venifle. Quo tepore apud vs» 
lemOhK ahnignyac 9 cum vicecomite narboncG anglosr 
fugauitquadringetfebccifis. Fugiente dorfeti comitem 
heriripatrude, dum marefcallus longuyacus incaunu» 
perfcqui£,du<$o$ ac ftiiseconCpe&u Arfld amifit.Sigif 
mundus cum in anglia eflet venere ad henricum nuncq 
defuorum apud’ valem5c€ cf deiBapropter animo aeger 
atq; indignabundus,imperatorem de pace non audiuitt 
iLInterim male a fircis aduerfus anglos naualli bello ad" 
fequanas oftia pugnati! eft , duce vicecomite narbonenfl 
8i montenayo. Eiusinc5rnodicaufain piquetude haya* 
8i r/uerium Doulignum refertur , qui cum mft ruendae 
dafll/dC foluendis militum ftipendrjs praepofiri eflenc fe- 
gniter agentes, nec militem nauibus impofuerant . nec 
a terra aliauor onerarias naues fubduxerant , cum in 
eonfpe<ftu noftis apparuit. A rothomagis infuper ff- 
ditio furrexit , ocdfoque carotogaucurto duitatis prj> 


Digitized by Google 



Rex Carolus fertus. Fo.cdflj. 

tore arc€ duet drdKye-lr,ciduspnrfe<3: 9 m t Io5n« bor 
bonha paratdli dns.CErateatjje Andegauiae dalphin* 
ad curandu funus (bceri ftufidlur regis qui rothomage- 
Cum defefbonc cognita camum fc coculit,vbi nuncium 
accepit burgundos fandum florcnrinu obfedifie. Igitur 
aduerfus illos Guidonc torfeyu di odingentis equitibus 
baliftarqs mille cofeftim mittit. Occupauerit ii oppi- 
da burgudijOppidanisfe illisfpotededctibus.CPropter 
ca frand impoti toard firmilumo praefidio difceflerunt. 
Rothomagcnfes aute cognito dalphini aduetudemiffio 
res effefH,fcditionis culpam in milites tranfterebSc a qui 
bus quotidianis aflfcdi eflent liurrp. AdmiiHs Rothoma 
gentium excUfadonibus/dalphinus eis veniam dat, infti 
tuto daumallo comite qui duitad atep arci praefiderct. 

C Interea du Rothomagi haec a dalphino gerutur,angH Touqua 
ad touquS quae validifiima cft in normannia arx caftris arx ab an 
pofitiseam timidefegnitertf abijs quiintuserantdefen gliscaprf 
fam capiunt.Et burgundus «ode tepore nuciabatur Pari 6 
Cum cum ingenti exerdtu aduentare . Inter haec dubius 
dalphinus cui potiifimum occurreret, decreuit Parifmm 
p ro fici fci Vix duitate intraueratecce burgundus vauis 
apud burgum reginae caftrafadt. Armygniacus aure 
& qui cum eo Pariti) erant quoridianis illum eruptioni- 
bus lacefcentes, d3nificant<C$ caftra mutare coegerunt. 

Propterea ad monte lericu raouens caitellum certis con 
ditionibus recepitJnde invaftinum contendens cu puf- 
Cacum fruftra obGderet , camutum copias mouit quam 
fciebat a dalphino recenter dcfecifle. Angli praeterea ca- 
domum/faliefiam/baiocas/6t fandum laudb fubiuganr. 

Nec Ceti t in fide coniugali regina caufam fumes qj a dal 
phino atq; armygniaco damnis iniurnfoofFenfa fuiffet. 

Nam cum grandem pecuniam diuertis tcmplisfcruan- 
dam credi diifet, cancellario eius, 8C guiilermo canteo, 8i 
Ioanne picardo feriba thefaurum prodentibus armygnia 
cus St jpuinriae praefcsjoannes lcxiue tus ea fibi rapuerat. 

Diiij. 


Digitized by Google 



Ldxr.IX. Rex Cante factus. 

His caufis excita mulier burgudum cx camoto accerfit. 
Quifeftinantiflimtsitineribus ad regem ,pfeftusacur<v 
nelibus redpitur,captisthefauri .pditonbus qui multa fe 
pecunia redemerunt.Et cu ioannes vinonetus arci prjef 
fer c3 nulla vi impulfus burgiido pnufir. Mox per ruro- 
noru loca difpofitis praefidqs, regina cu filia cius Katheri 
na carnocum adduxit .Inde ioingny fe coculit. Quem ad 
yonem anne vfcf cu fexccntisfupra mille equitibus pfe- 
cutus armignyacus,quiaincrefccte ymbribus amne trif 
mittere non poterat retro conuerfus eit.Senoncfes tuc te 
poris burgudoru ptesfecuri a rege defecerat.ei ob re pa 
rifiani duce T anguido corii praetore duitatem illoru ob 
fident.Qui drciilcflione ar&ati cum de deditione facien- 
da oblides dediflent, audientes fubfidium illis a burgun- 
dia venire deditionem ad obfidium pernicie omiferunc 
Naeoruobfidibuscapitafecuri pcrcuflafunt. In lingui 
Auraicen OccitanS per id tepus auraicefis princeps burgudj fadio 
fisprlceps nisopinatiflim , fedtator,expeditionedefumpfit . In qu8 
du aruemi viuarienfefcf arma parant, ipfe magni regio 
nis parte occupat,prer villi noui 8C belloca rQ. C Anno 
deinde xpianaeMillefimoqdringctelimo decimo odtauo 
Ioinisvil mefe mayojoincs villeriusinfulae ade dns, trccctis bel- 
lerij crude laribus atc$ fanguipa^fatrilitibus ftipatus ncxSupifrii 
luas» ingreditur pataaci?rtduitatis porri perreneto clerico fa 

bro ferrario,qui p?i cfaufc duitatis futtulerat .Iicy ad me- 
diam duitate nullo pcipi€re puenerat di fuos clamare pa 
ce &falut€ burgSdo villeriusiubet. Ad pads nom£ r) cj 
burgudae fa&ionis erit exdtati , andreana orinus cruce 
defumpta(id em erat eiusfafHonisfignflJvilleriofe adii! 
gunr. Aurei ianorii vero partii! fhidioG , abditis locis vc 
dic}; meli 9 poterit fe credebit . Ea pfecudoe cognita dal- 
phin’ & qui ciieo eiit in fafti anthonij ppugnaculufe re 
cipifit. Eiit au te cuioancvillerio veteres regij offkiale» 
8C miniftri q magiftratu fuerit amori,q ad rege cfiville- 
rio venietes, innouata cu eo familiaritate atcjbcniuoii- 


Digitized by Google 



RexCaroIiBfomw^ Foxcv* 

da, holem metis impote jquoimpofitu J5 vrb?drcudu 
cuc ad populi £auorem fibi cofiliadu. Nec mora in ornes 
quos Gbi hoftes cfle arbitrarent dcfguiuc. Atcp imprimis 
armigniacu, Henricu de maria frandaccacellanu,comi- 
re de grandiprato,& gpluri mos vari? dignitatis 6C pote 
ri? homines quos in cuitodia diuerfocarcere diftinebant 
interimur. Na miflo ad eos lidore cu perditis hominib 4 Cjdes» 
qui ex agris ad eos defluxerant , cos e feneftris vel pinis 
praecipites in pauimentfi defilire compellebat ioane bur 
giido Parifrj agente. Auctoribus quocp que dixi de ville 
r.cvioanneluceburgo,Carolo de lens/claudio caftello,8i 
Guidoni barrenfl.Intcreptoru per hac tyrannide numo 
rus miliu quatuor fuiflfe relatu a t.Caufa necis facis erat al 
ternae miferationisfignu,aut (i quis fua pdidtfle qu?rere^ 
tur.Na qui regis erant armignyaci/qui burgudi/burgu 
diones per ignominiam appellabantur. CDalphinus au 
tem cu ex propugnaculo fandi anthont) meldunu perue 
niffet , accitis belli prarfwfhs Petrus de rieux marelcallus 
francus dC barbazanus complurefq; alij armatoip dudtov 
res ad eum profedi funr, Quibus cu ,ppugnaculu an tho 
nianu repeces,tetat PanOos recugare.Progrefli itacf pef 
fandi anthonr) militarem via iam ad bauderr| portu ve- 
nerant , cu domos ciuiuingredientes praedas agere mili-> Infokns 
tes coepcriir. Quiobrem irritatis in fe duibus coepto de> miles . 
ftiterunt.Et dalphinusfpe recuperad? vrbis depoflea mei 
dunum redijt.comittitq? tanguido Campaniae 8C briae fi^ 
nitimarucp vrbtu adminiftratione Jnftitirit quocg Eguae 
occitanae redore comite (iixi.qui magiftratu adepto ni^ 
hil morat 9 , corradis copqs auraicefem regione adnyma 
tefem vfcj vrbe & fandi fpus pote extrudit.Interim dal 
phinusin turonos ogredies duitate rccepic,duibus nul> 
lo damno affedis.Pr?erat per hos dies cociaco caflro Pe-* 
trus de fantatrila vafeo / centum equites habens. Quem 
ancilla quam fibi feruientem domi habebat hofti (ytp' Proditio 
tenus dicam )prodit, Erat in vinculis homo ancili? notus abancilU 


Digitized by Google 



LJberXfc Rex Cardus fextutj 

eadem quamulier patria oriundus, Haec cum adcapduS 
interdum verba faceret , caprilius fidem interponit fi fc 
Lberaret,eamin vxorem accepturum. An cilia fe nupria 
rum dudafub puluinari quielcentis domini daues arcis 
noAu furripit. Et carcere redufo vin&ifcj cmiflis, illi ad 
prsrfedi cubiculum irrumpentes homine iugulant, atqi 
opib 9 direptis arce potiutur accerfito feihnaccr k>3ne lu^ 
ccmburgo qui in viromidia agebat. Illucefcentc fide Pe 
tri milites foiitudincm arcis e proximo vico admirltcs, 
infcenfis (quis pars motem acutum/pars guyfam in ter- 
rafda peciuere,duos praeficientes fibi belliduces, ftepha- 
Hyrus,- num vignolum qui oL Hyrus appellatus eft,& Potonem 
de fantatrila, armis per omnem aetatem initruftos dC ap 
prime belli peritos.Qui mox in agrum Sueffionu duce- 
tes cu equitibus quadraginta tantu longauallu quadrin- 
gentis militibusluperbufundunt£adcm quoqb fortuna 
vfi Heftorem fauenfum mille armatorum duaorem in 
Pontifara territorio Laudunenfi fuperauere. C Ponriiaram frand 
recu gata. petid tempus ex wgloru fubiefbone funibus in muros 
K {candentes nodu recuperarunt . Henricus autem angliae 

rex primo vere infequentis anni aui erat chriftianae falu 
Rothoma ri* Millcfimus quadrmgctefimus decimufnonus Rotho- 
^obfdfit ma S“ circuduoo milite obfcdic,occafione accepta,ex ci- 
• uium fjditione qui pnrfeftum fuum daumalum comite 

cum multa normannorum nobilitate duitate expulerit 
admrffis burgundis cum duce eoru Guydone boimlerio 
Septem totos mcnfcs anglus obfidionemcodnuabit.nl 
hil omittens quod ad expugnatione pertineret.Nec mi- 
nus conftanterobfeffi rdiiiebant^tavt commeatus pcc- 
nuria tabcfccntes muribus vefcerentur fperites vel bur 
gundorum vel dalphini fubfidio propediem iuuari.Sed 
neuter opem tulic.Nam burgudus neglexit. Dalphinus 
aute adolcfcens occupantibus anglis iequanae annis adi- 
tu$,fuppetias mittere no potuit,» erat illi aliunde aducr 
Cus loanncm bu rgundum foUicitumnegociu cui copqs 


Digitized by Google 



Rex Carolus factus* Fo.ccvi. 

nSfaris pot&eriftarc nequibat.Igitur deferri auxilio Ro 
thomagefes in hoftis poteftace venereJn terea Burgudus 
diu varius aio angloru ne an dalphini amicitiam Gbi c5- 
pararet tandedalphini partes fequi confticuic, hortanti-' 
buS maxime philippo iofquino,& Ioanne tologo cu no- 
bili foemioa ana de grat.CEft oppidu cu arce vbi amnis 
yonafequani influit,cui moderiolu nomen e(t,pontc ad 
Vcrik^ numinis ripa habens cum fublicio tabulato quod 
in portae formS £ rerii 8C teporii coditione fublatu via 
praecludit intrare vd egredi oppido volentibusjn co lo 
codies prindpucouetioni diftus cft.Congrefluris prind 
pibus/ ne ab aulicis alter alterius principis tumultus ori- 
vcoir placuit tabularii erigi atc£ obfirmari, 8C ad potis ca 
putoppidura verfus ex tignis 8C fublicis tabernaculum 
cxtruic , in quod cumfingulis principibus dalphino atef 
burgund o decem delefti .pccres tm introirenc . Conuen 
tu inito cu hinc att$ hinc multade praeteritis inturrys refri 
carcm,(ubitoeccSdens vnusqui cu dalphino aderar, Io Burgudl 
anne burgtmdum necat, H ic fuific creditus dt caguydus duasej- 
decaftro aureliani ducis qui Parifq imperate burgudo in des. 
tereptuseft maxime oli m familiaris, rifusnecis auctori 
fuifle CarolO dalphinu ejuis nonulli putauerinr,adolefce 
t is tam£ innoc€tia hinc cSieftart por , cp ad cjdc expauir. 

Cade a percUiForibU9 auertensjiec^ aecas hoc fufpicari per 
mictit/qtiS mSfuetS agicftpflC demete Joane necato phi 
lipp’ d 9 fili* q Parifq agebat 3gfe fe coiugit. CarolCrcfc re ' 
g£ cure^na& katherina filia quos in pt5repr viues ha- 
bebat mrico anglo tradit, Parifios quoc$ ht&/ capanil/ Heric* an 
atq; burgudi5 adkJKgir. Quib? autfhis hericus katnerinS gl’Kathe 
Caroli filia Trecis vxore accepit,n5 reclamante populo rinS caro 
oii fpe acceperat libertatis c3 tot pot£t«adpacS coniu- li filis du- 
«08 prfripes videret. Facile fiquide popul 9 6d0c5ftStiS- xitvxorc 
Cjf ,ppoficaGbi libertate c5mutar.Dalphin 9 dBbaecagun 
turmlinguS feocccitanam confert, vbi receptovrpdte 
findi fpirn 9 , & NyuutcnG vtbc recepta, comitem fuxi 


Digitized by Google 


Uber.TX, Rex Carolus fextu?< 

magiftramamouet informo in dus locum Carolo bor< 
bonio claromoccfi comice.Qui biccrras a fwxcfibus occit 
paras mox obfedit coepirq; . CDalphinus autem his ge* 
fhs ad bi curiges curonofcj fefonus acceflit. Hen ricus ve-* 
ro ex trecenfibus fenones adoritur /cocorC regem quem 
capduum habebat fecum ducens rarus fcotos qui auxilia 
res dalphino venerant, captiui regis fortunam miferatu 
ros 8C cu eo in fcotfi rcuerluros.Sed illi parui habito rege 
. dalphinum fecuti funt.Subiugatis fenombusmoretum 
^ c *r unu monfteriolucfe capit, Inde meldunu ci rcu cinges latus op 
opuur. pidx quod ad filua refpick anglus obfidet. Akeru vbi eft 
diui petri tcplu burgundi tenueru t. In prfftdio erat bar» 
bazanus qui meldunu egregtf tuebatur, qjui tSde frumS 
ci copia dctafHhdedcre (e, angforu poteftati copulfus eJL i 
bertate inde abeudi olbus ^ppofita, praeter eos qui IoSnfs 
burgudi necis cofcq haberetur. Oppido recepto quosvo 
luit reos henricus dephcndicA imprimis barbafanumdC 
ahquocmtlitC praefectos, cu alicui* nominis 8£ poc€ctf in 
colis quos ParifiCf in cufiodiam mific.Melda quocp paulo 
Meldis ca poftang^uScirafoalht&fuppetiasobfelTis ferentem dau 
pitur. phemontum dum in duitatem irrumpere fcftinatcapir* 

Defperaeo fubOdio obCcfli cum diffidium inter fe conci-* 
taflcntjdedioonem faciunt data poteftatc militibus abeO 
di^raetercj notho de vauru ciuiq; vicario, quos Henrt* 
Heric*ex cus ad arborem vimina quae in via militari Panfiu ver-* 
Katheri' fus < pceraerac^ufpcndereiuflic.CPaucispoftdidbusqv 
nanafat. fe cum vxorc in Angliam traiecit, vbi prfgnans regina 
Henricu peperit. Quo tepore comes de poin tieure bri to 
numducemcaptummcuftodialmiauit.CEtclarentue 
dux Henrici frater ex normannia andegauiam cum vaU 
da armatorum phalange profcAus,caftra apud bellifer* 
tum metatus eft. Qui ex {cotis frumfracoribus captis co 
gnito interprandendum,q>apud Baugeu firand cu fcods 
in armis eflenta couiuiofurges. Adoriamur inquit illos 
jnnrafiarpfgte, Nec pedites vllifcd equite; tm nosco* 


Digitized by Google 


Rex Carolusfextu*; Fo^tvij. 

xniftfniPrOjgredjenrib’ angks ad vicu euijju 9 baugius 
vocabulu eftiioonnem de cruce ftrennuucquircm gailS 
ofFendiic.Qui confpcftohoft* rapticu fuis temphl igrcf 
fus,Offirmatis in hoftc portis irurrieedefif confccndir* 

®I Vbi du fruftra darentiar dux fedet: reliquos inuaderc 
francosapproperat.Prfctdcbat acie dux fuj> galla fertS 
aureu gemmis honeftatu portans. Quem i fc irruentem 
franri Ser primos necSt:& cu eocoplures ,pceres anglos 
Captis comidb 9 hantitono SC fombrefietomecno choma Clanentfj 
beaufbrti fombreifeti fratre,reliqui fuga dilapfi funt.Qui dux oed 
coenomannii petenres cu effraflu pontem comgiflent: ditur. 
de fumptis cand idis franconl morccrucib^ fe Fracos fi 
tnulantes:Rurieolas pontem tftaurare copellOcquos trSf 
tniflb ponte proren* rruridarut,feC£i normanniam con 
tu1ere.CInterim daJdiin’ex pkfbuis turono Veniensrco 
mitem bouflficaudu icotii coneftabilem creat : SC adueri* 
burgundos ducens montemmiraldu gallardonet£ i cos- 
nomannia capit.Caffeip Henric* ex ariglia (accepta fra- 
tris fui clarenti* ducis morrc)maioribus copijs cducfhsj 
d ruydes.i.drocas capit,& deinceps vindodnas adoritis: 
baugentium con tendit. Sed cu ad vada ligeris caftris po 
litis anglii rranOtu fraci ,phibent.Henricus corneam de- 
fticut*:icif m ligeri iter facies Tbcl fiam exercitu ducit hor 
tenfil^herbis atcpbolerib*tm virlfuftctStcJn ea regio 
ne reugemote a fe captu incendinfupplicio affedo cu fu 
Is commiKronib’ arcis praefe&O.Poft haec ad villa nouS 
5 ad amne ybne fita eft cote des oppidu vi occupat.atcf i 
de vindodnas verf fe cSuert&.Tame peftiletiaque vexa 
tus,quatuor ex fuis milia amifitrauiu ferariicj pabula, q 
per agros frilicet inhumata iacueruncCHis' ipCs diebus 
Joannes foreftanus rochebaronis dominus ourgundae 
fa&ionis aruemos duAisin eos copip varijs incurfionib* 
vexauit. Verum complures aruerni proceres ex ani- 
do dncae. Carolo perdriad comice in noftem progref- 
fi fune. Quos venientes ad fehoites confpidumjin op- 


Digitized by Google 



IfcrX RtxChnrdlm feptimu& 

pidu qc f fcrueretSicolf vocat f< cofcrut. Franci a St nihil 
cuftati ,pxle oppidi! caftra metaUnceri caftris cgrcflu* 
Seuereta fagi ttan 9 cjda moledinu qcf iuxta erat pedt: qppia pdae 
oppidu fperas.Ncc diu morat 9 molcdlo igne ituliriq rnox oppi 
capitur a do coflagrate,burgudi gri ad pednaci comite & fracos: 
frid s» venia pecctcs c5fugcrt,gtl cu foreftao g motana roche- 

barone petiuercCQuos gfecutifraci rochcbaronc & ali 
as q forcftai arces erat receperut. Conefes aut qui legeri 
— f accolut cuma fracis obfiderent:de oppido dedeao ODfi* 

destradiderutfiltracoftitutu dicfubfidio no iuuarenfe 
Heric 9 opeccmcfib 9 latur 9 morbo(queFiacrieflc vulg* 
credit)Corbolr) decubcsrno micis poft dieb 9 dcfunft 9 e* 
Hcricus At nihilomin 9 bethforci dux conefib 9 fuppetias tulit 8i 
moritur» fr aci acceptos obfides refricuere. Ex~conefib 9 bcthfortus 
du bicuriges adoriri c5cedit:auditaherici inortercoeptis 
defiftesi aglia,Burgudi!burgudia rcdiefcjnf h^c belli i 
Caroli comoda Carol 9 roc vitia naturf g(ol uitrapd 5 fftm diony 

vimors» fiu fepulc 9 . Anno falutis millcfimo qdrigetefimo vigefi 
mo fecudo,quo etiam amo Henricus mortem obierat» 
CEiufdecopcndij Liber decimus» 

Rium proxime procedentia 
um regum fortuna aducn- 
ficatis quidem atque mifera 
cionis plena fuit. Sed quem-- 
admodum folidum & vege 
tum corpus male valitudi-- 
nis nocofeftifentitlcomoda 
ita fugieris rgis locuplcxK 
diuiciaiv opplct 9 pprs tolera 
dis aduerfitatib 9 primi! fuffi 
cicsrfrequentia tandem cala 
micatu attritus tabefeere SC quafi obftupefcerecoepit.Ni 
toto regno hic a burgundionibusjdc ab angiis mox ab 
his qui fe rebus confulerc dicebat ita tumultuabatrvt di 
cere difficile cflTct lioftis nc an fracus plus dani mifcrabili 



# Digitized by Google 


Rex Cardus feptimUs; 'Faccvflft 

populo Tportaret.Eo quocj fortunae uqidtas ,pocfflt,yt 
Carolo ei 9 tj>is regiidc quofcribereiripio bituriges tm 
par«r€t,&biturigenfis recipe ab lioftio 9 vocaret. Quae BitiirigiS 
cm militu cohortes & pfafh f gCtslods arces & aliquot lo rex» 
ca tenebat,nuUo ftipedio fuftcntati/icut ab hofte cu po> 
terSt rapiebdiMta ab amico atep obcempcrSte Jp eoru libi 
dine auferebant. Per has igit rnalotpotm tepeftatesCaro CaroPfe 
Ius Caroli fexti fili 9 rex appellat 9 cft Jicrid 9 prjrerea ( pf e ptinPrex 
hcnrico defun<fto)regiu t ranaae nome vfurpabat, fran^ ncric* an 
dfanghfCffc regem publids priuarif(£ liceris & forenG gP pfeu* 
(igiUo monetae* qui nouicudit appellans. Ita cum ex ebrae* 
vctufoflima odouardi terti] qujrda ,tQ ex ca quam nue 
dicam caufa franriae regnu Henric* ven dicare (e iaAabac 
Nam dum katherina Caroli facti filia Henrico hui 9 Hc- 
rici patri nubicHae matrimonio leges authore Philippo 
burgundo dkfbe funeSi praeHenrico vita defungeretur 
Carolus frantiae regnum Hcnricus adirer.Sin contra,8C 
ex Henrico virilis proles fuperftesforer,Carolo defiden 
te Henrici filius frandae prindnatum adipifceretur. Nui 
la de Carolo cuius nunc gefta lcribere aggredimur legid 
mo licet haerede mentione habita tancj aa eum nulla re- 
gni portio attineret Jtaqj in regia & primaria fr anconi d 
uitate mortuo patre Herico Henrkf ipe teporaria ambi 
rione fuperbies gg in anglia vnu annu ages educaretur 
regia appellatione attyadminiftratione vius eft, hebetis 
quidc ingentj nec faris ad regii maieftatcm idonei. Cui 
tametfi iuuftre exordiu fortuna coceiTit,deferuit tamen 
SCvtroq; tide regno extrufum mifera feruitutc fenefee- 
t€ affecit.C Ad primas herid gloriolas 8C faft* CaroPi 
teriore alonixucgereA 9 armis histueriSC holte extrude 
re regno tenrauit vi&is aliqn arq; Iterdu vicctib 9 fr3cis 
Nufg tn eos dies totis coprjs pugnatu eft.Sed vtcafufe 
milites ofiFendebit occafioc captata repetla plia comitte 
bStJEit em miles fir ac 9 ad fubita eos caP auaax SCpropt 9 
8Cpl{ruq foclixJndiu meditatis min 9 faues di raro bn 


Digitized by Google 



Uber.DC; RecCaroTus feptfmusr; 

fortunat* igff illud miferabile fuit quod ^(ebcrimfi Si 
fufforro angliscomitib?» dum crauancu obfident com- 
frSrifupS mifliim cft.Vbi du boutarius concftabilis ttalmaric^fc 
tur hari- uerac*fenefcalPaCarolo mifli libefareobfeffos magnis 
cure 9 an- viribus contcrnlunt duobus cc futsmilibus occifis ipfe co 
clos vicit neftabilis viuus capitur. Quo fere tempore aliud contra 
r j a admodum forte a Ioane haricurto comite daumallo 
apud broflimeram aduerfus anglos quafi ludente forcu- 
na oeftum memoratur.Ex normannia duce thoma paul 
lo/anMi profedricurfiombus per andegauenfem cano 
mande» agru fadisrdi apef fegreyu caftru aliquot dies ta 
ffra habuiiTenc obfidibus acceptisrcaptiuikfc abdudts Qi 
abaclis pecoribusrnormanniam repetere confticuerunc- 
In eo igitur viculo inltrudaadcfe Cftens gaumalus ho- 
• ftg ejepedacprf miflis odoginta cquitibus,duce Ambro 

Co deloro 8C ludouico tromargo : qui hoftis aduentui* 
explora renr.Quem vbi confpcxere animo fi I cu ferunt 
Sed qui i prima fronte angit pedites incedebant, finguli 
fingulos praeacutos fibi palos veteri tuo more pih tuunc 
Quare franci equites a pedite anglo fcnfim diuertentes in 
poftremam adem incurrunt,ita vt turbati? ordmib* pe- 
ditem aglu firoulcu equitibus pugnare coegerint.Intm 
adueniens cu fuis daumallus,pliu acerrime committit fu 
dita hoite recuperate obfidibus atq? capriuis cu milibus 
boum duodedmBcanglis eo praelio quadringenti fu- 
Sedana pra mille ceciderunt praeter eos qui fugientes necati funt 
ab anglis Btfrands eques vnus auratus Io5nesruffuscu aJrppau 
capitur, cis defiderat* eft,Ex angloru toto numero . centunv orno 
euafere.Capto in fuga thoma poullo cC choma clitonev 
Vidoria potit? daumall 9 in normannia per abrincas ad 
fandum lauduvfcf progreiPrcandcm in coenomanniam 
reuerP eftrpreeda onuftus & gloria dar*. CPer id terop* 
falfeberienfis comes angi 9 fed a nambri? oppidu dreufe- 
dit SC cxpugnauir.occifis inter oppugnandii quadragt- 
ta fracis cu co^t praefedo guillcrmo marmo:3C totidem 


Digitized by Google 



Rex Carolusfeptfmuj; 


Fo.ccix. 


Impio cOmitfsfurds fufpenfis. tln normannia vero ctf 
fan<fH michajlis montem qui in adhiariomariseit brita M56 fdi 
nii verfus angi 9 rircuualleret turriculisex materia admi Michajlis 
litis ftatione per montis ambitu exmi&s:magnif<£ naui obfidrf. 
bus & milite commeatu inftruAismequid ad obie/Tos i- 
porcari polTec mirabili reru pocnuriaincolas affecit. Do 
nec comparata apud fandum malum claflebellifoi^bri 
tonum aamiraldus anglos inuadere feliciter tentauir. 

Ni ita nauali praelio iuperior extititrvtanglis copiofo 
numero occifis obfidionem diilolucrit. Ab obfidione di 
mOti angli ardonem trib 9 paffuum mdib 9 a monte difti 
tem fugientes, in co loco propugnaculum quod baftildi 
Vulg 9 appellat extruunt.Fx quo i arenas frequen tes 
greflileuia cu ijs qui I prffidio apud fandu Michaclcm 
erant prflia committebant: donec Ioanncs conlonceus 
norman 9 fques(ficut Iter eum 8C Michelianos conuene^ 
rat, flatu to aie aduenics,rcpertos i arena aglos ad ducen 
tos occidit.capto Nicolao bourdeto anglo opulento ho 
mine.C Venit eodem tperupella comes glafcuen.fco- 
(* quTcfcarmaroru milia ducens vtCarolo regi auxiliaris 
effet: Quem rex beniuolo affe&u dC multo honore fufee 
pir.CDux aut bcthfort 9 quam friciat regentem angli> 

Cana fadio appellabat yuetj? normannij arce oblidens: 
polia menfes tres t negocio perfeuerat Giraudu loci prf 
fedhr eo neceflltatispducicvtkra definitu diem fi fibi no 
auxiliareni frand arce dederet:quod cu giraud 9 regi g ca 
duceatore nundaffe^CaroPex turonis Ioanne aleconij Pugna a" 
ducem deputat qui vnacu comite glafcuen.comitebou pud Ver 
cano comite daumallo:& vicecomite Narbonenfi beth ^ nolim 
forrum ab yuero ( ppulfarent.CI)li per camutes magnis 
copias iter facictes certi fadifuntGiraudu arce bethfor- 
to dcdifle,diuerfi igitab yuero, Vemoliu quam angi 9 te 
nebat capiitr,quaccu ad alenconij ducisius pertinerer: e3 
duci refrituut.Ibi dum de futuro beUo gerendo confuU 
tStrbethfortusi eos mouerentindacur. Fuere qui prjliu 

E.i. 


Digitized by Google 



Lflxr.X. Rex Carolus feptimus; 

drtraAarct,fupiorC Icomodotji non obliri,qu* 8 C apud 
cnciacu SC deinde apud blagiu frand accepuient,ali| aui 
bus odiofus erae angloi$z pridpat 9 prjliu fuadebanc: de- 
decori illis attj timori datu iri, G in proximo habentes 
hoftera pugna abftinerent.Nam fi nullo comiflo praelio 
inde habeidfug* ftmile difcefTum eorum efie. Vicit len- 
tentia haeerquae infcelicem habuit exitu.Egrefli Verno* 
lio £rand,in «pximo agro ades inftruunt.ee vtriq; cornu 
equitat 9 pte diftribuut3ethfort 9 Iteri ordinato agmine 
incedes mox vbi in cofpe&u aftiticfrand prflium confe 
runt.CLombardi aequites numero quadringenti quib 9 
madatu erat i primi hoibuade irrupere cu primos IfrS 
ce obuios fudiflent prjdf auidiad diripieda caftra magis 
g ad feriendu hofte operS nauauerunt. Qui aut alteri cor 
nu praeerant aequites frand cu fe in primam fagittariorii 
frontem inculi(Tcnt,anglos fundunt/diflipat occiduntcj 
lea vt facile hoftis exiftimaretvi doria penes francos efle 
Sed bethfort* fuos rcuocis & fortiter pugnare cohorta- 
tus.*praelium inftaurat francofcj euindt.Ex quibus ceci- 
dere glafcuenGs comes cu filio iameto:Comes Boucanus 
daum allus vice comes narbonenfisxomes vanradorus: 
gr aufllar belfautus.Carol 9 hon 9 /anthonius cahorfus ma 
licom 9 .*guillerm 9 de paludc:altj praeterea ad numeru qd- 
C£ miliu.Capti fuere Alenconi 9 dux Kdusnotust&traie 
tanus frSciae marefchall 9 .Potiti victoria angli Vemdifl 


CSalberienfis poft haec comes collcdis coprp dum coeno 
manum eius obfidendaecaufaperdtKjuillermus porcus 
f* n-. /T «ques ex inCdrjs quas non ,pcul alagio pofueratn anglos 
Vscnoma jngygg complures nuUo fuo dlno interemit 8C cepitNi- 
num capi t fj fegnius falberienfis pteriens coenomannum duxit 

lur * qu3 tormentis labefadS cande fubiugatrdata frScis abeu 

di pt*re:cuei mille quingetos aureos pfoluiflcnt.CN<v 
uit inde ad facra fuiannS ctufdeai regionis validum op- 
pidCuCui ambroQus deloruspraefedus craqDura obfi- 


Digitized by Google 


Rex Cardusfeptimu»: Fo,cac; 

dio fuit,quippe q SC anglorii continua opp u g na t i one flt 
fran coru virili dcfenGone vulnera & mortis pkna cxtf 
ritJiabcbat anglus tormeranouc quas bombordas di- 
cunt quiV oppidi muros corineter quariebacjta ve pau 
ds dicb 9 tm mu ri deieceru qua tu arcu emitti (agirta pot 
Igitur copulfus necdfitate dcloi* deditione (dic, duob* 

Icucora mflib’ pro fua fuorftcjs libertate hofti perfolutisc 
Cepit pcerea falfeberiefis arcc mena cui inhes nom€ ineo - 
lxdkut,cepir& feritate bern ardi quarto menfepofttjeS 
drcufediflet.CLiberatusecdZ tepore eat anglorC pote- « * 

liate arturus richemotus comes britonu ducis frater , ad ™ nn * JJ 
carolfi qui andegauis agebat eat anglia venit, & falutandi chan0n .. 
regis Si ei obfequedi caufa. Que perbenigne carolus ha- 
buit,eu<$ coneftabilatus digmtateaffecit mortuo in ver “*T at , co 
noliana pugna boucano qui eunde magiftratu geflerat, j ne, ‘ a S 1 ' 
Paucis poft diebus exactis anglicu fan<S3 iam3 dirutum , aca *?*' 
olim oppidu 8C critonibus finitimft inftauraflent/pofito ,0 . C0nto ' 
Illic robuftiflimo ex fuis pr*fidio,artui*coneftabilrs coi- a “ tUi: * 
leftis viginti hominu milibus,faruftamiama circufidere 
pergit.Dum aut quanuortotas horas in oppugnatione 
confumit, Angli g pofhcum quod ad lacu oppido ^ci- 
mum eft eruptione fafta ei* partis infultores partim pd- 
luntpartiminterrimut,alios,inipfo lacu merfos ex un- 
guunt. Igiiomifia oppugnatione cu in caftra frSci reuer 
ti(Tent,exorto media node tumultu , omnes defertis ca- 
firis tormentifep redamite arturo in Tua quifc£ remean t; 

In andegauia tn n5 multo poli duces gudlerandu cepit 
Cotra vero angli remefortum arc€ cotnomancfibus ab- 
ftulerut.Quam paucis poft diebus fableyus praefeA 9 ^ 
bdmanoriusadiutoreambroGo ddoro vi receperur 5£ 
deinde malicornum.Hos inter euetus guyon*cu cetum 
equitibus francis ex fableyo ,pfe<fhis via milicari q a cce- 
nomania aleconift ducit guillerroft hodebalft viginti ec| 
tibus anglis ftipari! obuiu forte haber,in quos du ,pcen ? 
irruere guyonus feftinatangliex aequis defilientes ad- 

E q. 


Digitized by Google ■ 



Liber. X; Rex Carolus fepdmus; 


uerfus hofte virili fe audacia inftruut.atc£itatuenf,vtter 
uato ordine dC loco pliantcs,coplures ex fracis confode 
rint/& aliquot captiuos/recipietib 9 fe cocnomaniS fran* 
cis abduxerit. Ad huc modS copofita 8C fibi coftasvirt* 
gloriabudaftultacf interdii temeritate cxuperat.fEQuo 
Gyacus tpe gyac 9 inter regis codliarios p rimari 9 delat 9 q> regis 
thefaura - (ifcu thefaurofq; ad fuos vfus magis cj reipublic; vtilita 
r i* demer tem difpefaret^arturi iuflfu capit oC in «pflueto demergit, 
gitur. CObfidetibusg eos dies motifargu anglis,oppiducg p* 

feucrati oppugnatione pmctib 9 , mittit artur°ad obfiAo 
nem folueai equites armatos grauilla 8C gaucurtum fte* 
phanuCJ vignolG hyrir.H i accepta forti militu manu, AI 
ad motifargu guenere,effradis muitionib 9 quibus fe ho 
ftis circufepferar plurimis occifis Anglos fugar.No diffi 
mili fortuna apud ambrietas pugna vir ambrofiusddo 
rus aduerfus hericii blancii anglu.ducctis fupra millear* 
matis (iipatti di ipfedclor 9 cctutm& fexaginta equites 
Aleconij haberecCEade tepcftate aleconij dux qui apud Verno* 
dux de ca lium capt 9 fuerat ex anglia liberat 9 eft folutis ob re dem* 
peiuitate ptione ei 9 ducetis aureoru milib 9 q partim pilo impedit, 
redit. datis o his q diflolucda reflaret obfidibMncer harccoeno 


Frid ne* 
gligentes 


manefes anglonl prindpatu pcrofi,aliquot pfcdis (ricis 
accias eos in duitate clam admittut comite doruallo atc$ 
albreto negociu geretibus.Hoftes cognito francoru in* 
greflu in turre(cui orbe dellae nome efl)iuxta fandi vin* 
cettj porta jppere fe redpiut,mittctesfeftinantcr ad Ta* 
belloruqui Aleconiurenebat,vt fuppetias illis ferebar; 
dum fpesextabat recuperandf duitatis. Tallebot 9 cui pa 
rarae in armiscopiae erit audito fuoru periculo magnis 
itineribusccenomanospetit.At frandquafi fecurircru 
fuarum,in diuerforijs delicatf fe curates quid hoflismolt 
retur paru aduertebar.Itaq; veniens tallebot 0 & afuis re* 
ceptus j> cam qui ipfi occupabat porta duitate inuadic 
recepitc&exrurbatis francis 8C ijs qui deditionis caufa fue 
rant ctuibusfupplicio affedis.Nec Au moratus Tallebo 


Digitized by Google 



Rex Carolusfeptimus. - Fo.ccxt 

tus potQrfone a Richemoto mftauratS & valido prjfidio 
inuniti obfideratcfc expugnat.C Aurehanuquocp fafle- Aurelia- 
brienfis comes cuco Tallebotus & comes iufFoc 9 co- nu ab an- 
trado ingeri exerdtu anguftiiTime circucingit, aedifica- glis obief 
tis p Gyrum quattuor firmiffimis ,ppugnaculxs quibus tum* 
Importari quicq in ciuicatc facile ,phibeb5t.Nam quf ad 
ligerim amne fupra aurelianum infracj oppida funt an- 
gloparebicFuittnaureliancfibus animus femp eredus 
K anglicae dnationtsimpaties.Quibus praeterea Carol* 
tex g poterat maxime erarfineintermiffionefubfidio.Er 
aureliani ducis nothus Ioanncs homo apprime militaris 
egregii nauabat operam tuede ciuitati.Bouflacus quot} 
franciae marefcallus.cum ftephano hyro duitate cotinen 
ter tutabalEranteapartequain Beluam via eft grandia 
fuburbia& coplures aedes (aerae. Quae omnia fridneho 
fti comodu afferret diruerunt. Angli vero ad alteram U 
geris ripl fuburbiu cum ^pugnaculo potis occupabir. 

Non tn iracxacopledeban£,quin inter^jpugnaculugri 
de cui Londoniae nomen hoftis indiderat,8Cid quod ad 
fandu Lupum erat.mulru fbactj intercederet qua ad ob 
feflbs via patebat Jgif vt laborati duitati fubueniretur, 
dux borbonPSC cum eo ft ruatur coneftabilis fcot*.Dor 
uallus pterea SC Stephanus hyrus colledo iufto exerdtu, 
dum aurelianis fuppetiari coftituur.nunciu acripiur Io- 
anne faftolu anglum equite cornearum ex pariftj copio- 
fum dcfumpfifle,8C ad eos qui in obfidione agebat aedu 
cercadiutore Sy mone morhiero pariftoru praetore . Spe ' 
autinterdpiedi comeatus addudi fraci in ioanne faftolu 
Iter couertur.Ea re cognita (aftolusex tpe coftliu fumes, 
curribus at<$ vehiculis fe fuofcg no ,pcul ab leuilla belfiae 
oppidulo rircufepit,8£ relidis (quis pedes pugnat. Idem 
flruarus 8C doruallus cu bona f ranco ru parte fadGr.CeD- 
Ct faftolo vidoriaftruato doruallocf cum ducetis fuoru Mors fal- 
Occifis.Borbontus vero aurelianu cotedit. Per eum obfi ’ feberiefis 
cbonc SalfebcricCis comes(cx ^pugnaculi feneftra quod comitis. 

E iij. 


Digitized by Google 



Lffw.X* RcxCaroIusfeprimus. 

ad extremG ponte dt )ciiritatis fitu cotemplat*, agitabat 
aio quonl pafto vrbe expugnaret . Cui vn 9 ex copiaril 
pr$f«3is ei aflcrttSs cu dixilTet(Tuahere duitate nuc libe 
re coipicere potes)bpis ex tormeto aduitate incerto au 
Aorc emirtus labrum ftntftraccocurit.Cui 9 fragmcta iit 
fclfeberiefis facie dillipata morte homini poft infequens 
biduQ intulere Haud tn fegni’ angli in obfidione perite» 
tcrut,curareoia diligerer guillcrmo glaflida genere qui» 
de n5 fublimi fed prudctia dt reru gerendaru peritiam» 
terfuosilluftriXSga obfidione vexati aurelianefes coci 
lium capiut,quafe via ab hoite Uberare t,fuadcubus qui» 
bufdi nulla deditione fafta,pccuniai anglis dare Altp ve 
ro deditione vtile fore,fi burgudo dud duitas permitte 
retur,qui franco genere ortus fperaref ab anglis aliquan 
do difceflurus.Pocior haec fnia vifa eft ad burgundu po 
conus fantralienfis ril certis codinonibus.Legarione ac» 
cepta burgudus quide(fi bcthfortus nocotraueniat) dui 
tat em aequis fe legibus recepturi! rfidit.Mittitcp ad beth» 
fortd de re ipTa nudos. Audita legadone bcthfortus no 
ego inquit dumos fentefc£ difcuin,vt alter atubus potia 
tur. Aurelianefes x> mea voluntate fubiugatos recipiam 
dt quas p rotS obfidionJ impefas feci eas cSpenfabilt. Id 
vbi ad burgudii perlati! eft potonus re infeda aurclianii 
reuertif.Et ab hinc cepit BurgSdus aim ab anglis aliquS» 
Ioann* do difccdedi,quia eos videret gloriae d , inuidere.C£rat 

puellae ad illis diebus apud vallicorem annos viginti nata ioanna 
carolu ad quae patre Tacobo darco,marre yfabclla in vico dampre 
uentus» no genita ob corporis perpetuam integritatem puellae 

appellationem obtinuit Ea rerum praefen dum adueriita 
tibus deo autore compariens robertum baudricurtum 
oppidi praefeAum.aliofcj cSplures praeGdij equites duce 
auunculo fuo crebro adibat, eos admonens vt ad caro» 
Ium eam deducerent allaturam rebus defperaris non mi 
nimJ ope. Muliere baudricurtus parui a fe aritimatS i teri! 
fttc$ ite rS afpematus/perfcucriitc demum cxaudruitjda» 


Digitized by Google 



RexCaroIusfepttmtw,- Fo.ccdj. 

tflc^ pudlaf corpis cuftodibus ei ad rcg€ duc/ cfebet. Ad 
carolu venies puella ta 8C fi nullo illu tpe vidiflec , ipfecg 
Cfteris aulicis veftemin* ornat 9 data opera eflet; reueren 
ter tn atqjvrbane rege intuita,faiue inquit gencrofiifime 
rex/dercp viti tibi «pfperS deus.Cui cu fe rege eiTe caro» 

Ius pnegaflet, ah inquit puclla,tuipfe rex esmcoHi nobl 
liflimus.Ad haec verba fpc coepit rex cuiufpia fortilc me 
boris.Irac£ fe ktftis prudentibus aliquot viris qui ei dili» 
gcrius,pbarent illa fe ideo veniflfe conftanter affirmatvt 
carolum in regnu reftituat,dcum ita decrcuiflc, vt fe du 
ce Aurelianf ies obfidioe liberf tur,& angli franda rande 
ex trudi tur,pdu<fhir5 fe carolu ad remos, vbi more ma- 
ioru facra vnftione liniaf.de quib’o!bus oracula diuini» 
tus accepiflet. T m copijs op 9 ede quas illi duccdas carol* 
comittat.Ecdu dealijs arduis 8C ad religione chriftianam 
pertinctib* multa accurate rogaref,fupra focminaefenfu 
refpodebar,Gue em de diuinirate fiue de bello qreref, no 
muliebriter fed fate 8C quafi pica loqbafdta vt mulier ad 
mirationi eiTet mulcis.Perpefo igitur cofiliovifu eft opei 
muni faftu efle,fiaufpirio eius carolus adbellu vteretur. 

De importido aurelii cornea tu primu madatu puella ac 
cepit qui Rayus 8£ Ddorus aure? militif equites valida 
armatorum manuftipati comitabitur. Proretis blefam 
obuij adueniun t Reginaldus chartus «morum pontifex 
f ranriae cancellarius, Aurdianenfis nothus,Scephanus hy 
rus/alqfc£ non paud cWti milites .Commeatu curribus 
impofito 8C milite inftruAo, ex Blefisper folonam Ioan 
na mouet^tc^ poftridic aurehanS venus ,pgredif. V te» famn» 
bafpudh in expeditionibus gladio cnje hoc modo naifb 
erat. Eft teplu in agro turonf fi diu; Karherinj dicati! ge 6 
ri regionis illius plurimi! venerabile, vbi donaria pluna 
att$ vetuMima vifunf.In eo t€pk> antiquG enfe inter fa 
cras obbrioes vtraq? pte lilrp infculptO extare cardo Io» 
anna patefacit,petens vt miilo ad teplum armoijt fabro 
gbd&illi dono perferat. Admirat* carolus fi teplu illud 

E iiij. 


Digitized by Google 



Libcr.X. 


Rex Carolus feptimus; 


adiquldo Ioina inuidffet, percudatur muliere qualiter id 
noric Netfcinquit puella lodinoui necf humano ad hoc 
audore vlafum.Dcus eft qui rcuelauit.Mittit rex opifi- 
ce qui inuetu ad fe 'gladw ferat . Profedus ad teplufaber 
enfem inter fqualentia alia arma rubiginofum ad Caro- 
lum perfet.Quo mox Ioannem rex donauit. Sed dean- 
glis oratione perfequamur . Angliquiad^pugrsaculil 
landi Io3nis blanci er5t francos venire audietesloco de- 
ferto ad fratru auguitinenfium {des quf ad extremu po- 
tem diui laurctqfuburbiofpeAitfe receperut.Puella ve- 
ro per medios hloftes flumine rraiedo quem vehebat co- 
meatu in vrbe importauit. At quidoquide vidualia te- 
nuia erat rayus & delor 9 cu fuis bkfi remeantes duitatis 
DiculS cacellario narrat,cui nififuccurrafveturS efle i 1 m» 
Aurelia - ftiu poteftateJBt Ioanes aureliaru nothus magrtope ora- 
nenfis ob batlaboraabusciuibusfuppetiatuiri.Stetitoimfentetia 
fidio, copiofiifimu comeatu ad obfeflos ferre 8iitcr fecere per 

belfia qua pte obfidio duitate magis vrgebat.Coprjs igi 
tur vedurifcj rite ad iter ordinatis fraci(dimidia q eft in 
ter Blefam^urelianficf via cofcda) caftra poneres reftire 
rut,fefuac$ corpora curates,Craftino diluculo infcqurn- 
tis diei cum ad duo pafluu milia duitati fucceflfiflent,Io- 
anna afluptis aliquot cu valida manu pfedisvrbeegref- 
fa venictibus obuiS pergit, atef ita exercitib 9 cSiudis d! 
frici inferiores hofteno cffent,i cSfpedu anglorOBtereO 
tes in ciui cate recepti funt. V idualibus ciuitate cofortata 
loina armis egregiae inftruda ad £>pugnaculu quodfon 
di lupi appellabatur moues anglos qui in eo erat potciy- 
ter oppugnat atep vincit, hemme fuperitite qui v el oca- 
fysvel captus n5 fuerit. Haec cu in cofpcdu maioris pro 
pugnaculi gereretur tetauere hoftes eruptione facere 8C 
Fuis auxiliari,fcd mox in ,ppugnaculu fe recepcrut.Frtd 
tnlore ^pugnaculo difloluto, poftq in vrbf rediere mul 
tis coi tioib 9 cl5 habitis an 15d5ias x>pugnaeuluoppugna 
tfi iret, cSicato tSde cu Ioanna cfiuiio illafuccefcns mhd 


Digitized by Google 



Rex Carolus feptimi»* - Fo.ccxuj. 

mc inquit ,pceres celaueritis,porisfum hfc 8i maiora aio 
condita meo filere.T acuerant fiquide^xcrts nc muliebri 
lcuitate res in vulgu ,pdirct,<)> xipugnaculu oppugnan- 
dumfimularent,vtanglos qui ukrna verfus in obfidio> 
pe erane in alteri ligeris ripam allicerent dum fuis auxi^ 
lio venire feftinaret, quibus afua fcflionemouetib 9 frad 
corii ftaaonesoccuparec.Nec iram ioanna poftiir,donec 
Ioannes aurelianus nothus id qcfcofi lio definitu eiTet ille 
enarrauit . Cognito decreto fentetiaiquit puella laudo fi 
opus reucra alfit.Nl cu cordata eflet 8C cofidens deo mu 
lier,multaq a pfoftis de bello cofuleb3turtprobabat,ni- 
hil obftdiois tge ftniftr* aut ifoclicirergeres. Aderat em 
pr^liacibusfuis armis!ftru&a,(quo viapot€ri&aiofo,in 
que expedite inftarotpeditimilitisconfcendebaugitur 
multa alo cogitis, operepreriu ccfctfi hofte inuadat qui 
ad extremu ponte ad fandi laurenrijruburbana fedebat. 

Erant in flumine naues non pauce murisciuitatis deliga* 
te,in eis multo milite ipofito ligerim trSfmittit. Copiaf* 
q? incotmetc exponit infultu fifhira in hofte pugnatu il 
liceft don rc occumbe te fere fole receptui Cgnum puella 
dat.Regredientes in naues francos anglus adoritur.Eam 
obre puella fuos cohortata hofti reftitit, propulfatcp per 
feques eu vfc$ ad auguftincnftum (des, quas licet anglus 
muniri (limas fedflet, captas tS fugato hofte fraci occupa 
uerfit.Erat ad eu que dixi ponte proxime auguftinenles 
turris ex quadrato lapide cu jppugnaculo tofla, i eo lo 
co fugiens anglus fe recepit. V bi excubias c5tmua node 
habes Ioanna cum illmdflet ,ppugnaculum oppugnare 
iubet, afferes tepus fxitae adede cfi anglus vincea 9 atep 
regno expelledus erat.Dum hinc francus inftac,illinc ho 
Itis acriter fe tuetur. Ioiruin humero fcorpiSe ex ^pu- 
gnaculo miflo vulneratur,quo vulneratur ncc$ triftior/ 
neqj negligen tior fuit,ftans continenter ad foflf labrum 
& militem fortiter agere admonens. Codnuata obfidio 
ne cuadvefjxralara^ancus infodi oibus partibus dt- 


Digitized by Google 



UxrX RdtCarolusreptlaim.' 

fapfutfci ( pp u g na culu fcandes vi expugnat q u a drin get i 
tis anglis interfpris cu pfe&is tribus mollino Ioannc po 
maro^C guillermo glamda. Caeteri ocs capri in poema- 
te venere fr5coru,hfC a IoSna gefta hoftis qui bcfciS ver- 
fus gride ,ppugnaculu habebar jpfpicere facile poterat; 
Cafu igif fuorugterriti hoftes pofixj ab' vrbccSpanas to 
to claluco vehit in coi lucida pulfan exaudiunt, mane fa 
do magdunu(& deferta obfiaione)cofugiunt. Ad hunc 
modu atflbluta obfidio eft, 8C duitas ab noitis peite ere- 
pta. Quod maximu momen! ad Caroli fortuni fuir.Tal 
lebocus autiE f gre feres fe aureliandi circuuallacionefru- 
ftratii dinucopefaturus lauallu aggreditur arceoppidfi 
tx noftumo furto iuades.C$ pit ifad* lauallu comite quC 
donec quin<$& viginrifaitoru milia illi exibluiflet ivin 
culis habuit. In ter i ioanna Carolu rege foliidtat maiores 
coptas cogere,& fibi reeugare q i agro aurelianeii ab ho- 
fte occupabitur. V ocato ,pptcrcaad fe al&onqducc Ca 
rolus gergeu petere imperat. Affuemr mox IoSnes aure 
lianeds nothus bouiTacus mardcallus' grauilla/culauinjs 
admiraldus/ ambroft 9 delorus/ vignolus hyr 9 , 8C guiller 
mus bruflacus,quitametfiihp£dio regio n5iuuarenf,vi 
fendz tn Ioann? caufa qu5 diuinit 9 m iftam arbitrabitur, 
militare no recufabant . IraC£ gergdi / pfc<fii oppidu poft 
oAauum obfidionisdiem expugnancNec multis inter- 
pofitis poft diebus magdunuaucftis copqs Carolo iuben 
ce mouentes pontJ cum turri capiunt, pofitoc$ prsefidio 
bogen tii! ^ptenus contendere. Audito francorGaducntu 
angli relino oppido in arc€ quf eft ad pote fupra ligerim 
amnf confugiunt,quS(dimiuis libere abire anglis)frand 
receperih.Recepta arce rumor pfrancorucaflxatcrebuic 
Talleboru& ioannem faftoliicuquincjt angknp milibus 
apud Ieuilii in belfia vifos efle.qui magdunuprofidfce- 
ritur.Miflis otploratorib 9 poft jf id veru dTe fraci cogno 
uerunt,copofito agmine in hoftt moucr,& apud patayS 
«ppter qtf tcphlillkmurutiflimucrat caftramctiUur. Sta 


Digitized by Google 


Rex Carolusfcprfmuw Facqrinj* 

fcStln excubqs belmanoi^Ambrofusdelorus^Hyr^po 
tontdqjhoftis aduentu explorantes. Quos non longe di 
iufto exercitu feqba cur alfconius dux/ rkhemorus cone 
fiabilis,vindocincfis comes/Ioannes aurelian?fis,nothus 
& Ioanna pueUa. Angli vero du via pcrgut,cofp«$is fr5 
cisadproximu nemus iter couertunt pugnandi Iodi (ibi 
ydoneu captites . At qui in excubiis erae nullo fe collige 



ga in nemus 6£ viculu qui iuxta erat dilapfi, nemoris bn 
ficio vt quifeg poterat fe tuebatur Jntcrim alenconi) dux 
ad$ inftruAa aduenit. T ria circiter milia hoftiu in ea pu^ _ 
gru ccridere,capti* ex anglo^z nobilitate cu tabelloto a- *abdloi? 
plurimis. Tii in Caroli poteftatc venit ieuilla 8C aliaqdS 5 a P , ^ ,r I 
P belfia loca. CMcfe iunio infequeeis anni qui fuit xpia» J,™ 1 ® 1°'' 
n{ gr* qu adringecefim® vigefim*nonus fupra mille, ioi {? Ta “°‘ s 
rta puella Caromcoueni&^I inquit fereniflime rex hofie '^ ar0 . ^ 
fuperior cfle indpis.Mulras vrbes atcfi arces ex iglis ere- P 1 *® 1 * 
ptas dbi audiere» videmus nue tuae cdfccratiois tepus ad 
uenit. Diuinae dignatiSi placet ad ternos pfidfcaris,vbi 
more maiori! facra vnAione delibutus dyadema fufcipi 
as. Quare vna venerabili 9 fraco populo tuu nome erit, 

8C hoiti formidabile. Nihil te f> terreat q> capania SC rciicj 
fere belgf o& ab hoite tenetur, via tibi propidatore deo 
pabim^.T m copias cocrahe & dei decretu exeq mur.Hp: 
loannf verba fpe olbus mrcnSfadebSt Jppt^rea q> vit{ 
puricatf puella p fe ferebat fanebtate 8C nihil muliebriter 
agebat autloqbaf . Emuero facerdotali cofeflioncquacp 
fere hebdomada cofdctia purgabat,8£ diuini euchanftil 
defumebar.Igitur colledo apud Gye non mediocri exer 
citu Carolus remos per c3pania petere conftiruit,pmi fla 
cu aliquot pr jfesftis ioanna puella,qui obftire forre hoft€ 
Ipediret.Proxime antiifiodoru Carolus cu veniflet pdie Andflkv 
re illi obuia aliquot dues,(ed in ciuitate non admiferunt dorus. 
Erat diis dieb 9 trimoPg inulta aptf rtgi audoritateh»» 


Digitized by Google 



Libcr.X» Rex Cardus feptirmis< 

bebatur. Hunc ab anofliodorenfibus pecuniam accepiflc •' 
coftansfama fuit,v t illis liceret induciaru beneficio frui. 
Itaq? duitati nihil incomodatu cft, dbos exercitui mini» 
ftratibus incolis,du preciufolueretur.Prarterira anriffio» 
SSdhisflo doro, Carolus fandum florentinum recepit , oppidanis 
ren tinus, fe libere dedenribus.Trecas inde profetSus poft (extudi? 
Trccefe», qua illic defpcrata deditione fedilTet.Laboratu cft in exer 
ritu fame, ita vtplfrkg fabis & triticeis fpicis rm milites 
vefcerenrur.Rerum poenuniacognitaCarolusprimores 
exerdtus ad condonem vocans petit quid ipfi faciendi! 
«fle cenferent.Ncmo omnium fuit qui reducendi! exer» 
citum efle non diceret ,cunec£comeatus necpftipendiS 
tnilirifufficercr.Vnus tamen Robcrtus maflonus jjij ab 
hac fentendanon abhorrcret,vellent inquit Ioannam de 
hac re audire,quae enim praefentis expeditionis audior fu 
it,ipfa (uis confilqs paratu forte auxilium feretJgitur vo 
cata Ioarma rogatafentetii ad Cardu couerfa.Si ego in- 
quit quod veru teneo cloquar,an mihi rex credidertsJd 
cu Cecuda qreret.Tibi inquit rex, (i quod .pfuturu fit di-* 
cas credi.Treccfcs inquit puella tui (unt & intra ^pximO 
biduufe duitac&£ dbi deoet. Credulus foernin? rex ftare 
loco copias iubet.At IoSna cSfeftim jquu i nfcendcs que 
qi militi: cogit,ca quae ad oppugnatione neceftaria erant 
ad muros importare. Qf aiaduertetes trecefesloci and» 
ftitf cu duibus aliquot & militu quibufdam pr$ feAisad 
Nota! re cardu legant, duitate dedituros fimiles anglus Ide abire 
gc fidem , cuijs quos capduos habebat libere pmittaturC5didonc 
accepta rex poftridie trecas ingreditur. Egredietes vrbe 
hoftes ioanna capriuos abducere vetat.QuoQt redeprio» 
nis preciu , ne fidei 8C pofite cG hofte legi detr ahe r e t rex 
Cathalau exfolui c. C Ordiaris apud trecas maginrarib7c3thalau» 
num. nos perit, cj eu coi dm 1? ricia excipiltes miftros rCfpubH 

Remi, cf quosc«oFinftituicadmiferOc . Iftderemosqut anglo 

parcbfr adorit dsnulla vi recepitJetis pculdubio citnb* 



Digitized by Google 



Rex Carolusfeptirau»; Fo.ccxv; 

Gomerfitnfis quoct dnsrno pacuas copias ducentes, vt 
regi lferuient .1 caq? Carol 9 di vn A 9 & coronat 9 eft a Re* 
ginaldo chartrcnu remoru antifrite afliftete puella quae 
milicare vcxillu manu gcrcbat,nimi 3 t exuitis tp fe vna 
bonate Carol* regni dyaderaaSi facra vrefbone loco ce 
lebri a«$ hmoi (acrismulcos per anos ad idmumerisde 
fignato recepiflet.Sacrarione abfoluca,reli( 5 is ranis vel y «... 
lium iter agens oppido libere potit* eft.CNec fuefliones 
Ognum vllurn rebellionis oftenderut. S1F1 quoq; modo 
j> brij nonnulla fortia loca facere deditione. CPriuino 
cupido tu Carol 9 ageret,bethfbrt* cu duoded armato* Priufnjp, 
ru milib* ex panfrjs ducens corboliu accedit animo (vt 
ipe iadhbar )pugnam cu Carolo conterendi id vbi regi 
cogniti! eitrpriuino difcedes an caftcllu cui mota nomen 
eft exercitu duxit non ob aliam c 5 m cj vtanglo pugni 
di faceret poteftatc. At bethfono mens fuit parifiosrepe 
rendi.CCofti ruerat CaroPiequana amne traicAo brayii 
profidfd promittentibus oppidanis tranfitum feconcef 
furas Sed frSds anglilqp concurrentib* eode tpe ad ripi 
vt rraqceret,leui comiflo plio Carol* fuos tranfire ,phi> Brayum,- 
buit.Exadis poft non multis dieb* caftruchiericu «pfed* 
mox per vallefiu crcfptiuq; pr^reriens caftra in rapo iu* 
xta Damartinuponit,fpeariimoq;ercA* Parifiu recupe 
randi.Cognitocpadie Carol* aduentaret bethfort*ad 
vicu mitriacu copias eduxit/exa damarto milib* paflfu Caftrum 
um diftitem. Vbi loco natura muniuilimo milite conti fhiVrid ?, 
ner.Praemiflis aliquot equitib* duce ftephano hyroqui 
anglos adequita rent:vbi refduitboftem loci munitioni* 
bus confidere, Carolusfu06 vitra progredi vetar.Beth 
fore* autem PariCum ririffime reuerP eihMiferarper hos 
dies Carolus ad copediu beluacenfefq? nonnulloex fuis 
fidiilimos explorati! quo in fe animo incolae eflent.Co* 
gnouerarq: illos cupe maximeab angloru feruirute libe 
rariteiqjopteperare qui ver* rex edet. Proinde barron? 
Oluaneden.agn vicum vt compendium peteret ,pfie&* 


Digitized by Google 



L&cr.X. 


R ex Carolus fcptfmi»; 


cognofdtbethfortu maioriS 9 copias audfi in fe duceret 
Craruelisiiquidchenrid anglos rtgis per fugiorcs 
dies romanus cardinalis a porince romano legatione ad 
Improb 9 anglos receperat pecunia militeqi cogedi aduerfus bohe 
facerdos mosquidexpidoftrina&fidenonre&e rederent. Qui 
& (acrile^ milibus quatuor armatorum in galliam tradudisfe cum 
gus, bcthforto coniunxeraci frantos amnacouertesrqixpu- 
nf religionis hoftesiimularataccepifle. Igif vtdebetlv 
forti acceflfu certior Carol 9 redderet, Ambrofiu deloril 
cu vigiri tm equirib 9 exploratu quid apef hofte geratur 
mitti t.Qui iter igreflus videt ,pcul dciilfimu putuere in 
aere fem na dubi 9 fui t id ,pgredien cis agnus ldiciu cfle; 

* maxc£ paulo vitra ggra aglos manifefte cofpica£,icktg 

caduceatore Carolo feftinacer renudat. Ea recognitaCa 
roP acie ordiata filuanedu iter facere c5fticu& apud mo» 
tepiliolu qui mos cotfolationis aliqn did? eft cu veniilee 
redeute AmbroGo ddoro^ccepit anglos barrone duce 
re per riuu qui ex Gluanedo gfluit,fed eos magnopere i 

E ediri vadi aujguftia per quod vix bini euadere pofient 
i ea nraf)rienai difficultate: rat 9 Carol 9 hofte intercepi 
podetprimS acie incedere iubet.Scd iam magnam fui ex > 
erdt 9 jjrem anglus tranfmiferat:quamobrem Carol 9 (ii 
as ades I confpc&u hofris habuir:moxc£ leuib 9 comiflis 
dig1adiadonib 4 :cu (ol coderefe idperecSgli ad ripa flue» 
ti caftra pofuere, aggere vallo fubdibufq} (e fe munieres. 
Habe tes praeterea a tergo lacfi.Rex aut in montepiliolo 
fuos c6tinuit.Poftridie cu illuGflenCarol 9 quaterna acie 
inftrud’1 anglos dudtPrimS aleconij dux 8 £ vindodne 
fis comes admiftrabit.Sctf f praeerat dux barruT crtiara 
ducebat rayr 9 Si bouflac 9 frand/ marefcalli.QuartS qu( 
ad excurfiones inftitura erat 8£ cui frequeter locum mo* 
rare necefle cflet moderabanf Albere 9 Icones aurclianc* 
fis not 9 IoSna puella 8£ Hyr 9 .Sagi ttariorii baliftariorucp 
curi gerebat grauilla & Inanes foucaud 9 lcmouic€fis.Re 
git cuftodd borbonio^t dux trunoluG^ receperit Adc 


Digitized by Google 



Rex Carolus feptimu»; 


Foxacvfc 


bus ad hunc modu iihuftis decretu erat angkx adoriri 
Sed cognico cjrii illis loc 9 adiumeto eflctjeuibus aliquo* 
praelrpantecaftra vtriq; comilTisrcti net» couitijs neque 
jxiocationib 9 e caftris excitari hoftis pollet, francus tan 
de ara hoftiu caftra pxime ^pfeA? : manu tandiu confer 
ruit, donec aducfgafcetc 8 C multo pulucre c?lo caligante 
fuerit plio defifterc coad^-Mane fatfto rex crtfpeyu: beth 
fbrt 9 farifiiij>ctiTt.BiduO poft recepi t Carol 9 compediu, 
vbi prjfedu pofuit guillermu flauuiu loci indigenanu 
CEo quoqj bcluaccnfcs coucnere regis ptSci fe permitti 
tes.Idc fecere filuanc&cfes qui mido ad Carolii fuo cum 
aliquot duib’ itifbte duitate dedidere cj rex paulopoft 
fe ipe cotul ir.Bechforf 9 puides aio q benignior fortuna 
Caroli reb’ arrideretrpariGo abire coftitues Ludouicum 
luxeburgu morinon? epm que frandf cancellariu aglcv 
ru fa&io appellabat:^ IoSne rachetu egte iglu vna cum 
fymone morhyero parifxanu ptore duitati admiltratori 
prfpofuit cu duobus armatos? milibus ad pfidiu reliAit» 

Reliqui! vero exerdtu ad norminos ,pfcAus copluribus 
fu{ faftiois locis difparriuitrlgif cernito bethforti difcef 
fu Carolus ad (iSm dionyfiu ex GIuaneAo moucns oppt dionyGui 
du(exdpiitibus eum duibus) ingreflfus eft. Tertio poft 1 

die frSd Caroli iuflu ad vicu cui capellf appellatio eu ca 
ftris c5(titutis:cu ibi pnoAaiTenneruptioe i eos a Parifia pn/gna ' 
cis fafta crebris plijs confertaruneno Ctcus ac fi prxludia lancfU 

qufda armos? agitarct.Repetetib’ cade duitate parifia» honorati 
nisjfrand duce alenconio ad fandi honorati porta copi» pari £icn. 
as.pmouere.expugnltcscSfeft! ^pugnaculuqcP^p por po rt anu 
ra extrudi! erat, qfpe addu&aloinarduitatc quoq; op» 
pugnarpter olm opinioni coftitutt.Eit ab capte duplex 
foda&Ttcr vtriicf ager:i priore necj ai} necf luto impedi 
tam cu fadle frid defccdident Alteri fodi fupare labor 
fuit «ppterea cjj latior 8i aq affati plenacficntJmportata 
vndicj materii cu Ioana i fodanti oppleda iadt, e muro 
(agita in cniccgcutinittKC co tardius in oge perforatae 


Digitized by Google 



Ldxr.X 


Rex Carofus fep timm» 



comfliton«pf«ueraiiecoHortIs.Ncc potuit ide reuoca* 
ri donec aknconi 9 ncgOdoTam muliere jj fc reduxu.be' 
gpo receptui dato franci ad fandfi dionyfiu iter conuer 
Latiniacu terut.Qud tge ex latiniaco ad Carolu nuncij conuencrc 
qui oppidi! tradere pollicent Quare miflTuslatiniacuam 
brofi 9 aek>r 9 oppidureccpir.CCarol 9 aute fdo diony» 
fio digredi volesrduce borboniii admiftratore Ktituit ea 
ruciuitatu quas a remporefu* vndionisl belgis recepe-» 

rattrelidocu firmis cop~ Jrn ~ J r ~ *' ' * 

fi comite & cullanto. 
montemargi ptcriesrlige 
angliburgundiq; fandum dionyfium recuperattfiluane 
Au percnrib^qs qui ex Caroli inftituto ad pfidiu relidi 
erant.Mouitprarrerea hoitis ad lariacG copias.Sed egref* 
£* oppido deloruscum Ioanne faucaudorita hoftem di> 
ftinuinvt nulla illi fuerit poteftas proxime oppidum ca 
ftra admouendi.Quare admirati refiftenriam hoftes pari 
f a> fallit. Cum remearut.CCepere per id tps Lauallu tres normS 

ni equites homer 9 bochet’ 8C ferreri 9 adiutore m ultore 
quodam qui molendino praeerat in amne marona qui 
Error mi jatime oppidi? gfluit.CEt ambrofi^detoi® foucauduftp 
litum» de capienda rothomago clam confultantes freti ope ma> 
gni petri qui rothomagenfis erat magna fpe ducebant I 
tercipied? ciuitatis.Seddcfinita diecu if noducopif faci 
unt, tenebris falfi,altj rothomaguralii alio errStes diuerre 
rut Fuitq? eoru iceptatioad huc modu irrita.Pcr eos dies 
Solitudo miles frane 9 qui in vrbib 9 recerer I fide Caroli receptus 
d agros erat miru i modum vexare icolas 8C ciues cepit nemini 

oC vicos» parcens 6C i omne rapina difloIut^Qua iniquitate fadil 
eft,vr difFugientib 9 colonis agri coplurib 9 locis inculti re 
m anere t,& qu? terrae frugi? fcraciffimarerSt fentibus ru 
cifcf fqualerer,? falr 9 &C filuas conuerfy., tgetes vici 8C ijd£ 
populofiifimi fine Icolis dilabccibus ftruduris deferri va 
dricg mox ferarii lufira fuere,quae aiaduertes borbonkv 
ru dux domufe contulit relido filuanedi vindocinenii 


Digitized by Google 


Rex Carolusfeptimus,- Fo. co cvifr 

comfte Cui paulopoft Carohisbouffecum ad odingen 
cis armatis raifit priciens illQ regioni qua borboni 9 rehq 
rat.CIoina vero puella fub eifae diebus (andum Petri! 


Caftelto 

tu aknconij ducis ver*&logeckfolatfi quod infiaurare fdifckri* 
dux cum c<£piftct,aduocato ad fe « Utiniaco ambrofio ni* 
delaro caftcllum illi d! valido praebdio comen dat. Rece- 
pto caftello ambroG 9 mira admodudiligeda locum mu 
tiidnihil omittens quod ad arcis cuftodiS princre arbitra 
rerur.Vet? enluero angli priufg munitiones abfolueren 
tur,caftellu circufidet.Preflis obfidioe francis delor 9 pci 
bus fuOB2 vid 9 ,ftmutata eruptiSe nodu cfi quicg arma- 
tis chinon? ,pfcd 9 cft,nfidans regi quae ad fdl fclcrini a t 
« gerebStur.Qiribus cernitis, Carol 9 copias perccCno 
minii aduerf’ anglos ire iuber.Id vb/anglus accepit om 
niat celeritate ponens^arcf confeftl acerrime oppugnat» 

Qyod haud fatis ,pcedcret,alteradie obfidionem fohiit» 

Ide quod apud iauniacu facete aggredif Itenrioe fua fru» 
ftrat 9 cfitoppidum egregie tuentib 9 foucaudo matefad- 
lo 8C quenodo fcoto equire. CHis dieb 9 puella cum lati» 
siiacu accefli(Ter,cognito q, quadringenti ex an glorum 
coprjs non procul a latiniaco ifrancia contender cc a fl um 
pto foucaudo 8t loane de fando albino dC alrjs ex larinia 
ti prarfidio hofte adorifcocs ad vnum necas. CSed non 

multis poft dieb 9 diiltmilis apud copendiufortiuiUi fuit Puellf Io 
Ni anglis burgundionibufep i copfdrj obfidione feden- ann$ for- 
tibVoanna fubfidiu obfeflis ferens,ci! oppidu ingreila tffa mala 
cflet:& paulopoft eruptione! hofte fada res non profpe apef cop2 
re libi fuccederetrdu oppidu repetit 6c militum preftura dium, 
aditum prarcluderet capitur a Ioanne luxeburgo qui di 
anglis vcnSdedit. A quibus hoftiliter habita rothomagi 
cremata eft odio videlicet nominis frand 8C vitili V6 
fte focmina via eficLPrius tn q (tuam dkeret hoftisfra» 

Fi* 


moneftcrienfem cepit^nde cum ad charitatem copias p 
mouiflet,trrit5 obfidionem habuit amiflis plerifcp tOrmc 
Cis machinifcfc bellicis,Erat caftellii Cftifelerini i Drinciba- 


Digitized by Google 



Libcr.X. 


Rex Caroka CrptirOur; 


queri £bro8£ crebris cofultationib’ puelli tcratrdefide ac 
Of religione xpi multa ferutatus. Arbitrabatur em mulic 
rem magia aliqua edoda a Carolo rege aflumptam eflej 
& ppterea a catholica veritate Carolu aberrafle:id ignu 
Cf cllc cui regnu deberet Sed fupra foeminj vires fuiqplu 
ribus cum hoftc( vteft nonulknp mos) p aflentaoonem 
fencientib’ prxuallere, gy fe & queeue^ geffilTet apoftolf 
ce Cedis examini jjmitteret. Apud tyrlnos femp fuere in 
iqui confukores qui effectione mala vel aflentanoc ceci | 
fontes fi noccrib’ vt pricipib* grani inirent danare ma 
gis quiabfoluerc curaret.In d em gte ^ppcfiorcs funt ^ 
principis animum ,pcliuc videt. Obqt puella dominice 
pietatis anno.M.cccjtxx.menfe mayo.CSexro ab ob(i» 
dione mcnfe: laborantibus compendianis vidualium 
Q pfdifi paenuana iamet 9 ryllay^ cum cetu equitib’ oppidii latur* 
xcbupesii fuppetias ingreditor loctiguillcrm 9 flauius euftodiam 
^ - gerebat:# ei afliftebat philipp» gcmachc*fandipharonis 

mcldcniis abbas:homo genere illuffri rqui obfeii \s 3C ani 
mos faciebat SC fpem adrjciebat vidorif Clntenm vin- 
docinenfis comes 8C bouuacus quingentis fupra mille ar 
maris contradis moucntes:turrem lignei grandem i (j 
fcangliobfidionis tempore recipiebant expugnant. 
Dumcfc eam angli oppugnant; iametus eruptione fada 
alteri turri quarfilui verfus exrruda erat 8C burgundio 
nu prseCdio cenebafcinuaditrqui cu quadrigeri eflent vnf 
, uerfi interempti funtjioftis tanto diurno affltd 9 mode i 
fcqucnri defertis caftris atq: obfidione diflohitaalrer nor 
mannia,picardii alter remigrauir. CEodtm ferme tem 
pore meldunenfcs occafione libertatis nadirab hoite di» 
fceflere.Qui em in prxfidio apud illos erane angli atque 
burgudiones .«oppi do aduerf’ francos cO cxcefJiflrnrpau 
cis i Iprjfidio relidis oppidani kuiscotenrionis caufa ad 
uerP pudi&fufccptaarma capiut.Erat tu meldum tubice 
quida vetui 9 qui Carolo aliquando feruierat.Hic rixf ca 
Cum intel liges ciuib 9 fignu tuba dat re geredi.Itac|3 fuga 
tus oppido hoTris in arce fc rccepa.Mclduncnfcs vero id 


Digitized by Google 



R&Carolus&ptifttUfj Po.ccJcVo^ 

tjuod apud cos gerere? fcfitnStcr ren defit gerelmo rho- 
di) ordinis comedatario,& diooyfio challio g eo rpe im- 
bri a eram cohortes aliquot milirii hntes.Hi nihil morari 
meldunu,pfidfcetes^rce poft duodeamQ circfjfepaoni* 
dic recipiut.Nec£pigrit3tes priuignu cfi arce p di€ tcpus 
Vi ab anglis extorquet.RecuperIt prerea g bri5 regione 
oppida a reparces cum corbolio dC vicenis. CEc apud ca 
thalaunefes inges de hofte cards fa&aeft.Itacp duccabus Caedet an 
anglis burahiionibufep cxSo milia armatoru vr p capa- glorum 
niamgirilarenf,& prasdas agere r,Barbafanu*cathalauni apud ca- 
cOcages cognito o> hoftis apud diul mariam defpina ca- chalaumf « 
ftra haberer^accerfitis vicinam arciu pfetfbs cC fe iuftum 
exercitii habere cofideret,hoft€ adonri feftina^miflbad 
burgu vigrlolu hyri fratre nurio,g apud caftdiuferreyd 
erat, vt pugnae adeflct.Quo veniere acrior pugna comif 
fa efr,8t hdbsfuperatus JCNondudib illis diefc? hericiis 
angliae rex,pre hfrico defun<fto in fracia traiecerat . An> ^ j,{ na - 
no aut falutrs milleiimo quadringenrefimo*xxxi.cuan- fijjs par ^, 
norii eflet duodecim multa nobiiifi caterua , copijfqj fri- f,g c£ m , 
patu$pariftuaducnir,vbi magnis honorib 9 exceptus ih glia venis 
diuae mariar teplo regni dyadema cardinalis Vicmrenfts “ 
minifterio (ufcepit.Hic em cardinalis cum hcrico 6? gra 
aduenerat.CDum haec parifij agunf princeps aurayccn 
fis a gaucurto g dalphinatib’ prjerat fugaf multis Burgi? 
dionib*ocdfis.CAcin bellouacis alia fortunae conditio 


fuitDarodellus em comes angi 9 cofti rutis no loge a riui 
tateduoru miliu armatord inudrjs praemiflifep expeditis 
quibufda milittb*qui beluacefes ad eruptione ,puocaret 
BouiTicaudu&fantrallu vafeone quiin pfidioeiat ciuita 
te egrdfos adorif,multo(cp occidit eorfi pradertim q pe- 
dites ex bellouacis cocurri(Icnt,quibus cfi ipfe (antrallut 
in terrjt.CPuit SC iniqua renato barri duci fortuna barba Renati du 
fano quocp q cfi eo militabar.n3 apud barru in obfidione cis barefis 
fedecib 9 cu accepiflen t valdemotcCu comiti 8C burgun- dirafortu 
dionS marcfchallu cum valida angloru manu in eos ad na. 


Digitized by Google 



Uxr.X* RacCatolusicptunut; 

utntare relida obfidione hoftc vallo carnTqtrircurnialli 
ru impetat. Capti co praelio renat 0 , & barbaCm 9 tu ali)» 
plurimis necat.Renat? philippo burgudo duci traditu? 
a quo fi ipftus renati liberatioe cafieti valle imperpetui 
„ ditione dux accepit, & adhunc vfcf diem poflidet cius iii 

flandria fucceflores.CPer ea tepeitate vilbyus nothus fal 
ni caftellu feberiefis 8C matogot’ angli coada fuoru mgeti multitu 
dmefan&i felerim arce appete res, loeu circucJudunt,vbi 
obidlum ambroTijdelori vicarius erat ioinesarmegnus^ui obii 
dione magno aio tulit,arce poteter tutat 0 Cognito obfi 
dionis piculcsdelor’ qui Alis diebus apud rege erat obfcf 
fis fubudiu mittit (blicice ,pcurahatjgii Bueilius 8f ipfe a 
Carok) praemittunt qui belmote viconfu jpfedi illic ti 
tifper morati funt donec refiquf copif coueniflen t. Ter- 
tio die poitgin eo loco reltitiffent, venere interim alij fr» 
corii cohortes q in vico cui nome eftbinaiugus trib 9 paf 
fuum milibus aoelmoce diftanti cofcdcre Jnter francorQ 
cohortes quaeducitoru fupra mille armatoru erant flue- 
hac fatrra amnis,q pote vno no ,pcul a beJmonte rrafiri 
~ r ' poterat. Angli vero qui in obfidione fandi fiderint ago 
Mt,defr5coru couctu certiores fafti parsintermifiaob- 
ftdione ad frScos q caftra habebat nodu ducut, nec raft», 
rati pradianf.Exato mox ex te infperata clamor e,buell* 

BC curi cuco apud belmote armari excubabat pote trani- • 
milio laboranbus bracis dii ope ferre c5tedit,ia angli vi- 
dores militaria ftgna extra vicuemifcratparfc£ obligan 
di^captiuispars recipiedis aequis & Circinis couchedis di 
ftinebaiHofte fic impeditu friciinuadut.Fit atrox pliu 
vt deiedis vtricj; militaribus fignis,diu fit dubicarii quo 
ru melior coditio eflct.DeniCf vidor fracus extitit fexce 
tis anglis inter fedis gplurimis infuj^cu matagotho in ca 
ptiuitatcmabdudisxxfracis triginta defiderad funr,d£ 
paulominu$capd.Inrerquos fuit delorus diro vulnere 
pcrculfus,paulo pofr tn inftauratibus bellii francts recu- 
peratus cft.Huius cladis nuncio accepto vilbius cum re- 


Digitized by 


Google 



Rex Carolusfeptimus. Fo.cc xau 

Bquis fanAi fcelerin i obfeflbrib’ alcnconfu fugietes peti» 
ueriic.C Apud carnotu res quocjs Jpipe fntcis ccflit.Nl CarnOtcs 
podtis triVlods mfidrp,aurclianefis nothus florerinum 
dillerifr tuxta fanAi michadis porta in primis inddrjs lo 
cac/ecuda paulo a porta logius coftituit.Ipfe & Hyr’cu 
quin geris equirib* fexcetis ferepafluu milibus a duitate 
tertias infidxas agit.Ordinacos aut,8C ad hoc a feedodos 
aurigas cum curribusqpifcesallofas vehebSt fub lucem 
ad vrbe mirtit,quos no fecus/ac viAualiii veAores in d 
uitatc adm'tteredues fimile vero erat. Aurigae vero cii 
quibufdl fibi nothis ianicoribus pridie in colloquiu ve» 
nerant,& (e ili is allofas daturos ^pmiferiit. Si diluculo vc 
trientibus patefacerentingreflumJgitur lanitores vt ap 
propin quires aurigas cofpexere/ocios adhortati vt fefti 
nanter aperta porta pifrib 9 potirent portam referit,quS 
ex ( pximisinfidf|s dillerius pdies occupat fubfequetibus 
tjs qui in fecfidis infidas crac,atc$ ita ante diue mariae tem 
plu jpgrefliregiu varillu ftatuutjolnenothum expeAl 
tes.Cocurfantibus vero per vrbe armatis, lod antidea 
qui Burgudus natione erat ocddifLs ibefpinusaut dui ’ 
tatis pfeAus muros vrbis tranfgrcdus aufugit . Ad huc 
tnodii carnotu receptu ed. CObfeflum ed rurfus a beth 
forto Latiniacu,8C magnis viribus fruftra oppugnatu/ Ladniaci 
Foucaudo/Quenedocji/&tenaldode fanAo ioancoppi 
dum defende tibus. Ex truxerar em bethfortus ad pontis 
initiG ligneam turrim/ & ad alteri oppidi partem muni 
tioneslatiflimas ad datione militum . Addiderat quocs 
fublicium pontem qui a turre ad munitiones paruius ei» 
fer,atqj ita drcufeptum exiguum oppidum paucis dieb* 
expugnare fperabat.quatiens crebris tormentis muros. 

Sedfrand ducibus Aurdianend notho Toannerayo / Io 
annegaucurto/& Roderico vallendrano hyfpano (equa 
na tranfmiflb/cum per matronam commeatum nauib’ 
important obfeflis,eruptione faAa oppidani anglos qui 
id ligneam turrim in pontis capite desint adoriuntur, 

Ffife 

Digitized by Google 



Liber, X* Rex Carolusfeprimusj 

Pars vero frlcoru q in altcrJ matron; ripam nauigahat 
turrim oppugnare teftinai. Expugnato ,ppugnacuk> ha 
ftis parrim capit / partim trutidalEt venies bcthfbrtus 
fuppedas Iatur 9 fuis haud ( pfuic,fed repulfus in munida 
nes fc recepit.Franci quide corneam in oppidii importa- 
tOjGaucurtu ad oppidi cuftodia deputantJRcliqui g fra- 
oam incederes aliquot arces captas folotcnusdeijdunc» 
F rancori! difceilu cognito,bethfortus verit 9 ne in pari- 
Cos duceret diiToluca cofeftim obfidionc caftrifcj) defer- 
Argento tis,parifium ire acccIerat.Futt g hos dies apud argencori! 
rOin dio- a § r< fagienfispliu pertinax atqj admirabile, fr3cis trigin 
ceCiagieG 13 aducrfus totide anglospugnatibus.Nemo em no vul 
neratus plio exceflit,t5dc nouc ex hoftiu numero cuar- 
gentonf) marefcallointereptis reliqui angli fugae fe com 
rntferut.Ex francis cecidere AmbroTius frolaus, G alter 9 
lapoftus/8i Do rus roilaus, reliquis omnib 9 grauiter vul 
neratts.F ucre prf tcrea diuerfis per andegauii locis fingu 
laria quaedj cerramina,de quib’fcribere fuguacaneS tu- 
dicaui.^LExcurfione fubqcil qui in norminia ambroG 9 
de lorus £>fpere conflnauit.Eft apud cadomenfes annuus 
mereat 9 quo normSni Si ex finitimis locis qplurimi vc 
dendi emendiqj ci in diui Michaelis fefto in capo an bea- 
Proigin- ti (lephani coenobiucoueniut.Id cfi no nefeiret ddoi*,ac 
curfus in cerfitis finitimis militu j5fedis Petro ialleto/Si ferrebon 
norman - to/copias ex fando felerino mouens orna anne fuperaco 
niamafrS copiari! parte ad diripiedas ntfdinas mittit.ipfe cS equiti 
cis. bus quinquaginta Si fagittarirjs ceti! in fubfidijs flabat ad 

uerfus anglos qui Cadomum tenebant ne oppido erum 
pentes reliquos interciperent. Itaque direptis tncrcibus 
cum magno .captiuorum numero (e rcripkntes frand 
poftej fluentum omfi traiecere ad lapidem cruce flare co 
pias delor 9 iubet.Ibi receGris capriuis ornes facerdotes fe 
tadtculQ. nefa ! cum mulieribus Si puerisrSipauges infug agrico- 
las domi! dimittit:c(teros q alicui 9 p£G erat odlgetos ab 
w , duxit.CAdd3 deinceps rem inter feria rifu non indigni 


Digitized by Google 



RexCaroIusfeptfmusc Rvcooct 

Venerat ad feugeri coenominiae vicum Giriflcrmus de 
fando albino cil oftoginta equitibus fries, vbi dudiuer 
fatur/angli in eu irruentes no modice francos terruerat» 
ita vtnothusquidlbo(apihjtfqucs,ptcnffugicsinni* 
bo feocutuic. Fit nihilomin*apud feugeri atrox pugna, 

& angli fuperatur.Quoruduo^pfuei ad rubu quobofa» 
pftusfc abdiderat euadut. Ratus bofapfiuspfecutores rf* 
le qui eu peteret qui inquit ef^B.Refp5detib , anglis g nS 
min^grimcicerct fe anekwefle etufoporefatifdepmiV 
ccrejcellexic re jpfpe a tricis «fle geiti. Vn ab anglis fide 
accepta Bofapihi* tig egregii opei! plio nauafleqeos ad 
guillermu de (ando albino capriuos perduxit. At ille cu 
iusignauia nota cfletirrifus mSC capriuispriuatus . Efl 
apua francos pcruetufta cSfuetudo, grande aliquem ra» 
mu vel proceru arbufculu frondofum admayasKakn» 
das ludi caufa <p porcis amicorC defigere. Id vt obferua» 
ret angli qui frcnuuicoce occupabit, aflup cude more ra 
mu in cofpedu arcis fandi (clerini vbi delorusin pfidio 
erat! terra defigur jaten’ abdices. Quot mox delor*Ife 
que&jcuulfo que hoitis detulerat ramo , eude ,pxic ,ppu» 
gnaculufreniuicocis jj lcuis armatur? m ilices plicare iu» 
bet.Pr?mifro lolne armegno cu odoginta peditib , ,qui 
Cingulos virctes ramos manibus geftartt ad fallcdu ho» 
ftcJDdor* vero in Ifidijs no longe delicuit. Poftg pedites 
no ,pail ab arce pone dcfifliml fcp€ cu ramis fe collocaf 
fenc.angli vbi frondofum fiipitc pro portis arcis defbifi 
cofpidun t^peenus arce egreili cos qui ramum humo de» 
fixerit acriter periequimir donec ad delori infidias gue» 
ncre, < pditconfcftim in hofrem Delorut flCpr?lio cG ho» 
fte contendit. Qui vero pedites ad fepem flabit fe inter 
arce anglofc$ medios locat, acc$ hoc podo in te rceptii ho AngTorfl 
flem fundunc,occiduntq; copluribus captis.lTEade for» ojdcs. 
tunae benignitatevfus eft apud filium Guillermi ddorus 
A nglos enim ex arce fandae Sufannae in filium Gufllcr- 
mi moutntcs,cum praedas fcdfient fuperuentens Dckv 

F iiq. 


Digitized by Google 



Lflkn Xt Rex Carolus feptimus. 

rus ducentos ex hofnbus interemit / ablads fpoHjs capti* 
uifq; recepte. Necf deteriore fortuni expertus clt aduer 
fus comite darodellu in pratis annis fatraibusfccus vitii 
quem gratalu incolae vocant. Ni cu fexagintafupracen 
tu equitibus aduerfus tria angloru milia p radiari audet, 
pdasexhofte reporuui t.Cotra accidit apcfLouuerium 
Hyrusca Myro. Qui ab anglis obfeflus du qredifubfidij cauta kv 
pitur, co egredirur,a Ioanne marfio dordam pfeAo capt 9 eft,8i 

‘ * Louuerium ab anglis fubiugatu.SanAi praeterea (celeri» 

ni caftdlum interemptis ioanne armcgno/& guilkrma 
de fanefto albino, Darodellus poft trimcftrc obfidionem 
coepit. Inde adfillum guilkrmi duces obfides de oppido 
dedendo accepit, ea lege vt eos fi intra quadragefimu dic 
Francorum fybfidio obTcfliiuuarenairfaluos dimitteret. 

- Alioquin deditione faAa oppido ipfc potiret .Erit ad id 
teporis fracoru copif in armisparatj quas ambrofi 9 de- 
lorus ad (aAp fcelerinu ducere (gauerat,qbus perit akn- 
conius SC andegau 9 duces, & cu illis richemot 9 concfiahi 
lis. Hi cu fuis9alomelKi(ficutinterfilenfes anglofcf con* 
uenerat) ( pficifdItur.Stabatvtercpexercitusinalcerutri-» 
us c3fpedu.Vnde 8d cogreflus SC prflia comiflafuntno 
quide integra acie/ fed cohortibus hinc atq;hincinfec5 
Perfidus curfanribus SC interdii occidecibus. Ni qnquide anglilo 
Anglus. m It munitiflimo corinebat , vifu no fuit fricis cos toris 
coprjs impetere.Sed miflo ad illos caduceatore petut aut 
. pugnidi poteftate faci5t,aut obfides reddit filclibus.Ob 
fides anglus reftituit,& franti domu rediere,rati hoftem 
ide facfhiru.Sed vix obliuifcif perfidiae qui fraudulct? cft 
Itaq; abeutibus francis,hoftis adfillu fe contulit aret fum 
nris viribus oppugn5s,nec mulru affuit quin expugna* 
rct,dilcedens indedarSdcllus jj cotnominii andegauii* 
qjexcurfiones facies a rces duas coepit, rnellayCrSaanifHf 
Laurentii? dc mortarijs. Vbi praefidijs Ipofins in normi 
Gerbewv Mii ccuertitur paucis poft dicb*moriturus.CEft , in bello 
yum. uads odauo ab vrbe miliario diftans gerbcroyum in coi 


Digitized by Google 



"Rex Carolusfepdmu». Fo.caad, 

It mediocriter edito . Ea arxfupra multos annos diruta 
defertacpcumfuiflct Hyrus Potonufq? mille circiter af- 
fumpds militibus, ex bduacenfibus profcdus arce inftau 
rare confticuunt.In quo opere nihil pigre agetes, muros 
munitionefcp diligentilfimc extrucbant.Qiia re cognita 
darondellus feftinanter cu coptp ex normannia adueni* 
ens locudrcGdngere operat, id poftcj Hyrus confpexit/ 
fuosin cocione vocas, vos inquit comilicones in hac coi 
lapfam arce pcrduxi,vt c5 inftaurati haberes, ea quali a 
pugnaculo vteremur aduerfus hofte. Sed du muniendae 
ara animu intedim^ /anglus nos ppedit. Ttacp no arx no 
bis curada dt, fed vita protegenda. Hoftiu multi tudine 
per agrosad nos hoc loco velur in pedica codudedos a 
perareconfpidris.Si viri diis res in promptu gercda eit, 

S uiufg ftarione fibi hoftis in obfidione perfecerit itaq; ce 
eo infeito agmine erupendum efle ,&hoftem adhuc ve 
nientem 8C partim occupatu adoriri Hyri approbato co , 
filio,miles ad regeredl accingitur.Fit eruptio SC acerri- 
me darodellus inuadif, qui tamerfi viriliter rdtiteritfau Darodel 
dat* tn capt* eft,& fui (tui. Ex eo vulnere paulopoft daro h® morif 
ddlus itcrtjt. Superato hofte frad Gerberoyu reuertemt 
Opus coeptu exequetes.CSub his dieb*cG Trimolus apd TrimoP 
Carolu plus caeceris aulice poflet , inuidia in fe multoru cophed% 
exdtauit.Caroli pfertim andegauen bucili caluimotis ac 
CJ coy tiui . Hi tres quos pofteriiis dixi in arce chinoneg 
pofticu ab Oliuerio fretarto ncxfhi admifli , T rimolu ut 
cubiculo deprjhenfum, in caftellum montefaum tradu> 
xerucjnfdo rege qui cu chinone erat. Ad que oi noftur 
tro tumultu pauente bueihiscoyriuufq; accedentes,nthxl 
eft inquiut fereniflime rex qcf expauefcas.Captus eft trt- 
tndus tibi rciqt publicae apprime noces, Abdudo trimo 
loCarolus andegauenfis apud regem continenter couer 
fatus dl,in eius beniuole tiam fe folerter infinuans, ita vc 
confilio apud turonos aduocato,rex trimoli deprjhefio» 
ni laudauerit,compraehcnford<| inter primores aulicoi 


Digitized by Google 



lixrX Rex Cardus fcptimu*# 

habuerit. Qui tn no logo tepore in grata gmSfcre^ictia 
riae negocqs femod.T rimolus autc quatuor muttonu au 
reorumibbusbueilogfolutiscarcereliberaruseft. CEc 
norminiagri coftanticf» qui mare accoluc cuabanghs 
, arma aduerfus carolu rege ferre cogeretur, ipfi hortante 

V*?™* m quantepio multis hoim milibus- ex pljbe& aliquot nubi 
coitanui 1 ibus coli eAis in arrglosfe conuerterunt,atc$Cadomum 
ducctcs ab infidfitibusanglis intercepti partim occubuc 
re,reliquis fugienribus.Quoru reliquias miflbambrofio 
deloro alcconius dux ad arma reuoiouit .Ipfecp mox ab- 
ricas cu plfbeia mulritudie ,pfe(fPcu nihil ^pficeret^lTum 
pta quitula inualidi exercitus parte in coenominB fe co- 
tulit. Nec durauit in armis plfbs, fed fenfim dilapfa do- 
mu rcperiuit.Caleti quocp arra» aduerfus angloe defum 
pris Camieiv duflore fequetes illi obtcperabit.Quo rpe 
Petrus de rupeforri frlcif marefcaUus,Galterus bruCacua 
Dieppa a & Cariotta raarefius, DieppS angiisnoAufidhilerunti 
frattas ca Qua occupata cu caletis iu<So exercitu Fifcanu, Harfleu, 
pca« Montiuifiiarium, T ancaruillJ & infuli boni m caroli di- 

tionem reduxere.Sed difloluta militari diiciplina mflitcf 
Petro marefcallo non audicbant.Prtulce illiberali tcrcpvJ 
uen tes,pr$das non mitius francis g ab hofre factites, mu 
beribus iniuri^monafterioru violatores, 8C contempto- 
Militum res religionis. Hfc militum impietas agros fpoliauit cql 
(olentia, toribus 8C domos effecit defertas.Pratter arces dC muni* 
tasvrbcs nihil habttabatur.Igitur nihil parturientibus a- 
gris miles annona dcftiiutus alius alio diuertebar, qui di 
carotif couenerih opem ab eo vit$c£ alimonii Hagitlres, 
quldoquidc fortunas fuasoes eius caufa detriuiflecPro- 
iridit illis pius rex,& cui bene antea feruirii fuiflee , ckin- 
cepsquoq; iU> miles obediencior fuit . Itacfc venabio an- 
Sstcti eli gi 0 ducentorufupra mille armatoru pfeAo, fa rufii EUgjq 
sncoeno- coenobio qcP in inferiore normlma munitu eftoccupan 
biu capit. tcAndreaslaualli comes, &Loheac*cu5brofio deloro 
anglos ncxfhj pctunt,& cacnobrj parte mtercepta,duccm 


Digitized by Google 



Rex Carolus fepdmu»< Fo.coodfc 

eo»exhoftibusIterim5t. Moc c(i venablusidcfuos edu-* 
XifletJLoheacus deloruf<$ lazayu vfcp ,pgreffi poft atro- 
ci flirnii pliu hofte fuperaruc, morte opper eribus ducetis 
praeter cos qui in fr3coru potcftate vitri gucnere. V ena* 
blus aut cu auf ugiffet paulopoft i fufpirione venies a Tua 
ru partiu anglis capicis fupplicio afflid 9 cft.CPer ea tepe 
ftate borbonius dux corboliu 8C vicenas data pfedis kv 
coru pecunia recepit. Et potonus in picardi2 excurres ab 
adis multis pecoribus^KnierCmtc maxime comite hicc* 
burgo praeda incolumis abduxinSandu quocg dionyfiS 
nodurnisinfidqs ceperat Ioannes nothus aurcliancnfis/ 

8C Petrus de rupeforti anglis inde extrufis. Vbi confer* 
u5di oppidi caufa petrus cu pfidio mSfit^beuteioincno 
tho qui aduerfus anglos copias copararer.Molefte em ho 
ftis ferebat in cofpedu fere Parifioru hreloco muninili* 
no milite francu. Propterea cotrado validiffimo excrd 
cu ex Parifio mouis fandu dionyGu circuuaOat.Couene 
rat ex finitimis agris in oppidu ingfa ruftkoqt turba qui 
vnacu praefidio muros tuebatur (peras veturil eis alof 
ne notho fubfidiu.Atq? equide ioSncs ffie milite ftipatus 
ad ponte meulanuii venerat cu certus fadfcftquafdam 



. is loheaco bueiloqj 8C ambroGo j 
&s obuil pges anglos pd c{du,parncfc capit, 8C mox ad 


p5te vfi venerat dSfxia reuerdl Eius aure potis atqj ar- 
cis ad caroli ditione conuerfio recens erat ^xurara qiridi 
? rabocflo,& petro ialbrdo viris nobilibus,Erat a muro 
,pminesad amni fequana latrina in qua cofcendeteskxa 
mus fer randufq? pifcatorcs viam francis fecere , fcdudo 
pecunia cuitode anglo qui pontis tutelae erat ppofit^F^I 
ledi angli a udor extitit frJcus quida cui nomen erat ini 
perator.Pote recepto qq in arce erat dedirioc iada libe* 
ri abierilr. Interim diiloanes nothus aurelian. apud poti 
meulanu moraturjduriorindics cratfcndi Dionyfqob* 


Digitized by Google 


UxrX Re* CaroIusfcptfmus< 

fidio,f ta vt defperitibus auxiliu obfeilis, cu nec eflet vn 
de militiftipendiufoluereturjnec muiroru dieru comet* 
tus addiet. Petrus derupeforti viginti dieru inducias di 
hofte con(btuir,vt fi intra eofdem dies fuppetiaea carolo 
non venirent oppidu hofti permitteret. Per has obGdio 
_ nis anguftias viricocnobitf monafterqdiui Dionyfij mi 

^ rt * fortunaeobfeflbru in ftipendium militi arcenti mar 
cas Siuadringentas libere contulerut. Interea du fubfidril 
ru mob* expeAatur angli non ignorantes quid aurelianenfisno 
Icllos. thus de fuppetiando obfeilis appararet,foflam Dbi cir cu- 

dat in quinuctoqcf extra oppidu eft tatSdiuerfisriuuUs 
aqua deriuant,vt adcaftelletu qcf maiori ecckCae vidn3 
<ft redudaret,extruAis quatuor firraiflimis ^pugnacu- 
lis quibus adorientes fe arcere poilct. Fxaftis indqcqscO 
fublidn fpe ddtitutu fe petrus intellexit deditionem fecit 
tnilitc<$ vita fortunifqt fatuis eduxit.Recepto oppido an 
«Ius muros munitionefej deiecit, prf ter eas q ad mona- 
fterij tutamen pertinebant.f[Pariuani vero angi o pare- 
testum crebris incurfionibus fe a francis praemi graui- 
ter ferr£r,vilbium anglu qui apud Pondfari in pr$fidio 
erat orant auitatiscuftodii recipiat .Qui potifaraecoiti- 
tuto fibi vicario Parifiu cum bona angloru manufe con 
tulit. CNec multispoft diebus g vilbrjabfentii Potifa- 
renfes an glos exofi ad Caroli partes cofideratione fua co 
uer terut. Igitur die vna egredictc pfidio quod apud cos 
erat/iue vt frumentatione facere tjfiue vt ex honefpolia 
praedafcj! reportaret, cu pauciflimos in oppido cu fuop- 
' fefto Ioannf ripcllo rcliaos ede aiaduertiflen t, ipfifum- 
ptis armis porras o& oppidi obfirmites anglos Cnc vlla 
tumultuatione copratnendunt. Praeter trisqui curipello 
in proximi porti euaferat. Vnde tegulis lapidxbuK^ia- 
itis/ pofttj fruftra fe tueri cofiderant^in pontifaretiu pote 
ftate rrifiere.Qui cofeftim accito Ioanncinfulaeade dno 
hominem orant, oppidu burgundi ducis nomine cufio- 
diendum rccipiat.Coniulto duce Ioannes pontdaram in 


Digitized by Google 



Rex Carolusfeptinaufc Fo.tdnrflji 

taftodii^cccpitji em interccflerant collocutiones eam 
ponendae pacisrcoueneratcj vt ad dic praedefini tu kgad 
aterebatu mitteretur rcconfiliationis fadedae pcStc hab£ 
tes.Quaobre anno faluris Millefuno quadringentefimo 
trigeumoquinto Attrebati pacis rraAatores confedere* 

Imprimis affuit cardinalis fan&f crucis romanus legat* 
ordine cartuCenfis Nicolaus nomine cardinalis riprius, CS ultio 
quos epifeopi fex comitabant,& abbas vefclaus Caroli apud at-> 
oratores fuere borbonioru dux comes richcmoc* cone* treb ari i 
flabilis rcmoqt archipful cSceUari*rvindodnenfis conus vbi Icet* 
regij hofpitf) p rimari* magifter,Chriftoforiis haricurtus paci* ws 
Ada decambray parlamentei fenatus primarius praefer, tur^jA, 
Guillermus quadrigari* glamcntc* conful ecdefiae pari* pofi- fu* 
Geniis decanus & alij permuld ex francoqt nobilitate no ^ * 
obfcuri.Nec defuere brironu ducis alcnconijcg barri ora 
tores. Angloru legationis hi principes conuenerur. Car 
dinabs viceftrenfis.Eboracenfis arenieps Comites. Hon 
tironus 8C iliif orrus,& nonnulli ex dignitate ecdeGaftica 
viri cu permultis angliac nobibb*. Burgudionu ducis hi 
primores fuifletraduntur.Lcodius cameracenfium ac 
crebarefm 3 1 iftitcsJNicolaus raulin* ducis cScellari*, ghel 
drefis,ftapefis:fanAi pauli,' vademottCs, niucmefifq; co* 
mites, & alij inferioris nominis ,pceres quoijt freques nis 
mer* erar,pter fladrcfm oratores.Cofidctib 9 pacis gra* 
tia cuiufcp parci < legatis t3ctli ftftc cruds cardialisiphiri* 
mum eniteretur irritatos praeteritis bellis animos ad con . 
cordi3 pacecp ducere nulla ratione angloru grinacia fle* 

Aore potui t,vtcu Carolo iraicoa rege pacifcerentur. 

Sed concilio abierunt re ifeda^pmittentesfe alia aliqua 
die couenturos. Abfentib* anglis cardinalis non ^pptots 
coq>tuptmnifit;deburgUndi cum Carolo reconciliatio 
ne mox afferes mecione.Qu* res ficut grata oratorii/ 
fuitita fine habuit optatu.NS poftej nicola* raulin* bur 
giid 9 cacdla riusfui priripis ncielongiorone habuiflet, , 
muira eduTcr es q a carolo rege dari coccdtqi duci philip* . 


Digitized by 


Google 


/*■ 



tfljer.X* feex Carolus fepttttiufe 

po merito dcberentfqq olal reducis eflenOnihildepe 
otis detradu eft.Icaq; pleraca loca burgundiae finitima q 
regis tfpaniS verfus erJt a duris ditione peruenere. Ar- 
thcfio quocf adiuAae funt Ambianis duitas /corbia /mo 
deCder^/Pcrona/CanA* Quinbn*/& abbatifuilla cupo- 
duiaco 8C bokxri( comitatib*.Quas terras fub Caroli ira 
| 5 *o plamereiqs fenat’ ditione dux poflideret.Eas airt ci* 
uitates quapofteri*noniinauim* quae ad amn€ fomnxv 
nobriS utfiunt redimere Carol* poterat quadrigetis au 
«cora milib^Fuere aliae ad pace coditiones q qnqindem 
abfolutar haften*nofunt,neceas pfitiedifpes' vUa manet 
mortuis pndpfiiletio a me ptereuf.Per multa fiquidS 
cScordlf gfa frid oratores admifere q fi coplera oia fue- 
rint queadmoduCarolo oneri erStuta honori atqj maie 
ftari ei* foret mdecorxSed reuera rc^z olm ea turbatio 
& calamitas per id rep* fuit,vt iuri regio aliquid adnue 
«S efTct .Si em ab an glis burgudus non difefliflct; longe 
diifidllimu Carok) erat vtmcjhoftem guincere. Er phi 
Upp%trgud*5glout fupbfi verit’qsfibi aliqndfiarifor 
midabat libens ab eis fccelTit.Reb? feliciter copofitis ora 
rores i legati romani cofpeifhi iurSt illibata feruare q de 
pace diftadiffinicaq;cxticfllent^tq?ita pax g caduceato 
MorsYfa res magna oimcxultatioe vulgata eftCMorrfeode ege 
belle Ca^ Y fabella Caroli ferti vxor fortuis(fc reginS cofideres)te 
roli mfis» rtuis 8C paup.Quippe quae fubangloru pridpatu deges 
* ebrii arbitratu vi «agebat priuatae ferrriae no ablimilis 
paticntifijma quidem & adipis q litate fe accommodas* 
Nulla re magis irritata q q» Carolu rege ei* filiu incefto 
cocubitu natu Sgl* difFamabacCadauer nobiliflime mu 
. lieris q tuor t3tu comirib* naui aduexftC apud fanriu dkv 
nyfturinc vlla popa fepelif .CLiberaf eiuldem dieb’rena 
tus dux barri qui apud diuione burgfindise primario op 
pidu ab Philippo in cuiro dia habebatur. Exeo tempore 
(olus hoftis angluserat aduerfus quem friri belli geraret 
Igit apud ponwara agente coneftabili 8C cum co aurclia 


Digitized by Google 



RexCarolusfepcbnus» Fo.c c x xfl^ 

«cfi notho,illo fe condere cu qulgen tis cquirib* (Philip- 
pi tu(Tu)dns de temido,Si (ymoblan* ftrenu 9 aurat; mi 
uci{ fqueKquib’ ponularf relidis coneftabilis ad fanAS 
dionyuum ab anglis defert! ^pfidfci conitituit:oppidi m 
ftaurandi caufa.Qua re c5perta:angl* e* gifps obuiS per 
gens^a concfrabilKfrancis a pontiCa ra mouerib*) duriter 
cxripifadlapidcupotcquinSjpculafanAodionyfioad Cedunt 
fequan! pertinet vbi quadringenti angli periere, multis mpU , 
cilthoma bclmote mditu prjfeAo captis. Prelio foelidi 6 
gefto coneftabilis fAm dionyGu occupat. Et turri qu$ ve 
neni nome habet in quem aliquot ex fuga angli (e rece- 
pcrat circufepit.Ibicf relidis qui obfidione corinuarctxu a( j 

certuhaberetcjfda pi Cianos ciues ptefos ce igloip d natio fW , T p fn ^ < 
nistatq; cupere Carolu fibi rege alci Icere raflumpto aure 
liancn.notho,alqfq; militu dudorib 9 , p poiTiaal noAu 
fequan! trifmittcs ad carturienfes qui extra dhn michae 
lisporc! funt/caftra pofuit.De cui 9 aducru d! pdoAi mi 
chacl laileriusjoannes fontanus Si aliquot alf| dues cum 
illuxiilecpopuluin hoftc cocititrad fycofeiK conuenii 
tes t hornas pigache 9 Io!nes defdo bhdi Aomicolaus loti 
ucrius,8i Iacob 9 berger^magni Tterfuos nou,anglos ptl 
ccdut^dm fugant capiuniquQuoiit pkricj; (andi diony 
fq port! occupare f ruftra nili funt. Ni fcrrtf cathen* q 
per omnia fere viarii vrbts copita erant Jpten 9 tranfuer- 
fum tenf( funt, Si iter hoiti praereptu. Ad nocex feneftris 
8i teAis (diu nemo non in difFugictcsanglos faxa Siol* 
generis materi! demittebat. Alq per vi! inuentu hoftS 
armis adoriebitur.Morinoit aut eps qui anglorum fe cS 
cellarm gerebat,cum vilbio8i mohyero mercatorii pr$- 
poGto populi fcditionem declin!tes/in fanAi 5tohnq,p 
pugnaculu feritidime receperunt.Fugiente prjpofitum 
dum piftor quidam amicus illi Si perTamdiarisi vt eum 
populo recondliaret reducere conatura prepofito vibra 
ta in eum hafta occifus eft . CExaudito qui in vr - 
be erat clamore coneftabdis, et qui cum eo franci eram 


Digitized by Google 


Ubcr.Xj Rex Carolus fcptimus» 

alij porta fAf lacobl refraAa alfj fugatis muris,pleri<$ na 
uibus quas in flumine fcquana repere runt in vrbem per 
uadut,nulia caede faAaded propugnaculi! <3fe hoftis tue 
baf obfefliim eft.Ex ^ iamfi raohier 9 delapf* apud poti 
charentonum diffugerat vbi a fuis jxlitus in poteftatem 
venit dionyfride cnailli equitis franci^ quo non multo 
poftpraecio redemptionis accepto liberatus eft. CErae 
huius mohicrn nepos bricancheus qui rarrim veneni a** 
pud fandum aionyfium a francisobfeflam tuebatur,an 
glorum parces gtin aci (Time fecut 9 .Huic vt fidem faceret 
Franci partfknp deditiois auiiculi mula illi repraefentant. 
Qua cofpeda brichante 9 fpem euadidi capiesre turris pi 
na in fubie&am fe foffam prjcipitat. vbi abrjs qui rure 
in oppidi! conuencrat fine mora trucida turrarq; itatur-* 
ris recepta eft:8£ qui in ea erant vel occifi ve! capti.CPa 
cato Parifioip tumui tu,angli qui ^ppugnaculu obriebSt 
falute defperates de deditione colloquii! habuercjtaque 
loco cedentes abire liberi gmiifi funtrirrideres eos plebe 
no g duicate/ed foras muro faceret iter. Confirmans 
In Caroli fide Parifrjsjconcftabilis ad creoliu moucs poft 
5 qutderf diei? obfidione fruftra fedlTetade abfjt & fan-* 
Ai germani I laya arce recepiedata praefeAo vt illam di 
mitteret pecunia. Eode anno qui erat xpianx gratias qua 
dringenti(Tim’.xxxvi.fupra milleLudouic 9 Caroli fui 9 
viennefis dalphin 9 Margareta fcotoi? regis filia vxorS 
turonis accepk.CNeq: poft dies multos angli pontifarS 
cepererfrancis extrufis.Erat em tu hyes homda:& oppi 
Potiura dj foflae glafliatf :& altiflima niuc terra albicabat. Igil an 
ab anglis gli niuisbnfido admoniti litheiscandidisfe amicientes 
capitur. inipfaniuecumdecubui(Ient:fallentesoppidanosin fof 
fas gelu cocretas demi(li:inde.i muros atq; oppidi! repen 
teinuaferuncmegligenter excubantib 9 f rancis,qui taetll 
Venlutos in fe anglos accepiflent/cn necp vigilias facere! 

- neque foflarum glaric effrigere curauerut, E pontifara 
fc vix faluum jaripuit Ioanes vfllerius;8C varebon* bur 


i 


M 


Digitized by Google 


Rex Carolusfeprirai».' Fo.cc«tv< 

gimcbt cohortis duftor. Fratres aure duo genere non ob 
tcuri Ludouic 9 attf yndet 9 cognomento guitri portam 
quae daucri nominatur cu aliquot tx fuis occupa tes poft 
qj diu virflicerc^ agloip oppugnationi pruliflent rfubfi# 
dij fpc defcdi,Calui pmittite hofte abeutes ; portSreliqrt 
duob’ tScu anglorfl poteitati gmiflis.*quos graui nefeio 
quo crimine delatos capitis amputatione a(fecerut.CCe ■ 
pe re praeterea mon terna rgi 8c caftella quadam, quaeom 
nia paurisinteraAis dieb’ franci(arrepr3efe<ftisimparri> 
to)receperut.MiiTufc£ a Carolo coneirabilis ad cantum 
laudunu locum expugnairit.Cepir deinceps nemorfum 
& deinde monfterolu ad amne ^ona obfeditJad qui obrt 
dione veniente Carolo confefti oppidu vi receptu eft, 

& mox arx in quam t hornas guerarcPangl* confugerat 
Caroli fe poteitati fummifitraata pfeAo facultate abeudi 
•Philippus ite burgudionu dux an glos calli fiu occupa Caliliu a 
re gmolefte feris:»» 8C fibi tirnici cflenttSC ad aliquid a fi burgiido 
nitimis furripiendupropriflimirgi 'di ex flandria profer obtidcf» 
timexerdeu cotra&oJcalifium obfidere maturauic. Vbi 
poftquS mifes duos cocediflet,^lijscoplurib 4 militariter 
ppet ratis tumultuante flamingo exercitu: vbc afuo duce 
fhndrenles temperauerunt indignati q> tanto tepore do 
mo abefTent,pferrim ! quotidiano giculo agetes.Ttaq: oc 
cifo loanne homo nobiliflimo equi re: que Philippi pet 
•mabanipfi dimifla obfidione,& philippo cGrpauds feli# 
fto nullo ordine flandrii penueriitXaboris fiquidem 

E ariens flandrus eft,& crapulj afluet* in armis non durat 
)ux nihdomin 9 ftrennue agenstefi in fe ^deures anglos 
fuftinuiflet repulifletqccu ea qui habebat militum manti 
domum profeAus dt.CPorro anglis receptis e* anglia 
maioribus copqs,in arthefium flandriaq: incurfantes m( 
rum imodfi graflan fun t,icendia pr$da(q: facietes.Quos • 
tandem burgund’ miles adorfuscalifiu repetere coegit» • • 

Tetauit quoq? philippus crotoyu arce ab anglis recipere 
lignea turre ad oppugnationem fabricata, cuius prxfo» 

C.u 


Digitized by Google 



Lflbcr.X. Rex Cardus fcptimuu 

ft* fuit IoSnes de croyo.Scd mobcdb* i «fi exnorman* 
nia anglisrrelida obudion e copias reduxit.CEadc tepe> 
ftatr. & fames St pcfHlena gifios vexauidFrume taria em 
mcnfura quf cft apud illos fcxtarP/libris turonoqt rtoue 
FrScoru Vfnicbat.tr g agros tanta erat armatoi? i agricolas Tpit 
railitfi in tasrvt vicis viUifcj defertis/I duitate cofugcrctmecerac 
huanitas. illis anglo^t qua fnfcoqt melior coditio.ltaq; ihofpitali 
Miferapa domo giGen.qux dd nome habet non pauciores fame jj 
rifio^tco pcftflenria periere.Eam obrem duitatis primores & I pri 
dido» mis richctTOt*alijaliofecotukre(trib?tm ad duitatis cu 
ftodi5 reL<fbs:ada cabracefi glameri primo praeGdcte ara 
brofio dcloro ptore/& fymone Carolo radonfi regiaru 
pfe&o que coputorfi pfidente appellantrvtri quidem au 
«ftoritate prudentia atq; i rege fide pitanrib*. QtuViter 
extera aduerfa illud moldnfiimfi maxime fuic:q> milites 
franci qui i pfidijs g munidfiima territorfj gifien.& finiri 
maxjt arafi loca er5c pecora fibi abigebfit ex agri colonis 
pdas no min 9 <j hoftts faderes.Necj huic frequenti malo 
aliter qua peio raptoriMoluto occurrere poteritrpfidio 
videlicet militfi deftituri qui peftilete duitatem non ic<v 
kbScJtaq;&agricolonis/& duib* curitas ;gpc deferp 
erat. Accedebant i tot malfc luporum crcbr? i vrbemfh 
curfiones qui fuper o&ogica homines cum g agros deuo 
raflentn vrbanos quoqi^ukbant, Aduerf' hanc beluam 
legat defini tu prjmiurn cftrvt ^pfingulis capos lupis foli 
Luporui di vigiri cx filco captori fdueretqirer publici eregatio- 
cuir. ne quiplebsfua (ponte venatorio* ipendiflet. CNcc de 

fuftg id tep 9 Philippo burgundo dud a brugcnfib* ad- 
uerUtas quem ad (e receptu daufis portis brugifes perie 
cutifuntrrnulris ex ei* aulicis trucidatis Iter quos adara 
villeri 9 ifulf adj dns dum oppidi port3 effri gere cotcdit 
brugeCti occidit.Qua temerarii (editione ducetis rideo^t aureoqt 
fcdtdo. milib 9 apud ducem poftea brugenfes purgauerun t,ptcr 
munera q cP vxori yfabellf portugaHenO vt virum piat 
„ caret<ontukrc»CH(c cum bragis gerutur CaroPapud 


Digitized by Google 



fcat Carotus leprimu& Fo.ccxxVh 

feituriges couccu habito praemaricS fan<fh'onem ad infc 
quetc modii Bafilicfis cSfilq dudus auftoritate condixit. 
CApudbafileieugenij quarti romani pStifiri? aflenfu PragtnaH 
CogregatocoGlio,*^quib , ccckfiaftic5 tueri dignitatem cxMio 
mandatu erat leges communi oim fenteriarite digefras nis capiuiv 
£mxerunttquasacaroloadmitd,mifiis dus rdcaufa ora 
tonbus petierunt.Legum haec capita fuete s 
CRomanus pontifex quoc^deceniogrncralC rynodurti 
loco quem volet poithac c%«gats,S negliges erit,pcv 
teftas eftopatribus id defi gnandi.Conuocari conGlij Iodi 
nifi neceflum erit,pontifexrton mutato. 

CBafilicGs cocionis auroritas,8£ ipGus col&ria decretorii 
perpetua efto.quae nemo vnq^nec ipfe romanus potiri* 
rex tollerc,inhrmare,aur trSfierre praefumfto. 

CRomanus pontifex maiores ceddias metropoles (cili— 
cet aaxepakscoUegiatafi£,aut eas quibus abbates pratfl 
duni,x ecdefiafiicas dignitates,q pier de&onc libi deli* 
re reAore cofueuerutnemini referuato Praeter eas quf iit 
refcripto,vel romani principatus cafibi gmittunf.Huic 
decreto no cotrauenito.Si intercedet caprfterlegc fad€ 
di,ad apofiolicis referiptis exprimitoJdqj dum ad ponti 
ficatum quippiam aflumecur (e feruaturum iurato. 

CEctleGa panore ddtitutadj penes quos eft,elig?di pote 
fias die 5L loco definito coueniuto.pdotum fuOrG cofef* 

(ione aguto.8£eucharifti5 fumuto.Mox c5Gdctes,pmifld 
iurerandOjnd negligeter,no dolofe,no timide , eC qui ge 
rendae dignitati bt ydoncus cligunto.Prinripibus fis no 
cfio pro quopiam cSmedado moleftis praeribus,aut vio 
lenta comminatione praemere aut cogere eledOres k 
CEleAfohis forma & ckfli merita cSfirmat o rt s prtelad 
inqu irunto. Scnbdr notarii moderatu falariC aedpiun tO* 
CRomanus pontifex qucGmditaris normapraefc ferre 
oportet,huic fan&iom nequaquam derogato.Si cotem* 
net,8C inde fcandalum exurgat,ad fubfcqucnsvniuerlale 
cofiilium deferatur* 


Digitized by Google 


Lflxr.X. Rex Cardus feptimu*. 

CEiediones tametfi pro canonu autoritatc legitime «fle 
vkUfauni,fi inde aut ecdefia aut patria vel rcfpubbciTur 
bari formidabif,cum huiufmodi decbo ad fomanu pon 
tificem forte referrur,8C ea diligerer examinata nulla di> 
. d merebitur^dteri eledioni ifs quoru refertindidto.Ek 
dum vcroconfirmariautbndidabaUoqabeo/quifc* 
ne medio eledo fugior eft fas no efto. Si in pontifidseu* 
ria pns eledus erie,a pontificebndi&ionem fi volet red* 
pi co iuramemii poftea fuo praeftato. Secus qui faciet,cen 
tum aureorum mulda eum caftigato. 

CVniuerfali fynodo / eiufc£ dennirioib*& decretis do 
catholic 9 /etiS roman 9 potifex/ea tenus obedito quateri 9 
fides ^fcifmacum explodenda feditio poftular. 

CQuae fynodus/ fando fpi ritu autore vocata confedit 
eam/ficuticonftantianae cocionis patres diffiniereachri 
Ilo deo autoritatem protenus obtinere crediro. 
CEcclefijsdei eos facerdotes 8C paftores prarfiriro <j do* 
drinafinr & vita iiluftres vc credirfi fibi popuK follid* 
re mfbruan t.S£ deo obediencegratuq? reddant. 
CExpedatiuis «ppterea gracqs/vnde plurima oriri ma* 
Ja confiat locum efie non finito. 

CBnficia( viuo coru redore)nemmi referuato . Cu aut i 
adminiftratore vacabut, eorum quib 9 coferre oportebit 
mores & merita/graduati ne (int an lecwcoenofdtoi 
CDecretu de theologo gq(<$ metropoles pbedsdoad 
epales quoc£ eccfias exrediro vt in illis pbeda theologo 
cSferaf q in aliqui gnali academia decene Iris opera maua 
uilB rifido donat 9 verbu dei pdicaro.8C p quafty hebdo 
madas femel atep iteru factas Iras audirevoletibus expia* 
nato. Negligeri quotidiana ecclefiar flipendia fuftrahitou 
CPorrode qs qui gradri alicuiusdilciplinar ,puedi fitnt 
hunc ordine obleruato.Primu poft hanc fan&ionem va 
cuti pofledore benefidfi dodori vel liceriato vel bac<*» 
lariocoferro.Duo deinceps quae redore canebunt bene 
merentibus clericis coccdico.Quod his duobus fucceffi* 


Digitized by Google 



RexCaroIusieptimus* Fo.coocvip 

UUm erit/illud graduatus obtineto. 

Igitfcholaftici gradu inflgnes fua nola bnfidoru coi-» 
htorib 9 dii qdragefima agit [cripta quotannis traduco* 
Bnficiora pter hoc decretu collatio fa&ainanis cDou ' 

E lodsqabvrbe quattuor dierifirincrc didant in it» 
Vocandi roma/niCi in maioribus cauftsfas non efto. 

Qui dano aut iniuria grauabif/eii g Jpstim 9 eft fugior 
appcllato/i cale eft dSnu quod per eius truam reditui pof 
Ce Alioqum fi ad romana ecdefia iudex D exeptionem 
pertinebit/cam definienda ad eu qui eiufck regionis eft’ 
iudicem(fi metus abeft)pondfac committito. 

A grauamme/auc interlocutione iudicis fecudo no p 
uodato. Eu qui fiuftra at($ inaniter an lacafniam appcl» 
lac gndecim Borenismter caeteras litis impclas muloato. 
Trienne aUcu4*bSuci)& quietu pofleflore no turbato: 
nifi hoirilitate,metu.vel graui impedim£to tardat 9 eris* 
ne per triennium impetere potueris poflidentem. 

Cardinales vigintiquattuor rrn aiula St humana fdg 
riaeruditos^umorum triginta boni nominis & generis 
legitimi quireipublicsechriftianf confulere poflint,pon 
ricex defuorum fratrum confilio praeficito. 

De dignitatibus & bcneficijs ecddiaftiris quibufu» 
collaris aut coierendis nihdprorfus,fed necj annaram,nC 
cjf frudtuum primitias,nec$ vt vulgo diritur de portum 
pontifex exigiro.Notarqs 8C feribis mercedem qui bene 
eidum recipit fohiito. Huius decreti praeuaricarori poe- 
nam fymoniads debitam infligito. Nihil praeterea iuris 
aut tituli in beneficqs contra hanc prohibitionem impe» 
tratisftbi acquiOtum intclligat. 

Ckrici qui ccclefiarum & diuini cuhbs obfequqs de» 
putantur rem omnem diuinam & dei laudes fan<fte,di» 
ftinde & grauiter celebrato. At Iefu nomen caput rcue» 
renter demittun to.Decanos 8C reliquos per ecdefias prg 
feftos huius flaturi pracuaricatorescafligato. 

Cofiiccudincquaindudutft,cuquiin aliqua horaru 

Giij, 


Digitized by Google 



jjbcr.Xf Rex Carelus feprimus; 

choro affierit omnium diftriburionum participem tflk 
tollico.ldcj ad decanos 3C prarpodios qui fuaruprpextil 
dignitatum rei diuinae non aiTunc extendito. 

Quas noueris dum res diuina agitur per ecclefiS,aut 
iyxta illam deambulare/ aut confabulari totius dei' quo 
hoc fecerint diftributionibus priuato. 

Iterum vero in hoc ipfo delinqueres, voius menfis iU 
pendps mulcfaco, - ‘ 

T abulam vbi defignentur tj qui definiris hebdomadi 
bus fua officia exequi debebuc in choro appendiro.Ne-» 
gligenti tortus dici ftipem denegataFidei fymbolQ non 
tfuncatO,fed ad verbum abfolutc decantato. 

Camoenas vulgi in eccleiia canere laycoe prohibeto; 
Rem diuina qu5 mittam appellamusfine miniftro niS 
$ cekbrato.Dum eam facis voce exaltato^ acircuftan- 
cibus exaudiri poflit.Secus agentem corripito; 

Canonicos qui fe creditoribus obnoxios ita cdftituut 

r j- J L» r ri* i t * —i Ji 


Solennibus diebus du maior mitta fieri debet/capitu-* 
Ium non cogi taper integram alioquin h ebdo m ada orrf 
greiTores quotidiana fHpe priuato» 

SpeAacula,Iudos,comdnExioncs,choreas,nundtnatv 
riesjudthria^C laruatas pfonas incedere, ab ecdcfia 8C 
eris locis arceto.Cotemptore ckm rrimeftri ,puecu abiti 
pere iubeto. Reliquos ccfura ecclefiaflica cohibeto. 
CkricocuiufuisfWusc3cubin3fbuend,a fecunda hu? 
fanftionis promulgatione non refipifccnti , beneficiori| 
Iliorum perceptione menfes tres interdi&o ,&eos firu- 
dius m «cckGarum vnde percipiuntur vtilkatem im> 
pendito.Hanc autem corvfti turionem in fynodis Sica* 
pitubs promulgari quotannis imperaro.Nec minus Jay* 
cos admoneto nullam praeter legitimam vxorem tur-? 
P> copula contingere , ibt communicatos aote latam 


Vtu statuto aieaeouoie no aMOiuennc intercucto rei at 
pinae cohibenf /a ftipendrp cecidi* toto trimeftri abftinc 
saNec quicd inde cidiu ikains abftinebut perripiuncow 


Digitized by Google 



IfexCarolusGpdmtifc Fo.carrvtjf 

lentendam Strcucra dcnundatam non vitato / nffitam 
notoria excommunicatio crit,quae non valeat ignorari. 

Nulli omnino geri comunirari vel loco facris inter di 
ctovufi per femct^ait per priuatos^ut officiales id eft g 
(uos magiftratus culpam admifitj niquum Ciquidera cft 
ob vniuscuiult$priuari homls dcluSum ferire infontes. 

Nullius literis quibus quempiam beneficio aut fuo iu 
re fc abdicafte narratur, mfi renibus aut fideli documen** 
eo kJfaSumefle conflet credito. Hxc cum Carolus fa- 
ris enucleata digcftaq» efle comperiflet,Tndi<fto apud bi> 
curizcsconfllio pragmatici quam vocant ian&ione tu-* 
lit.camc^ in parlamcnrifenatu promulgari mandatam* 
noxpunaepietatis.ccccxxxviq. fupra mille,nonis iulij* 

Quam regiam(auftoritate bafilien.fynodi)fafti confiitu 
cionem qui deinceps fuere romani pontifices no fecus ac 
pernirioum hjrefun exeerati funt , q> eam nemo pontifi 
cum difloluto bafilien.conuen tu «pbauerit. V ctuftiflima 
enim cotenrio de vrtiuerCali cofiliario,8£ romano potifi* 

«e vtru maiut fit haftenus inter ecclefiafticos perfeuerat 
Quo mcaiencetiafadu cft, vt enaks fynodos cogere po 
rinces detra&cnt formidantes Tui ti late patent€(nc dici 
vfurpata)auftontate cofilioru decretis cohiberi , itacfc ea 
eft hodie illoru fubUmitas&iplitudo vt pui habitis regi 
bus licere cis oia glorienf . Neqs qppii ad potificatu mea 
aetate venit, qui dignitateadepta nofiarim fuos nepotes 
magnis opibus S£ principatu donauerit. CEodem arjno ... 

richcmontusMeldim duitate poft quindccimu obfidio* 
nis diem multis anglis interemptis expugnat . Mercatu ca P ltur * 
ait in quo validu pTidiu hoftis for tiflime tutatus eft. Ad 
ucnietibus prffidio dorccto comite atc$ talkboto, qui na 
«fta in flumine matroa naui in mercatu nouu pDdiu indu 
xerut poft biduu inde abeutes. Cjterii dilig£ri oppugna 
rione attriti anglijfuis fortunis (aluis deditionem fecere. 

Mercato a francis recepto cu rex Parifn eflet accito riche 
moto cu cu inget i exercitu i normanii mi ttit , que mox 

G iiij. 


Digitized by Google 



L«b*r.X. RexCarolus feptimue, ' 

(Vetiti funt al&oni) dux ioannesdC andreas lauallus mare 
Abrince. fcallus multis armatis ftipatnHio€s abrincas peteres ciui 
tatem obfident. Eftaute vrbs incole mediocriter edito 
adocceanil britannirif fita normannorfi ditionis . Ibidi 
dies circiter vigiiui confediflent dorcetus comes, diis de 
fcalis/& tallebotus angloru praefefti frequentibus ooptja 
cotraftis,ad vidi fan&i Icon ardi duob 9 tm paiTuu miUb 9 
a francoru caftris diftantc fua caitra admouere,non ,pcul 
a gilberri pontequi fuprafceam amne inter vtrGqs exer 
citu erat. Vbi nopauca leuia v trmtj praelia comiifa funr 
ali) fcci trifmittere conaubus/alqs tranfitii prohibetibua 
T ande cofpidetib’ frids amne fuperato anglus in abrin 
cas euafit . Qui mox eruptione in f ranco* facta acerrime 
pugnauerSt!Frari aut mutato loco PSrorfone verfus ca 
ftra reduxeriit.Sub his diebus fanda fulannS buellus/,p> 
dente eam anglo rxxfhi cfpit,quarcum ad aleconiu duc€ 
peninerer,budlus tfi fibi inuitoduceobtfnuir.Non fari» 
carolo fortuna fuerat inimica, niO afilioquoqtpientifli.*- 
Eudouid m 9 offenderet pater, tot p fupiora tpa turbationibus ve 
in patre xatus.Ludouicus erat tt filius dalphinusvien3is/gtra~ 
coturatio. ditus a patre marchiaecomid Lberaliter imbuedus poftej 
adolcuit/ praeceptoris eruditione afpernatus nyortQfe re 
cepit, Aecerfi toq: ioanne borbonio/ 3C loarmealeneonri 
duce,abieda tutela,Lbere fe poft hac viuere proftiTusefr, 
quippe qui 8t aetate & reru cognitione idone’effeftbivi 
ceretur negodoru regni adminiftrationc gerere. Adde> 
ban t ludouico alos iple dux/ atqj anthonius chabannus, 
loannes de rupe pidauiaefcnefcallus, Petrus de ambaiia/ 
&aln copluresnouarfi rerii pcupidi,aui aliquot iSduita 
tes addefedione (ollicitare coepe run t.Nam ijo?s conio» 
ratione pidauis fa da. Ludouiol a patris comunione ma 
Xime auertebat.Quoru c5fpiratio pragueria difla cft. Ea 
re p marchif comite carolo delata confeitim ad ciuiratcs 
fcribit,nedalphinoeiuf<$fedaroribusaudiant , ncue eoe 
•dfe admittant. Interim dalphini fadionis audores m 


Digitized by Google 



Rex Cardus fepdmu$< Fo.c caomc^ 

nyorto ad fen&u roaxenrium ,pgredientes arce (iaqueto 
quodam ,pduore)excipiunt , arca in oppidii coenobiiiq? 
conuerfijbci domini fortunis oibusfpoliauerilc, ide coe 
npbio facere feftinantes.' Verum ioannesfaclierus oppidi 
municeps cum tribus 8C viginti fuarum partiu (hidioiis 
vefribulu quod crucis appellatur, ridiu aduerfus dalphi^ 
nates dcfcfauit^loncc ex pidauis vbi carolus agebat fub 
ftdium impetraret. Abbas quoq? 8C coenobitae obferatis 
ecdcfiar portis fornicem confcendentes teftitudineeffra-' 

<Sa in hoftes faxa deqciebant. Qui audientes regem adfe 
cum copip ,pfidfd,praedis ab a Ais dtffugere.Carolus au 
tem hora nodbs feprima cum veniflet, laudata ablatis di 
ligentia/ monafterium ixienribus atqi priuilegijs dona> 
uit.Qui in arce tnuend fuere paucis excepds vldmu fup 
plicium fubierunt.His ita geftis carolus nyortum adoria- 
tur. Vnde mox ad borboniu duce fe pripuerut dalphi>* 
nates . Quapropter nyor tenfes nulla rebellione adhibita 
caroiofeaedercCaptus in arce dt iaquetus fllepditor iC 
in partes quatuor membratim diflcAus . C Cognito qj 
daJphinu cfi fuis dux borboniorif recepiiTet cofiliorupar 
ticeps fa&us copias in borboniefes carolus duces coplu* 
ra loca ccepit,mulris regione dlnis afficiens.CHfc ag€> 
ce carolo dalphinus fandu Porfanu occupat belli fortu-» 
ni experturus.Rex vero nunc rione / n3c Claromotem 
incolebat,borboniu agrum incurfandbus (uis. Harcdui 
lis peftis fexto poitej coeperat menfe interccflbrccomite 
Deu quieuit,dalphinoin pris grati! redeun te, qui poftea 
apud rege vhdt.Cofpiraddis aute audores venia a caro 
lo tperrata/& regio diplomate firmata,qui<$ in fuas do- 
mos abieruc.CPer hosdies obfidentibus harflcO anglis, Harflefl 
franci duce notho aureliarl.valida manu moulres, cum an gl“ 

angloriJ munitiones penetrare n3 potuiflent/harfleu tS- capitur, 
de ^fidio faluo,& motiuilliariu hofri gmiiere. Atcpcode Liberat 
annoCarolus aurelianoi? dux qui poft bllcbanl pugni dux aure 
in anglil dud* quicj 8C viginti annos ih cuftodia angli* hanenfis. 


Digitized by Google 



.. libtrX Rex Carolus fepdmui; 

regis fuerat folutus dt,quatcrcentu aureoru milib^p ip* 
fius liberatione numeratis. Hic cum in Canfto audomaio 
rcuerfus ageret,philippi duas burgundiaenepte marum 
dcucnfiscomitis filii ddpSfcuit mullis a duce donis ho» 
Egidius norarus. Eode tepore egidius de raya fridf mardcalluS, 
deraya. . fortibus vfus pl^rofcjj infates peremerat, quo^z fonguine 
futura aufpicabatur prindparuafFoftans.Qiii britonum 
ducis iuflfu copr{hcaitur,SC mox veritate malefidoru j> 
petru hofpitalc ducis dkellariu coperca, duplid crudatu 
. eode fere mometo affici cur .Ex tabac ad tormenta furca, 
ad qu5 egidius illaqueatur fcabello fuppoOto / cui pedib 9 
, adniteretur.CircG que acccfoigni & fcabello deiecta, c5 
feftim ftrigularur 8£ vritur. Coi rupes in inferiore nor 
mSniainfhurinfube in mare,pmincs^ntcrdiubis accano 
. <hi (ftuaiijs maris trib^db 9 aQuta,qua grauflla icolf vo 
cantyclgirardi villa primo dk$5 fume acccpi,e5 cu alter 
nis expugnadoibus frici anglk$ dtuerfis reporib , pofle- 
diffent, angli tandem inftaurat valide illa munientes, vt 
pote quae inexpugnabilis cfle fortificatione fada videre 
cur, 8C qua deinceps validiffimo praefidio tenuerunt . Ec 
(ranci quoqi eode exemplo Louuerium diu defolacum a 
normanis oppidu^auftoribus potonojfalzardo,5i antho 
nio chabano mumui^no geris militibus prfQdio adhibe 
cis JBctruxeruntpr(terea ad fequanf ripa ligneum p pu- 
gnaculum quo rothomagu nauigioadire eos quiiupra 
aduerfum amne incolebat impediret . Cochas ite pernis 
brdTayVK floqt 9 dedetib 9 fe anglis ccege.Et Katheru ca 
roli fepeenis filia Philippi duris primogenito defponfota 
cft, vt quae inter principes beniuokntia couenerat, facro 
nuptiaru foedere perduraret.CEftinvafconiaoppidum 
Taitas* tartas no ignobikad dnm de albretofpetSas, id cu frand 
Cencrct/burdegallus fencfcalPcu caprabuffo 8C quibufdS 
anglis drriruallsRiit.C5tritis tandem in obfidioc melibus 
fere fepte incerueniente alberto ad infequence modii co- 
ucrii d?(Qppidu in fracoru poceftate pmaneret, carolus 


Digitized by Google 


Rex Carolusfepdmus; Fo.ccxxse* 

«feret! 6U*in eopfedurJ gereret,fide tn daturus burde 
callo fenefcalk>,null5 fe vim aut belluex oppido aducr> 
his anglos fllacui^.liberu anglis in oppidu ire redireq; ne 
cocildi caufa.Fr5ds auocf permiflum efle burdegalf a- 
lijfqj locis anglicae deditionis cum anglis mercatorii mo 
re conueriari.Has conditiones 0 carolus aliqn obferuare 
noletdiccre illum tertio ante proceritas conditiones men 
fe id marcfcallo praedicere^nfra quod cempusfifrici pre 
Lofuperaretur lorii dederent.Sin cocra,oppidu Tibi poflt 
derent.Carolo interim qui minori artate eflet aliquot ex 
francis anglifq? confultores defignarenrur. Re vtfcripfi 
confefta quifqt quo voluit digrefliis eft. C In campania 
nonulbe francoru cohortes cum per fummam iniquius 
Ce j> agrospalancesocs paflun fpoliaret.Carolus rex tre 
cas petit, &C imprimis borboniiinothu crudeliter armis 
abutetS in amne alba extingucre iubet.Plamfcp militum Stipendii 
praefcfhs par faderibus officio amotis decernens milites militib’af 
poft hac vicis relidtis vrbes vel arces incotere,8£ eis ftipe lignatura 
diu ex publico dari,quo fine iniurla quietiiTi me alcr&ur. ytvidsre 
Ordinatisapud clpanos rcbus,c3pcr picardiifimileca^ Whsarces 
rolus eflFeciiTet,creolium mittit coytiufi marefcallfi SC hy incokric* 
rii qui arc€oppidi3q$ ad e3 parcS q bdlouacos fpedat OD 
fideretdpfe vero per filuaneAu viam carpes.ad alteram 
fluminisyfarae ripam caftra admouit , reliquam oppidi 
parte obOdensJFuit illic oppugnatio frequens 8C aliquae 
locis tormentorum iadu muri dciedi, quo interdii fran 
ci confcend entes manu cO hofte conferebant, confpiden 
te cos rege.Quapropter colloquio di francis de dcditkv 
ne habito, Guilkrmus poytus oppidi prjfeAus libere cS 
fuis abire permiflus/arcem oppidumcj; reKquit.CCreO/* 
lio recepto ad fandum dionyfium veniens Carolus inde Creolifl 
ponrifaram copias o& admouet, in coenobio maubufib' ca P»tur. 
Hpquod mille ab oppido paflibusdiftat diuerfatus.Reli- Ponti&ra 
quo exercitu veteres macerias q e regione oppidi pafcua oblidet, 
vprfusfunt occupite. Qtf ij qui in picUo erit «dumat" 


Digitized by Google 


Uber.X; RexCarolusfcpdmu& 

tes,ftatim oppido erupunc, coenobiu vbi carolus a gda t 
impetetes.Fic igitur vtrinc^ atrox pliu, fed cede cibus an 
glisfrand ad ponte vfq; & ,ppugnaculu qrf in eo hoftis 
cxtruxerat anglu gfcquiitu r . Ibiq; fubaflis foflis 8C pabs 
humo defixis nodeilla fc cotinuerut donec ex Panfijs de 
duftisnauibus, ane yfaraq oppidi muros pcerfltrit cranf 
milerur eatenus qua diui martin/ coenobiu exritit, q uod 
Ioachinus roaldus/thealdufa valepargn* cualijsquibuf 
da feftinanter occupat. Foflis per gyru cccnobq pduAfe 
cfi oppidufere hoc modo circGfelfum eflet frana propu 
gnaajJu potis angliscicdis capiut .Libera erat porta quf 
Rothomagum ducit qua ingredi hofrisegredicj: poterat 
ita vtper ea tallebocus ffpe SC deinde eboracen.dux co+ 
importarent, trancos nonucj ad pugni ,puo 

clc^&dkxo(emoucreordin^dcrereretcmcrahue£* 
reducebant franct,quoru maxime follidtus carolus erat 
dtugenfljme oia ,puides qux obfcfloribus couenir£t.N5 
pambrouu deloruParifioru pcore ige te comeatu ad fu 
os per ineftquani y&ratj importarefecit,hoflemaxi^ 
me luito atc$ fummoge repugnicc. QcP di ,phibcre dux 
eboracen.Tallebotufq; non poflent,pPofliacu vbi rege 
coprfhcdcre Tallebocus fperabat/iter faries, cu oppidu 
pocnitus populatus eft,vnacu eboracerLduce in norma 
nia fe cotulic,rdi<5to apud Potitari diptonoequite angk> 
cu ftre mille arraacig,quibus eboracen.fi de abies dedit de 
fubfldio obfeflis flatuto die coferendo. Digrcfloduccca 
rolus accerGtis pfesfHs qui g vicos finitimos i fratioe erit 
formetis muros quatere coepi t,& teplu dius Marij quo 
ad,ppugnaculu hoitis v teba? ( quia ,ppc muros ex trinfe 
cus erat)expugnat. Et tertio pon die oppidu rircSquaqi 
oppugnare iubes magno oTrn militG aio nixuc$ exupat 
occuis quingetis anglis capcock cu alijs mulbs prstfefto; 

. fricisquinqj *d fummiideuderati funt. Laudatus eft 
imprimis coytiuus admiraldus qui ad ohfidionc ater ex 
pugnatione ungular e operi tuuaflet, nomen quajfib* 


Digitized by Google 



Rex Carolus feptimos. VoxanOdt 

toparauit IoSnes bure* qui tonneris & belli machinis jj 
tos dies praefedus erarocfcur 9 antea & mox iduftria ac 
q? diligentia regi reerpt^.Ea vkSoriabenefortunat’Ca 
rokts parifium veniens a riuib* magna cekbricate exce- 
ptuscft.CEade terapdtarc Ioannes floquetus quorundi 
duiumopeadiutuscbroicascepitrperforatoab akquoe 
incolis murorper que floquetus eft admiflus JEc licet in 
mercatum confugietes angli fe tumb 9 ri gnifqj drcuful» 
fiflennmox rame pani Itereprirpirticjcapti autd5(rc» __ t 
ferata duitatis porta)elap(ifunt. CSubrjciam vnuquod IN ' ota * 
milite caurii reddere peffi t.Ex ponrifara cu no paudea* 

f ittui in arcequ? coruilla dirifno longe a camoto! victi 
is haberenfrvnus excis vt rdiquoqz redeprione ,pcura 
ret dimifl*us,francifcu aragonefem qui angloi? gtiu erae 
couenies,narrat cj negligeter caftellu a franris feruamur 
fedle fadu efle arce occuparenpdari quae in ea eflent 8C 
inde vidos eximere. Recognita fracifc* cohorte nojxui 
ak^onfid^snodulocanideeu illuxiflet qtuor ex fui* x 
habitu ruftico idutos pomoip faccos raporOcg oppletos 
humeris dig venales iportarel caftellu midaerqui nullo 
.phibete arce igrefli(pars em pGdi) loco herat, jjs adhuc 
lomnO tenebat)! cubiculi! pfcdi cuadut, euc$ dormiete 
compraehendunt & mox ex infidrjs pripiens fehoftisar 
c£& quae in ea coperta habuit occupat. Attrita folutts 
capriuis reliqui prfd5 Rothomagum traduxit. Ignauiae 
poena digne luit qui inimico proxim* fibi diligenter no - 
cauet.Enimuero periercaliqn tori exerdt*fibi nimium 
indulgentes/^ non attendentes quid hoftis moliaf.An» 
no infcauente qui fuit xpianar gratiae. cccxlij. fupra mil» 
le TallcoOtus mille quingeroi? deledorum anglorum 
duftornon procul a Dieppa maritimo oppido quod a ~**PPf 
francis tenebitur caftra pones I colle qui poiletus ab in» ohlidi©, 
colis didf cofedlt.Extrudaibi linea gradi admoduturrf 
tfiam multis tormetis & machinis bellicis cofliGruir: ve 
irae oppidi muros crebris iadibus concurem. Erat 


Digitized by 


Google 



Lflxr.X. 


Rac Carolus (epttmu& 


ad oppidi tutdS Carlot 9 marefius treceros fecu egregfct 
virtute milites habes. Ad que paucis poft dieb 9 loannes 
ourelianetLnothus cum drdter mille armatis venienst 
poftqullocu milirecp recefuit arturu de logauilla 8C tho 
rnldroynufcxccro^ manu militu ftipatos ad vetus prf 
fidium adiungens dieppa egrcflus eft,Mi£it praeterea Ca 
rolus rex altegt fubfiaiu Obfeflis. Cui prxfedt thedoaUi 
burgenfiumrailignato ilii guillermo richaruilb centum 
equitu prffedo.rirmata tanto pfidiodieppafrad Talle 
bococum potenter refifteretrrpie paulopoit abrjt relidas 
ad obfidionem pagenda fcxcetisanglis quib’ prf erant 
gudlerm 4 poy t* SC IoSnes ripellaus Procedente tge poft 
ghoitisad dieppi ptinaciter feder.Ludouicus Caroli (i 
u * viennenfis dalphinas patris iuflTu ingend collcda mi» 
litum manu expi&auis dieppam petit drfloluendf obii» 
dionis gratia. Qui fecundum amnem fummonobriam 
iter Cadens : obuiosfibi excepit fexce n tos fupra militet 
qui ei in ea «xpedidone obfequerenrur. Eorum primi 
duAores exddfle referunt fandi pauli comes: domicelt* 
de conyci(Gaucurtus)Caftillionis lauali comitis frater 
SC eiuscaftillioni dns qui ad amne matrona eft.Acceflio 
ne huiufmodi ^pcerum inlnu£borfa<9?dalphin? abbadf 
uilla fe cotu 1 ltrquo thedoalu burgerLad fe venire iubet,- 
Is vbi aduenirreonfilio de re gereoa capto : thedoaldum 
cum trecentis militibus prf mittit, qui ad angloru caftra 
cornea tuinuehi l phibeatdpe paulopoft reliquas copias,* 
Dieppam dude vbi poftq milite ex labore paulifper re» 
creatu habuit,ocddentc iam .ppe fole fexcentum l ppeaT 
matos ad colle vbi hoftis condebat ^pBcifd lperat. Fuit 
mox dia continuo fereymbrc mades nec ^ppterea e rupe 
re in firancos deititit hoftis,qu3qu5 acri pugna i munitio 
ncsfiias regredi a fracis cogeret. Poftridie dalphin 9 diep 
pam mouens in colle polctu in confpeAu hofrium copi» 
as Oftit.Habebat em fabricatos 1 igneos potes ad rranfnuc 
tendas fodas qutbusfcangluspa ambitum lignef ter» 


Digitized by Google 


Rex Carote&ptiaar; Fo.ccxxxty 

*«circufepferat.Igir fccudo die poftquS ad colle fucceflic 
potes roris (pueftos ad foflsadmouesanoKiwnoaato 
oppugnare turri feftinat.Nec fegniter hoftis obnidt&i . 
(xlientibus in eu francis fumma vi conflsfbitur, hos Taxis 
opprimcsalios telis (agurif<$ vulnerans. Ad prirnu con 
greflum otSoginta franci csefi funCrrccJtis & fupra gra- 
uiffime fauciads.Quibus integri hortance Ludouico fuc 
cedentes oppugnatione ncqqua deferebat, dalphini prae 
fen tiasuigioqt quotj odio vehemeter animati. Nec de 
fuere dicppenfes qui baliftarios fexaginta educeres ere-* 
bris fcoroiotubus boftenee turris murp tuto propugna 
ret, prohibebant. Eapropter inftante atrodter f ranco 
milict,expugnata eft turris,trecenris anglis interempds 
reliquis captis cum guillermopoyrto:Ioanne rupallo SC 
Tallcboti notho qui in dieppeuS poteftate venere. Qui 
aut fraese originis er&oestufpcnaio affeftifunt cu a£3c 
anglis qui ante oppugnata turri dalphino couidati fuit» 
fent.Ta firmo .ppugnaculo diflipato tormenta quae! eo 
erSt i oppidii dalphin 9 triihilitXaudads mfliub 9 curibuf 
aquoqt diligeti opera parta de hofte viftoria efat.De* 
dic item oppidanis muneraadtartkndadamna quae ob 
fidionis tge gpefios efle cognofcebac.€LI n fcquend anno 
blcccc.quadragclimoquarco de duorum fli viginti me Expedla 
fium inducijs iter franriae angliarq; reges conuenit, per- cfoimcc* 
miflavtriq; libertate merces comm ut gdiattt tterfcne- tfnj 1 ^ 
gociandiJPcr quod iduciarum tempusne miles odo tor 
pefcere t ficiliae regi Carol 9 fuppedas tulit aduerP* metee 
fes,& quofdam locharigif icoias qui ei non parebat. Ad 
moitis mecteDb’ obedire cu dido audietes no cfient, cos 
Carol’ circufedit multis copqs & dalphini pnria potens. 

Firmata obGdioe/roman 9 igaror de heluerijs qft* q> Igio 
rebellarcnCarolu g bourgakmoniu germanu iftgne e<| 
te oraegee milicu fibi cocra defrifeete a fe heluedu edicet. 

Ea res cum igrara regi no eflet dalphinu bafileam cu ov 
pijs mittit, aUjftcntc ilU bourgaknxxuo ftxdcrici nub? 


Digitized by Google 



, Lxbcr.X. . Rex Cardus feprimus; 

tu pfafto dfiaurvfi pergit hehierioru nckotcncdSjna* 
nu non longe a bafilea offendit,! qucwcu! hortos qupf-* 
In hdtiC' dam Te recepiflenc arma conuert&bourgalcmoniii ante 
f jpy , alios amilit cu aliquot alrjs iter emptu. Fudit nihiknnin* 

hofte 8C ad vnSocddicIndc ad fandu hippolitu moues 
fpe oppidi confeft! oppugnandi.ld fruftra conat 9 fuiffet 
habuit tn fibi obreperSces oppidanos.Scd francus miles 
fuomore ex agris praedas agens furente gentem in (e ex 
dcauit,itavrcuueris locis confociati heluetiorO manipu 
li non parua copiarum pte ocdderut.Tgitur burgalemo 
nio mortuo fuifqj gti occifis dalphinus regionis afperio 
te cognita ad patrem qui apud nidu lotharigif prima- 
rii! oppidi! erat reuerfus cfi.Quo Ce contulit comes fuf- 
Fort 9 angi 9 ab herico ad Carolu miflus qui Caroli filia re 
DuAor gi fuovxore peterct.Ne<$ id comiti denegatu eft.CPrg 
mettefiu erac niettefib < ’ Ioanes vitet? barbat 9 & feris morib 9 ho 
cr udelis, Hic equo ifigni vtebaf,i cui 9 cauda affutG erat tintinabit 
lu vcigredies egrediefef fieuusiperaroraudiref rarqjco- 
gnofceref . Adeoquidc !huan 9 vr ex fuis aut ex hoftib 9 
captu nemine prjtio redimi fuftineret Si autcopertu ha 
beret foeminas vrbe egreflas de virore liberatione gtra- 
Aafle,easnccc affidebat.Sed barbari crudelitate vidt d 
uiu (puiderior modefria.Fatigati itat* diuturna obfidio 
ne mectenfes:reg£ munerib 9 plac3t:ducens fcutont miH 
bus belli impenfas compenfantes.Rebus ad hunc modu 
t ordinatis.Carolus cathalaunii profedus eft.ffSub idem 
tepus cu ccdefiae fynodus bafileae habererur,augem 9 po- 
tifex romanus cognito q> patres qui conGlio aderant c8 
a pontificatu amouere ituderet fynodir ferrarium dC in- 
de florendam tranfferrclaborauir.CVnde bafilienfisfy 
nodus amedeumfabaudten qui folitariam viram apua 
Eelisfa- rapalia viuebatin pontificem quf fbdice noiauitaflum- 
baud 9 pa pfitJnteri mortuo eugenio cu romani cardinales Tho- 
P 3 * , m5 de fufanna eugenio fubfrinuiflenr Nicolaum quincu 

cumappcllaces;ortoin ecclefia fcifmate Caroli maxime 


Digitized by Google 



Rex Carolusfeprfmus. Po>c aotrf j< 

0^9 coterio fopita efhcocefla foelici g labaud/S amptifll* 
tni legari poteffatevCPer cokle dies tffecfi iter reges fran 
corG arq? angliariducif ^xederet.francifc 9 tn funer^co- 
gnometo aragonenfis tumultuaria armarorC manu feti 
geras quae normanniaefmitimc funtad birraniSgrinen- 
tes rircunuonas capit au$ populat 9 eft. Qua de re britcv 
nUtn dux apud Cardu g nudos qft 9 offendit hanc «illfi 
contumelia ab bofte illati efleridudas illibate conferuIcS 
decere abanglo repetere quod j» nefas abftulilTet.Quere 
Ia duris accepta.darol 9 ad anglif rege S>L fumbrefletum 
duce lolne hauartu & guillermG coufinetu ex fuis auli- 
cis mitrit,qui res ex feugeris iduriarum rgeafrandfco 
funrepcas repetere t.His mfum eft frarifeu aragonenfem 
Idn3 ifnta regis comifilTe^aSu nec£ regi nec£ fombref- 
feto placer e.Quod ex Carolo fombreffet 9 gfuafum face 
ret,per nudos ide fignificat petes vt ob ei rem nihil de 
inducip nouartf.De accepta aut Tiuria fi oratores louue- 
sium mitteret/eode veturos fombrefleri lcgacos,qui c3 
trouerfiam pariter componerent.Id carolo cu gratu fuif 
fet dies couetioni apud louueriu dieft 9 eft . Ibi diroratons 
confultant:! teri de tollenda anglis potifarcha fortiflirao 
adfequanami normania oppido Floquec 9 ebrokrenfis {I 
tor vir bello ftrenu 9 confiliu capit. V edor quida quadri 
gari 9 folit 9 per id oppidum iter crebro facere, & eam ob 
caufam anglis iam not 9 xiuiderat animo ei 9 loci piidium 
negligent er ageremecj; (aris oppidi cuftodiae attentu eiTe 
Igif r€a fc frequeter animaduerfam ad Fioquetum laco 
biicfc de daromote 8C drim de maulgnio belli peritosde- 
fert.Petitq; Cibi aliquot deledos milites atmlxri qui iltif 
ad id negodu iuuent.DeCgnanf iprimis duorqui fingu- 
lis fecuno 9 defumpris bgnarios fe fabros fimulanres ve- 
florem comitanlQuos Cingulari alii longo iteruallo ne 
multitudofufpicionem faccretfubfequuntur.Qui oesde 
finito inter eos die ad cauponam quae fuburbio cftho- 
fpitij praetextu conucncre. Hqi 9 autem caupone liofpct 


Digitized by Google 



Libcr.X. Rex Carolus feprimu*; 

iniuriS fupra paucos dies ab anglo acceperat. Quod non 
ignorisqdrigari 9 abindignanteobiniurii hofptte cubi 
culii fcorfum perit vbi ipe cu fuis fecreto diuerfet.fimulq; 
rem conceptam illi patefarit.Let 9 rei indicio hofpcsopc 
quo($ fuam illis pollic<f.innfequente node dns de Bref 
fy cu militu cohorte cj mcime oppidum poc veri 9 fandi 
Audocni portum fe ad infidi as componit. Floquetus ad 
alteram pontis regionem quae Louuerium fpedat cum 
lacobo claremontano dC qulgetis etjuitib* I vkio nemo 
refe colloca t.Veftor quadrigar? fubluce tfequeris diei 
cum vehiculo ad prima vfq; potis porci cu fimulatorib 9 
fabris tantum JJgrelPnanttorc nomine appellat, orans 
ianuam fibi referari:q> feftin 9 eflcc merces i portare & eas 
vehendis receperat:umulc$ pmium bnficio policccfidc 
dans £> eis qui fecures ferebant, lanitor qui vedore no- 
tum haberet:adhibito fecum anglo portam redudit,quS 
mox vedor lgrefP vehiculum ibi fiffat fimul5lc£ eat mar 
fupionumosi mercedem anglo deprctmerervnffqui ex 
britonum moneta erat labi i terram ex Iduftria permir- 
titrque nftmum vt humo leuaret du ianitor ,pcubit:ve- 
dor exerro pugione confodit») vero qui fabri putabanf 
ad fecunda porta irerl cum ^ccfliiTent,anglum iterirout 
moxq? ex ifidijs Floquct 9 a%$ milites operantes oppi- 
dum arcec$ hoihliter vociferantes tuadunt, omni praefi- 
dio vel effo vel capto,cum ad eam horam non aliter cj fe 
cur 9 quifq: obdormiiTet.Inter capriuos copraehenfus cft 
comesfauqueburg’’ diues angi*. Ea res anglos mirum i- 
modum cocriftauit.Quib* ne paci praecluderet via: Ca- 
rol 9 quae capta erant reddenda cenfuit:fi feugeras reiti- 
tuerentjd ad fombrefirrum refercnrib 9 anglis vtricj le- 
gari ad coenobium quod bonum portum vocant poitea 
coiereJnterigcrberoyuibellouacisadno de fnouy:&i 
burdegalis conac 9 :malgrinufcj a verdrio vafeoe & a fio 
queto in normannia Cochj captf funt. De quib 9 locis re 
cuperandis miflo a Sombrefeco loanne infante/Carolus 


Digitized by Google 



fct* Cardus Grptifmsi Fo.tmjdify 

rndetfi feugeras brironu duci redd3r,eaqua*feceterca> 

E ca frici tcneretfe rdtituru.De feugeri s in mandatis ni> 
il habere cu ioSnes infans refpodifler, rc infeda difccflit 
NecabhisquiadbonGportucouenerant aliud geftum 
eitReuerfis ad carolft oratonbus,ipfe de belli ronecortfl 
Uura cu fuis coicar. quippe qui hoitis fufTugia dololq: nui 
la modefria guincere portet. Ad britonu duce miflis nu> 
cijs belKtcoinuni beniuolctia «rendG fufeipii Per pr$cC 
dennu tepus induciaru no dduterar angli qui manrara 
Vernoliuqj & Latiniacum occuparSt vias publicas infu* 
derc,quofc£ paflim vel fpoliantes vel iugulantes,& vta 
crimine patrociniu fumerent,eos qui ab cis talia pateren 
cur armigniacos appellabant. Facies tamen fuas ne agno 
fcerentur laruis obtegebant & gfonad quide incedentes* 
laruatos fe appellari gloriabantur , eofq» pfeudo faciatos 
Vulgus vocitabat. Aduerfus tot mala coeuntibus vndi- 
cj; copijs aufus hortis ex feugeris in britones eruptionem 
facere vigin ti fupra centuanglisocdfisin fuas muni do 
nes redire coadus eft. Cln normania apud V emolium VernCmu 
multor cui*moledin*qppidi muris ^padmu erat noflur editur» 
nis excubqs defignat 9 cu forte obdormifler, ab anglo ex 
citatus iniuriS accepat.Qua aegre admodu feres multor* 
de prod&lo francis oppido ratione cu Floqueto init.Co 
moditate facinoris accepta floquet’ mercede homini pol 
licitus, Pctrublefleyum 8C iacobu daromontanfi rei coit 
fcios £acit,Quos ad conftitutu de couenietes multor pef 
molendinS cui ipfe p rjerat fcalis ad muros oppidi admo 
cis in Vefnoiiu admittit. Erat em dies ille dnicus ad rem 
diuina audieda xpianis maxime celebris hinc Occafione 
accepta multor cj eo quocp die excubuerat collegas fub 
luce admonet ad ccdeuS rei diuinae gra x>perare,Vt dei 
religione expleta,mox cibo matutino reficerent .Igitur 
coOcgi|s abeiitib 9 gratu fracis facinus multor gpetrauit 
fuiiniuru vlcifccs.CIn minima fiquide fera interdG ani fsfotfc 
mus incft/c ad vindicandii pro tepore coponens.Capto 

H tj. 


Digitized by Google 



Liber. X; Rex Carolus fepdmutt 

oppido qui euadere potumh angH in arce fe receperunt 
atcg c5 quae in media arce eft turrim muro foffifcfc appri- 
me munita occupSc.Er qua ne hoftisdilabcref Ioincs du 
nenOs comes que Aurelianu nothu fupra nominauim% 
Caroli militiae per eos dies princeps ,pten 9 aduenics tur- 
rim rircufedit. Nec multis interiedtis dieb q accepit TaUe 
botura cu copps,Bretoliu aduetafte no alii ob rem cj vc 
obfidionc diifiparetdmporcaretq; comeatu obfeffis . Ea 
< ppter dunefis comes no diu Vernolij morat 9 relkfto in 
obGdioe floretio dilliers camotefi in talieborii ducens eu 
no,pculabharicuriaeftairecutus,k)coquide munirifli- 
mo fe codnentejn quo a frSds dic illa tota ad pugni pro 
uocatusnull5 pugnandi pcarem fecit.Sed infequeteeius 
diei nofte in Auricuriaearce fe condicFranci aut rdtto 
talleboto,ebroicos ,pfdfti funr.CDum haec in norman- 
nia gerunf,Carolus Iigeri g ambafiam rranfmiflb, Ver 
nolifi petere coftitirit ope laturus obGdcnbus turrim. Ec. 
per cos dies comites deu SC fanAi pauli di quattuor equi 
tum milib 9 nogetu duc€tes oppkfe arcc<$ capiunt praef« 
AoioSni fabro cuifs qui in praefidio erit data libertate 
Pont au- ®b c “ c k arc * v ^ ro iniedo igne defolata frSri reliquercJn 
de (Pgredietes fequana traicAo ad pote audomari vocS- 
c _ 3i _^ a te eos ab ebroicis dunefis comite iter carput. Illis igif ad 
^ nur * rillu amn£ qui pter muros fluit fe coferetibus dunais co 
mes cu reliqua copiaru parte in regione q ad rochoma- 
ga vergit caftra pones,poftg oia q ad oppugnatione ne 

ceflinria erant parata nunciant dato fignoauoqtcertacim 
in muros euadere corcdit.Itaq; magnis animisanglusob 
fiftit.Sed in oppidu irruentes picardi,moxq; altera parte 
dunefes,hofte .ppulcre.Qui in aedes publicas quae in mer 
cato fune cofugientes paulopoft c omitum dunefis &fan- 
A pauli poteftaci fe permifere.Quiem capti funt fuere vl 
gintifupra quadrigetos,inter quos oppidi praefedus mo 
tefaurus normam fifd moderator fuit/& Fouquetus hc- 
tonus anglus. CRe bene ad potem audomari gefia sio- 


Digitized by Google 



RexCarofosfepdmus, Po.ccxxrv* 

minus de mouyad lodpfidiu ftarutSub ide tpsalif qu$ 
dam arces a firanris duce lohcaco receptf func.Et Verno 
liana curris rege camoci agente deditione fcdt modico 
rcdcpcionisfKaoabfpginpradklk) fulTentglbluto.Sc» 

«uri funt lacouij^d quod dunefis comes cu qs cui ad po» LeatouiS.’ 
ce audomari miL tauerit moues cos nulla vi aanibita re» 
ccpcos fuis legibus viuere gmilit.Mlta plus laboris vt fe Manca* 
dederet attuli^dcdirione recufannb 9 anglis q & tuceti re 
ccperScScd deficiete ab as plebe SC poru q Uuvfh nom€ 
habet cu bona oppidi parte armis occupata dues ad fri» 
cos egredi de deditione codidoncs acceperut.Quod an» 
ebs cogcii e06 humiliores fecit.NS accepta dxfcededi cfi 
luis fortunis libertate oppidu reliquere.C arteris qiu cum 
hofte alio Te cofer re duxiflen t ide jj milfurn eft. Manenti» 
bus nihil nodtii oino fiat .Rebus copoGris petrii brefeyfl 
comes dunenfis oppido ppofuir. CCarolus cod? tge ex 
c am ot€fib y Vcmohu venit ab incolis magna animi ala 
critate & beniudetia exceptus. Attp mterim piAauenfis 
feneCcallus petrus brtfleyus memorabile facinus adortus 
cft.Eft caftellu apud norminos lanium cui prarexrendl 
. Cur atrium patens(quod balTam curta frSci dicunt)fo(Ta 
muroc^cirdHeptiLci caftello perat fanAimarianus fran» 
cifd aragoncGs gener/habens ad lod pGdium milites du 
centos,quos in atrio cotinebacCum hoc brdTeyus coi» 
loquio habito impetrat caftelli dedidonem oportunotC 
pore afefadendi. Adueniente conuentoru diebrcfleyus . _ 
armatos longnyum mittit, quos faiWtimarianus foccri "W** 
amkidSdu^ vxoris pndam guiduccns in cafteOo clam 
D pofticu inoodurit.Qui 2Ut in atrio ftation? habebant 
frantis in caftdloconfpc&isobGftcrc quidem conad fa» 
dkquafi 8 t nucro 8 C robore inferiores coepto diftitucruc 
qmoes capti & bonis fpoliad funtpter francifci vxor€ 
quae cu foitunis(in generum multum priusoblocuta)li» 
t^difccflit.CSubidem tempus caduceator a floqueto VernOni 
ad vcrooncnfcs qui fcquanam in normannis accolunt [ct. 

Hiq, 

Digitized by Google 



Uber.X» Rex Carolus fepdmus. 

qiiflus' vtm Caroli ditione fidemc^fe couerterent a kun 
ne doremSto loci flfeAo inrifus eft,dicete fe quidc tu lod 
incolis oppidi dauesperg libecer praebitum. Nec mora- 
tus ad clauiQ artifices gges dorcmcfcus, inultas mgibine - 
vetuftat«£ femcias daues caduceatori colligatas tradita 
Cui rndes caducea tor,hx inquit obfolettores funt q tam 
celebris oppidi portis cSueniat.maxq? ad comite dunen 
fem qui interim .pxime Vemon e copias admouerat ac- 
ceflic, referes ea 2j a doremoto gefta cognouiflet . IUufioe 
accepta comes ad oppidi regione q ad Rothomagos fpe 
Indi tu rio < -* ac c5fcdit,dfio de Mouy /Od Guillermo canuto alteram 
fricor um P* rt «obfidentibus > quib’eratfirancorfifagittariorufre< 
fagitwio < l uens nianus actributa,gad belli neceditacc recenter fue 
VUcn* wnt«* «tricolis ddeftivK a voftigaliuoim cStriburioe 
* fineeontrouerfia liberi,Enimvero ac aedibus fexagi nta, 

vnusalfumpris armis ab ijsquidomtf redit inftnjct 9 & 
aureo tm nflmo dS domo egredif donat 9 , in militia per 
gi t,& horti quide eg regia opera Carolus rmil ris lods fp 
fpcrcvfusrit,Ex corii numero hi qui fub dno de mouy 
SC canuto militabant^ndda quae in Vemonisconfpeftu 
eftoccupata,c5feftim potem quainoppidtiviacft inter 
dpiunc.Qua re pterriti oppidani ex diis adcomitZ legit 
q- loanne abarronc anglu/Sf guillermu daguenctum/cum 

• • aliquot loci bone opinionis incolis. Quid* ad comitE ad 

neniis ad m “* ,s Venetus ita locut 9 ede peribef. Ad vemonen- 
nentis aa f cs f il| u ftns comes)caduceatore miSfti g eos regis tui no 

fiQo attv tnlnea ^ rn0neret ^ eatc 5 oppidum eius potcftari permit 
1 ra *°* tant .Igitur ad te venimus vt nobis dicas qobrem admo 

reS * nendos nos ede ducas/St quid a nobis tibifadendum pu 
tes.Comes vt modefrus erat rndes, no ignoratis inquit 
viri oratores Vernonc cum arce 8C circii iacenti agro ad 
carolum regem paterno iure perrinere.Que cum vel vi 
vel doloablata hodis occupct,nunc patri ad regnum fiio 
cedens carolus,ea fibi reditui iure optimo petit . Fuifli 

nancfperdtperiores annos multa geiUbdla quibus va- 


Digitized by Google 



Rex Carolu* feprirfius.' Fo.ccx xx vi» 

fiacu regnum attricufcg populus diu mulrSci mifere elS. 
guic/kmu indudas inter prindpcsintercciliile, vtinteri 
cocordiae via pararetur . Sed paru in fide fetibus anglis 
medio induciarii tepore feugeras occupafle fld expibdle 
qua adhuc teneret tametft copluribus cSuendonibus de 
redintegrando damno fuiiTet traftarum. Tam multis in 
iuri)s acceptis, carolum ex proceru rofilio confiituifle iu 
ftiifirais repetere armis quae a patreatd a fe angloru gfi- 
dia fufniliuct.ES caufacUc oobre vbs de deditione fadt- 
da admonere precepimus.Poitqhaeca comite di&a funt 
qui mifli fuerit Leorfum a contione fecedentes, rccufand 
bus anglis deditione oppidani Caroli fe partes fcqui om 
nino conftitueruntJSclidis propter ea apud comiteobfi- 
dibus,vcmonem repentes, vernonetu imprimis ( id em 
arci nomen eft) rcftitucre. Verum q> a RothomagcGbus 
non plurimum ver nonenfes abfunt , SC inde fubUdiu af- 
fumrumfperarent oppidum dedere ea lege pollicetur, fi 
anglusfuppedas illis infra ^odmumfabbatum no ferret 
Conftituto die auiafe defritutos ope intelligerent,emif- 
fis libere ex prariidio anglis, dunefem comitem in oppi- 
dum vemonenGcsadmitnmt,quiloci atqjardscuftoail 
rigaldo de fontanis aifignauitJLDum haec ve mone ge- 
runturCarolus ebroycas/deinde Louuerium petens, ab 
incolis incredihililaedcia exceptus eft.Quo tepore Guil- 
lermus canutus arcem quxdangu appellatur exprarfe- 
dio portugallo volutaria deditione recepit.Et fandti pau 
li comes gomeyum in fide admi ttens oppido atc$ arce a 
Carolo donatus eft.Comcs item dunenfis poft quinded 
mu obQdkxus diem haricuria potitus eft. CInterim mo 
uentes ex vemone ^pceres ad Carolu louuerij agente cii 
ingetibus coprp coucncrut^per quos dies rupis guidonis 

diis eius nominis arce qux ad eu pertlebatdedetefcprae 

fefto recuperat.Cotrafti»ad kxmeriu olbus copfjs Caro Copi; ad 
lus maturat ea perfequi quae ad reliquam normanniam carolu co 
fubiuganda opus erant» Carolu igitur arthefium comite ucniunt. 

H iii> 


Digitized by Google 



libcr.X* Rex Carohis feptfmus< 

Deu,(anfti quocj pai.ll comitem dC Ioanne faueufum cfl 
quatuor armatoru milibus ad nouu cafiru cui praefedus 
erat ad5 billotonus anglus inprtftdio habes quadragin* 
tafupra centum milites ,pficifci iubet. Captu eft oppidii 
vi atxqj recepta, cScefla anglis facukatcfuas inde tortuc 
nasexportSduDuncfcm pr^ terta comite carolus alteras 
QabraCu» copias ducere cibrafiu mandat, que cdplures franci ,pce 
res vno exercitu comitati funclnter quos fuere comica 
claromotenfis 8L niuemeiis,dorual lus 8C ialSnus franda 
marefcallus,carolus culautus,petrus brefeyus, gaucurt*,' 
buellus peditum equitumq; milia quatuor educeres. C» 
ftris ad cambrafig admotis poftdjcoAauu,G uillertnus 
emitus anglus arcispfcAus (lege cufirads libere difcedf 
VCflayu» di copofita) loco cedit . Erat deiTayuin alenconij ditione 
caftcllu quod anglus multis annis tenuerat, ab eoc$ lacus 
no logo multum interuallo diftans» Hunc bcumcum hi 

S ii aa deflayu erant erpxfcandu per eoe dies accepiflenr, 
. ?rk$ lacu petunt pifou cocupilceriaiUedi. Ea re per nfl 
«os cognita alenconij dux cotraA» ex tfpore copijs , ad 
lacuoccultisidneribus cStendesanglos iUic palantes oes 
fnterdpir.Captoftfc in deiTay cSfpe&u Gftens, cos neci de 
ftinat nifiarce dedant. Dedi tum oppidum eft&cafrdlil' 
fpecanS, CEx dieppa quoc$ qui in prf fidio er5t partim foecanum 
coenobifi quod ad occcanG eft petenta noftu expugna^ 
Nec loga morainterpofita ecccabanglia nauisquaecir» 
citer cetum milites ad foacani praefidium ferebat,ad por> 
tfi appellif.Quos fixeanae oppugnatidis ignaros,# ideo 
in corin?t? egreflos frad c6prfhedut.C Ad h^c britJnus 
dur fran eorum fuorScf robore ftipatus ex britannia co- 
CSftaria* (fata ,pfcflus duitate ic3o fui adiletus die(abe uttb* inde 
SanAus anglis )cotpit.Eade fortuna nullocj negodofanAum laq 
laudus. dum & vicinas arces non paucas occupat vbi ex francw 
AKfpfifB prjfidiu coftkuir. CSub id tepus al&oniefcs ad duc€ fuu 
nuffis da nun ci)s,parere illi aditura i n oppidO ,pmi tfunt* 
Quonqndo du*fp«n recuperandae hereditatis qqpietw, 


Digitized by Google 



RcxCaroIusfcptimus. Fo,ccxxxVij< 

protinus copijs ad oppidii collaris ab incolis intromitti^ 
tur,anglis in arce fugicribus qui f radis animis dcfenfan 
tes paulopoft ducis U arbitrio dedidere. Auxiliat? eft du 
ci ad hanc rem ludouicus bcllomotus quiexcpiomlnia 
ad eum fcxaginca equites ducens couenerat.CFuic code 
anno.M.ccccxlix. apud vafconesfrands fortuna (Gcutf _ _ , 
coeperat )cadidior gaftone fuxi comite mauliflonem otv , a "° * u< ' 
fidente qui a carolo vafeoniae regionis adpyrenjuvfqj XK 01 ®**» 
adminiitratione receperat. Erit gaftoni in obftdione tria 
equitum & decem fagittariorum milia.Quoru repenti^ 
no cofpedu permoti oppidani ad gaftone nudos de de- 
dicione mifere. Angli vero vbi id cognoueriit, in arcem 
quae in aedica rupeeft / pfugeruc.Itacp mauliflonc recepca ‘ v * au “ io * 
comes fuxi cum acccpiiTet in arce paenuriam frumen 8C 
comeatus efle,rupe ex omi pte circuuallar. Cui alo obfx^ __ 
flendi reae nauarnisfcuius filii gafto hajaebat vxore ) fex ^ at i ar T B 
vari) gnis holm milibus cotradis,cum gaftonis militum *** 
ordinem roburefc exploraflet,fuis paulo retrocedere iuf- ^ ccutus *' 
fit ad comitis fe colloquiu admitti impetrar.Coierc par- 
uo mflit3 numero principes,mille a caftris francoru paf- 
fibus.Vbi reae nauarrus comite allocuc 9 . Miror te inquit 
cariffime gener negleda veter tnoftra amicitia maulmo- 
ne qua cueda mihi angluc comiferatv!dicafle,8£ nucarcS 
quocfc capere conari,cui meus coneftabdisfuo 8C an glotti 
note prf fideret. Ad regis verba gafto ad fequente modu Gaflonfa] 
refpSdn. Affinitate rede rex llluftris comemoras,cjobr«E refpofto» 
tibi dL beniuol’ 8C obfeques efle debeo/i alio me n5 duce 
ret parendi neceffitas QC noneftas offici) Carolo regi fub- 
IcAione 8£ fide c5 Om imprimis obnoxius, tS ob id ma- 
xime q> vafeonia mej tutelj fuppofuit,iuflus ab eo mau 
liflone coepi . necj hic abfcedi donec aut alter me fortior 
extrudat, aut arce ad caroli ditionem redire compulero. 

Comids voluntate cognita nauarrus copias ad le redu- 
xit.Obfefli vero impetrara difcedendi fecuritacc arce de 

didcrcCEodc tuoris traAutyijdaianopnanniaarwi 


Digitized by Google 



Liber. 3C Rex CarolusfeptimtJ». 

captf funt a dno de blluilla/touqua/ in rupe ,pxTeoccea 
nuin extruda,a dunenfi comite argcn tonum, vbi finiik 
beo metu de muro de dedicione^plocutus hoftis arma co 
pararet gda in populo primores diuerfa qua angi 9 parte 
DoPjdo" dolos agit,fr5cos affati fraudem manifeftkr,orares lignu 
lofupcraf q3 prae fc ferret fibi Jptrn 9 dari. Oppidanos coftituifle ca 
rolo regi parere anglis expulfis . Signo recepto fracos ad - 
monent eo accedere quougnu in muro eredu cernerent 
fe quidc illos in oppidu accepturos. Admtffis per muros 
bono numero francis/angli fuocometo fruftran , in ar- 
ce gpropere cofugerut . Qua no multopoft dedidere ex 
luis fortunis oibus pter baculu vnS niral inde exportan 
ces,nec fuit oliuerio de carfalio pfidi pfedo melior codi- 
tio. Per eos dies caftellugaiUardikxx) edito ad fcquanae 
ripa coitituru(carolo in obfidioe agete)captu eft, Freneij 
quoqs arx ab aUcpnij duce(dederibus fe libere anglis) re 
cepta Gifortiu pterea richard 9 merbur 9 angi 9 Carolo re 
ftittrit.Donat^ppterea a carolo fandi germani inlaya di 
Ioannes tioe atc£ pr{fedura,ducw infuper liberos Ioanne atc£ he- 
gaucurt 9 . mone qui apud ponte audomari capti in cuftodia tene-* 
batur recepit. Giibrtio ppofit^eft gaucurtVeteran 9 aura 
rae militiae cques.reru geredaru loga experieda 8 C fide in 
Rotho- regem fbedatus.Tot p normaniam locis potitus rex, cu 
rnag’ob- gi ^eru pfentia,& robuftifflmo exercitu inftrudus dTet 
udetur» contradis ad nouiburgi planiciem copip/dunenfem co- 
mite fequana(rothomagfI verfus)rrafmittere iubet,pr* 
miliis ad ciucs caducea toribusqui duitate ad caroli ius re 
peterent. Quos hoftiscominata illis morte audire recufa 
uit.Tenebatur em ciuitasfirmiifimo anglorum prffidio 
Caduceatori! r elati oepeepta Carolus copias ad duitate 
jpmoueremidat. Admotis invrbiscofpedu milidb 9 ,at 
per caduceatore de dededa ciuitate ciuib 9 iter3 admo- 
nitis, poftq triduo toto quo illic ades confritir,nemo in 
colloquium ,pdiret,ingruerercg c5rinui imbres (erat em 
byemis prinripiu)dunefis comes ad ponte arcis fc recepit 


Digitized by Google 



Rex Carolusfeptimu* Fo.ccX3acvfijt 

diuerfidbus g rircuiaceces vicos ad hibemidu militibus 
Du haec ita rothomagi agetur, aliquot ciues quibus gra 
uis edet anglorQ principatus, duas turres cu muro inter 
medio perlperi? cuftoai* occupSt, alo quide fricos cxv 
pugnadSis tepore in duitati admittcdi. ca Ipe ereA* Ca 
rolus duncfcra comitem cfl oibus eopqs rotnomagenfes 
adoriri iubet .Pofitoin confpeAu duitatis toto exercitu/ 
duas ades dunenfis infticuit, vnS cui ipfc perat ad porri 
(q bellouaca dicit)Gftic. Altera qui claremotenlis comes 
Carolus ducebac inter furcas SC duitatem fe locat. Expe 
Aitibus in coordinc francisfiquod a duitate (ignit ,pdi 
ret, venit ad cos hora poft meridie ferme fecunda homo 
eques renudis duas turres a quibufda duibus no alia cau 
fa teneri <| vt ope acccdedbus fricis afferrent. Quo nun 
sio admonitus dunefis fagittarios ad di parte qua turres 
erant mitrit. ipfe vero pedes( reliquo comitSte exerdtu) 
fubfequitur . Ii fcaHs eredis quadraginta armati in duita 
«e eualeric, cu Tallcbocus cu treceds egregie IftruAis pe TaUcbot? 
ditib 9 ,pperi(s,milif are vexillu I (umo muro fifht.Moxefc - 
in cos qui murBfugaueric,& qui turres tuebitur debac* 
shacus, fexaginta trucidat pter aliquot quos feruidos de 
legit taptiuos.Qui vero pdpiti lapfu e muro in fofli vo 
letes fe aemittebic, vel crure vel brachio (paucis icolumi 
bus)fi!t mutilati.Poft/cclam oppugnadSis die rothoma 

f efes indignati aliquot ex filis n5 mediocres ciues a talle* 
oto occifos efle, nefpparfi fbrmidJtes ne aKa oppugna 
doe expugnati pda fieret frids,primores duitatis alium 
ptofuo archiepo cu ppTi turba 'pdefites fobreceril forte Pontifex 
duce d tex anglus normlnix pfecerat p vii offendut,at (obrecetu 
cjj ad iicquctf modfl podf ex alloqf. Nofti darilfime dux alloquii, 
cjpxime nos circufcdit fracorii exerdt*,necf miferi dui 
tatis cSditione ignoras . fc3s nffc at<$ quadragefim* dies 
ogif quo nec frum{ri/ne<$ vini/necj Ugnoru ejccj ad nos 
IportatS eft oTm rerfl 8C maxie inone caritas apd* nos e,j> 
neccfiariu c fi Ctlui ce volunt re cu fraco^t rege copocre 


Digitized by Google 



UxrX ' Rex Carolus feprimtw< 

Liceat igitur tua cii venia reipublic; St tuae faluti cofuk» 
rcMittcre legatos qui kSo cu frias qualkucp foedere dui 
sate quiete aliqua ktienr. Haec pontificis oratio quis dud 
non conuenirct,rircu came afpicies cu paucis fatdliabus 
Inter populi turbam fe ftipatu intdkxit/ferodtatc celata 
humilitate prae fc tulit, fe inquiens boni cSfulturu quod 
dues opdmu faftu arbitraretur. Moxq? ad publicas dui» 
tatis aedes fe co(erentem,ponfcx &C populi melior parsfc 
cuta eftJbi corauni aflernu potificecu aliquot dudxisac 
a equitibus anglis oratores cSftituunt.Quibus mandata 
dant francu rege couenire,8C cu eo pacis q optimas codl 
dones poflent irapet rare.Igi t u r pratmiflio ad pontifarc€ 
potifids officiali qui ^pficucedi ad caroliifecuritatelcga 
ds obtineret fecumate habita ad fandi audoeni portu tri 
bus pafluu milibus ab i pfa podfarce diftSte ot a torts con 
usnerc Affuere carolinoieduncnGs comes,cancdlarius. 
Petrus brefleyus£t Gudknsuscoufinotus^nonmilli 
ahj ex regio cofilio literad homines.C5fldendbus verin 
lei^rothomagenCs potifex orat rothomagenfibus 
imprimis remitti fi quodab iDis in cardu rege perperam 
gcnucflet,Id quicqu :d eflet no incolatu mibcia 
d nominis odio,fca q- angtorS potentatui inuiri fubqcc» 
rencur fuific per petraai.Nuc regis potcftatifeciuitacecj 
permiflfuros 0 cu icp liberQ foret/ va abire quo Tuus ani» 
suus inclinaret, vel in duitatefahiis fortunis incolerent ta 
sne ad di {cedendi! pateret anglis fine offenfione ad fuos 
comilitones viaJiis tantum apSdficepoAulatisnihfldc 
traftfi eft^nodo iuramento firmarent duitatem in caro 
Ii ditionem pofituros, Adiurari,cu in vrbe no&u reuer» 
tiflent, geftorS a fe ratione donec flliorifiet ponere no va 
luer5t.Coafta poftera diecofiliocuifombrccetusafilfic* 
tibus pl^aanglisprjCdeba^poftq legationis feric po* 
rifex extarrallet/ciuilxiscSuenra ^banufxis,indignanres 
angli confilio egrefll^lq in palarium/alii in arcem raptis 
«mtifc receperat * Quare cdmoti rotbom^cnfcsarma 


Digitized by Google 



Rex CardusTcpcunim 


Pacootac&K 

quoct defumpfere,cofti tutis paifis adueriP hoftiles ifidias 
excubqs.Simulqj anglorum ie ddceflionem per nundii 
Carolo fignificStrvt fine cun&ationc fubfidiu diis ferat 
vnoofe animo «fle recipere illu i duitate .Interim cum i) 
qui excubabntrangk» qfdamg vias armatos incedere 
confpexiflfent fepee ex diis truddads relit}& in fuas muni 
dones reppulenmt^miroqt gte cu alidt turrib 9 & portis 
occuparis.CNec loga Ireriofb mora aunenfis comes ciS 
fagenri&copijs veniens&mAxkatherinx coenobium 
quod i colle duitati adiacentefitum eft(angli*;qui in prae 
fidfc» erantfe dedenrib 9 )recepit.Quib^ ne per viam H5- 
fleum petenoV praedandi occafio eecCarol 9 pecuniam 
ad quotidiani ipaam donare tubet^tox vero coenobia 
ingreditur.Duncfis aut comes ad portil qui marchaQiU 
lam dicunt cafi-ra ferit Anno xpianae faluris millefimo 
tiuadr TgScefi mo qdragefi monemo. Ad que,pten 9 acce- 
aentes duium primores ex ^pugnaculo quod ianua 
erat ita funt ,plocuci.Fauft 9 fodixq; regi fiC nobis tuus ad 
nos ilhiftris comes aducriiinpopuiiUquidem miflu tibi 
occurrim*iportanimclauesreprffentances:q (tdligaspa 
tefcere franco militi i duitatem admim:& quem voles 
ex totis copqs numerum ad nos introducere, Qirib’ du* 
neniis comiter refpodit.no fuo quidem fed eorum arbi» 
tratufeoiagefiu^Vifum eft mflk equites cufuisiagfc* 
tartjs qui 7 duitate admitterent fatis efle. Hoi$z ps jpgrimc 
palarium (quo fombrecetus atq; talkbot?fuu prpidium 
coriebit) ftadone habuit. Altera iterpalariu & arce fede 
accepit-Tcrtia duce Petro brefeyori ipfo aras cofpcAu 
coftitir.Rcliquus exercit 9 ingens quidem & fupra jf ante 
annos multos viPfuilTe copioPjjagruquiacI beluacos 
fpeAat diuerlat 9 eft.His ficuti annotauim 9 ordinatis: an> 
gh' qui pontem ad fequanam amnem tenebant fe dedide 
re.Sobrecetus vero orat ad Carolum irefibi licear. Ad 
mifllus perit adratu haberi quod Rothomagen. porifex 
de reddenda ciuitatc apudiandi Audocni portum ad 


Digitized by Google 



Lflxr.X; Re* Carolus fepdmusJ 

fc vadens retuJiflet.Cui ad hunc modu CaroPmodefc 
rndes.Re Fquit SSbrecete parum aequ3 efflagitare vide 
ris.Poteras aeq iure cum rothomagenfib 9 frui cu de d&> 
ditioc ageret.Sed iu aduerf 9 pacis lege pugnans quanru 
pte fieri potuit fpem i armis repofmuirconat* dues a me 
auertere.Coftitui ,ppterea te c palatio nunqdimiflTuruni 
donec libera duitate vna cum Hof leo 8C reliquis quae tui 
occupant bcisi meam ditionem reftituas. Poftqua haec 
Sombrecet 9 accepit: valedicens regi i paladu remigrauit 
comitandb 9 illu comitib 9 Cleromotana 6C Dcu.Poftri- 
die paladu arceq? obfidere Carol 9 iubet.S5brccet 9 autein 
vbi ad oppugnatiorc parari ta diligenter oia a francis vi 
det i colloquium cum Carolo admitti petit. Ad regecu 


veni(Tet,cade quf pri 9 poftulan$:vt ea que fuerat. Rotho 
magenfib 9 mdufta c5di tio libi fuifa pmaneret. Refpofu 



iatium digrcflusefr.CAt dunenfiscomes ' 
palatium arcemcb foflis circunuallat^ic obfdfis egredie 
ai facultas vlla eHetJgitur machinis tormentifeg circu- 
admorisjSobrecet 9 dunenfcm ad colbquium vocat.Da 
ta vtriqfandi pt3te,8C diurnis per vices iduefp cofirraa 
tisrpoftqul diu mulriiqj vitro citroc$ itum ateg reditum 
cft.Couenit Sobrecetum cum vxore & fortunis fuis atqi 
anglis liberu dimittere ea lege vt aureoip quiquagitaCa 
rob pads traftorib 9 milia fex perfolucrenesere quod a d 
uib’ & incolit an glico traxerant iprimis diflbluto.Op- 
pida pterea atc$ arces ab anglis per normanniam occupa 
tisrdiituerentjiisiureturando roboratis SC obfidibu* 
(inter ^sTallebot? erat)datisS5brecetus dimifluseft.^ 
Qui dat? Carob fidei non oblitus thomae hou & fouq- 
to ethoni mandat loca de quib 9 couencrati Caroli pote- 
fate reponent.Repofita ola pter Harfleu funtiquam ar- 
cem corfon 9 qui eam praefidio tenebat relinquere ptime 
gauit.Qu{ caulafuitivt vn 9 obfidu Tallcbo^alqt abeu 


Digitized by Google 



Rex Carolusfepdffiis/ Fgctxfr 

tib 9 i cuftodia feruaretur. CEmifils rothomago anglis 
Kalendis nouembris(otm feftorum folenib 9 rite religiofe CaroP 
c£ abfolutis)Carol 9 regio apparatu duitate igrefP mira rexrotho 
admodum exultatioe 8C oim Ixticiaexcept 9 eft.CDum maga in-* 
haec rothomagi gerunt britonu dux feugeras dedentefe gredit. 


ii *J ij-i? l» 55 




ens franetnp partium fuicMathagot 9 praeterea(qui bele feugere» 
finii pr^Gdio angiorum tencbat)poftqu3 nullo fuo^tfub 
fidio fe adiutu in cognofcit.Locum dud alenconij libegt 
dimitricFufamiteperid tps fuifle inuenio Sglontm co* 
hortem ad gauravfi normlniae oppidi! cu frumentatum 
Dgeret. Hec dfaes a militib 9 comitis fandi Pauli dud 
b? gaufrido courano SC Ioachino roaldo fatfb ede tradif. 


CPoftquS tep 9 quod fatis ad res rothomagi coponedas 
erat/Carol 9 exegit: Caudebecum X)( eft 9 Harfkum exer 
deum dtid iubet.Cui* obftdio difficultatem multam af 


ferebat. Tum ,pptcr maris adruaria.Tu ispter hyemis af 
peritatcmquae&gdu&ymbrdPpl 9 folito ihorrueratv 
Nccfi agro vicino aedes aut tuguriola erit ad militu fts Harfleui 


ti VtTTTTvI TOTTmi mTT2 PS751 n V 1 75)1 


fisdcd€fibipauerac,paleis atqj geneftis eas obtegentes. 
Praeerant tormctisatc^lpedimedsloannes&lafg bure 
au fres iduftrrj holes .Hi vineis atex aggerib 9 extrudis: 
bombardasfexdecladquanendu Harilei muros in ipfi’ 
atftuarij arenis ftacuerSttta vtjp fodas ad oppidi ,pximc 
muros tutogueniri pofletEtCarol 9 quide caflide arma 
tus 5t manu clipeum fcrens/Iterdu ad op 9 vifendu acre* 
debat.AbocceanoaucquuxiSC vigitinauiu cladis excu 
babat ne vd ab anglia obfcuis fuppetiae ^pdirenf vel ob* 
(edis fugf adedet facultat.Hac t3 arda drcufedioe coigu 
ftat 9 hoftisrdunefem comite ex muro fecu verba habe* 
re efflagitat. Huic nome erat Thomas auringan 9 in prae 
fidio habes angloip milia duo.Conueniente comite deu: 
rii diu fuidet de deditione fabulatu, t2d€ nataiisdnid die 
decretum eftjhofte infra kalendas ianuarias loco cxccf* 


Digitized by Google 


Liber.Xi Rex Carolusfcptitnim 

fururfiris tde facultarib 9 fine controuerfia e xp o rtat», td 
decretu figi His fex francorfi ,pcer3 firmatu ab h<v 

fte 0 A 0 obfides dati,Kalcdarii die harficu receptu &ob 
fides reftiniti. Quinto poft die rdi&o firmo praefidio Ca 
Hofiet! rol 9 Honfleu copias mi ttit.ipe in teri i coenobio gemete 
Bella a- fi diuerfat* eft.Quo ad eum agnetem(quam «ppter egre 
gnes. giam fperiem bellam appelbD5t)venifle IoSncs diarthe 
n 9 geftorii Caroli feriptor tradiceo animo vt regem ad 
moneret ^pditionis qua i eum quidam coiurauetant. Dc 
hac agnete coftans mea ctate fama futc eam a Caroload 
. amatam fuilTe & puella brcuiflimf vitae pcp»fle.qq Ca- 
rol 9 ex fe ,pgnata efTe orno difFireref .Decenit I eo coeno- 
bio agnes ccJdito fexagita miliu aureo ru teftamero : vbl 
ex fc&a ei 9 praecordia humo tradita funt rdiquG cadauer 
lochias datu SC i diuae Mariae replo fepultu.ruit naejad 
modu lepida 5C faceta,luxucf &veftium cultu fupra mu 
lieris modefrii gPiabunda.Qui faA^qnquide nonifigri 
di fumpeu ducitur,ei 9 p6pfipenfam ad amoru mercedc 
Carol 9 facere credebaf. AcceiTi t ad ftupri fufpirionS ^ppi 
cjru agitetis ad dignitates ecclefiafticas repetina < pmotio 
CPer cos dies comes fuxi cotradta tgenti militum manu 
Lantretum fratrem & fuxefem notum occidere guyce, 
validi T agro Baioncfi arce iubet.CId pqftqua nauarrus 
Guyces coneftabilis cognouic,coacftis agloru copijs vna cu geor 
caftellj p gio foltintobaionenfi pr$tore,nauibus per amnem qui 
pe baiona baionant praeterfluit vt obfeffis auxilio adeflet ducens a 
francis(quib 9 hofiisaduet 9 praediA 9 erat)intercepn» eft 
8C anglorum ducenti fupra mille ocrifi.Georgius autem 
vbi male fuis fauenrem fortuni intellexit Cuneo fexagi 
, ta equitum fa<fto,g medii francoru acie irrupensi ^pu- 
gnacula arris puenit.Vn nodu egrdPcu BaionS te red 
pere feftinat a fuxefi notho fugies capt 9 eft. CAd Ho- 
neuredeo.Quo prfmifli franci fagittarijdu reliquae co- 
piae aduenirec aliquot plrjs cu hque decer taucrunt. Quo 
poftqdunenfis comes accefiic& tormeta admota funt» 


Digitized by Google 



Rex Carohafirpdrat»; Fo.cckIi< 

Courfon 9 aques angi 9 Hoflci pfe& 9 ad.xij. Caledas mar 
tias caedere arci:mfi ifra eu diem fubfidiofuorum iuuarct 
^mifit.Fruftra^cxpeifbrionejarcem reliquit formas fu 
as fecum cxportas.rrencyu ite recepti! eit libere abeun- 
tib 9 anglis,qui illud prarfidio tencbanrecepto quoq; m5 
forto praefedo qui apud Pontem audomari capt 9 extite 
rac,,p cui 9 redemptione falutiof(t miliadccem (oluerunt 
CEifdem dicb 9 thomas cui quiriePcognomen fuitrcum 
trib’hoim milib 9 ex anglia normannia appellis, vanlo- 
gnas iuadit quas poft primum SC vigcfimuin obficbonis 
dicfliberc inde emillb a bello roaldo)capit. Nec diu illic 
morat , :ipfe <ii fuis & rjs qui ppinquioribus oppidis i p-' 
fidqs erant,Cadomu baiocafq; moues per vada demetis 
iter facere coftituit.Ea rc cognitajCarol 9 comici claremo 
tano mandat ,Thoma quirielumperfequat. Igitur afTum 
ptis caftrcnfi comite:& Petro brefeyo.alijfcf infigni vir- 
tute ,pcerib 9 fexcetos equites cum fagirtarijs duces Gau PugM 
fridu ccuranGjEt Ioachinu roaldfi procedere cum fuis eo fbrmigiif 
hornbus iubet,qui hoftiu iter eXplorent.InuentO cande: ana» 
hofte poftrema acie adoriunf .Occifis aliquot anglis ran- 
tilia fortuna cotencirpaulo ab hoftefeorfum fc receperiit 
donec inuenrum a fe hoftem comiti nunciaflcnt. Nudo 
accepto comes copias diligenter ,pmouet:& anglos alie- 
qui fefiinar,qui ad vicu forminiacum qui carcnmm iter 
6C baiocas eft iam pueneran t. 8C confpeao ,peul f ranco 
«xerdtu i acie ftabant iitrudi.* addicentes confeftim fibi 
ex baiocis machagocum.Erant illis a tergo pomaria 8C fe 
pes qu* francumi cos pgredi maxime phibebanr. Qua 
rei confpeftu hoftiuin veniens comes leuib’ praelqs an- 
glos lacefljt.VerC multitudie militum iferior richemon 
te ex fdo laudo adfe venire g nunciu orat. Qui impigre 
aduenittlacobo luxemburgo eu comit5re,quos Latialius 
doruallufcf dC ioeac 9 fcqba turrqui duce tes &C qdragi ta e<j 
tes pter fagittariom magnunua^fi? efFidebat.la em co- 
mes daremocan 9 diu pedes pugnam corniferae : SC pau- 


Digitized by Google 



Lflxr.X; RaCarolwtepdmwj 

lulu ceflc rat locosJiquot tormentis amiflts cu rfchemS» 
tus ex rooltdio cui de fofla appellatio c:vbi caftra pofue 
rat fuos in hoftem enunit.Quos poftcjad pontem qu€ 
de barra incolae vocant cocdTiflc mathagot^cofpexit^p 
fc cum vero iGgni equite 5glo 8C mille facdlirib 9 ,defertu 
Ibcijs pars cadomu:gs baiocas petit. Defert* a mathago 
xho quiriel 9 ad inferiorem ,pflutntem(3 vic* alluifyum 
«nili tones fuos cocedere iubet Jllic coraiflo acerrimo pr{ 
ftio/agittarq anglos fundut,8£ gtl iterimuc fecii comite 
^daremocano ^pten’ coniungcntes.Nec mora iuflus a ri» 
chemote petr* brefey* fuperiore anglorum alam iuaditj 
quofqj obuios (pftemes <jcj viriliter anglus decertaret. 
j"V troc| cornu fufo, richemo f fupato flucto bofte totis 
copip aggreditur.Decertatum elt eo loco incredibili gd 
nacia.Nec jpfuit anglo q> multitudine pradtaret. Occu» 
tuere em fepcigfri Uptuagita quatuor lupra milia q tuor 
gCehomas quiricl 9 cu alr^s mille ifigni nobilitate anglis ca 
Ptu r.f^» tm ex francoqi exercitu defideratis.Prae cane» 
ri< francis enituit eo praelio fpcAadflima monigafeonis 
& fAI feueri fortitudo.Nec caruit laude Petrus brefeyus 
plurimicf habitus eft dns manneyus Floqueti militum 
auftor.qui Floquet 9 effrafto a calcitrante aequo crure 
apud Pote arcis fgroc 9 decubabat. CPartaifigni v*fte» 
r ia fraci vitft copias dux eremo Cne cotrouerfia,concfbbi 
It ne an comiti claremotano d* viAoriae gfia deberetur. 
PlcrifcJ affirmarib 9 i coneftabile vkSoria efle referendi 
qui magiSratu fugior eflet.Alip cocra cefcnrib* comit? 
daremotanu ad id prarliu a rege delegatu noTcfuiflc,du( 
cgaufpictjs parta viftor&Direroit cotendonf Cardus, 
dCre fapienter (ortiteKf geftam clarem ontano aflignairit,- 
CParifiani de vidoria formigniana accrdores fadi,duo 
dedm puerogt ifra primam adolcfcentiam milib 9 ad 6n 
ctit tnocete contradtisrfupplicatione ad diuf Marif tepKi 
decreuerut,Cngulis eoru lucerni cereS acccfam manu ge 
Caub 9 . Viro quo fc franci contulerant recepto; daretno 


Digitized by Google 



Rex CarolusfcpdmUs; Po.cddij; 

Mnus bcdocas cotcdic richemotus ad britonuduce profe 
fefhis eft qui delofto excrdtu abrincas rircfifedere itante 
rat.Circuuallata duitate 8C crebris per diefi v/gint/ oppu **. 

f narionibusvcxatajLanyc^lbdprarfcd^cupraeCaioli . ,ruSc * 
errate abeudi impetrata duitate retiquit.Tobellena pr{ FJv”’: 
cerea arc£ no loge diui michaelis iugo diftantem in rupe ADrulce * 
cxcrudtibritonu dux anglis fq q frequetes cflent)puo ne 
gocio exdu{is,Caroli noie recepit. Eode anno q fuit falu 
ei* quadringeteGm’ quinquagefim 9 fupra mille carolu* 
in baioc€fes dunefem comite cu exercitu legar.Qui nihil 
moratus ad fuburbiu quod Cadomu verfus fpenat ca> Saioctti* 
ftra fedt.Claremotanus comes 5C fpfe caftrenfis cum fuis ecs* 
copijs altera q ad carentOniG Vergit occupaftt.Domino 
de motenayo copiaru duds aleconp duftOri & Roberto 
conigano fcoto parsquae ad diuifradfd ccenobiu eft cef 
fit,atq; ita trib’diUerfis locis baiOcefes obfeflt, dies quin» 
decim graueobfrdione tolcraucrc egregie pugnadb’ ail 
glis qui in prarfidiocrSt nogentt logo armoruvfu bella» 
ces.Iraq; cjq crebro tormccorG iaftu muri d ambitu ckd 
catis deiefti efTent,farileq? expugnatione fore milites fri 
ci exiflimarct,inuicis prindpibus bis vno die oppugna» 
rionem tetaucrc.Cupidi deturbare tota normannia an» 
glos. Accepi regnobertu que irtfandoru numera relatu 
baiocefes magna religiohe venerant qui viues&baio» 
caflinus comes primu^&deinde eps extitiflet,vifum fxiif 
fc q quiete duncfi cOmiti,euqs oppugnationis admonui 
fe,qua miles frac’ reparabar.vctuiiTet^ ne id pateret, fed 
furere excrdtu reuocaret.Id fi fadat,bn quide obftdjone 
fibicefTuram.fi fccus difpediu accepturu.atq; eavifidne 
excitatum comitent mox ad mibteSproperafle,cofc£ ob 
oppugnandi pertinacia reduxifle. mathahocurti veto 
poft qnindecimam obfldiois diem ad colloquiuin cum 
dunenfi comice accelfilTe, conditionefqne fuab&angkv 
ramex duitate digreltiOnis accepifTer.Eriknuero tan» 

«G mulca Obi concedi peteret , illud tantum impetrat, 

Iij. 


Digitized by Google 



I jbor.X* RexCaroIus feptiml»; 

I 

abiret cS fi ds corailitonib 9 liber, armis reWbs.Clariorib 9 
aut foeminis Ongulos aequos qui eas veheret habereequi 
tibus aureos dece pedirib 9 quina exportare gmiflum In 
CaioriK terdkftum ne cadomu fed chereburgu fe recipera.CSub 
fd, idem tpsbriquebecu valognecg a concftabili receptandi 
fanAo faluatore vicoro.ILDemdecadomum oburfluin 
quod firm>ffimo praefidio anghis tenebat.Richemothja 
ad diui ftephani monafteriaftationc accepir,cui fcconfe 
ftim comes claremotan 9 coiunxicErat his milirites equi 
tes mille ducenti cu quattuor milibus SC quingetts pedi-’ 
tibus duobufef milib 9 fr3coru fagi ttarioru. Duncf.s co- 
mes fuburbrii vancellcfc obtinuit, quingetos equites pe- 
dites quingetos fupra milia duo,& tonde fr5cos architc- 
netes duces. Affuere quarto poft die ntuernenfis comes 
cu comite deu,& armatorum forriflmia manu, qui orna 
amne per pont? ad idipfum a frSds coftiruru tranfmilTo 
ad trinitatis coenobiu cofedere.couenieribus ad huc mo- 
du copqs poftera die < ppugnacuiu quod ad diui ftephani 
ard€ vergebar expugnatu eft. Venit dcicepscaroP &cu 
co renatus ficiliae rex mille equitib 9 ,duobuftJ fagi t tar io 
rti milib 9 aequo veAis & totide frScoriiarchitenefm miU 
bus ftipatus,diueffaturq? eft apud ardaynu monafterium 
vbi p tpsobfidionis habitauit . Auxit militi} alos caroli 
pntia,& circuduAisp ambitu foftis, cuniculis ad oppidi 
ifkxnia fuccedetet.fi l ppugnacula q ad vaccllefe fubur- 
banu ,p portis ereAa eranr,Duncfis anteoes oppugnare 
coepit,vf<$ expugnauit Concftabilis veto nihilo fegnior 
turrim auaeaaangloru oppidi ad f&m ftephanG verius 
extabat fuis g cuniculu miflis deiedt.Ea ,plapfa hofteira 
perternrit,vt de deditione mox colloquii! mirer. Rebus 
coponedis carolus dune(em & cu co petru brefeyti loan 
nemcf bureu praefecit. Angloru noTerichard 9 henftbnus 
cadomefisprarfes qua balliu voc5t,& robertus gargeus 
, ~ tonuenerunt.Pro feeuftaciugauuetum8Cdiui uepnani 
abbatem cadomcfts mifere.Conuentionis djes pouridie 


Digitized by Google 



RexCarolusieprimus. Facadaj. 

fdti diui baptift* Ioanis fuit.Patfhim eft angJos oppido 
ccccfluros/i infra iulis Kalcdasopcfubfidiocp fuorura 
non iuuarenf . Ad conftirutu die cu nemo illis iupperiarc 
cur couentis parueruc oppida arcemty dedentes. Erae in 
arce dux fombrefletus cu vxore 8C liberis, magno valla 
cus n lilini pfidio.Nam ad oppidi cuftodii quattuor an» 
glori! milia fuiilememoranlQuibus ad fuain angliam 
co uriicda naucsdatf funt.CLiberaro anglis cadomodu 
nenfis comes cum ducetis equitib 0 8C (agittariorum fre» 
quetia p arce in oppidum ingredif. Quinto poft dk Ca» 
rolus a populo magnifice exceptus.poftq magiftrat*of- 
firiacf aiftnbuit,exercirum fallefilircmidac . Dum ca» 
domi CaroPagit venere a philippo burgudorum duce 
oratores dns croyus&ioSnes croyus franrcs,& darfius 
quoqs cipaiuis aeques au rat*.q carolifiliu petere t,carolo 
philtppi filio vxore dari.CProcedetibus fallefii copias. Falldia. 
K ioine bureo cj impedimetis perat multos fagittarios 
ducens logo interuallo fubiequete angli eruptione fa&a 
impedimenta adoriunt quos cum egrfbure* fufttneret, 
adfuit cofcftira potonus cu vabda cohorte cuius virtute 
in fuas munitiones hoftis fe retulit.Succedcribus deinde 
copr)s,fallcfia toto ambitu circii da? . Cui obfidioni cum 
«nuito plures q negocio coueniret afliftere carol’ intelli» 
git,richemotc cu parte copiaru chereburgu mittit . Qui 
ad fallefiara mSferunr multis fubaftis foifis tormentucy 
«nuros quatiunqobfcflbs nullo me quiefccrc pmittete*. 

Qua reveriti andreas trefbot*/K thomas ethonus quos 
co loci tallebocus ad praefidiu cum quingetisfupra mille 
anglis reliquerat ne vi expuguareniea codi tionc fallefii 
in caroliptite reponendi datis obfidibus fe aftringunt. 
fi taUebocu dnm fuum(qui apud druydas captus teneba 
tur)Carolus liberaret.Exads vndecim dierum inducijs 
(nemine fuppetias obfeffis ferfte)& talleboto recepto, an 
g)i qui fallebam tenebant liberi abiere. Fallefiar prarfcftu 
tam p otono Carolus cotu lit.CAtq? inde exercitus par» 


Digitized by Google 



Uber. X; Rex Carolus feptimus/ 


tera Carolo culauco duce danfrotu legat. Ea ane 8£ G for 
PifirSdJ. tifluna eflec validocfc angloru praefidio teneret^ioftis nihi 
lominus fortunae pneis iniquitatem cofiderls, impetrata 
abeudi ptate oppidu cu arce frSco pmific.dBadc tempe 
ftacc xpianaequide falutis anno miUefirao quadringecefi 
mo quinquagefimo fracifeus britonu dux cj caroli par-* 
E«idi , du tcsc ^ anC ' f |C ^ fecutus fuerat morte obr|t.Huic aaucr* 
ds britan ^ us c g i( ^ 5 fratri inexpiabile odiu f uit.Propterea q?angli 
ni* frater c f fa^onisefletyieqrvlla rone vcabea reiipifceret adau 
ftragulai c * P orerat -Qy a ' n cuftodia habitus francifci tandeiuflu a 
£ " duobus fatellitibus mantilibus ad eius iugulum cotorfis 

ftrangulat,Eius necis culpa in montabanu g egidij cufto 
dia a auce recegat br icones refertft dicentes egidiu quidc 
bono in francos aio fuifle,fed motabanipfidia fecus ac il 
k fendret francifeo relatu cxtidfie/eiufqs rei tcftcspoftea 
fuifle collegas montabani,quoru pars vltimo fupplicio 
affeAa cft.pars fuga vitx confuluit.fiUn chereburgi obfi 
M faraj dione r<s an illa aetatem inaudita geftacft, cuius auAori 

fuifle ioSncm bureu traditu eft. Eft chereburgum arx ad 
maris xftuariu fita kxo arenofo SC ad tormenta locanda 
Colo inflabili quo per diesGngulos femel att$ iteru mare 
jnfluit .In tam malefido loco ioanes bureus tormSta fla* 


biliuit,obtegens eaedera pelagi iniurias tegumentis co* 
riaccis qux multa pinguedine ipfe deumxerat . Eo pafto 
puluisquiin tormentis erant dcfenfus,nullo maris huo* 
re viciarf poterat,! ta vt reftagnace pelago tormenta fa> 
cile ad ia&um eriperenf 8C muros arcis concuterent. Rd 
nouitate admiratus Thomas gonclus praefidq modera* 
tor.deinde arcis confilium capit. Erat illi filius ob es con 
tra&um rothomagi obfes ; Hurlc in praedum dedirionis 
fibi reftitui perit.Quo recuperato ipc cum toto cberebur 
gi praefidio in angliam liber dimiflus eft. Initio huius ob 
fidionis occifus ex muro eft praefeifhis coytiuus fran* 
ci* admiraldus belfe flrennuus 8C fide erga carolam 
fpcAatus , Interemptus praeterea tcduahis cormoGa* 


Digitized by Google 



RocCarolucfcpdnim FocoUfy 

nus trecentis prftor bello non illaudatus fques.Hjc che- 
«burgi arx vltima locorufuit cjuf anglis dcui&ts in nor Normati 
miniaCarolus rccuperauit»Poft annfi & dies fex g bcllu nia&nor 
tncoaflTet,parua quiac hominu cfde atc£ ftrage fi lioftium manni , 
multitudinem atq; potentis ,variafq;per loca vi&orias 

K fdtffl terra normannia vna metropoli & fex vr-* 
quaruor& nonaginta munitiflimis oppidis atq? ar 
cibus potes, plfrilq; vicis frequens ad ciuitatu fpecie ex> 
truAisquS fexto vix die expeditus pcrtr3feac,pccoris 8C 
pifaum ferax^rumenti vberrima, pomoru atef pirorS 
tS pallim c8fcrca,vt hinc potfi g es fibi affatim exprimas 
& ad exteros copiofefru<ftusexportet.LanificT| pljbs ftu 
diota eft SC bibax edam pomarii quod fi ceram vocant,- 
Gens omnis fuapte natura callida , nullis exteris legibus 
obnoxia,moribus fuis 8C confuetudine quS gtinacuume 
suetur viuit, doli quidem 8C litis apprime gnara, quo fit 
vtcuillalbrictate autnegocm fortiri exteri formident, 
alioqum dodrinae# religioni deditajxllo irtfug idonea 
& forris.Cui 9 egregia in exteros gcfta plurima referutur 
C Poft fubaAa normlnia qua armis tucdS richemdl* ac 
ccpit,caroPad aquitanos alm couertit, quib* quadragita 
fupracetulnos angi 9 dilatus fuerat, primas ei 9 belli ptes 
recepit lemouicefis vice comes 8C cum eo carolus culau-* 
sus marefcallus,potonusCmtralianus/Pefrus louuanius, 
ioachinus roaldus/ & Gaufridus de fanAo belano. Hi ad 
bergeracum agri petragoricorum ducentes oppidii cir- 
atuallant^admotifcf tormet/s expugnant. Cui ad fftdiff 
pficitur cu cctu equitibus Philippus culautus. Inde iofa- 
cu in dordorae annis ripa fi tu mouen tes,occifis quincf 8C 
viginti anglis cafiellumcapiunt, dedentibus fe mox ali-» 
quot finitimis lods.CCum ad aquitaniae expeditionem Aquila-» 
pecunia ad militisftipendiii parum fufficeret, delatus eft nia. 
xiconius regrj fifei primari*quaeftor q» regi3 pecunii ma 
k adminiftrafTct , idcirco in vicula apud turonos coicA 9 
igete admodu pecunia regio fe $rario derariffe cofefPeft 

I iiq. 


Digitized by Google 



LibeOG Rex Cardus feprimi*. 

Igitur diuturno carcerc caltigatus^ffi grauior peculacv 
ri poena deberetur, tn c£tu 8C viginri milibi* aurcoqt a be 
nigno rege midAat’ eftJ cuc q ui d e jp ime(o furto fuppli 
Comes du.CPer id tep 9 doruallus comet albrcd filPanglos txo 

dortiallus fus,ex bafaco ad medorii no ,pail a burdcgala infula,pr( 
dj gratia ner facies cu fui curSdi 3C refidcaicau&infalni 

3 ui fecus via erat reftjdflet,certus effidtur burdcgaknfes 
ucc fuo maiore(fic em duitatis magiftratu vocat) in di 
arma ddupfiflc,atc| in ,pximo cirdter noue peditu milia 
adeflc,Quo nucio minime exterrit’ doruaUus^tSetfi qui 
gc tos tm,fed egregia virtute milites haberet acieiftruic 
moxqjhofte aaonus,(atcetorufupra millchdm cfdcrc 
fecicfugieteburdegalS duce.Cotpit praeterea ducetosdf 
tnilk capuuos. Huius viftoriae gtesfibi merito vcndka 
tierut ftephanus vignolus/Robm* pedt 9 oui fcotoru ca* 
hortes ducebat,^ alter mili tu dueftor cui LefpmafTus co 
gnomen fuit militari fordtudie arcj; vfu pcdtad.CFri* 
Alterca- cifeo britonum dud cu petrus in principatu fucceflifler/ 
fiode mo ad cardu fecoculit qui eo tfporemobaionem incolebat, 
pftSdi (i* Vemedi caufij erat fides caroloob ducatS pft5da,vtc$ it* 
dc regi g regis ^baiuraretJFidelitatisfacrametufoluetib’mos eft 
briconu dngulu enftm dippcu($ deponere, quae relifta ad prima 
dqccmt riu regis cubicularii perdnent.PcrftquI fide Carolo prae 
ftita ea militiarinOgnia petr 9 depofuit,T renell 9 clcellari* 
Tu igitur inquitilluftris dux regi libera jprfus fide exhi- 
bes,dq vt dno paritu r ? te dii fubicAu o(t«dis.Cui ducis 
cScellari 9 qui iuxta altabat refpSdes.Noinquit vtlocut’ 
cs,fran coru regi fellthditu dux .pfttetur.Diuerla eft 8C in 
hoc atqealijs fr aciae prindpibus racK) £idd pr(ftandae.Dc 
hoc verbo cum diu altercatum fui(Ict,& ego inquit Ca- 
rdus oilluftris dux,tuoru anteceflorum more teadmic-e 
to.Ddn de petrus ob mSaffbrtis comitatiS in Caroli ver 
ba iurauit,nullac£ adieAa edditione Carolo fide fe abftri< 
xit.CIn fequeti vere rex dunefem comite in aquitaniam 
legat adidtisilii copqsdiriperatc^ m&eguyooem drw 


Digitized by Google 



Roc Carolusfcptiraus. Fo.cadv. 

fidere. Ad quem angolifinorum dux nS Bge poft cffiu 
fia militu manu,ipfec )3 ioannes burcus accemt . Fui fle in 
eo exerdeu quadringena equites cum fuis pediab 9 & ge 
fanjs,& tribus Francorum fagi ttariori! milibus referiitur 
Eques em apud Francos is eft qui vno gladiatore & duo^ Eques; 
bus fagittarijs militat publico fdpendio alitus . In pfidio 
motifguyoniserat Arnold 9 de fanftoiuliano, qui defga Molguyd 
ta faiute cofeftim in colloquium cu diio rochechoardi,8£ 
rochefoulandMoannec^ bureo venit.Dedi nonis coditio 
nibus firmans,cG ad die prffmitu nemoangloru nomie 
fupperiatum arnoldo veniflet ipfe libertate cum fuis bo- 
nis abeudiobteta.moteguyone Caroli potcftati reliquit 
CHis quocg dieb 9 dunefis comes blayi quf e regiSe me- 
doci infui; ! littore maris fita «fi duob* locis obicdic, qui 
in porcas confpcAu ftacionem Cibi coftituens,ad arcis re^ 
gionc aliquas copias locat, quibus praefeAi erSt lacobus 
chaban’,&: Ioachin 9 roald 9 , a mari vero IoSnes burfarius 
claffi impentabar^rmatos cSplures ateg cSmeati! vehes. 

Qui ad porcum fuccedeces,quinc$ ingentes hoftium na- 
ues ex burdegala obfefTis fubfidium frumentumes latu- 
ras cofpiciiic. Quas intrepidi adornhur,8£ duro cSmiflo 
praelio anglos in fuga agut,eos ad ftatione vfc* burdega 
Icnfem perfequentes. Reuerfo ex hoftium fuga buriano 
hlaya tormetis quatit, ita vt multis partib 9 muri corrue 
rinc,& fraci aliquot fagittarij de Petri IouuaniiphalSgse 
occidete i5 fole in muros puaferint/equctibufcg reliquis 
oppida vi ceperint ducetis ex pfidio prim occifis parrim 
captis, cfteris in arce fe reripieubus.Quib* vita his c5di- 
tiSibus (alua fuit. Oes in reeis potcftatc iure captiuitaris 
veniret . V ndepdo dato le redimere poftea poflent bo> 
na fua ofafub cuftodia deponeret, nec inde quicSexpor 
tarentXiberaa aliqn in francos arma n3 caperenNec ca 
ptiuitate eximeretur nifi ea ^ per aquirani5 occupabSt li 
bera dimififlenr,dimiflis eti3 quibufcp quos vel iure belli 

vdawrasfU *eri$ obligatione ipO haberent in vinculis* 


Digitized by Google 



UbctXi RaeCarobttfcpdmuu 

Erat cS anglis petrus de morefcrrato homo infigni nobl 
litate qui prffenti libertate donatus cft datis obudibus fi 
lio & nepote donec dece aureord milia perfoluiffet . Qui 
ii intra quadrageftmum diem fidelitatis iurametumCa 
roto pr; (taret,duof<$ fuf ditionis oppida dunenfi comid 


ferrato, cu quinecris bellacibus armatis in prffidto erat) 
loco potiiitur, acdetib’fe anglis&fuaidc libare ex copo 
fitoexportitibus. Eode fernic tepore quatuor locis firan 
ci obfidionem pofuere Albretus cum duobus fu» Uberia 
& robufta militum manu arquas. Armignyacus comes 
ryone.Comcs de pointietire caftillione in petragoricen- 
Cum agro circuuallat.Dunenfis comes fronfacum natu> 
• ra atcjj arte muninflimi arcem petere iubet. Interim au-* 
te Ubournenfes miilis ad Dunefem comitem oratoribus 
certis fe legibus Caroli dicioni credidere. Obfeifi vero 
quatuor locis an eli cum accepiiTent Burdegalos de ditio 
r ^cu Francis verba facere acerrime quidem fe defendo 
bant.euentu couetionis prfftolates/vt vna cu duitate co 
muni pafto vter?tur,aut re infaftacoditioni teporum fe 
accomodarct.Scd qui frofacu tuebitur, obfidione angu 
ftati adxiii>Kalen.Iunij arce francoru potdtati pmittere 
jpmiferut nifi intra illi dic fuarii partiu duces ope illis af 
ferrent.Poftcj fruftra auxilium expeftangfronfacu vt co 
uenerat relinquunt cum fuis bonis abeuntes,reccptis ob 
fidibus quos ad promifTi firmitatem duncGs comes accc 
perat. Dum haec in oraediAis obfidtonibus gerutur bur 
Burdega» degalefes ad duneniem comite fuos nundos mittunt cu 
knfes, midadsfe atcpduitatem cum prouindavafeonise caroli 

poteftacidiiFitutiscodirionibusfummittcndi.At nos de 
deditionis formula no fubijrimus^ppccrca q? burdegale 
fes in fide no miferut. q q exafta die qua ex anglia opem 
pr{ftolitur,fracos in duitate induxmau.CFuxenfiscO' 



feruada committeret pecunia abfoluerctur. Rebusapud 
Bbyam ita confti turis franci oppidum arcemqj rccipiut 
feOtmox ad burgum cofer entes ( vbiBerardus demote 


Digitized by Google 



Rex Cardus fepdmuN FoxodvU 

mes & captaubuffus burdegalom exeplu fecuri Incaro* 
li ditione venere,quibufd3 adiedis codidotbus quasdus ' 
neniis comes fbrtunl noafpematus regis nomine admi 
fit.Pacata omi fere ,puinria magna pars exercitus domi! 
dimiiTa eft quj viginti miliu robuftorii virori! Stquiar 
mts aflfueti ment numeri! efficere certo cognitu eft. Sug 
erat vltimavafconu baiona,qua miffis cu expeditioe co- 
rnicibus fuxi 8C duneG rircuuallare carolus m5dat.ObG- 
dio «ppter bina fluenta dora 8C niua quibus duitas potne 
omnis alluitur, duobus locis ita partita fuir,vt alter exer 
citus alteri fuppetiari no poflecPaucis came intercedetis 
bus diebus an gli qui fuburisn! fandi leonis forripr{fidio 
cenebantfrebus Cuis diffifi) fuburbtu cu facrislodsinccn 
dunt,ad fuos fe redpientes.Quos iniecuti l ppere frid psr 
ru abfuit quin vna cS hofte in duitate irruperct T fed alrif 
fima foffa impediti impetu abftinuerut , Poftridie d* diei 
albretus SC vicecomes T artafus cu ducentisequitibus 8 C 
tribus fagictariori! milibus fublrciu pontu quiadfanAfr 
fpiritu durit,per que ad oblidentes hofti patebat acceflus 
occuparunt,eumcj defiriunr, Erat ad mare jppugnaculfi 
quo eruptioni facere hoftis poterat. Igitur imperatos in 
terdpere fricos ratus cfl clam milites eduxiflet, bemars 
dus biemus fuxenfis nothus in hoftem ,pgreflus eum in 
ciuitate egregia virtute retrufit. Nec longa interuenien 
te mora templu duitati ,ppinquu foflis atqj aggere ddi* 
gentiffime munitum partim doloparrim vi atqi armis 
capit, ataitadrcuquaqiduitate codufa obfefli metu p- 
cdlStur JSfec tardant nudos ad comites mittere can coU 
loquium impetrent. Quo aflecuto pax eis conceua eft,fl 
Ioanncm debclmonterhodium equitem pr(fidij praefes 
Aum cum omni reliquo praeOdio captiuum darenr,rcli> 
quis duitatis incolis fu» legibus relinis/ fi quadragita au 
rcoru milia in rebellionis mulftS perfoluerent. Adhunc 
modu Baiona caroli ditioni reftituca eft.CDievero infe Crux can 
qufri orictc fole (crcno codocrux cadida in codo vifa ap dida» 


Digitized by Google 



UxrX Rbc Carolus feptimus. 

paruit qu38C fiScus angkifc$ pali cofparit. Quo Cflcftifi 
' gno arbitrati tiuesfediuinit* admonitos Carolo parere 
oaoxangli regis infigrub* abiefhs cadida fc cruce ( vt f r3 
cis mos eftjomaueriit. Baiona recepta aliquot ex burde-* 
«laatqbiiona tiues ad Carolu qui apef caliburgu age- 
bat veniut,fide no fecusgfuo regi cacibente baioncfibuc 
aut Carolus exnuliu quadraginta mulfta viginri remi- 
Q& g&iei Ct.Ead€ tipeftatc gandenfes a philippo burgridionu du- 
ce difccflere ob falis tributu quod illis annuu iponere «v 
nabaf . Hk bello excitato magna pars regionis c$de ar<| 
tncfdio vaftatur.Nec fuit Phoppo incruetaviAoruuRe 
diere dde in ducis beniuolentii g2denfes,rebellic>n is poe 
nas magno aere luentes Jn anglia quocj ob reipublicf ad 
mimftration? dux eboraccn.flC fombrefletus cogregatit 
rrrflmiL tnanu cofcrere feftinabJt, nifi epiteopoip at 

l^tann* q; moderatione deftitiflenr.CPer id tSpus nicolao quito 
nopous a ecc ]tii 3 romanS minifrrarc cu turei capto boc3tio graecij 
tureis ca* fere occuparf t,Guillerm , detoteufli’ Rochomagc* 

pitur. (i* cardinalis ad carolu legat* miterf j> iter firJcos anglof- 

q; pacis arbiter effet.NS t5 potenb’ regibus bello p odiil 
occupatis , rdiquos xpiani nens populos a turcisluadi 8C 
facil e vinci pStifex verifimihter formidabatl -egatoca- 
rolus refpodit,dokre fibt ea q a turris mda pateret Nc 
tf icadtolangkjscflccodta^qiupofitis armis fouiho 
ncftarf pacetxadmittat.Idfemp nomooptatTcfco&ho 
fri obeulifle .Ea fi intsrueniat fe armis nodite atey opibus 
affiiriisx^ianorii rebus vitro auxi UarurG. C Traicccrat 
in anglii ad hbrkS rege cad€ cauta archieps rauennates. 
Cui p regis herid ad id delaSos cofultores refpofum eft. 
Ci! mi terr* a hiris angli fuftulcrit qtu carolus ab cis ab 
ftuliflet,tu opoitunif fore vt de pace cduetio haberetur. 
Tam fuperox verbum feithoras,cui de chriftianorum 
Reforma eminenti periculo nulla curaerat. Igitur legatidiscxituB 
wwol» inanis extitit , nifi (fcfcobe Parifienfis deprauatos moret 
Panueus. compoGtiora rcdocrckgatus ftuduiqcxcomraunkano 


Digitized by Google 



Rex Carolus Gtptimu»; Fo.cadvtV 

nis mucrone feriens cos qui pofitaru a fe legG puaricato 
rn forecqui vcfcolae reooratQ id eft primariu magiftra 
tu qui tertio quo$ menfe finiEpeoiniflargirioe recipe t. 

Qua lege esereri quiq; fcolaftici magiftrai? tenebant : nc 
folito frrepitu arcj largitioc officia vcnirent.CDu haec a 
legaro gerunfclacob 9 cuer 9 Caroli argentati 9 cum turda 
comerciu liabcsrdelat* eft a> ois generis armacorra ecck 
ftafrica ohibitione ad illos rporrafletropificefcf 6c fabros 
ciufraodi artis ad eos dcmiiiiTft.Chriftianum infiig e tur 
eorum femitutc forte dapium domino fuocapthium re cucrusw 
mifi(Tct:& ingente g figuarn occitani pecuniam exegit 
fecEas ob res in carcere Caroli iperio conied 9 eft: deide 

g randi sere mulAat 9 in exiliu deportatus. FNxnas c}c$ fal 
e delatio is luit foemina ifignis cui mauritamenOs nom? 
erat.Clnuenio fabaudif duce g id tep 9 in Cardu nonni* 
hil comififle:& «ppterea regem irritatum expeditionem i 
fabaudu duxiiTe.Delkfti vero modu feribere non podii 
quea fcriprorib’no accepi.In fbrefti CaroP cfi vemflet 
(vndebreuis in fabaudos eft trffi relegatus dcftoteuillus 
ad nicolaum pontificem rcuertens cognito Caroli adu? 
turad duc? primum coucrfo iricretmox ad rege venit at 
c£ ira egit vt comiflbip poenites dux oia faris Carolo £a* 

«urii iureiurando ,pmitterer.Ea ducis pccnftudle miti* 
or fad 9 rex domu copias mifirXegac 9 coeptu iter gfcqui 
tur.CIn terea burdegaleles vetuftj angknp confuetudis 
6C cotubernrj non obliti aduerfus francos coniunrionc _ . 

faAa dnm lefparru cu aliquot duitatis optimatibus per 
fped? alicui 9 conuenieris negocij a fe dimftrijt.Cuius co* 2 ,r 

iurationis auAores fuifTe referunt moferrac 9 & danglad 9 M 

fidei qu5 Carolo prseftkerat conremprores.EueAi in altu 
qui bourdegah egredi erant in anglg ad henricum fe co 
rerur.Promittiitcf fe ciui ta teq: (ui d 9 poteftari gmiflu* 
ros C exercitu x aquitaniam mittat: frtkogt apud eos nui 
las copias ede praeter eas quae In praefidip erant conftitu* 

*f «fe 1 adeonferendu prseliu fuffidentesXegatur adid 


Digitized by Google 



L&cOC Carolusftptfmus; 


beUS a h?rieo tadlebot 9 quf angloi? milia quf$ clade fmi 
ponens ad medocu infuULicv.Kalendas aeccbrisadnairi 
ganr,cofeffi<$ alu^t cohortes late mittes terrore incolis i- 
cuticBurdegalcfcs audito tallcboti aduetinalter ad alteqt 
termone clam habtcorfranco# prarfoflos liberos dimitti 
oportere confulebant.Hi erant coyduus aquitanij fenef 
callus8i IoannespodienGs ^pr a etor ciuitaris.Dum i du 
biores agitur quidam fcarcto abeuntes portam anglis 
«ferant.Neeo>oravterapraef<d?cum omni praefidio. 
8C regtjs mag ifl ^ari b 1 * ad nofofi man* nulla cgde commif 
ia jpmd funt.CCoiurarione ad CaTolfiphta, verita ma 
mcalliicff doruollo comite & Ioachino roaldo ad Clare 
motenfem comite qui aquitani» praerantmitdtforcen 
tis equitiVSi eis adiun«fbs fagittirns eos comitantibus. 


Sed diHgera hoftis pri 9 aliqt arca cepit atque copiae con 
ueniflmt.SupuencrSc^quecallebocoex anglia quatuor 
milia armatcn? cu exftogita naiub* comeatu affatim ve 
hentib’.Etcaftillio quidefronfacufque in potcftatem tal 
leboci puenerut Carol 9 aute poftq turoni hibemaflet no 
uas coptas educes lifigniari caftra fedCatque ideadf&m 
Ioinc jpgrtlPaccepitcarlayu oppldu a lacobo chabano 
vieapcumefletnukfeaglis ocdns,atque eos qui! turrim 
cofugiflent capite oes purtitos extitme ,ppterea <J> pftit3 
Caftillio. Carok> fide abittraflent hoftS fecuti.Nec multo poftea- 
fiflUoncm in agro pctragoricen.copiasducere lohealcum 
hibet attributis ipi odHgeris fupra mille equitibus cum 
fagitcards.Podtls apudcaftillionemcaftrisjoannes bure 
us&Iafpar eius frater impedimentorum prffe&i ieptiit 
gentos quos continentes habebant foflores fodis circun 
aarc caftra imperanttCognitoquid ad caiullionc gereba 
tur taliebotus eduAis quinque angloru milibus in fran> 
cos x>gredil.*qui ad d? aduentu i vallu fe feftinJte recipi- 
unaPedites vero fagittarios fegni 9 age tes tallebot 9 drd 
ter cetu intercipit. Qua fortuna elatus cufrancos fugere 
Rfto£umhabetetmec&-f adhuc copiar omnes conuenif* 


Digitized by Google 


Rex Carolus fepttonifc Fo.ccxMrj, 

fcntpaulo rcTriricatqueiteri fc curare milites fubet. Haec 
mora frSco no Tudlis fuir.Na. itero vallu mGittonVcor 
suentis munit,» fe in hofttni aiofe corroborat. Coafto 
oami exercitu tallebot 9 adfrancoi>e munitiones duccsrin 
vallu tumultuario Ipetu irrumpere cotendit.Quc coflan 
d virtute franc* exturbat. V tebatur eo die tallcbotus 
(<p veteran 9 efl*et)paruo gradario ex quo fuosinprseliii 
aiabar. Reliqui vero oes pedites dimicabit,» incredibili 
animi femore cafUaoppugnab5t:miliraria figna longe 

f lura ad oftentatione ferites q illoqt numero conueni r£c 
'ugnatueftdiu atque acerrime ita vt diu dubia vi&oria 
neutri fpem <pmitteret.Donec accito montabano» prg 
Cedo henaudoo cui britonG ducis phaliges audiebltir* 
dvirib’ receptis hoftem ^5pellut:aliquot eoru fignis oo» 
cupatis.QuSobrc animo tabcfcctcs angli,cum talleboti 
gradarium glide^ftratfi&ipfiun tallebotu afagittario 
franco occifum confoexiiTent in fiigSconuertunf. Occu 
buere in eo praelio odingentiagli obfcuri nots cuqdra- 
gita viris illurtnbusin quibus fuit talleboti filius. Fugie m , 
ciu vero atque corii quife amni dordon? credidere par l,bo'L 
numerus ruide refer tui\Moferrat* aut Digbut 9 &C cau^ 
dali fiU 9 cu quinqjmilib 9 caftillionc ^pten’ paiuereJLcfo 
tus burdegali. At cafriUionenfes qcj firmo praefidio te- 
neretur deditione tn fccere.CaroUfc omnino volutatit» 
raictetes.Quaip cSfiliu fecuri melionefes ata liboumc- 
fes dido paruerut.Qina nouG i medialfula caftdlu tene 
b5t poft quituderimu obGdionis die a claremontenfi eo 
mite recepti funr Jde fecere bl5chafortc.cadillaci, fandi 
maeberr) incolfdigounq» villendrani.N5 ex angolif. 
mos Carolus Iibumu venies hofte umore g terruit : ita i 
Vt pauds icernruflis dieb^ aliquot oppida atq; aree9 cepe-* 
fic8£ burdcgale fegitrarios miferit qui agru vaftarct.'ex 
trudo e regie duitatis ,ppugnaculo i loco que lormocS 
focolae dicuntrvbi ad praefidiu coniti tud fuere loheacus/ 
widoutaisde bdJomontc/Iacobus chabannus / Ioan* 


Digitized by Google 



Liber .X. Rex Carolus feptimUfi 

nes 8£ Iafpar bureus fratro.Erat no loget portudaflisM 
gia armis abarttfcfc abunde Iftruda i cui’ cofpcdu euam 
angli i nauib 9 fiabant qui ad nauiu tutamen ,ppugnacu 
lumexcdificaucrat vnde i francos eXcurfioes dicti faae» 
blt.Sed tlde cSmeacu deftituurpffifq? codnuo f ifcoQt in 



Guilfav 


em Carolus natura perbenignus & fi peftilens aer ex er 
citum offcndcbat:qu3obrc recepta! fide burdegala: an- 
glis dedit abeudi pcate. Durafum aut&kfparrum aliof 
a prodi tiois pricipes vigiri relegairit. Sed leljj^no mul 
to poft apud pkftauos capitis fupplidSlufcrq» alteram in 
Carolu proditionem cogitaiTec. Atc£ ita burdegalenfiu 
re b» co pofi tisxlaremotano comite adprouiri* cuftodiS 
praefcdo,Carolire turonuregrtflus eft,cfi flueret a xpia 
na falute annus qdrigecefimus quiquagefimuftertius fu 
pra mille. Quo tepore Guillermus edelinus theologus 
doftor fandi germani de laya priorrapud ebroicas ad jj- 
VJU,I, "r,. petuu carcere dlnatus eft ob fclff religionis caufam.Na 
museaeu llluftris ^fcJs focmin? amoribus tenercf,nequecon 

nusydo> flMtu(Kc cius fnri faalc poflet,demone fibipronu adhi- 
bes,e u! arietis fp€ adorante pofiea edodus fcopa fu> 
mere & inter foemora equitis inftar ponerc,quo volebat 
breui monento fe traducebat.Quod ipiccaos genus vaf* 
denfium effe dicitC Aduerfus autc burdegalenfium k- 
uitatf atque gfidia Carolus duas apud eos arces extnntic 

S abus i fide corincri popuhareccscouerfus poflet.CPer 
tps cu de pfulatu amdtano duo diuerfarum partifi con 
ceraret. Armigniati* comes Carolimadata afpcmatus 
alreru coperitoru iuftinum nomine i faccrdorij fedemg 
dux erat. Quam rem aegre Carol 9 ferens clar emotarum 
comite cu copias i armygniacu mitrit.Qui adiutorib’co 
mite dnomarno 6C floqto cboracefi ptore rebella fpolia 
uerunt tcrtqs fuis.Otho quocf caftellanus floren tinus 8C 
Guillermus gpnfterusfimulachra q uad a m magica arte 


Digitized by Google 



ttac Carotofiptimut; Fo:ccxUx< 

«Sfeceritequoip uixufvt fpfi ftultefperablt/ preripuam 
apud rege iter aulicos au Aoritatccoicqucrcnt. Ei* ni ci 
ad Cardu debti/alter Tholofar/alter turonis in carcerc 
coidPcft.doIncs prperea alcconf) dux Caroli midato 
Panfijcdprebenfus mddunfi I cuAodia deducitur. Ipe IoinesaK 
em teporu triquillitati Iuid& & pr; a Caralo quietis !pa conijdix 
tftsjiouos belli mof ab anglia,pcurabatuniififc$ ad ho capitur. 
ftefrcqufnb 9 nucijs hortabatur appetere normlnia (e il- 
lis adititorrm fore pollidt^.CaftcUa arccia habere fe,qu( 
ofa venifrib 9 jpdercntCarolu ( pcul abefle 6C trib 9 diucr 
fis regionib 9 coptas fuas continere. Loca multa pri*occu 
paret pofle CaroP fentiat,& vt firmiore fide confilia 
4 pccder€t,filii fui eboracefiducis filio t matrimoniu da- 
reconftiruir. Ad hanc ) pdirionc minifteri^s vfus eft Iaco 
bi hay angli.thomae gi licti (aeerdotis.canfroti &hoci co- 
nis caduceatoris anguSt emodicalle^Quib*occultum 
fignumalenconi 9 hoc dacpollicfeftkxtru manu prarli€ 
dereadquemvelverbavelliteraseflentde hifcc rebus 
reddituriHfcpoftS teftib 9 8C ipfi- alenconij fpontanea 
cofellione cognita (unt,Carol 9 apud vindodnas couen- 
tu pcero habito Ioini aUconij duce fortunis omnib* pri 
uatufecudopoftej capt 9 fuerat anno mortis fuppUcio di 
gnu ^nudari iubetised demes rex fcntentil pofteamo- 
aeratus effcnec em mors,pdirori Iflifta eft:& eius liberis Ludoui- 
fbrrunf reftitutae.C Ad haec oja ludouici quocf in Caro cusapre 
15 contumadaicerceffit Jdic erh cu natu gradior efletoc deficit. 
cafioneex aulicis qui patridC reb 9 publicis iferuirent fum 
pta ex curia in dalphinatu abire a patre ipetrauit coniti-* 
tuto ad hoc tpe menfium quatuor. Idfeu fuapte natura 
feu fuoru prauis cofiliys fecerit non fadlefcripfcri. Illud 
certum eft ludouicu moleftiflime perpeti,cj> a patre non 
fatis ,pfuo arbitrio peuniae 8C ,puentuufibi fuggeretur 
Etdomefticiseius dolebat titam regendi audoritatem 
penes quofdam aulicos efle qui publicis officip atque 
magiftratibU8 praefedi diuiop abundarent ; Ludo-* 

K,i. 


Digitized by Google 



Libcr.X. Rex Carolusfeptimus. 

uico vero primogenito fcilicet Caroli obfequetib 9 pr* 
ter quotidiani ipenfam nihil illis fujjaflct. Hac opinione 
duAi dalphinatu periucrijt prfmctes oia veAiplib’ 8C 
ab opulentionb 9 pecunias exigetes .Nihil em at quod m 
digens nobilitas libi non licere putet. Cui 9 rei confa 9 
fjp Caro P dalphiates petit:v c ludouicu apud viennam 
vbi (Ppugnaculu i collj fibi {dificaueratcopraehenderct 
At ilic patris aduetu DtcrrcfaA 9 ad Phibppu burgundi* 
duc€ mox (pficifci feltiat.lnterl vero CaroP ocm dalpH 
natum vendicat:mittitqj ad regni exit 9 Ludouici digrrf 
(um djfcruare.Oui nihitomin^clam dilapf ’ i brabantfl 
perfugi t,recepmiq; eft a philippo:& debito honore habi 
i 9 ,apud quem annos fere decem manfit .Miflis interim 
ad patre oratorib’ qui cofiliacum cum redderer patnrei- 
cj liceret i patris confpeftum per aliquot annos no veni- 
re Addidit huic legationi philipp 9 oratores fe excufatu- 
ros q? Ludouicu hofpicioadiniijflet tan ti regis hlium cui 
ipeobfequi maxle teneret, trepidlri quidc & patris iram 
potiffimum formidati:cupienti quoal tureos expedioo 
nem ducere Q coadiuuarct pater. Auditis vtrifc$ legatis 
Carol 9 rnditthonoris plurimu Ludouico quidem debe- 
ri Gi patre debita pietate exfolueret.Neq» Philippii erraf 
fecf cu hofpite haberet. V csp mirari fequarca liorisLu- 
doricofueritrqjtatoge trepidarer cum patre facile & rna 
xie mafuctu fuiflet cxpcrt 9 ,cin 9 rei refles locupletes eent 
gabriel vern 9 8C celeftinefiu auioncn.prior:qui obre ip- 
lam nicolai potifids romani auctoritate ad cu oratores a- 
• liqri couenerarqj vero pofrulanoib’ n5 acquicuiflet mi 
nime miradu cfle ,pptcrea <j d* poftulata optimo# viro 
rG fnif repugnareerqui fentirent nequaq decere vt fili 9 a 
patre atq a regno ^pcul abeflcccofiliu fccut 9 hcim ipto- 
DOifc.Expcd;tioneni vero i tureos i ludouici mentem id 
diflerfe ,pfeto admirari cui 9 ipc anteeja pre difcederetnu 
§} mcniinc rat.Idjpfum nihil adiud eccj dilatione vere er- 
ga patre recocilinonisteo maxime tepore cu hoftis an- 
gi’ vigilanuflun 9 dt regnum frScorura repeterejaduer- 


Digitized by Google 



RexCarolusfcptlmu* Po.ctl, 

furo milite opus erat,q> Vero dalphinatu vedicaflet 

Id ad terrae incSmodu «fle cuP incolat libertate no am i» 
fiflcnt,qups de hac re oratores ad dalphinu ituros foera> 
bat,g nulli^e incomodi praeflura vexatos (citarent V e» 
ru neq? litteris n<q$ legarionib ? ludouicus moueri potuit 
ad patris cofpeftu remre,diu<$ res in dubio fuit an bello 
dta difeordia finiret .Sed diifimulara res eflymter eaefea 
rolus interijt.Ct>0 haec inter patre filiGtJi agitanf rex hd 
garus magdaleni caroli filia vXore pet ic.Cuius rei cauia 
Kxccntos equites turonu ad rege mittit cGinfignib’ mu 
nenV.Eratlaodiflaus rnu regnoru hugaric/bohcmfer» 
atcppolonneprinceps,cui 9 opecaroluscoititueratin tut 
cos exerdtd aliqn ducere.Qui fupra aliquot annos nico* 
lao quinto romanS fede mod trite coftantinopoltm im- Coftati tf* 
pern graecoru caput ceperit impatorc trucidato. De qua nopolis» 
re aa carolufricifcus pnilelphus Icribeseu diligerer ad> capitur» 
monuit,vt more maioru fuoru fidei cSm tutelamcj reci 
peret.Hac coft5rinopolitan5 clade Mahumetus tureo ru 
rex intulit quarto Cale das iunij anno xpianf (alutis Md 
ldlmaccc%Bxcipiunfacarololegatiincredibdi appa» 
ratUkSed kckiaeSC comuni otm gaudio fe in fodix nudus 
admifcuicjaqsnuriat laodiflaus morte obrjfTe,cuius in»- Laodifia* 
reritus venemiufpirkmenocaruit.Legati nihilominus reXmonf 
no minore cura acdpiunf,comitati illmtrib’ viris cj pu- 
blica eos impefa leuaret donec ingernuniS demigra rut. 

IntermiiTis paucis poft haec diet^pet^britonu dux diu> 
turno morbo cOrrqjt^intcrqt.Qui iucceflore habuit rb» 
ehemotii frariae coneftabile morte poft paucos dies ab» 
fumpiu.Que fecut?fr2cifcus aurclianu aucis nepos duca 
tu adeptus eft.CCaroJu deinde mors excepit cu nuncia ~ . 

tum dfuiflctquofdi potione apparafle qua interiret.Ea . ,* 

re tam vehemeter turbatu alm induit vt dies feptem to *8 r,tu 
tos cibo abftineret,hortantibus maxime medicis fein^ n '7 ) COn ^ 
edia magis quam morbo affici.Sed dum edendo vitreo tralur * 
Culuitcocrdtis arteriis cura ftomachus nihil cibi reci» 

K* 


Digitized by 


Google 



Ulxr.Xj RexCarotusfqpttfflU»* 

peret abfumitur .dic fefto diu* mari* magdalenes factis 
xpiano ritu pccptis.Elatufq; tft ex magdunoyueriefi it 
gia popa in te pulchro maioru fuoru SC in dionyfqcoeno 
bk> iepult*.Rex ^pculdubio in que fortuna afperrime prl 
mu dcfaeuit tanq exterminare eu regno itatuiflet. Dein- 
de blide illO attolles vidore gloriolum arcf dei dignira- 
te patriae rcftirutorc effecic.Nam ilhiddeeofcnbiaignS 
cft q> difcorcfcabus de regno angi» dux eboracen.ncnar 
dus regnu affedSs Hirico regi no diflimulato odio ad- 
uerfari coepit.Cuius coeptis hcricus occurres grSdi exer 
citu cotrado fe cipdtri loco aggeredC firmis niuitiOmW 


Adqu£)^ricbad*eboracenfis& varufci comet frt* 
aucti populorii manu inftrudi jpmouttescu iam cufto- 
aci dxmhsbi^it amicos, vallu ingrefli ad Hericu peruc 
new^#MM|)Mfum occrfls aliquot jxcrib* qui hen 
rico dnvHpRlonis deduxeiifft praecedere illff vv 
ruico qui tnfem coneitabiKs more pferebat.Moxcg ad ar 
cetn q mrici pGdio tenebat fuccedetes cu illi obftmnatS 
inueniflent pfedos quattuor viros infigni nobilitate ad 
colloquiu voc5t, / pmittutcj iureiurSdo adiedo vita illis 
6C fortunas (iduas fore (i aret illis patefaceret. Perfuafi fi 
ceres regi occurrut^ttj mox falutato herico du lllu a ter 
go comitanf,orta in populofeditione quidS T eo infiliifr, 
vnucf flluftre apprime viru, cui defcallis cognomf erae 
tnadlt . Reliquospofiridie an arcis portScapiremulda- 
tos quadrifarii exfecuerut.Fidei rata eft ro apud eos qui 
imperq cocupifcentia digladiant, qq fceleris autorc poe- 
na no perat .Iraqfuperat ex herici familia dux fombrece 
tus q iniquo aio feres rege a coiuratorib’ no focus ac ca- 
ptiuu teneri coplurefcj ifuae cognatiois firifle interaptos, 
i uu en tute muhS eorii maxle quoru parites aut cognati 
perierat cogit, atc£ richardu in planicie fdi albonis inul- 
tum plurimoc$ milite inftruftum adortus cu plerilq; ali- 


Digitized by Google 



Rex Ludoufcus vnderirai». 


Fo.cdi; 


isnecat.Cui 9 caput amputatu qnquideregnuafFetfbufr- 
rat ftraminea coronailludi iubet.Hishcrici aduerfirarib 9 
pmot 9 carol 9 Iras ad normanos dat,fin2tab£$cotrouer<* 
ua an glos ad Ce herici partes fecucos traffretires regioni 
incolere,diucrfark$ SC in ea libere ncgociari. Tali jrfcAo 
benignitate vfusencarolusin eu g liofttlitcr iliuiaepenu 
snero fuerat jjfecutVetauitc$ quo ad fieri jj eumpotuit 
herico auxiliari vtcu in libertate vedicaret. Ad hifc mo 
dii humanari! reru mutabilis coditioeft, vt in fublime a 
UeAuscafurufe merito formidet, deieA 9 aut nequagato 
tabefcatJHerico fodicia initia fuerc,Carolo contradetur 
batus ille regno eft,hic in regnupoft multas aduerfitates 
gloriofe exaltatus, & vidoriofus appellat 9 Pridiemorris 
cius vifus eft fulgeuflim 0 cometa tanti principis interitd 
percurrens,84fucu rorum nunciator, 

B Eni&manfueto patri afper&vehemcs filius 
fucceflit Ludouicus.cofi ho pceps/ ingenio va 
rioSi domeftiris vix fetis plpedo. Nec dubia 
fides fuit carolu iuniori fuo filio carolo regnu 
fic omode potuiflet relifturu,fed belli feminaria exeenu 
tus ludouicimores atepabfentii logamine tollerauit.Go 
gitauerat em diu tacitus bellum in Burgundos mouere, 
plfrijjcffibi aflentientibus ( pcenbus.& cum ad id prope 
fus cUet,expeAabat tm belli aliquem motum a burgun- 
do excirati ne tam autor diflentionisg propulfator iniu 
riacefle videretur.DeCaroli mortenuncio accepto, per 
multi qui offteia magiftratufa adminiftrabant ad ludo 
Uicum protenus gratulabudi (e in hlnoniam cSmleriit, 
(cifcitaruri ab eo quid illos (acerer peiperer , impetraturi 
quoc* de fuis magiftratibus 8C ofFicqs ftabile firmamen* 
tum.Fuere quipecuniaaerario bebitam & ad hunc diem 
coferuatam iudouico nouo atq; inopi regi perfoluerunt. 
Quattuor tm ex omni numero petitorii admifir . Petru 
orfauenu/nicolau louueriu/quos ad cocinia regioru co* 
putorum confiliarios infliniit^ioanne bailleto , requefla* 

K iij. 


Digitized by Google 



jjbovfo Rex Ludoufcus vndcdmw: 

rum cSiudice 8C in cScellaria referedario ordinatodymo 
nem caroH in eS que prius magiitracu gerebat reftituit/ 
cjq iam fere artate defectus elTct,& no rufi Icfbca iterconfi 
cere poflet. Reliquos magno nuero parilium remifit , d* 
adi ictd pr^ftolaturos.In terea cofluue ad ludouicu oma- 
uflimi quiqj pceres q facrandu nouellu rege remos per- 
duceret. vbiioucnellusloci archipreful eu more maiorS 
vnxitatq; bndixit.Quo myfterio abfolut Ludouicus ad 
Parifios protenus profc&us eft,nec faale fcripferim quo 
faftu 8£ popa a parifiacis Cr cxcept*. Nam vt (ilea popu 
li ex omni fr ancorii imperio cocurfu q ad feitu die coue- 
nerat,miraerat p oem duitatis publica via ludorum fre- 
quetia.gloriJtibus inter primos burgudis , qui in regni! 
fua opa reduci Ludouici! poft logum a patre difccmun 
ia&itabat.CExaAis per haec folinia aliquot diebus cum 
phflippus burgudorum dux domS repetere cuperer,re- 
ge magnope cohortatus eftdrl G qui alo in proceres co- 
cepiflet deponere obliuifcfprorfus atef oblitterare q prf 
rerita eranc/atis ad modii efle illi qjnullo tumultu rex o 
fet Si vocar et,& quia Crater illi cflet debere adolefcentem 
amare atq; ample&i,8£ pfis haereditate cum illo legitima 
portione diuidere.Haec atcjGmilia multa locutus philip- 
pus ludouici! dimrfit,pieardiS reuifurus . C At ludouic* 
qui exulceratu alm h?et,& patrias leges iam didtfciflct, 
exteris moribus per diuturni! vfum imbutus multa par 
tim fuo ingenio,parrim eorfl q abTenrii a pfe ariliu fuif- 
fe reputab3t,agere coepit 8i principes imprimis parui ad 
modum habere. Venationis oem prope confuctudincp- 
hibensdra vr piaculum eflet aues aut canes alcre,caGTibu? 
vri,infidiari feris animitibus nifi quoad ipe permitteret. 
Ecquod illi maximum adeas quaempenieneninc difcor- 
dias momentum fuit,magnopere nixus eft infime for- 
tis hole prae ,pccrib’opul£tos fublimefq? facere, quos ad 
fuas vehementes voluntates obftquentiftimos ole cu- 
piebat. Non enim cquanimiter ferebat fiquisdicecivel 


Digitized by Google 



Rex Ludoufctjs yndedmus.- 




foaperSrffibi quauis ratione aduerfarttur plus fuopte in 
genio <j cui<$ lapientiflimo fickns. Fuit dlipoft annos ali 
quot inter praecipuos domdricos IoSnes du lude Ioanes 
balua quem cardinalem romanum fubfxto quarto atqft 
Innoccntiooftauo ioD vidimus Joannes liebergus poft 
balulebroycctLprpuljdominus de forefta/oliuerius dya 
bolus quem Ludouicus fublata dyaboli appcllatiSc ma- 
Ium, dem de dammam cognominauitdtephanusoftian*,' 
Quibus miniftris pro fua voluntate diucrlo tepore vfus 
dtl Accefli t his ISgO poft interuallo doyacus vcrfut 9 ini 
primis & ternerarius/upracf generis fui t oditionem au- 
dax . C Ab his vt quifq: per vices liidouico obfequeba- 
tur pofthabiti principes & magna pars nobilitatis , ded- 
fcere a ludouico/eq; & fuam diputatem tueri conftitirift 
Igitur dandcftims nuncps quid fmguli fcntiant fcifdtan- 
tcs, poftq de fen terit ia illorum fatis c5ftitit,britonu dux 
Frandfcus oratores ad Ludouicum qui PiAauiae agebat 
nwtit,fimulans nefcio quid quod vtricp vtile eflet.Nec 
repugnat Ludouicus tantum petit ducem ad fe venire, 
aut ab oratoribus promiflfa pracfens confirmet. Dantfi- 
dem legati id fe fafturoe feCfc propcdicm vnacu (uo prin 
dpe rcuerfuros.Cum ilii pufteuia a rege abeun tcs /duode 
cim trh paiTuum milia con fedfl"ent,clam dilapfus Caro- 
Ius regis frater/ ad eos fe contulitin britanmamq. fefnnl 
ter profofhis eihquo illum praeceflerat Ioannes Dunen- 
fis comes difceflionis Carali maxime confultor.Sic enim 


inter principes condi&um erat. Nec defuerunt permuld 
proceres,qui cum mox rdi&o regefequerentur . Qua re 
cognita Ioannes borboniorum dux ( quiludouici foro- 
re m matrimonio habebat) aperto bello infurgit/& quic 
quid regq fifd infuis terris eracoccupat.CrulTolumcj SC 
trainell um atc$ doriolum primo res fere regis aulicos in 
<uftodia concinuit . Dedite^ fedulo operam eximere 
de diui Anthonijbaftilda, Anthonium chabanum qui 
illic Ludouid «dido feruabatur. Itaque eodem ferine 

Kiiij. 


Digitized by Google 



UxrX 


Rot Ludouieus vndedmut. 


tepore quo haec gerebitur.AnthonPnodu adduc? au* 
fugiis magna larida ab eo exceptus Quippe qp kidoukS 
nd diligeret^ futuro bello comodiffimus efie fperabaf* 
Huius ergo tl manifefte defectionis initio turbatus Lu- 
douic’,carolu de melduno/Ioannc balu5/& Ioarmc prf- 
uotum ad Parifios ftatim cum literis mittit quibus riufta 
tis redores 8C primos riues monet, eminentis ob CaroH 
fratris afe defeCtione periculi. Incelligerefe principes ar* 
ma aduerfum fe moucrcopus ideo efie vigiUciifima cu» 
fiodia ne noui in duitate motus jpdirft. VnSeorudup 
tate efle regni caput,vnde reliquae vel belli vel padsexf 
plu acdpiit.Si in fide Pariti) pcrraanc3r,nihilfibi rimedu 
die q cSiurati mohJtur.Ea ofone ^pcliues ad audiedfi Pa 
nfii excubias cSftituGt/adhibitis primarias portis cuftodi 
bus aliquot etil prorfus obftruftis.Cathenas praeterea q 
ad viarum copita neglieendus curabantur refiriuntb$c 
duParifqgenmtur,antnonius chabanuscuftodia elapfus 
' per vaftinium iter fadens/fandum forgeum 8C fandum 
mauridu(quas arces gofifridus cueruspfidio tenebat) ca- 
pit, bonis omibus direptis ipfoqj gonridocaptiuo abdu 
Ludouic* doJnfurgentibus tot rebus nouis , LudouicQ accito re* 
copias co nato Ancfegauen.duce(quetnfidluercg€ appellabit) SC 
git, Carolo cocnomannoru comite fort£jcxx.fere miliu mili 

tum exerritu cogit.Sed cura dies non paucos ibi morat* 
pari! admodQ proficeret, attributa Renato Caroloqjfra 
tribus parte copia rfi qux britonu coeptis obfifterent,re* 
liquum exerdtC in bituriges dudt Biturigc tam€ duita 
tc prfterijt,qul magno pudio a borbomeu notho fratris 
fui Caroli nomine teneri acceperat, moxe^ inborbonio 
(quodbiturigibusvkinu eft) ( pfeAus.caftdlQ fandi aml 
di expugnat.Nec multo poft molliflTonrj in Ludouiri po 
teftate venere, cedente loco Iacobo borbonio oppidi prf 
feCto . CPcr hos dies ci! nonulli ex prxGdio fandi fbrgri 
fateljjtcs moretum incurriflent,indeq; quofda qui colo» 
si «x renonibus hofpices diucrfabScur nodu abauxiffenc 


Digitized by Google 



Rex Ludouicus vndccimus* FotccMj » 

. recognita Ludouicus iubet pontes chamofr) 8C de bello 
mote di ruidam em fama erat carolu philippi burgundo 
rum ducis filiu qui ex coniuraris erat copias contraxifle, 
vc cum alipcoiutatis jungeret cxcrcituLnec mendax fa~ 
ma crat.NS anthoni’ philippi nothus adiudo burgudio 
nu marcfcallo, cu aliquot cohortibus procurres caroli ex 
crdtii Royam 8C Moaideriu occupat .Erant apud Pero- 
ni tuc teporis in pfidio comes niuer nen,& Ioachin 9 roal 
dus fraciae marefcallus cu quatuor milibus arma torqui 
cognito caroli aductu,rdi do ad oppidi cuftodia aliquot 
ex nobilitate francoru viris & quingentis fagittarrp Pe- 
sonam deferentes mox Nouk>mu,C5pendiutnc$ fe con 
tulerut. His belli motibus du picardia agitat,ludouiri fo- 
ror Carloca borbonioru ducis coiunx ex viricofiliofan 
Au Porianum ( vbi rex agebat) petit/fine difeordijs po- 
fitura.Scd intccione fruftrata rione ( quo dux ex molinis 
in ter im fe receperat)reuertitur. CEoac tge fandi mauri 
ci) arx dedetibus fe ijs qui in prffidio erit a Carolo mel- 
dunenfi recepta eftJuUi quocgfunt Parifij arma domi in 
expedito Gcorfii haberc,faccre de muris nodumas excu- 
bias, faces per copita 3C j> domos laternas nodu accenfas 
ponere. Conatus eft rex illis diebus ex fcola Panfienfi de 
ledos habere armatos quibus ad belli neccftitatcsvterc- 
tur.Prf erat aure fcolae redorguillcrmu* hchetus magni FicbtfUS* 
animi vi r.dodrina 8i dicendi arte potens qui in caligine 
jacentibus humanitatis ftudqslume mea (tate attulit, ex 
dtauicq; complures latine difeere fit eleganter loqutfi» 
igif acceptis a rege de armidis fcolafhds Iris^otione gn* 
li habita diferti habuit orationc,qua veritus no eft repu- 
gnate ludouico fen teti3 dicere qua maxime ^pbatusacqi 
c!ar 9 fad 9 eft.Na cu beifcriogrjcus cardialis poit aliquot 
annos romana apud regem legatione fungeretur audita 
fifceti fama eum ad fe accerfiuit arc£ in vroem duxit co- 
sncdasillu Sixto quarto romano potifiri.Extanr cius fi- 
chctircthor icorum libri orationes quocf atc$ «piftobe 


Digitized by Google 



Ltber.X; Rex Ludou/cus vndecimuJ. 

Beflarionis aut opus efl defcnfio platonis aduerfustrapc 
7 unciu,qui platoni conuidatus ariftotele illi praeferebat. 
Sollicitis ad hiic modu PariGjs, Carolus Philippi filius fe 
rox iuuenis(a quo auxilij plurimu reliqui coiurad princi 
pes expe Aabat)copias ad pote maxcrijqui eftadyfaram 
amne ducit. Codixerac aut ij qui arma aduerfus ludoui~ 
cir parabit,fe ideo couccuros vt populu vedligalib^prfC» 
Libertas fum,& poene feniu in libertatem vindicaret.Adao {olera 
populo^p cftmale e rritiu cautio vt iufticiae velamc fuae iniquicad 
ponitur, procedat .Incedes igitur di exercitu Carolus4ibcrtat€po 
pulo paflfim ,pponebat,fpecie beniuolentif plfbe fibi co* 
tiliaris. Eius potis atep arcis praefectu maderu Petri orfa* 
uerij vicanu pecunia Carolus corrupit/arcemep recepit;' 
Indecp flumine traieAo, caftella quaeal minimo negodo 
Xtenus occupat . V enere in ei 9 poteftate belliloc 9 8£ 

domartinus . Mox occupato iatiniaco libellos rationu re 
gq fifd burgudi diripiut a tep i ncendut, exaftis veft/gaH 
Bus.Salis ite propniarqspatefaAis > poteflat€fadutfumS 
di falis, peio mercatoribus tm pfoluto, accf ira a tributo 
libera ota efle pnuciit. Graflante ad hunc modu Carolo 
loachin 9 roald 9 verit^f qcP verofimik erat)burgudu Pa 
rifiu ,pfid{ci cu bona equitu manu in duitate fe contulit. 
Rionaob Interea auteLudouicusRionem in aruemiaobfidct, quo 
fidetur. borbonr)atcp nemorfi duces, armigniacus pterea comes' 
S£ albretusfe receperat. Erat in exerdtu Ludouid quatu 
or SC viginti milia armato ru logo militiae vfii fpeoato-* 
ru,quorum numero Si robore territi duces de pace,ad lu - 
douicii nuncios mittunt. Turantq^O regis gradi recipe* 
rcnt)fe illi probe finceret^ inferuicuros, nauaturofep dili- 
gentem operam vt reliqui fibi confoederari principes in 
beniuoleaa redeant fiae feruenr. Deep ea re Par ifiu ad 
rege nudos ad.virj.kalen.angufti legaturos.Quodfi alia 
prmcipibns mes maneret,fe nihilominus coitanti f ide co 
uenta coplcturos. Haec coucn tionis formula adhibitis a* 
poflolids feribis literis madata eft,pcena cxcoicationis in 


Digitized by Google 



Rex Ludouicus vndecfmus.; Fo.ccdiiij. 

prxuaricatores adiefta.Quac omnia Parifrjs referre caro- 
lu charlayit vigilu praefcdu ludouicus iubet. Qua re co- 
gnita decemOtur in vrbe ad diuac Katherinx vallis fco- 
lariu aede fuppli canon es. Interim copofiris acieb* carolus 
burgudus ad fandu dionyfium caftra fari t,att£ poitridie 
fandi dodoaldi ponte milTis aliquot cohortibus occupa 
re coftiruic. Que tertio oppugnatu tade(dedetc fe prae fe> 
do Iacobo mayro)hoftis obtinet. SC ne regni caput Pari 
(iu rimide prjterqiTe carolus videref„pmotis copijs cadu 
ceatorcs praemittit qui liberu g duitate tranfitu petit. Id 
fi no itapetret dicit carolti vim illatura ciuitati.Praeerit 
eo die porcae q ad fandu Dionyfiu dudt Pecr 9 orfaucri* 

& Iolnes pop!curcus,qui cu refpofum dare caduceatori 
bus indpiut, ecce burgudi copias oes ad fandu vfc£ laza 
ru ^pgretTascofpidu^quafi incautos cuftodes intercipe- 
re fperaret. At armatus populus 6C cu fuis Ioachin’ roal- 
dus acerrime reftiteruc.Moxqj in jpndmu capu hoftis ade 
inftruda .pgredicsfaliquor ex fuis interfcrisjduitari co- 
mina?. Sed cu ex muro tormeta in fuos frequeeer iad co 
fpexir copias reduxit . Mox q$ (equaria g fandi dodoaldi 

K "cem tr3fmiiTa,cu accepiflet kidouid fratre di briconi- 
s per belfia iter (acere ad motelericS duritia em rione 
difceiTerat Ludouicus 8C magnis itinerib’ Parifiu appete 
bat,cerriorfadusde burgundoru acceflu. V eru cognito 
• q> a tergo frater/K a frSte burgudus copias haberet^iSe Pugna a- 
rofo pedite qui eu fequebatur no expedato charcrafcum pudmoc 
multo equitatu cotedi t,ratus burgudu pri* fundere,?] c3 Icricuni» 
fllobri tones jugeretur. Eo vbi caura carolus habetnt cfi 
guemflet rex nulla fui curldi mora militi cocefla,feruens 
iurefq; in hoite pgrcdif.Fuit cogreflus fuo initio formi- 
dabilis 8C n5 Icruet 9 . Na quii prima adeburgudipugna 
blt plurimi fe I fugi ,pripiut.Fuerecfc ex illis g q mula (ii 
ga capti arqjoccifi, huius rei fama ad Parifios glata arma 
quifcjs rapit arejs g agros effundi?, pr?hefur 9 ex fugierib^ 
pda. Vidi ipfcfrequetcs cap tiuos (Motatis armis vulne 

Digitized by Google 



Libcr.X. Rg Ludoufcinvndgcfmu»^ 

ratos in duitate deduci.Et ppTm oem no fccus ac incerta 
vi&oria exulrare, fed ludouic 9 fan<fH pauli comes rdiquS 
burgudom acic in liatione atqj ordine continens,ludoui 
ci vires fuibnere fortiflime mdicc admonebarXudoui' 
cus aute hofte par cim fufo reliquos adoritur, qui fe curri 
bus ranc| vallo atc$ munitionibus circufepferJt, couerfis 
in francos tormetis quibus non paucos clari nens equius 
jpftraueruc. Itac$ coferta pugna perrinaciflimc dimicatu 
cft,ita vt ludouico no loge emineret periculu inter fuot 
iortiter prfltanti. Et burgudo qucx$ fortuna minata eft, 
quem femel a gaufrido de fando belino, iteru a gilberto 
graflaio coprfhenfum fui eripuerat. At equitesfrici ri* 
ctfi magnis viribus in hofte vedi coplurcs pfiemerenc, 
nemo ta.ne pediti! pone fequebatur qui pftratos iugula 
ret,qobre fpaciu erar deiedis erurgeai, SC prfliu init ait» 
ridi. Pugnatu eft varia fortuna vftjad vefpcri deamat 
(exeat die Iultj mefis , donec miliceslcod qui regij corpo-» 
ris cuftodi3gerebIc,aaduertetesludouicugr»iiin peri- 
cuk) verfari.(N3 die tota g aeftus 8C cf des nihil fibi defu -» 
pferat,fl£ fexcenti equites quos coenominorii comes, mo 
galbanus marcfcallus, 8C gargaftalus ducebant prelio ex-» 
territi turpiter deferto Ludouico aufugerant/ aflumpri! 
rege in arc€ motleririperduxerut/ ategita prarliu di rem 
ptu eft,manete in fuanatiScburgudo.Cxcedifte exvtro 
tf exercitu fexcecifupra tria milia memora tur.Tnter fri» 
cos occubuit Pctr 9 brefeyus, Gaufridus de fando belino 
& floquetus. Ex burgiidis loge phires.Eniuero principis 
cuftoaes oes prope interierunt. Recreato paulula rege c 5 
filiu fuit corboliufe coferre,atqj inde Parifrii pficifri. Cu 
corboli] eflet , accepto q> Carohis burgundus eo in loco 
vbi pugnatu erarpcmodaret,no inquit mirariillu opor- 
tet incipo manere,cui neqciuitasvlla/neqta/ x ad diuer 
landu patet. Secudo poft praeliu die in ciuiratc Ludouk* 
venit. Vbi interccnandu dum cafum fortunamq fuam 
cSuiuis m c m o r a^ mnlta fortitg fapictcrq; locutus cft^n 


Digitized by Google 



Rex Ludoulcw vndedmufc Faccfv* 

certS iftabfleq? hoi m codirionem caufat 9 .CaIIebat em li- 
teras 8 C fupra qui regib 9 mos eft erat erudit 9 . V n&mul 
tos ad illachrymidum ( puocauit.Nihilotnin 9 fe iterum i 
hoftemduAurum diflerebat.Scd aprudeiib 9 difluaf* pa 
rifij fe cocinuit-Habuit fiquide ad eu egregii orationem 
Guillerm 9 quadrigari 9 Pari^an 0 prarlul: qua reip pteri- 
tarum memorem cu Ludouicum reddiduTet/eqnhu rS 
nem habere hortat 9 eft.Decere rege coOiip oia ,puiderc, 
tircufe habere boni aequicp amites virostqui & pads tri 
quii litate fcruent,8C belli mot 9 modeftia attp iuincia mo 
deretur.Prffulis oratioe rex addu ft*:delegi fibiviroe fpe 
(ftarosiubet qui ad et 9 coTilium <Jq? die vnacum caneris 
veterib 9 co(iliarijs accederenr.Itaq; ex dutb^fcxiex paria 
menti fenatu totidemrexq; Panfienfi fchola pari numc- LwJoufcf 
ro pbati homines id negocij receperim t,durl ,pfefto jp morec. 
uincil fi prkipis vehementiam atrcndas:qul brefey 9 vi- 
uens per facctil lepide aliqn expflerat. InfidenS enim exi 
guoae^Ludouic 9 du venarum exiuiflet fequenti orone 
a brefeyo eft Icerpellat 9 . V nde iquit ferenilTime rex tam 
forti cquG nacfPes.Cur ait Ludouic 9 (brcfcy)id ccfcsiqrj 
quidem pufi ll 9 eft.Quid te brefey 9 inquit 8C cofilium tuS 
totum vno coportat.No diflimili cauillatioe rurPregZ 
taxauircum a rege Igbi tft oratores ad eu veniflent. NS 
querente ab familianb 9 aulicis Ludouico,quod i oraro- 
res anglos praecipuu One fuoftipendio munus coftrret, 
eft brefey 9 inquit ribi cantopt ecclefiafticopz freques cho 
r 9 ds no magni exiftimas nec eorum canticis qbic&aris, 
ccnteo illos quib 9 facile carebisoratorib 9 vniuerfos do-* 
nes.Subrifit Ludouk 9 tametfi intelligeretfper cau illatio- 
nem id a brefeyo diifhim ede propserea quod ad rem di 
uinam 8C ad curarum leuamen cantorum harmops ipfe 
perraro vteretur.Enimuero decoros rerum mundanapt 
a maiorib 9 obferuaros rn^ii mores Ludouic 9 neglexit: 

& demifla regia maieftace : multis ad duitrm admiflis 
populariter difeumbebat : obfcccne interdum loquena 


Digitized by Google 



'Lflxr.X*- Rex Ludouicirs vndeditns^ 

praeferri cu de mulierib 9 fermo incideret Nec$ fumptuo 
fa vefte iduebaturmeqj curialm popa gaudebat. Fuit mi 
flli a modertd pugna incent* fummorere ad fuicuftodiS 
anim^rvindidhe atq; .progidi tpcrij appetens :& logioris 
vitae loge cupientimmus. Studuit prfterea qua plurima9 
copi as habere.Quib 9 cu ftipcndia tribuere comode ipfe 
no po(Ter(occuparis a coiuratis locis vnde haec percipi fo 
leb5t)pecunii a Parifip mutuo petir.Quam vtpotegra 
dem cofcrre no paud dues pnegarut.Indignar 9 < ppterea 
Ludouic 9 quofd5 regio magiftratu atc$ officqs amouic, 
adocm prPcafum fuJpidofusaiec vD» latis creduPJndc 
patuit delatorib’ ad multorum perniciem via.Nam ac> 
cu fatos coplurcs fuifle accepi m 9 , qui leuibus caulis non 
auditi.extindbfunt.Per idem tempus Ioannes burgenfis 
qui dnm Tuum Ioannem berardum piamenta fenat 9 co» 
Ciliarium in britanniam lecutus fueratrgrarianufc^ SC fri 
cifcus meriodeus fracresroffenff maieitaris crimlaci i flu- 
mlefeqna demerfi giere. Et poft aliquot dies Petrus gue 
roldus qui a britonu duce Pari Cii explorator verufie di- 
cebatur capite puitus artfeide ptes quatuorfedus eft. Fos 
minf prfterea alic}t8C Parifiani dues deladq> cum coiu 
ratis fermonScotuliflent in < pfluentonoftu exrifti funt.- 
Nihil em tiitu a delatoribus erat.Satis ad T teri tu erat fuxf 
fe quolibet accufatum.Sed ad coiuratos redeo. CBurgu 
CSuciuc dus vidoria ad Mocemlericum habita gfiabudus ftSpas 
a .\P fiam pcnr vbi Ludouid fratre & britonu duce couencre acd 
pas prin> dentibus ad eos reliquis coiuratis:atc$; eo ksd captato co 
opes» filio poft qutdedmu diem in vaftiniil mouen r,occupatcj) 

priuinum moretuc^. Aduerfum quos fallazardus & qui 
fub Ioachino roaldo militabant ad yonam (equanamcp 
vt tranfitu hofte,phiberent ,pgrelfi: quandoquidem nu* 
mero m ili t ii longeiferiores dTenc retro abire:arc£ ita na 
tribus apud moretu reptis coiurati yonl feqnta; amnes 
exuperantvErat Iter coiuratos Ioannes renari filius dux ' 
Calabria: quem poftqua cu copqs in agro antifiodorenft 


Digitized by Google 



Rex Ludkncus vndccimusJ Fo.cdvit 

verrite Ludoufcus accepit,dnm pdniad dtxpofogt pa- 
tardu ad «u mittit G forte ad fe magnis pollicitationibus 
adducere poflent.Nl quia ob neopolitanu regnu patris 
fui renati nomine aducrfus ferdinSdu alphoft aragonefis 
regis TpuriubcUu fu(ccpi(Ict,8C tito bello per (emet haud 
fatis eflet,fpe Ludoufcus ducebatur eum \ gratiam reuo 
candi:du anxiaturtlfc illi i eo bello promitteret.Sed con»* 
ftanti animo dux loannes,propofiti tenax ad cSiuratkv 
nis focios ire jjfeucrat.Qua recognita rex pifiads rebus 
cofulens fagittarios pedites quos francos tupra appella- 
uimus qui ex normlnia receter venerant: ad pradidium 
duitatis cu quadngen tis equitibus ordinauir. Mox(* ro 
thomagurn profeduseft miflfo ad parifios comite oeu, 
qui fui wcovrbis bcllicp rationem habcrecCEt cum per 
cloacarum forias quibus fordes &L purgamenta duitatis „ .. 
per paludes eluutur mulcf latices plStf excreuiflfentita vt °— ces 
adcoftiruendas infidias facile accomodari polle viderent 
oes magno poffeflorum incommodo deiedaefunt. Tu- luwtss! 6 ! 
mulus vero qui exportatis ruderibus at<$ quifquilns vr auntur * 
bis ad diuiDionyfij portam exercuerat ludus eu effodi. 

Sed couenkndbus ad opus plurimis plebeis/cu res parti 
procederet relido inani negocio:aggeres intra pomerni 
attj tabulata ad vrbis tuteli excruda funt.CInteri con- 
gregati principes Charctoniu ponte capiut, redpienbus 
ie a parilios tjs qui praefidiofuerac defignati. Ponte capto 
poftquahoftes lequanS traiecerudLudouki frater.Caro 
lusbeaut2quf matrona verfus:(altu vicennarum dau- 
ditaddiuenandum occupat. Dux britonum ad fandu 
tnauru conceffit.Carolus philippi fili 9 coflanum(quia pa RSburus 
tem; dicionis eracjprofed 9 efcplurimae autc ex britoni ad coiura 
b 9 burgundtfq; cohortes i ipfo faltu fub diuo ftatione ha t os aiifl^t 
buere.Quod vbi comes deu cognouic. Ramburum ad 
coiuratos legatutcg comictitfcifdtari ex prindpib 9 qukl 
fibi velit tantus armorum apparat 9 . Quam mentem ia 
tegent atque rcmpubliciun ipfi gerantde Parili) eflepo- 


Digitized by Google 



SS.R 


Uber JXj R«x Ludouicus vndedmusi 

ficum aLudoufco moderator? qui adreconcfliatfonSSC 
beniuo Kttt mag is qui ad bdlu animfi tcedat>fi ad r€co> 
po nedg mediato r admittatur.Talib 9 mSdatis edoft 9 r5> 
bui 9 adpndp es pgttScd d 9 legationis exicusfolicomi* 
ii qui ramburum miCcrat cogrut 9 eft,'ne invulgo forfl-< 
tan temere prolata deterioris fortunae netu populus ad 
res nouas inclinaret. Vix enim rambunis reuertcratdi 
hoftis in planide vbi dhd anthonij campeftris monafteri 
umeftfe late diffudit Jn que prodeurib 9 Parifijs leuibus 
praeliis paruo vtrincfcdano certari! eft. fDnfequenti die 
Cardus Ludouici frater ex confaderatora fibi prinri^ 
pu fententia litteras quatuor ad Parifios mittit. Ciuibus 


b 9 regni principib 9 no hoftiU aniiiK) rdjxibUcac gfa con 
uenme,micterent ad fe paucos (apietes « (pedatos horni 
nes,quib 9 coitionis corii caufif fierent corauncs. Cogni-* 
tisktterisleganf ciuiu nomine loannes dioartus caftelU 
•Stores propraetor/francifcus hafle CC amold 9 olearius. Ex clero 
jifns. Thomas courcclf/IoSnes de oliua theologi do ftores:8C 
confci Euftach? olerf.Ex parlamend collcgis/lo5nes boulen- 
oti genVoines fellenvacob 9 foumerPxx fchola Parifienfl 

facob’ nmPjoincs oleari^oanes mdrigniac 9 ,# enguer 
rannus parenti maedicus.Hi omnes duce Guillermo qua 
drigario Parifiano pontifice ad principes fe conferunt» 
CQuib^in confilium adraiflis loannes dunenfis comes . 
prindpum vicecaufas eorum vocationis edifierit. Acce 
pto quid animi principes haberent.Legan ad confilium 
quod i xdib 9 publicis duitatis ei 9 rd caufa paratum erat 
reuertentesrprincipum fententiam ad infcquencem mo> 
dado dum de tulerunt.Princi pes Ludouici mores ia diu cofidc 

ratori!» «fle ppFm no mo veftigalib 9 lfuecis & : feruitutc preme, 
reded fc quocg dC oem fere nobilicatc cotemptui habere: 
oia pfua volutate gererelfed kgi fe iudicc fe parlamen-* 
tum effcttmntm regnandi fpem in armis flC m i l it ibu s «t 


yGoogk 



RacLudoutcus vmkdmuj' Foxdvij. 

Mnmdomefhcos ex humili gne fibi coparere fquiilUaf 
kntencqui quolibet ioerand oarrfr ih J, r , 


«uospnc.p.Dncere.iJeiato^plma eto enaremini fuaa 
opo fcd net vita in tuto effeJWcribi relegati ob friuo 

8 TO^efle.-pecuniam &fifcum i nulli* penfi homles lar 
guufiK^fwdi,pen(iocs illis annuas fine modo dari que 
pndpibr adimuntur .Iam .pximeifiare vt advnu fi n2 u 
I» acf oia itonperSter peni«Mt.Eascaufaspndpes tnl 
uiUc Vt lftruAi ad luam tutelam armis ad regiam vrbe 
(2 qua commune francorum iudidum p*ramr)coiuifle 
Vt more maiorum icofilio cleri ^peemmet 8C ppft cotrj 
«o,de reb’comunib* gete agi poflu.-Ludouidl quid* it 
knp 8C rtgm franco m regi effisfed eorum muneris at« 
dignitatis cfldhor tari atc£ comonere facere illu: maiori 
faosimtrarijpatris legibus vtirin fuo quea iure a tqt c5> 
itiemdie cdnnete, ycfbgalia moderari, mereri popuifc 
cuifornmanim nihil ,ppe fit. Igitur petere I vrbe fine vl< 
la^u acfit^.Hac c fimt iquit quadrigarius quae a pnV 
cipibus diCtaa vobis deferenda accepimus. CRelatione 
cognitade couentu comuni cogedofniapfacuitrne® vr 
bem illis negandam effe.fifidedatainiurijs abftineTent* 
^I^taquicquidipenfoipif vrbefacerent.Et hoc q> 
demCfiLudouicus aflmriaf)cocedere cocio rndit.fme cu 
«b affenlu nihil temere fe agere 1 icebat.Qua de repofter» 
d,c P«dp<s reuerterunt piGoi* fimam renudan 

tes. Adprjfech militu quos pr^fidio ludouicus relique- 
nc cognito Parifiorum rnforfuos milites recenfuerunr 
K mili itari ( ordlepambulaueriitdukatc iftrufti armis tJ- 
g adpliandC aceifti.Eare ppFus exultabudus fpem me- 
liore cepit. Addidit quoque animu motalbanus admiral 
aus dum copqs eo die adueniens. CNec pigritatus eiV 
Ludouicus a normannia cumipedimentis & bona pedi' 
tum atque foliorum manu reueru/neper eius abfentjam< 

U, 


Digitized by Google 


UberX RexLudoukusvndedinu»: 

coiurati? duitati rectpercnf.no em par* fufpedos habak 
Parifienfcsrq? fe icSfulto nudos ad pricipes demififlert. 
CCRediru Ludouici cognito,pridpes rotis fere copijs df 
magno tubarum 8C tubicinum ciaflico per fcquanf tu 
piaddiui Anchonij planiciem i «pfpcdu Par ifioruoftc* 
dadi fui ca couenerunt.In quos nulla eruptio fada eft, ftl 
tib* fummo Qlentio ad cuftodiendos muros armigeris: 
fi£ ex panfiacis dmb* no paucis. Ad vefperi aot ci^diet 
& ifcquentib 9 aliquoc dieb’ cu rurf* fe oftetaret hoftisoc 
currit illi ex duitate miles : SC nue ad anrhonianSmik ad 
dionyftani portS plia: militari quadS iaftanria comifir. 
Ppia ora Clncerl LudouicrcdotfPquf fuiflet de recipiendis i dui 
tora qui caccmjpricipib 9 fententia/eos dcribii qui i eam fcntcni 
adcoiura veniflenc Ioannem oleriu/euftanu & amoldu etufdf au 
toalegad gnonus 8£ generis duesIoSne choartu & Frandfcu hafte 
fuerunt. • Quadngar^quidem poti fex cjS maade regi fufped’ at<* 
queexotus eflet/no tamen in ^Hcript e ^j numero habit* 
cftJNS q> homo iteger 8C fde fftiniationts habebatur/ in 
cG temere feuire Ludouic 9 ternperauir.Carpebat nihilo» 
nuV atc$ rephedebat andtitem q> ad boftesfe infeio pro 
dijiTet. Augebat crimen Ioannes Jpfeffione monac 9 albi 
«enfium pontifex Stroman* cardinalis natione Burgus 
dus homo litterarum oppinioe clarus qui quadrigarii ad 
coiuraros nfeflione ad crime makftatis referebat. Nec 
dubiu fuit ludouicu id folicite curafle,qua aliquando cf 
quadrigarium i aliam ccdcfiam traducerct.CSed paucis 
poft annis cum pontifex vita fund’ epigrammate flCfc» 
pulchro fe digno honoratus i aede virginis cfierjudoui* 
cus laminis ?ncis quib* cpigrSma quaangari| iferipeum 
erat alrtru adpeere hibetjnmae hominis maode repugnSs 
atqj aduerfariu.CPer id tanp 9 certior faiS 9 rex CarolQ 
burgundu itaruiiTc c regioe cuilani rxtruere potem per 
quam in alteram fequanf ripam traduceret exerdnini. 
EgrefP ciuitatc , fbfloru / nu^nu nuroeru ad cS parte du» 
cic^ui foflas aggerefq; ad fihibtndu hoftuu condo»* 


Digitized by Google 



Rdc Ludoukus vndecfdtttf ; Fd.cdvi^ 

rcn^difpoTito pedite ad foflorescotra burgudff ,ptrgert 
dos.Sed callid* hoftis cfl materi3 ia m in proptu dolatam 
haberet,pauk)(upracoflanG ad portu qui anglus dicituf 
pote extruit/ftmib^ad oppoCtS fbfl*orib’parcc firmiifi» 
mecolligaiG.Ec i2 tranfmirtereconabaf,cG fagittari] fri 
d & equites adueniGt,q tormfoistelifq; ita agur,vt rrai* 
ciendi pt5tem hofti adimeret. Atcjiinrerim dum emiri* 
certaf ex numero foflbru quidS normirius nidiperitiftt 
imts,m medias fluenti aquosinfiar mergi cl5 illapfus,fu 
nes vinculaq;& cdrteris potis retinacula no gcipictc ho> 
fte difloluit,moxcf p3s fecundC flumen adus burgundo 
fuit inurilis.Normannus veroad fuos r«dt)t incolumis* 
CCaedent* loco hofte no multo poft per nilcic* de con> 
cordia agi coeptu eft.Deputanf a ludoiiico c02nomaneh> 
fis comes pririgniac , ,8£ ioSnes dauuerus, A principibus, 
foannes calabrif dux ludouicuslanAi pauli comes & Icv 
annes dunefis,C^ut^*en 9 c5gredietesduoru dierG indit 
cias ad rdiquacoponeda ftatuGt,# quia d< pacis formu 
la interim noiatis conueniebae, dks inducip adieterunn 
CDum haec a delegat» de concordia agi tanf Venere ad 
regii ex nobilitate normlnanS |>uae copiae^juj ad fandi 
marcelkfuburbiu Gatione l^abuere dano incolarG. Nam Infok ntes 
cum vindemiam tepus eflet gens VuarG fuauirate dleda 
vix feminaruros Vinearii f rudus fine modo decerpebat 
SC vorabat,nec rapinis aliunde abftinebar* colonos affi- 
«tfscontumdfjsJJuostantficxcagete iniuriarG poenas 
rubqflctnuenio. Quoiii alter decinfhisSf nudus caput, 
facem accenfam gefians per duitari ad publicas aedes iit 
grauia dedudus.a procuratore vrbano fupplex veniam 
delidi poflulantnxnqsHnguacSdcnti ferro illi pfora- 
ta eft,& deinde in exiliu adus.EiustS grauis fupplicncau 
Ca fuir,q> dum a porta ne in duitate ingrederef a cuftodl 
bus ret)cit,parifios per conandi! burgudiones appellat- 
fct.Duo em apud gallos nomina diu ad ignominiS fert* 
bantur burgundoru fcibcct quos firattd hoftes habebit 


Digitized by Google 



i ih* r V. Rex Ludouicus vndectmt»* 

Et armygniacoru quorfi gnali appellatione frifcosbur> 
giidi dehj^bit.ILPoftridie fandi pauli comes a ludoui 
eo accerficus, prius no venit ij coenominoru comite rex 
obfide dedit. V enieti ludouicus in cipu 5 diui anthoni} 
monafterio £nrimus cft occurri t,8£ poftg horas duas to# 
as cofabulatione fine arbitris cofumpfiflenc, redies in vr 
bem rex folito hilarior in portx veftibulo ad drcuftites 
cSuerfus no inquit deinceps a burgfidis tot poenis atc$ fu 
doribus afficiemini. Nam iniurias jphibebo » Sic loquete 
ludouico.Pecr 9 heron’ in curia caftellcti ,pcurator,vuat 
nihilominus inquit ilU nras auferut nec illis occurrilquS 
voce excipies rex. min’ ait eft vineasvfas fpoliari paucis 
racemis.cj hofte occupare duitate 8 C opes veftras quas ter 
rae vifcerib* infodiftis raptas tollere. De cocordia cu ha# 
Aenus nihil bene XKederet.adjciiiyKalendas odobns in 
duciae ,plongat{funt.Per quas no fine regionis detrimZ 
10 coi u rati in fua caftra multi! comeatu coegerut.Fuerut 
poft loeas coTultationes oes couctus irriti,ceciditcp eo 
ta cocoraiae fpes^t copixquae ad portu anglu in muni# 
tionib* edit imperite ludouico fe ad cartufiSTcs reccderty 
religiofiim kxu occupites^ta vi in ceti» monachorum 
fPmifcucdiuerfiurcnt aequi 8£ milites , pulfis inde fandis 
viris.Nec morat iKiftis^umktrifiniflbc^pias regiatq 
apud fdmmarcellu& vicina fuburbia caftra habebant 
adori ruvbi cdgreflu m eft magnis viribuayaliquoc vtria 
q^caefisatc^captis.CLudoukusautintem fecum repti 
tans oge predum fore fi coriiq de pace a delega ds agi» 
tata fuerat,parifios cofa :>#faceret Contrado in aedes re# 

. giaru ronu tx qua$ panfioru codirione cofilio .petrure 
tnonulknu cancellarium mtttit.qut diceret fc fratris fui 
.& reltc^rucdiuracoru petita cognouifle.Ercarolu frv 
tre anteoes petere fibi in parte patriaefucceftionis aquia 
nii cum xanrombus Si totapidauia,vel normanmxin# 
• tegrum ducatu diftribui.De qua re cofiltn prudentiu vi 
roru cum ccxpiilayfeuriradiuc, fe id quod regno pecu# 


Digitized by Google 



Rex Ludocricus vndedmu£ Fd,cdifc<; 

fare crat,dirimere SC alteri dare no polle . Vcrif c3pan$ 
briScjjaltpkgib 9 teneri quas libes fratri donaret , melde 
mofteriolo meldunocft excepcis.Carolo ptcrea philippi 
filio pecunil grande obtulille, ad leuandl impcfam,quS 
in illa expeditione ipfe feciflet.Quae tSetfi ampla atcp ma 
gna eflentjCaiuratos mea recufane.Ec haec inquit cicdla 
rius coicata vobis die rex voluit,ne eftimetis iliu illibe- 
Tale in frarre,autin quepiam fore,fi de cocordia coueni-* 
re pofletHaec locutus morui Heri 9 confiUu dimifit. Inte- 
aim apud poncifarS ludouic 9 forbierus q a ioachino roal PonrilarS 
dorewftuspraefidiofueratdnoppidu atcparcc britones forbierus 
admific.Et vt reteri ,pdirioni alterS adiungeret, mox ex prodit, 
pontifaracu aliquot armatis melinum cotedit^lbacru^ 
ce .v t femp dum regi obfequebat infigmtus,vt abfcj vl- 
la i nimidtif fufpirione in oppidu receptus falleret oppi« 
danos.Ac de ^ditione iamedcxfb' oppidani anf ad mu 
ros in armis liantes dum forbieru glpiciut < pditor€ illi! 
itcru attgkeru magnis vocibus indamit.QuJobre illu- 
'fus (pditorpocifarS reuerfus eflParifij vero ij qui ad mu 
ros ciui tatis hoftiu caftra verfus occubabat, nochi videt 
ignitam ftella in folTam qua aedes dardorfiaefunt cecidit* 

•fc Veru aethere ne an ab nofte ignisjxedcret n5 fatisco 
fiderem ludouico renudant quicofeihm locu petes quo 
'cekftis flima excedifle,diuibi morat 9 eft,dubi’fi ad ince p[ 5 tr>a 
dJdS vrbe illud ab hofte fuiflet excogitatu, atcfincerim 
• mandat haberi pfingulas vrbis regiones acc$ ad muros 
’Ciiftodias.Peridtps miles qui in vrbe apud queepriaeni * 

paflim diuerfabaf verbo petulans atq; cotumeliofusin- 
.«m extollebat, vt dicere non vereref,opes quar in dulca* 
te erant non duiu (cd fuas efle, ideoaclaues aediu fe dui* 

1 bus detrafhjros,atcj: prp fua libidine & arbitrio vfuro* 
flk imftra cofidere illos, q> vias cathcnis ferreis impedi 
tas haberft quas ipfi in ,pmptu effrigere atc$ euellere po 
tuiflenr.Hic militu ferOcia & temeritatem referentibus 
toultumacatorupracpoGi^acccrfuis primoribus dui> 

Liij. 

Digitized by Google 



UbeOfe ftebrioutattvndedmut 

Wis de re ipfii coGliu caphJtx^protc , ^ftatuiUi^ 
ft.MMfl» copitanoftumos ignes,& illic (mguk* d luas 
reeiones armatos vigilias 6care.Secunduhocedi(ftu vl 
gilaf tocis locis,SC qq ludouic* ^iboet»vigilatu tn «fc 
Haec follicitudo duitatis milito quietiores fecit .foocin 
6 ea repeftatc pariTios afuo pftdioq ab hofte magis ubi d 
muJTeprsefertim q,intelligerct rarosin fide rcgiaftare, 
fed inclinare ad coiuratoe,fi fors obtuliffet.Nam c*lc »* 

" pefratcq ja ignes D vrbe fiih.fanfti Andionij ( ppugna-» 
culu.i.vc vulgus loqui<,baftilda topenu cft poras r^cta 

fisreruiOquod adhoft€nochiadmitteduf*ftu «fleper^ 

inulti inrerprecabantNam 8t torm€torii aditus p quos 
ignis indi ad puluere pot adaftis dauis obftnifa er5t/i« 
in adueniete hofte taci glandes aut fs> polient» Sed pott 
qu3 tot ignibus illuminati duitatehofos aiaduerat,co^ 
pnsdeftitir. C Acceflit ad has ^ tidianas Ludouici curas 
binus p vices nudus, vnus qui gifortiu renundar copi* 
lioftiii .-ircCdari,nec in oppido aut in arce qujcquX perfl 
dti cffe.Nullajkcrea tormctil aut machini llucaduetto 
hofte relidi. Alter rothomagum aconiuraus folliatan. 
Cuius nuncij fide auxere vxorisbrefei) Ke quae anwirid 
occubitu Rothomagi incoluerat^® hter is fignifica^t ic 
brequemdeu palarijRothomagefis praefedu praehdum 
in cuftodia life,q, hoftiu partes fequi Ividebat, PP taa * 

totocflccam duitatisparccquaeapSteotajwario crati 
Verum tietfi haec ita nundabanipoftera tn die 
borboniorum dux vnus cx coniuraris in arce per polt^ 
cum recipif*Qua recognita principes ludoutco * 
carolum eius fratre nec$ capania/neq? bria pro parte nae 
rediratis con cetum eflenormanniam vnS cuoiam pete 
re patrimonii loco.Eam obre cu primariam ducat 
xnannict curitare occupati rex intclligeret^quam no im 
Ic recuperare^ quod brefeij qua diximus vxor loanncs 
item hebenus 8£balua ebroicenfium praefui ftbiperfa^ 
miliares fuadebanMiprroanniam fratri dono coactus w 


Digitized by Google 



RcxLudoutcusvndednitis, Fo.cdr. 

fiquft recepto bitungC principatu.PacarofrarrcfugerSr PacatffdS 
eperi coiurati quibus facere iatis oportebat. Catok) bur coiuracts 
gfido ceflcrc in perpetui poffeffionc perona,roya,& mo priaptl^. 
Sidenti, ad h(c guinaru & Boloniaecomitat^quis ea loca 
iudouicus (bluta pecunia a Philippo pre rcdcmiflctjoan 
ni.cabbriae duci ingens pecunia data cft/& copuc attribu 
taequas fegiofHpendioquo vellet duceret. Borbomoril 
duci par pernio quam a Caroto fepciino annuo percipies 
baraiflgnataeftcu Colicis copijs. ccquxinccmiugigdoti 
foluca nondu pecunia erat perfokitxCoroes dunefis qu$ 
c6c$ coiu rationi* tepore bona Cibi ablata (uiHcn t refticuta 
accepit,annua iUipenfione adwSa.Doni marrini come* 
in terras & poiTciuones quastudidofenamsparlamcnd x 
regis fifcus publicatas habebat refoturus . Sanch ite pauli 
comite Iudouicus conefrabilc infotuic^nortis qua poftea 
palTus eft prfludaLPofrg coniuratislatis a rege fadtu pax 
perpetuarii indudaru note prfeonis vocc 8t in duitate & 
in caftris priopu vulgaturiiK$& comeat , & rerii vena 
liucoio, Illud tn peipue indecoru viffi eft, Ludouicu un 
reg€ ad Carolu burgudu conflani! vfc£ cfedii efic,diuc|} 
cueoin agrofeorfum cotcafle. Sederat Ludouico inge- 
niti ad (uturalogepTpIcils. Et quiprffcntes iniuriasvld 
fcialiqn cuperct fimulabat amicinS no nefcius quofcfco 
turatosfeonum poile pofthaccafogare fi burgundu ab il 
Usfepararet. De quo poftea afiu 8C latetib 9 cofilpK ipft vt 
dicatus eft. NonaG erat de britonii duce coucntiofirtna 
txRefticuictir jUi moafiortcl » comitatus c u gradi pecu- 
nia. Per cos dies fiebat a Parifijs magna follicitudine ex- 
cubtx &notfhirniignca ) neautinrcgeautinfeip(bsquic 
gvd domefos? mikxvel pegrin’ moliref . Surrexit eide 
tepeface lcodioru popul 9 & in brabStinos cj burgudaru Leodijj 
pciu erit crudeliter graflabaf.Ei 9 rei gra carolus philippi bellum 
fjJi’copqj receptis picardii repetere coftiruit , no tn pri* moucnt. 
digremis € ^ venieti vicenas regi caroP ludouici fr i re- 
gis ^ba iurauit pftita ob normaniae ducatu fide. Hic ca- 

L iiij. 


Digitized by Google 



libt r.T- RatLodouiaisvndeclnaut< 

tolus normSnoru dux appellatus rothomagfi petit.Qo* 
Ludouicusfex militi paflirii itinere comita tus,lalutan5e 
vtrincfc data ad villeriu bellu vna cu Carolo burgundo 
D g familiariter ,pfefhis eft,vbidies rrescopoGtoad be- 
niuolentS vultu n5 fccus atq; amiritif glutino aftriifh co 
uixere. Hjc qu$ decoiuratoru faft»5e {cripiim* anno gra 
rix.M.ccccbcv.gefta funt & tertio kalen.nouembris ter- 
minata.Pr indpibus quietis quSdoquide S vellent a rege 
rccepiflent,reipublic* « populi(cui* caufafe ad armave 
Ludouid niffc pricipio pdicab5t)patrocinio deftiterut. Rcdeute lu 
in Parili- domeuriues ad cocni in fdib* duitatis fpledidilfimo ap- 
os bent- paratu accepere,ibi decanis # centurionibVrbis gratias 
egit q, in fide erga eu gmi Gfiet. Bobreeoaloleosdre 
vtbnfacere illis niptat «cjabcopriuilegiaaccepiflcc ea 
ppetua fore, q 8C ipfe quoepiteru approbaret firmaretej 
aliainfupadiedurus fi petar.Grata regis oro cimb* fuit* 
Du rex parilij agit robercu deftoteuilla magni noisequi 
tc Parificfi ^pofirura donar,amoto Iacobo villerio ciucs 
hortat* robertoper oiaaudifc.Cuiusapud moderidpu- 
ani egregia virtute coperta habuiflet .Inde parlamend 

primores adfevocat&Ioanncnatcrranuhokm vtique 

iufdcta «equitate probata , fed minime adludouici fto- 
machii faciente ex primo pr^fidentefecudu creat,& loS- 
ne dauetu eius loco inftmnt.Moruilleriuquoque cancel> 
M 'A lariatu priuat.fuffedo illi guillcrmo iuuencllode vrfinis 

na * 1,tra qui patre ludouid regnante eunde magiitru fme rtpr*- 
tuum mu Jjg fl {J nc His «apro eius arbitratu coftitutisfdo 

WW0 * ftifq ex parifiacis ciuibus quos ftbi cSliliarios haberet au 

relianu adtjt.Quintopoft Ludouid digrcfliirodie come 
tes flagraciflimus oeddere in Parifioru vrbe vifuseft,vt 
j5go6tis dpore duitas tota flJma inuolutaefle putare- 
Norman tur.Sediam ad res normannoru redeamus. Carolus nor 

mi Ludo mannifnouellus princeps poftej ad fa^fKathennfmS 
uicus re- tem ( pximeRothornagumcuBritortuduccacceflit,ali- 

cuperat* quot tbi dies fcdit du sd sQ in dui ta t i ad rrt i tte ndu pdp* 


Digitized by Google 



ftcx Ludouicus vndedmufc Fo.ccbd» 

aduibuscoponicur.Scd interimn5fati?inuic€ cSucnic' 

■ibus principibus, briconu princeps & doni mar tini cot» 
tms quibus doleboc rra apua Caiolum auAoritacis non 
habere quScaipG fuo judicio meruiflfent,de carolo I bri»» 
tanniS reducendo verba faccrc,qu( mox ad Cardu per> 
lata funt.Qua de re miflo ad ciues: toanne lothan ngo p* ' 
tenus Rothomagcnfcs duce code Ioannc in mSrem cua» 
dunc 8C Carolu in ciuitatc nulla adhibica (praetercj cleri ) 
cerimoniarecipucNiad diu( virginis tSpluperduAut 
a canonicis diuirucSticagfonicibus honoratus eft.Ludo 
Mico apud aurelios agere aliquot prffedi illitu prjfe&u 
ra amori fune. Inrer quos Pocetus riueri*5d couenaruco 
tnes Giere.Ec lohcacus marefcallus reftirurus.Coreptus a 
duce 8C RorhomagenGbus briconu princeps jj maximis 
itineribus pot argeeoniu cotedit,quo fe ludouicus frater 
nx aduerfus duce cocccionis certior fa&usfprfmiflisraa 
gnis coprjs)eon tulit ratus occafioncfibi offerri qua nor-» 

■nanti a fratre eriget. Frequeti ibi colloquio aliquot dies 
rex duxque cdfumpfere cofulcccs quibus ducatti modia 
recuperaret. Duobus locis eode tepore copias ludouicus 
habebat . Borboniorii dux ebroicas moxty vemonc rcci 
pit.Carolus mcldunefigf ques aurae* gifortiii, gomenkfi 
capit 8C oftogincafcotos partis adueroe apud achaylluvi 
cu fudit.CPer ide repus dns de ftemayo ludouicfl fugies Dns de 
Rorhomago exccflerat , quem vno ordinis auguftineii. fternayo 
fratre comitatu 3£cordigeri vefte amiftuquicK armari cxrigutf. 
c5praeh€derilt.Pauds autem diebus in cufioda apud kxt 
uerium habitus ipfe cum fuo augufbnen.coforte in am-» 
ne dura extinAuseft. Deinde exeprusfqaulchroq; in (de 
virginis honoratus.Perterc praeterea alif n3 pauci ex nor 
manna gente qui carolo duci fauebant . Et tramas baG- 
nus lexouioru epifeopus in brabantii fe reripifs c uniris 
peritifltmus haberetur iuris interprfrationem in fcola Io 
uanienfi quoad vixit ofefliis eft,homo ^pculdubio ma» 
^lanimus&xnoyuniLudouiricotctpptor.Cogmtoqi 


Digitized by Google 



Jrflxr.X. Rex Ludouicus vndcdmus. 

Ludouic*v rb a oppidacfr occupa ret,Carolus rothom*» 
gi fecocuiuicQuxin aedes coes duitatis pcrduAu rotho 
magenfes ,p veteri Tua erga normSnoc duces cofuctudi» 
ne aedes llb ddponfanr,daro anulo que ad fide defponfa* 
tionis geftaret^noxq; allatu in populi confpeAu geftorS 
Norman normannoru codice kgut.FuiiTeolirn frisxmi regi libe» 
ncruire-* ros duos quoru grandior annis rcgnfi,tunior vero nor» 
cipiendo miniae ducatu miniftrafld.Que frater a fratre armis re» 
ducenti pae«fruftratetaukicdirru5tibus in rege nomn2nis,cG 
in exiliu tgi(lc,ducc fuo in regnuiuma vimduAo,&nSc 
quidem fe more maiorii potentes tffc, tutari ducem accc 
ptu/iihil cfie Caroloqd’ formider, cu apud cos tuto ver 
fari poflit,qui muniti vtbi g cti fidefpeAatam, opes du 
' ccTc|! n5 mediocres 8C praeter hf c ai m habeit virile fe (ia 
q; defendendi.Poftcj ludouicus inferior? norminii ad fe 
reccpifler, inde per pote audomari & nouiburgi cSpaniS 
reuertensjoannc borbonifi touueriu prpnitrit/cuius Op 
pidani fe illi regis nomie pemiifcrut.nx louuerio ludoui 
cusmoues ponti arcis obfidecQuot^porcrtgij quidam 
milites du eunt frumentatu equites auatuor catoltnae £a 
Stotiis captos ad ludouicum ducunt Jn quibus erat par» 
Uus bailliuus qui dedendf pocifarc auftor ext iriflet. Hos 
eum capite truncari Ludouicus iuberetficinquiunt. O 
rex fi falua nobis vita erit , tu noftra opera pontem ard» 
. redpies.Fuit grata regi promiilio . Liberaris ita$ captio 
uis pos arcis m ludouici poteftatc venit. Sed (intentibus 
in arcem aliquot loci incolis t er tio poft die deditionem 
fecerunt. Vbt f ©annes hebertus regi) fici gnalis modera 
eor captuseft. Territi tam virinae arcis deditione Rotho 
tnagefes ad ludouidl oratores dccoponcda inter fratres 
Rothoma cotrouerfiamittut.Quib*refpofumeft,oiaadbritonu6£ 
genfes ad borbonioru duces referre qui jp corii arbitratu cotctkv 
ludouioi ni finem daret. C Dum haec aguntur Carolus Ludouid 
nundos frater rothomagoreiida Honncii/ moxej Cadomii pe- 
mittunt. tit^(aasfgnar 9 qd animi Rochcun^db in fc haberent 


Digitized by Google 



RexLudoutavvndedmus; Fo.edxjf< 

foannes Vero Lotharingus du clandeftinS adfiamfngos 
fugi parat captus ad Carolu deducitur. Nec mora inter 
pofita rothotnagcnCcs Ludouicofe permittut .Qui mul 
tos per normSrfsi magiftratu^ptersus amoui takfsloco m 
fiituds Rothomago ad hunc modu recepta cu nihil belli 
libi vitra formidarer, magni Ludouicus copiaru gte cu 
tormetis bellidi Pariliu dimittit. Amotoc^ Carolo mei 
dunen.equitu quam gerebat praefetfhiri anthonio chaba 
no, doni martini comiti committit, & pahrijfui p rimari 
um magtftraru in craonu tranffert^jcj meldunefi.pereo 
iu rationis principi? tepuscoftSti fide ludouko mferuiffct 
Leui momento adduoi reges nunc hunc nunc illum tol 
lunt dcijdunK$.Scitu ^pptcrca gallicu jpuerbiii cft prind 
psbus obfequidianeditariumnon efle.ee cum Anthonio 
chabano blichae fortis arx in vafeonia pertineret comu- 
Cationc fa&a, Ludouicus gonefTam SC gomeyu in amne 
materna (imukp creceyu in brya chabano donat . CScd 
diuerfa longe fors Petro deambafia accidit. Nam di in 
fufpiaoneni regi veniflet , ,<p calabrum ducem itetp eiuf-' 
derafa&oniscofciocoluifiec caluSmStc iniugomonri 
culi ad ligenm extru<fK! Petro peitin€t€fcdoaequari,Lu 
douicus iubet.Et gauuinusmlnicl rochomagenfis .pprj 
tor nefciO gobr€ repftc delatus capitur,du<!hifqf adpon 
cem arcis in medio ponte tabulato cxtni&o capite dam 
natur. Cadauercin pfluent^deictflo, capite at ite triicato 
lance^ afFixo & ad populi fpeAacuhim expoiito . Fufecji 
Rothomagcnfi clero fortuna nocens. NSecdcfiaedcca^ 
nus aliquot<$ etus collegae canonici jpiaipd funt. Hk ac ' 
pletis CxuiiTimciudicqsd^udouicusaurelianu contendit; 

Ibk$ legationem ad anglti regC iamdiu a fc defanatam 
expedit. Cu P hi primi fuere RoiUlionus comes. ImgonS 
eps,borbonius nothus t friEciaradmiraldu8,Toannespom 
picurtus,& Oliuerius regis. CEodc npe tfpore Antho 
nius de caftro nouo , ludouico antea familia ridimus, tSc 
aStfufpe&^&ideoacurianuJae alien‘ , fadV®pcr dariad 




Digitized by Google 



JMbcr.% 


Re* Ludoufcbs vtaddaratin» 


plantdf mutato cofucto amkfhi tnctdes,a chabano capi* 
lur/ft ad ludouku cufuis cofortibus dedudmr.gno p* 
cui a magduno in vinculis re* aficruari iubct. CDc an* 
glis vero relatu cft cos expeditione in frScos pararc,pio 
p te rea miflo Parifiuconeftabiii cdsdum ,pfert kidouicus 
quofc$ nobiles franeoftjt fagittarios. xvit^Kale. lutii) ad 
. bellu paratos efle,fed induciae legatorii opera ad duos 8C 
viginti mefes cdftitutf (ut. Quo tepore comes ccxnomS 
oorfl linguaeoccitanae admimftradde priuatus eft,8t i ei* 
loeu dux borboniorum Ioanries infe tutus.C Atcpvtde 
. rtfte curanda rcpublica Ludouicus fpe aliqui 'de fe daret 
(acerdotu procerikp magnum numeru Parilium vocat, 
quoru illud prfdpuu fiat cduenifle. Ni conuitioms nui- 
RfHn * lfi cSmodu ad republicS accedit. CLcodijs per id repus 

dicnfc, Philippus burgundionu dux bellu intulir, arc£ obledam 

dinanum cius gentis munitiilimu oppidu expugnandi* 
ruiu$ adtts in exilium incolis. Vidi ipfc ex ipolijs inforcu 
nati oppidi grandia volumina for in leuiticum moyfi ab 
Origene edita nitiddq; carafteribus finccrefcripta quae 
Parntj venierut.Grauis per cos dies anni (alutis. M.cccc. 
Ixvi. peftilentia Paritos vexaui^in duitate em & vicino 
' territorio quadraginta milia afliimpta finde referuntur; 
Quo morbo amoldus ludouid aftronotnus& mcdiriitg 
artis complures profcdbres interiere.Per eam tcmpdta* 

' tem vmere a Philippo burgundo,adLudoukum oram 
res. Quibufcum de re ^ppeeroui venerat cu no fatis con 
■ ueninctyrex bellu illis inaou r. Moxtj loheacf' Parifpsprj 
feAQ creat. Cipanii vero cafiiHionolohcad fratri regen ' 
. di cSmittir.Sifti pauli comes faftus vtpdurimus ex te 
fteconeftabilis^K)rm5ni*pficitur. His itac$ viris re be^ 
ne geri dum bello impediretur fperabat. Piius tamen 3 
ad ddbnatum afe aduerfus burgundos bellum ^pfidfcc* 
ntur rothomagum petir. Quovaruicum comite ex an 
‘ gliaad fe accerfirG poft<jj xbuuigare cognouit boilll qui 
> 4cd mm dd^paflUiro ttom a g odifeBtcc5t«jit»Vti 


Digitized by Google 



RexLudogkusvndedlnausi Faccbrii}! 

«IndcSafc pdpuohoivMx exceptu iubet rotbomagum 
nauigio c6ccdat.Ipe terreftri iriere ,pfc<fl 9 eft.Du duitati 
vanne 9 tgredmir mirockri duiumque apgatu dC popa 
(qm ita Ludouic 9 ipen«ucrai)ad diup/irgmis fdem dedu 
cuur.Fuit Ludotdci cum varuico duodecim dierum fa» 
miliaris Siarchai^cogreiP. Indefalute iukefii tpartita . ■ 

varuic 9 i angliam reuertitur a Ludoukro arqite loanne legad n* 
borboniorum duce prssdoGs don is I ioneftat 9 .Quem L u angliam. 
douidoratdresadmiraldVLauduncn.antiftcs / loanncs 
popacurt 9 dC Oiiucri 9 ruifusiunt comuati.Hi poftquam 
in anglia menfes fere qtuor fruftra cxegiflcntrad Ludo» 
uicu tub» vcnatorrjs cornei & lagenis im conaceis(qu£ 
cuftudiofi maxie anglifunc) a Hcrico rege donati remea 
rih.CPer eos dies philipp 9 burgundof )2 dux brugis roo 
wtur.Que fui diuiooe gdudu apud cartunefcs digno fe 
mafokocodidcritcmcnfciuhio / anno xpian$ faluus.M. 
cccclxvij.Ar Ludouk 9 cui 9 praecipua cura erat magnis 
armatoip virib 9 fe togmJquc ptegere gifios armari iu» 
becfiuequia nolle volebat quid virui ciuitaris haberet: PnrifiOR- 
(iue t}> o? re fartu terreri hofte fperaretrdii audifiet ex vr armatote 
be regia tot hotm milia educi poiTeJCaq; cu ad id' fepte» numer 9 . 
bres vt iperatum erat fida fmguks magtfbratuum atque 
miftcrioqt fignisp diui anthonri porti duitate fpedante 
Ludouicoegrefl»elTcnt:fepcuaginca miliafuifle relatuni 
«ft.CLcotfqpexid tep 9 aduerf 9 ludouicuborbonnlm po MOaiCfes; 
dfice fuii bello dtcerzanquae apud Huyu oblidet. Quod 
oppidu cum ferociffime oppugnant potifex cli dilapC 9 
erfcCud 9 nepee quiaCaroi* burgund 9 vxore hebatmiro 
in leodios cocepto odio copias cotraxiemktitque p Hi* 
gniora fuf dittois kxabeilu leodtjs idicere.Qufaue id n< 
gocij exequebaturrvna manu exertum gbdiiiraltera fa» 
eem ardetem gerc b ant.Hac re fignificatesleodtoi^ gen» 

«em igne ferrocx perdendam a Camlo forr.Fuifleautem 
confiat leodios nrancis iam diu coniund iffimos : eorum» 
que amicitiam femper feoaoa : quamomcin ludouacut 


Digitized by Google 


X 



Uber.iL RerLudou/twvndedmuf. 

fuppttfa» fllfe f m e e u i ftin nt fimul ne exeo» nn^gtarit 
burgudo&vTiwaccederctJmittunf ei*reigraquadriiv» 
ludouic 9 geri equi tes cG fot Cagittanoi^ bicotft miliib 3 .' quorum 
copias ad du<ftorescreitur chaban*dom marrim' comes. Sal azar* 
leodicn. d 9 robert 4 conyban 9 fax 9 ,8£ Stcphan* vignol 9 . CFama 
minie. ante hos dies fcrebaturdudouicu pio poufici romano fi 

De pra* miCiTe fe pragmatici Can&ionc de qua i caroli feptimi ge 
gmatica fhsdndm*dcic&urum(taliquandoad regnuune cocto 
fanctionc uerfia pumiCT«.Ei 9 ,pmsffi pi* poafex non obiit 9 cum cJ 
tollenda, dem pragmaticam maadcexecrarctureique her$(iuap' 
pellarer. Legatum loancmdiuiBSdidi monachum at- 
trebateCium cardiale ad ludouicu minit qui regem fefi 
miilo Coluere honamur.Cui audiens ludouic* legato lit 
terasad parlamcnteu Cenatu dat, de ipa pragmatica abro. 
ganda.brat i ip» Cenatu loanncs roman* regi 9 ^pcuracoft 
Hic(IoIne balua ad cun3 ludouki atque legati note cum 
lineris veniete petenteque Cenatu vt eas fuo decreto ro> 
boraret)egoiquit iudices h5c ccwnodiflime Jegis aboU^ 
tionem no approbo:# quateri* ad meu officinae rmet Io 
annis balup petitione ipedio.Ea re tcide£c€sbalua< erat 

erit igenioverfipdU&dolofo«umi6)IoSniromanoiiiuI 
ta eft cominaf-.Cui repugnare etiam fcola pariCienGs no 
formidauir,eccle fi? conCifium appellans.Tgitur balua ad 
hidouicum re infe&a reuerfusdegarionem cu altero qui 
a pio tegat* venerat ad Cattrfu burgunduC rege imperl 
te)fufccpit.adiurKftis ftbi Iconne driefeo 8C aliquod vir» 
iureconfults.His mandatu eft res inter leodios atque Ca 
rolum componere JEodem tempore in amne fequana ex 
rirvfhts eft filuefter cognomento monachus patria andC' 
ftodorenfis ad ludouicu delat? qpaduerCus eu conCpiraf* 
fer.CSub his quoqt dieb* agete apud Ioane dauuetii lu* 
douicodu mulca iam noAc domo prodi recognita (Cella 
in aethere Cupra edes emicuit quj regem ad Tomellas vC 
que vbi panCs; iiuerisbarur lecuta eft.nec vlrracoparuit 
Clmerl^cmmciafludoiikomagnSbrfeotigtutDamca 


Digitized by Google 



Itat Ludoukus videamus; Fo.cchdi$ 


domSeruptffe»ccc$cepi{Ie:atc$kkmouctes!ntocatoc 
cupaffe. Adeo n8 <$ erat illis dieb 9 icS fta n s fra ncwy prin 
cipura i regem fides^t nunc pax mox bellum eflecrcogi 
tante femper ludouko pricipu &A&S dsfliparc stq? vl* 
dfci.Cuf iceptadSib* 8C raotannlPfc i dies ftudijs priri* 
pes noua remedia fuicirabant.Ob eam rem loheacu ludo 
uic*cuequitib*centum:& ad nuraeip grinentib’ fagitta 
np mitti equi britonu coeptis obfifterct.CIoJnes autem 
alcnconPquc ob eoiurarione a fe cu anglis fafti a Caro* 
Io feprio I vidocincnfi couentu codemnatu memorauf* 
m* a kidouico poftea cuftodia exempt*?ci! britonib 9 fen* 
ckbaceratqt partiuCaroli biturigQ duds:cui arces atqj 
fuar ditkns oppida tradere < pmiferat. Depr^heP prjterja 
cftancboni* de nouocaftro ludouko qua maxie familia* 
ris,qwS pditionfe acculatutn i arce huUonis apud aruer* 
nos difoneri ar&iffimc iubet.fECouerP ide ad rcmpubU 
camludouk*cdfd’ fibi quantum odijatcp iimicitiarum 
ob plurimos afevt voluerat magiftratu officioque deiH 
tutos cotraxiflettlegem tulit magiftrat 9 jjpetuos fore ne 
queamoueri inde eos poffe qui ea gerercntmifi morte in 
terueniencervd cSmutanoc aut dimiflionc fafta^ut cui* 


paforte geftoris alrjs officia mandarcntur.Si aduerP leg£ 
prateum Iporcunicate fedffet donatione inanem fore» 
Lege lata normanniam peritriuflitmilitu prarfeftis copi 
as omnes cogere 8C fe ,pten* fequi. CDum verone agit 
ludouk* concftabilis umfti Pauli comes a Carolo burgii 
do ad eu verat. Qui multa dc burgundo a tcy leodiorum 
gente memoransffex tandem mentium fduriasburgun* 
oo ipetrat.kodijs poft habitistraracrii copias & cxcrdtS 
contra Carolum uftiffent ludouid auxilium prfftolSres. 
Induciis impetratis condtabilis ad burgundum regiefP 
eft.Redicre item per id tempus ad regem Ioannes balua 
& reliqui cum eo qui in legat ioneeranUam enim paulo 
fupra luerat balua ad eardinalatum romanae Cedis Ludo 
uki fcdulo inccrucnni ; non fine multorum admiratio’ 


Digitized by 




UwX Rex LudoufctaVndedtfiu» 


iKeuedus.DeIcgatioite&quidicafaiftumffrex^p<isdi 
ducijsi(clligi|^,tedicsvidchcet£d(tt fuggeftionibua 
a ludouico eflc dtfcnos^ burgudo proilTum milerant 
gmtcm bello p(cqui.QpaecGauxilio(e defututam mtel 
Lgit,non aliter cum burgundo pacifcif rej igentc illi pecu 
nia j^olui(Tet,murofcp iC turres fu$ cmiram parte aliq ua 
dmitflct.CEadem tempeitatcballua cardialis Ludouico 
mifl" 9 Panfios m agrum qui clericorum nacca fandi ger 
«aatti moaftcrium appellatur. ,pgredi armatosiubet quo 
rum numerum 8£ armorum modum refcnfcrct, Ludo* 
ukoq refer ret.Recenfuit ipc vefte fieaomai?& mula ve 
dVdignum fane faccrdoci atep potifici mun^quSobrem 
chaban 9 d5ni martini comesi cardialem cauilla^eit.Cui 


em apud Ludouicum chaban’ per id t€p 9 ageret, idigna 
eus facerdote ad milicare negotium deputan.T u Tquir ,p 
itidentiflime rex bellui cardialem eunoemcp ebroiccfem 
epifeopu pahfiu milites vrbanos receniere mitris te oro 
mihiidulge ebroicas pfiafcirvbi de (acerdodb 9 faciSdn 
ferutiniu facia.T5 em hfc mihi cura; <j epo militum reco 
gnitio coucit.Chabani verba cu rifu exceprafunt.CDu 
harc genitur britSes igentib 9 copijs normanniam igreffi 
coftandam vi(p peruadut.Quae caufa Ludouico fuit eoa 
milites reuocanoi quos ab exercitu 8C militari facramen 
Ine& ex to demiferat.Itaque adeo numerofum exercitum cotra 
erat 9 . xit.vt ad coenomanos aduerf* britones ^feA 9 , centum 

armatorum milia habere diceretuupratter eos qui ipedi» 
mentis machifcp pfefh' crantJd ita eiTe cu britoes acceptf 
ient: Ludouicu a cogreflu & plio remorari iftituunt.lt»* 
K de Tducqs regem per nuncios coueniunt. Dequib^cS 
diu ^lixecptraaaLc^ plurimi pteriere^>er quos 6C frt* 
eus noftiCpcotnorainoip atep Alcnconioip agros vexa* 
Mtdlliquafi hofpires familiari 9 hi tand pdoes hoftffite» 
rapiebant.CCarol 9 autem burgund 9 aum haec a Ludo* 
uko t frem britondep gerunrur,Lcodienfi bello expedi' 
«*ocBfuas copiasad tandu quitinum cogit, eo coGlio 


Digitized by Google 



Roc Ludoufcus vncfec/nms,' Fo.cc&Vi 

(vt dicebat)vt Carolo bituricenfi britonibtifcf fuppetia 
retUrtpfefcrtl aduerP eorum iimicos,ludouici nomen cal 
lidc no exprimenstne i dnm fuu regem arraafumere vi- 
deretur. Adludouic 9 qu3quf multis potes britones ado Ludouicf 
tiri ponii(Tet,rimide tn agesnc velmiles pari! fideliter metus. 
pugnarct,vel Fortune liquitace aliqua portioe milicu ipe 
minueretur.militem quaten 9 potuit a cogrelTu phtbebac 
ftudebarq; maxie aliqua fibi occatione vel conuentionis 
Vel pads no i decora offer riratq; boc pafto fperabat a! i- 
qfi tps fore cum diflociatos hoftes vlcifcerctur:quib 9 di 
Vnapugnantib 9 non temere audebat pugna comittere. 

Igitur aa Carolu fratre mittit apoftolicu legatu cui fu- 
pra fedm 9 mctionc,qui g hos dies caenom5m'e agebar. 

ChabanucJ itq? dridcii illi adrugit qui cocordi^ via iuc-* 
niatcAuditn^Caitd 9 |egatos veru ad pace nihil comodi 
lBflltri5dit,g publicu regni couctii vbi tata aioru& bel 
■ ddcidia cdponi oporteret.Quod poftqua p nudos lega 
ti Iudouico retulerut.ipc i dilariSe fpe repones, cofilium 
apud rurOnosad kalendasapriles anni xpianf gratij. M. 
cccdxvij.indixit.couetioisae finito tge affuere ex toto 
regno pricipesrrex iprimisftcili? rcnat 9 ,Ioannes borbo- 
nius,pcficuscomes,alenconqducis fili 9 ,mulra quoque p 
cerum pSciftcumcp atcfc abbatum frequentia. Miferepif Cornei» 

tercaifigniores populi fuosorarores.Quiprffide ludoui n,™* 

«o confidentes tSde rogatis fententijs, dixerunt norman 
nie ducatum ea lege francorum regno pertinere, vt ilH3 
in alterum tranUetre rex ipfir no polTer.Veru quo ad Ca 
roluppatern? hereditatis portiSc attinebat ludouicus 
duodeci librarii turonefium milia fratri defignaretrdecrc 
ta illi aliqua terre regioe cum comitatus vel ducatus ap- 
pellatione ifigni. Adderet prerea annua viucnti Carolo 
lexaglra miliu librarum ex regio cenfupenfionem.Briro 
num vero dux quiCarolu ad fe deduxerat & coplura in 
normannttloca occupabat,ea libera dimittet. Id fi recu- 
m*Jl£ cum anjghs focietatem habeat, ludouicum compcl 

M.i. 


Digitized by Google 



tfxr^fc 


Ree LudouictBVridediriU»; 


lext armis duce ad fatiffa&ionfc debcrcteiq; ablata repcft 
riopcma^ccrib? cSfcrendam efle. Quo aut de male acU 
nrirjftrata republka &i iofridse erraris pleriq oes qrcban 
tUr deligerent aliqc clariores hoies qui male habcritPfc 
reb^coSlerecjnrtr qs adeffe deceret Carolii burgudum 
tum ,ppter regif cognatiois atrinentiammim q»f rifcoqt 
primas partu haberet.CHis hoc pado g coftltu definiris, 
cotio duruffa eft.Faft 9 cft paucis poftdteb 9 xpt afcehots 
die per turoniam terrfmot^.Cikf ide Ludouic 9 pasifios 
rcumffet : publico $ di&o iubet oes qui arme afliicuiiTcnt 
adfe quarto nonas iulias coucniant.dntcri borborunv 
fem cardialem romanum,& f&I Pauli comitem adCa> 


roluburgiidu oratores lcgat,qui pacis coucnriocs bonis 
coditidib 9 quoad g cos fieri poflet tradarent.Coptas mi* 
hiiomin 9 ! normanniam aducrPbritones duce admtral* 
do micrit:qui jfp trafortuna vPBaiocenfcs fugaris bri-> 
tontb 9 recepit.Cfcade tepcftate cu multi delati maieftaw 
Anthoni ca p^ tIS fupplicium luifienc anthomemeldunen.qui anfitf 
usraeldu f,ma familiaritate ludouico iferuies plurimu de eo gva 
nen.capi r j os a f c dmerfo tge geftos magiftrat 9 officio fe meritus 
te punif, c jf e p U tabatur,poft diuturnum carcerem andeliu gdu- 
«ffi medio reruvcnaliuforocapite punit* cft.€LInfhas 
tot Itcftini belli tepeftates priripuq; Gmultaces quib 9 al< 
altet* fallere aftu & dolis Audebat mulras vitro citroqt 
coueriocs legarioefq) geftas fuiffe Scfex s q cu Ianesexit*ha<* 
bucrit a me lcrq>tae n5 funt.Quid enl ad re attinet q? Ca-* 
rol* ludouici frater 8C f rancifc 9 brttonu dux couera q tu 
roni edida fuiflent grata illis efle fignificauerut 8C auia* 
tes fe reftituros quas apud nprmlnos occupabat, (i quas 
Ludouic 9 1 brirSnia ceperat dimitterecq oia irrita ceride 
runt.Na & fi magnis ftipati copfis i mutuQcSfpeflu irc' 
queter pricipes coftitiflietrraot 9 tn oisfi£ armorum ofte 
tatioveilducijs vel vanis cplloquijs ad tps qui : Icebat. 
Itac$ aftu 8C fallaces non virtute aut gloria militari res 
gerebantur;Id an oia curaub 9 prinrip£us nc aLudeui" 


Digitized by Google 



Rex Ludoufcus Vn&cimutf; Fo^dxvi^ 

tt>cfrcfiuenirenf,ingeniu fdlicet e^potctSqjmrfuareS* 
quSobre vix relinquebal g fricialoc^cj graflatOrifcPno 
labe faftaref. Fugies em ex huflbnif q arx in aruemfs mu 
ninlTima eft)cuitodia an thoni 9 de nouo caftro cu plitl/p-» 
pofabaudo & pauceco ripario altjTq; ludouico in fenfis co 
iunAusnouas turbaciones excicauic.Qua re cognita pari 
GeGs agri nobilitate oem adGonneflam armismrudtam 
repente ludouic*vocat:quafi parti illi effet tot milia ar» 
teatorffiidiuc5tradahabere:quib 9 eti5 maxime cupii 
tib 9 n5 faciebat cu hofre cSgrediedi pt3te.CInterhfc c(5 
podfarS ,pficifcireX cdftituiflet audito q> burgGd* pero 
narcaftra mctaretrcx nouiomo peronS pauds comitatus 
fe cotulit.Cardlalis em bahia 8i borboni 9 tm (praeter au 
kcos aliquos)fequeb5 tur. Aufus tn eft ludouicus hoftem 
ire:fec$ illi familurius(pro«er oira opinionejcrtdert. Ibi Falaxbur 
iter cos modici mom€tipaxcouenit:iuranteburgundo ojJdufc 
hidouici partesfetionfecus ac fubdtrii decet tutaturum» ** 

Proide burgundo rex confirmat quaecuncf in couentiO' 
ne atttebaten.patris fui tempore definita extfterantrde 
quibus in Caroli feptimi vita fcriptu a nobis dt.Eius re 
cociliatidisgratia fupplicatides pifijdecretae& ignes per 
duitatis compita velut in communi gaudio facti vulga 
cumburgundum eft diu cogitallc de rege capiendo & irt 
de in brabantiam abducendOiSed ab an thonio fratre d* 
notho dtlluafum abftmuifle.CPer eos dies quiakbdien' kodiife 
fiu antiftes nullu adhuc diurnae euchariitiae Aeramentum 
facris alrarib 9 iinolalTcc:leodienGs populus in eum ffur> 
gesfacrum minifterium pontificem facere copuIit.Cuf* 

(editionis motus(epo rcc5ciliato)cu fedatus elte putare f» 

Carolus burgudoru dux namurcu cu iufto exercitu mb 
uens de leodijsvltionS fumere vehementer optabat. Ad 
quem hidouicus tanquS eiufde expeditiois focius vitro Regia It- 
Venit.Eo quoque leodius praefui placandi burgundi cau lt , f y 
fe acceflitrnec proficit itirante burgundo non prius ciui ' * 

cati parccrcqua ciues 8C vrbem fubegiflet. Enimucro 

M q. 


Digitized by Google 



LflwX RekLudoufcusvndednatw; 

pontific? apud fcne ad fuos rediret condnuit.Re cognfcl 
kodij de reD 9 fuis defperiucs^greffi duitate hoft e aaoriti 
tur captos fuu miferacione madantes.vbi tn obfidione 
fe anguftiari c5fider3c,ad primi oppugnatione primo- 
res ciuitatis vtcikf potuerut elaph aufugertit,rclkftism 
duitate mulierib 9 fiC incopofi ta plfbe/ rcitgiofis quoq ac 
Leodiifiu q;infanctb 9 .Ergo irrupeub 9 ferociter burgudts ludouk* 
calamitas primu deinde burgCd 9 duitate intrat. Fitqj mox paflim 
occifio 8Cftrages, virgin ib’ vis & religiofis mors inferf 
neqj indulgctia vlla militu in pueros ru i t,quin ftupratas 
a fe virginescrudeJisfacelles iugulauit.Saccrdotes eadem 
horarii diuinS in teplis facietcs gladijs petiercNecfariat* 
cft inhuan 9 hoftn tS multa cf de. pdasexoi duitate d£ ex 
•teplis facrilegia fecit, in cefa poitea vrbe 8C muris dirutis 
quoru ruinis foflas aequauit.anno falutis.Mquadringi re 
funo fexagefimooAauo. iij. Kaledas noucbres.C Vcteii* 
bus fricoru amicis ad huc modii peflundatii , Ludouic 9 
ftluancfhl reuerfus elf.Quo vocatis ad fe plameci induci 
bus g fifci atcf erarp ronsb’ peret,p B alluam cardinale ea 
patefacit q inter illu &C Carolu burgudu de cocordiadC< 
pace couenerat.Iubetq grauib’ poenis adic&is,ea oia coi 
decreto rata atq comprobata haberi. Nec iuflioni defuit 
audoritas.p copia fiquidc regiae vrbis cuda haec publi- 
cus pco niiciauit, venietib 9 paulopoft ad fenatu paria 

mcteil burgudi ducis oracorilxis,dipk>mata 8C fyngra- 
phi de hmoi pa&isdati funr.Quod vero fequif an (cribe 
re aliqn dubitaui facin 9 jpfefto fua nouitate indignu re-* 
ge. Puras 8t graculo qui in<auds huanas vexes vel fibda 
re vel imitariedoch apud parifios ad voluptate domefti 
cae alebant,moxqceruos & graues capi ocs&ambjfiS 
duci Ludouic 9 i mperat.lLReuerfo turonu ludouico baP 
ua cardinalisfcjpluscaereris aulkisapud rege aftuatqau 
«ftontate valcbarfdifiidetc a ludouico frem ad beniuokn 
cii reuocar,arq ita agit v t poft habitis q confiliit ruronc- 
fc de capienda paterna haereditate dcfiniucrat , ludouicus 


Digitized by Google 



Rex Ludouicus \mdedmufc Fo.cdxvfc 

aquitanfl carolo fratri relinqueret.Qua recepra contcn- 
rus Carolus bello abftinuir.tLSed balua qui apudpifta- Balux car 
nos huili loco nat* paruo incremetofed ingenioveriuto dinalisini 
in ludouici familia venerar.magnifcj&exccll&ibus b e- otiati 
ncficijsprimu.deinde epatu mox cardinea dignitate au 
tore ludouico fuerat honoratus, quoipfeanimo e flet ti- 
de apparuit. Autor em fuit vcperonS ad burgudu&po 
ftea namurcu aduerfus leodios Ludouicus acccdereet Ac 
vbi fratrC mutui charitatefupra qui fenferar firm3 ee in 
tdlexit paci inuides Iras familiari cuida fuo ad burgudio 
nu duce dar.q interceptae ad rege delatae funt. His litte- 
ris Ballua duce admonebat fibi maxime caueret. Concor 
diaq inter fratres intercefliflet ad ei 9 [>hicie fada eflc,cos 
expeditione in eu tinfper diferredoncc aquitaniae datS 
libi ,puinci5 carol 9 pluftraflet,recf oem domeiticS&ex 
«rei tu ordlajTet.Opus ^ppterca illi ciTe maiorib 9 ej vllo ti 
pore copijs OC rege acerrime bello infeflare.BaJJuae cogni 
tajjfidia rex ,pdirorec5prehedi& ad mSbafonem cuflo 
diedu duci midat,fub tutela Ioanis torcei normani fidif 
(imi imprimis aurati egtis a quo aedificatu eft ambleuiUf 
caftello in agro rothomageficucanonicoru collegio op 9 
memoria dignfl.Cf nterim rex nyortu attf rupe iS peti t 
vbi du regione luflrat fratre offendit.Qui paulopoft Tu 
ronu ,pfed 9 in regis veri» more aqtanora ducum iurat. 

CEtquia Armygniaci regqs iuflis repugnarent,pfe<Soc 
(nili tu admiraldu 8C chabanu cu copijs mittit q illoc pare 
re compellar.Qui nulla caede facSa regione oem recepe- 
runt. CDu haec gerunt ludouic 9 beniuolctia in briconu Dux bri- 
duce cocepti patefacere meditatus diui michaclis regiu tonum re 
fcifigny aureu,8d torque g illuitres nucio duci legat. Qd* gn ordl- 
oblatu dux recufauit,q> g fuperiores dicsfvt fama erat) nem rccu 
Vellus aureu burgudiordinisfurceperat,amicusvideli- 
cet burgSdionis & ei anfhflime cofoederatus.Ea re maxi 
me indignae 9 rex britombus bellfi indicit, flmulq; exerd 
tum in bruonaire iubet,dato britoni dece dierum fpa- 

Miij. 


Digitized by Google 



Liber. X; RexLudouicusvndecimuji 

cio,?ntra «tuod fuu in rege alm fiuc ad pace (tue ad bcttft 
teuelarer.CPcr id cps edouard 0 fubafta henrtco tege c& 
regnd angliae vedicaftet,copofitis incer princijpes dufcor 
dip otm fmabellti in fracos fufcipit.Quod poftg ludoul 
co innotuit noua^topias ad priores adiunxit. Copulfus 
arma cape qutbufcpfinc difcriminecj feudo aliquo pod 
reni Quae iuuto neqj cleru necg quofuis priuilegiatos ha- 
buit excmpcos.Ec quod metu maxlc oculit rege, nucia- 
tu quoqs en burguau duce gadaui vi(um cfle regisangU 
jartcri3(Id em elt aurei! cingulu , principis peculiare infl 
gne)cruci fuo alligat5,8d in pcdtore cruce rubri anglorii 
jnitar geftare.quo vno firmate inter Edouardu burgudu 
amicitiafignificabaf.Etvttter tor curas fortuna ludo- 
uico paululu bladiret Iudouic 9 .villar 9 mones ludouicu 
Vniuerfalem fibi hf redi inflituit. Cui 9 hfrediratc g fc rex 
adijtpo(lcditqtoppul2(3d£ locupltte.CIntert varuit^co 
mes,8£ ciarenae dux vna cu eonl vxorib 9 edouardu fu- 
gictes odoginta nauxbus vefti hoflcu aduauigarut,quos 
in cdrinentl expolitos admiraldus liberaliltime excepit. 
Cui 9 rei certior faftus burgud 9 adfcnatu glametumlras 
dat,varui cil hoftl ei 9 aludouico acceptu efle pter pacis 
leges,de quib 9 inter rege SC fc couenerat,pres idcirco eoi 
demcj; iudiccs hortari,ludouico fuafum faciant ope nulli 
varuico fjggerar.Si fec 9 acciderit,pfecuturu fehofte,eO 
Os vel e medio francorO regno abduAuru. Hac verboru 
pucis arrogati? fenat 9 no mulri pedit. Et ipfe varuic 9 ni- 
hil inde territ 9 ,multis apud norminos dieb 9 m3(it Atq» 
ad ludouicu ambafiam fc cSferls familiari cofabulacione 
de fuo adultu cu eo traAatdt. AfFuit qucq; anglorO regi 
na renatificilienfis filia cum eius filio edouardo galliarff 
principe.quc poft ea edouardus qui regnir angliae heroi» 
CO fexto pulfo vedicauit occidit.Inftruit igitaduerfus il 
Clafltf los no modici burgGdus cladem qui ad littus normini 
burgudo oceani varuicoinfidiari iubcr.Simuk$ mercatores fran- 
rum. cos quinegociidi caufain nundinis erant compraehcdit 


Digitized by Google 



Rex Ludotncu» vndcdmust Fo.cdx vtifc 

caufeMncfum&q» vsntkfda abangttabfug/t,burgun 
dat dicionis negodatores captos abduxifiet.C Iliis dieb* 

Sere pridie Kaledas augufti Oarlotaludouki regis vxor 
Carolufiliu ibafiae enixa eftpniuctcflbrf. Cui ooigau- 
dio aliud mox accedit. fllBntonu princeps Fracifcuslu- Britonu 
doukorecodLanndt.Inreruenieribusniaxime renato G duae ludo 
rilicfuCarofoLudouidfracrc&Ioanneborbonio.Nec uico rcco 
cunAatuseftfrandfcus ad Cardum burgundununcios ciliacur. 
mittere, qui coiurate aduerfus rege focietacis fyngrapha 
illi refeirmc.Fuit burgudo ingraoilima res. Ei ob re ma 
gnonixu ftudet varuico viam ad an glos intercludere» 

At reae tancj votofan&u Michaele vifere teneretur nor 
tnannii petit. Abfolutufc^voto per abrincas.Honfieum 
veniens ingentis magnitudinis naues inftruit Jn quas co 
Ccendentcs angli principes ad fiios fe retulcrGc,nec a bur- 
gudia dafl*e(quaepcr longi mori co meatu deficiebatur) 
vllofunt dino anefti. Clgitur anglii ingrelTus varufc® 
poftg paruo tepore quae fua erat recepit, venere magno 
fauore ad cufupra quinquaginta milia armarorii.Quifc? 
auaeiliaribusper anglii ages , Edouardu hofte imprimis 
qufritabat.Sed ille olm (ere auxilio deftitutus ad burgu- 
dum qui eius fotorem in vxorem habebat,pfugit. V ar» 
uicus aut cofiliatis regni ,pceribus.Henricu qucEdouar- 
dus captum tenuerat in regnum reftituit.T ple vero regni ’ 
atqj Hcnrici moderator fuit infti tutus. Hopc a varuico^p 
fpere gefta eiTe cum angliae regina accepi t Parifiu exLu- 
aouici fententia ,pficifcitur,traieAura inde in angliam ad 
virum fuum Hcnricum regem .Quo cum appuliflet^na 
gni animi mulier cupies viri regis admini Irrationem ge 
rere,difcordes inter fe ,pcercs 3glos fecit . €E Per id cepus 
farufh Quiuni viromidorii oppidu artu rus de logo vab Oppidu 
le oppidanis aflcntientibuscjpir.Quopaucis poft diebus fidi quin 
coneftabilis ludouici nomine cum equictbus ducetifc re- tini redpi 
cepit. Rex vero pmiflis filuancAu copijs Parifiu veniens cur. 
expeditionem in burgundu duxit.bonam fpem capiens, 

M iiij. 


Digitized by Google 



Ljbtr.Xi ItexLudouicus vndccimus. 

«asvtbes recuperikii q ad furnira ine carolus occupabat 
Necfiia expecbtiSe fruftratus eft Ambiamfiquide ro^a 
quoq; dC MSdideriii in ludouid poteftatc vmcrut, q oia 
firrnmimis muruti5ib 9 £cenuscircuambire vbiop*erac 
tnandacMiniibraruc ad id opus Parifi) tnagnu fbfloru 8C 
ligneoru fabroru numerum. Sed tam ingentis impcnfx 
rationi minime principes habent, peemtet emcosconfe 
frim 15gae militiae , ita vt^ppofitaparu melioris fortunae 
coditioe,r€ a fc bngefta putSt fi inducias hofti det.Emue 
ro burguduscaftra m arthefio inter ambianos bapamaf- 
q; fecerat,vbi fereobfcflus/& reb 9 ad bellu 15ge ncccfla* 
rrjs inops vinci paruo negocio pofle videbaf. Multis em 
quotidianis lcuibus plrfS burgiidi a cohortibus frScis te«* 
ta ti>f reque ti dano afficiebatur. Suguenere nihilominus 
Induciae infperatae multorS dierit induci|/qq in burgudia dalphi 
d&iofcx, nus comes egregias aduerfus hofie pugnaflet , intereptis 
eaptifc^ plurimis . In autftor es induciarum di&afcriptaqs 
fune dicteria 6C libelli fiunofi, eaejs publicis teplorii for ib* 
crebro apppfita, egre ferenbus qutbufq; optimis nihil re 
Ae agi dii occafio le fponte ludouico praefentarct.His vt 
diximus apud fracos fe habentibus magnis apud anglos 
Curbationib’ Hericus vexabatur. Iqter quas bdouardus 
burgudi ducis auxilijs irrdpes,poft multas vario euentu 
confli Aationes edouardo tande viAoria ceiTicJiennco ca 
pto,eiufcf filio vualiaeprincipe cum comite vuaruicoiit 
terempto. Ea re cognita ludouicus picardia reliAa turo> 
nos rtpetit.CInterim pedtmotanus princeps qui Ludo 
uicu comitabatur,^ comes Deu vitadefu&ifunc.Na cii 
multi ( pfluuio alui pergallia laborarenqeodc morbo no 
$elli fufpi pauci pcricre.CCotpit g id tepus indignatio carolO aqui 
ao laqui taniae duce , dec$ regefracre malefufpicatus eft cuius in> 
lania, dignationis caufa,ipfc non noui . Armigniacum tamen 
comi te( cuius terras Ludouicus vendicauerat)patriacx^ 
torre reuocat , ckf inuito ludouico parte reftftuit rerum 
•blatard , at^iw cducnictc ad Caroly cum araugnyaco 


Digitized by Google 



Ra Ludoukus vndccimus; Fo.ccbthc. 

fuxEfi comite copiae cotrahutur no aliter qu5 AbdlQad> 
uerfus rege pararet.MitrGtur ea ob re a ludouico in aqui 
tanos copiae cu machinis & frScis aliquot fagictarqs qui 
coeptisaauerfarioruobTiftant.Farna g hos dies falfovul» 
gara eftjCarohim aquitanum burdegale mortem obijflfe 
fnttodufta quoqj eft autorc ludouico confuetudo capa^ 
na hora meridiana ( vt in nodis crepufculo (blet)pulfan- 
di quo tepore populus vno poplite humi deflexo angeli 
c2 diuae Mariae falutatione obtinendae publicae pacis gra, AueMa* 
religiofae exhiberet. Qui mos ha&enus diligenter a plae^ ria. 
rifcj: feruat Erat fiquide ludouic* a pietate n3 alien 9 quacu 
ex rebus a fegefhs liquet. Fuit «nes q bella nucupataeft 
ludouici patri pellex. Eal diuae Mariae t£plo quod i caitcl Ludouid 
lo Lociaru eft fepdiri voluit.Datoqifacerdotil^annuo^ > n agneti 
uetu in medio tepli choro fepulchru fibi extrui impetra- pictas, 
uit. Ad cu loeu aliquido diucrtcs Ludotricus, fcifcitatus 
cuius hoc eflet monumetu.Eft inquitvnus ex clero agne 
cis i Ilius qua ,ppter formae decore belli vulgus appella- 
bat.Sed quia nobis impcdimctOcft fepulchrfi/ vellemus 
cu tua venia alio aliquo faccllo reponere. Nofquulquit 
rex pofiulatis.qq em illa du vixit mihi fit multu aduerfa 
catulieris tn buftu cotra leges no violabo. Sed nec vos 
arbitror illius cadaucr fine largo cius muere hic collocat 
fe.Seruate benefaftrid quod viueti ipmtfiftis.Nec vobis 
fas efto hinc mouere fepulta. Vt aute fili’ exufa obnoxio 
res deu orare firis,accipite dono fex milia libraru.Ec haec 
dk€s numos iuflTit facer dotibus tradi quos in perpetuos • 
tepli redditus impederent. Porro induciae quf cuburgS 
do pofitfcranr,ad paucos dies (pdudf funt.Interim meo < 
bus calabri; dux, renati Gcilienfis nepos cui ludouidfilia Nicolaus 
defpofata erat,deferto focero ad burgundum dedinauit, dux cala-* 
(jaeduftus fibi in matrimonio aflumendi filiam quSbur briaead 
gudusvnicihabebac.Sed a patre (ficu ti alqquidi princi- burgadil 
pes)iBufuseft.Na Harii nuptiaruexpedationecii pljrofcj perfugit 4 
m arnwtia pacer contineret omnes tandem ftftllit, Inter 


Digitized by Google 



Liber. X. Rex Ludoukus vndedmUN 

S uos Federicus imperator fuit . N5 eff poftfubtugatum 
ieldrefem ducatu burgudustreuerim quo euimparor 
vocabat accerfifletJPoft multa fecretiora cofilia burgud 9 
vicarii! fe impatoris inftitui poituiauit,polIidc 9 reducere 
quitis virib 9 poflet ad Iperatoris man 9 q ab alijs ablata te 
nebant His quoq? plfriq; addebat burgfidu affeftafievc 
a federico coronaref in rege qua dign itate cflet ludouico 

H ualis,qui vt ia&abat no erat opib 9 8i poceftace iferior,- 
cu igator coceflur^efle videret burgudi fili^ filio tuo 
. maximiliano vxoredari petit, 8i mox nuptias celebrati 

id fe fa&uru burgudus niu ipetrato vicariani negat.Igif 
culperator diu perita differt da vrbe d%vt'?lisjei ger> 
mania relido burgudo cotulit.Na illud coftatvtrucf pri 
dpe de gloria certafle, ita vt burgudo federicus inuioe** 
ret.Carolus vero imgatorc cotcneret. IUudxpcerea ve 
rueftqcf vulgo a f raris diri Colet. Duos craiTi tucBe (qua 
les vno vafe coprjhendi non polle. CEiTd€ diebus diuae 
Mariae tepluqj apud elenii in aurelianefi agro magnis im 
petis iudouicus extruxerat coflagrauit, igne negligenter 
allerua to que ad Uquandu plitbfr tedi artifex in quoridia 
novfu habebat.Quo dic rex de Caroli fratris morte nu- 
ciu accepit, Obierat em apud burdegalS veneno a nefdo 
quo abbate non infcio v t creditu eft rege appeti tus.QuS 
obre accepta aquitania ludoukus petru de belloiocodo^ 
minii regioni prjfecit.fDPer indudaru tepus burgudio^ 
nu dux colledo in agro attrebaten . grandi exercitu^n- 
Neefla ca thoniu fratre fuii nothii cu parte copiaru nedlam mitrir. 
pi tur, QuS a loci praefedo SC fagirtarijs f racis quingeris accrri 

me dcfefj,fruftra!teru acqsiteru athoni 9 oppugnauit. st 
petk 9 picard 9 (id em pfedo nome erat)C5ulio cu loci do 
mia capto, ad athoniii cG ipa dna coponed( rd defiderio 
profeous df.Padu extirit,reli&is (quis atc£ armis exitu* 
ros oppido milke^vitxincolumitatecocala.Hocacc6* 
pto rnfo/ fagittarijfcf relato dii rtiles armis fe nudat, ec* 
«ab oppidanis clam in oppidu admiflfus hoftis, ex arma 


Digitized by Google 



Rex Ludouicus Vndedmus 


Fo.cekx.- 


tos Cigfttarios truridat,eoevero Clui in teplii falutis caufa 
coffigetitquiplurimi erit cis ad vnuburgudusfacdlcs Burgudi 
ma&auitJEocu dux fquo infidis adueniftet^ceplu ingref crudelitas 
fusvtcjdecruorecfhumanucofpexit.TS inquit noui qui 
cruentos habeo camifices.Neq; mitius petito pfcAo pe « 
perdqqui in vincubcualiquot inGgn foribus armatis co 
iaSus tenebatur. Hoiem em ( cui ab anthoniofides data 
erat)furcafufpedere iubet. Att^oppidu mox incefudi- 
rutikj reliquit. Proten’ quocj royi cotedens ea ctrcuual 
lat multo milite arq? machinis egregiae munita . Nl pter 
quadringentos fupra millefagittarios erat in ea prsrfidio 
ducenti dekfti equi tescu corti praefeAis petro aubertow 
Mignone/loyfettabalagnio/dno de mouy,& dno rupc-« 
preo auratis equitibus i Et hi quide nulla oppugnatione 
«xpcftata deditioni ea lege feccre,(i faluos inde abire lice 
re.ReliAjsigicur per ignauia armis atq* impedimetis, ve 
cordes hotes vnobaccillocoteci nofineperpetuaigrKV 
tninia per medios hoftes irrifi roya difcefferunt.Roya vt 
diximus capta burgudus magno aio volucs di fibi a lu-* 
douico magni vim parati eflc exifiimaret belkmacos pi 
cardis poft ambianeies ad occidente jaximos petit, ratus 
duitati vbinulluprffidiif erat prima oppugnatione fub 
JugarcSed plurima arrogate multa deficiunt .'Belkniad ° 
tametfi infperato hoftis aduetu nulli 9 pfenrand mali peiri 
culo admoniti effenc veniiti tami burgitdu magno aio 
- a muro ^phibetJn ea oppugnatioc egregia virtus puellj 
cuiufdi apparuit, qu( a burgudo milite dH in murti fcan 
dit vexillum cxtorfir.Donecguillermus devallc normS 
ni fcnefcalli vicarius,cn ducetis equitibus auxilio accedit 

3 ui duitati ingreffus ad muros fe ,ptenus cofert vbi bo- 
is incredibili pertinacia depugnabat. Venere no multo 
poft cruflolusjoachinusroaldus, gtierius grognus,atcp 
torceyus trecenrorii cquit3,cuadiu<Fhsfagittarfp.dudc 
res. Quib 9 comeatu affatim piftl fubminiftr auerut, mif- 
Jjspermulas fofloribus qui (offis a t(J aggeribus duitati 


Digitized by Google 



Ubcr.X; Rex Ludouicus vndcdmlist 

coirenr.Emuero fic opus erat,n3 fubaAts bcHouads libe 
ra in normannos burgundo patebat via.Fuit cm dus rd 
tacus timor, vc in ipfa Parifiorfi vrbe regia magnopere 
curacufit vrbis fodas purgare^nuros iCtau rare, cathenas 
P copica 'epctc( aucore picrtim dionyfio hynfclino) rece 
fere colubrinas (nfug acqsferpetinas c5flarearc$ fabrica* 
re.CPcr id tempus antidiodorefts qui fupra paucos dies 
admoniti ludouico parere fpreuerit burgudoriiq: pfidi* 
um in oppidi! admiferanc.eruptione fafta dii frume tatii 
cuntquidScxc2paniscquitesillisoccurrut,cen(ufiacagi 
ta ex grallatoribus perimcccs,o(ffoginca in capriiucatem 
Dura ob adduAis.pfeuer2tc in obfidiSe apef bdlouacos burgudo 
Cdio bel* dura in caitns eius annone can tas fui t.fefnnas igif priufq 
louaco^c. fame miles vrgeretur, alo firmat acerrimocogreuuriui 
tace expugnare ingete ad hoc cranii 8i ligneoriifofdum 
copia cu multa maceriacogit,qbVrbis fodas Ipleret.Ob 
fedi recognita ad Parifiocmittimt minuicula tormeta SC 

■ i. j' cSmearu cu baliftari^s peritu.Nec defuit pctcnbus miCo* 

■ ricors duitas. Prjerat ad prffidiu portf q doni 9 hofpita* 

| V lis appellat robert’ ftoteuilPjjiliojjt pfes militaris appne 

) eqs . Qua porta laftis in fodas quas ,pxie dixim 9 craiib* 

; fafcibuTq: hoftis adorit. Scalis admotis in muros coa 

j fcederepfeuerat. Nec ,pfedt gq horas quatuor edetneter 

pugnailec.In ea oppugnatioc auingeti lupra mille artna 
ti ex burgundis in fodasdcadiUc acqt occubuide refero* 
tur.CNode infequenti quia duitatis portae obftruiftae c * 
SaJarard* rant,pate£ado murofalazardus cu aliquot cohortibus in 
burgudioru cadrafub diei crcpufculu erupes, trib’ hofii 
■ um tcntori)s incefis, pljrifcf occifis Ipxdimcta aliquot ac 
illonf cadris rapiesj duitate du reuertif, ab hofte eu infe 
quete pilus raptas a fe machinas in fodas duitatis pdpi* 
tat,jgrecj ad iuos recepit BeUouacoru obGdiois rjje aure 
lianenfes oiFidoin obledbsfunAi fune. Impofica em eat 
p entis centum vini dolia adbeltauacosdono mifcnmf, 
cd magnofagitearu Qi midiliu numcrq^urcub 9 additis at 


Digitized by Google 



fbxLudoiricusvndciamus. Fo.cc!xxJ{ 

t$baliftis.CPoftcj fac & Viglti codnuos dies ad beOoua 
cum burgund’ icadum fcdmct : di; diu; Magdalcncsfc 
fto obAdioncm diluculo foluit fegetes vicofq. q iter facie 
batVres donec ad f<$m V alcriii caftra pofuiflfer,quod op 
pidi! cualrjs vicinis oppidis/modico pfidto dcfenfis mi- 
nimo negodo cepi t.fcx hislocisqnquide vero f<Fe erat in 
inferiore normSniShctfrJ ,pfe&ui$t coneftabilis&chaba- 
n 9 ofligfris equitib ? alTumptis:normInii periit occurfu- “ n ^ rmi 
ri burgudo: Aquib* nullo fere dano burgud 9 affnft 9 eft ma> 
qui vicos atty oppida g caletos graflat 9 icedcrit Rotho- 
stiagti vfi$ moues.Vbi concitabitis fe recipiens pagi ad- 
modii burgfido icomodat 9 e.Nifi q> a ppio ciuitatis vnc 
cxdtat^nonulk» ex Cuis cu alidr ciuib' armatis eruptio- 
ne facere gmifir.Burgud 9 aut Ide digredies i pkardil co 
piasreduxit.CSednec$t britlniaqukqaluoouico pcla 
re geftii cA:qu3qu3 quiquagitahoim milia i armis habe- 
re diceref.Nl lcgacioib 9 poiSfcitatiSibuC^tardat 9 : cG res 
copofiras ,pxie efle fperatnlJufit euhoftis.Dimifla normS 
nteburgud ’ nouiomu oppugnare lfrituir.Sed curfol 9 8C 
quidlcu eo'militupfe<fti:illo le conferetesfub vrbtp ic€ 

As nec illic diuerfarcf hoftis,ciuitatc maxiopere tutati fiic 
Roberc 9 praeterea ftoreuiil 9 ex bcllouacis mouens :8C dei- 
de loachin 9 roald^ad burgudos qui apud eu oppidum i 
pAdio c ratrnuciil mittite peteres oppidG ludouko reddi 
M~xC£ copofinoe facta loeu & fua oia defereces : equires 
Vno equulorpedti tesrbaculo cocenti abierunt. Hoc extra 
pium lecuti valenenfes reburicnltfqt deditione nulla vi 
fada feoere.CEode tepore comes roufly 9 concftabilis fi 
lius burgud{fafti5i8obfiinari(rim 9 feAator burgundiae 
pfeift 9 ditfuftsrlace copps tomodorum vfcf debacchatus 
crecas 8C dpani; gte vaCtabar.Cocra vero dalphinus co- 
mes g burgudiam bono Exercitu potens oia igne c5fum ; 
pfit,par pari rcpcndens.Fintireri cflbrkoib 9 g ludouicu 
induci; .Quo tempore regia filiu ludouico parit cui vita 
breuis fuk.Pccrus autem borbom 9 comes bellqoci aqui 


Digitized by Google 



Liber.X. ' Rex LutJotucus vndccfmusV 

tani? miftrator du leftorij mulca nobilitare omat*agit i 
fuisi armfari comitis ptitc pdifcatqj eo pado atri t ate m 
comes recupat.Ei ob rem ludouic 9 aliquot ex nobilitate 
fufpedos ifidcbtatislochise t vinculi miTit. Inter quos Io 
annes deymer 9 crime cofeflus capite danat*eft & i par* 
tes quatuor foff.Qui moriescaaetum albretenfem eius 
jxlidoispcinaciflime accufauicCDfl ei’rd gf a ludouic* 
m piAauis Imoracurpax iter illfi& britonG duce inter-» 
cdibre oudeto de riacduenit. Data britoni n5 parua pe> 
cunia.CPorroaI€conijduxIo5ncs acceptae crebro gfx 
oblit 9 :cum coftituifletpoffcflioncs o & luas i burgundu 
duce accepto vde pdo tra(Fcrrc:& adeu di rtfcifci gtri- 
ftannum njremiti iubete ludouico capitur®; lochiaspri 
mo dudus,paulopoft pifij i lupara arcei cuftodia cofenu 
it.CLeftoria c}q; qui miflo exercitu ludouicus duccloi 
ne cardiali albien.atq; yuoc de fago oblidebat armygnia 
d culpa diruitur. Nam recompofita vt armygniacus 
loco cederet, cum I ciuitate frid fine vlla violet ia igre- 
diut ur,armygniacus I eos ifurg€s occidere eosiubet. V n 
clamor exortus du i caftra gferfcfranri g cffraAos antea 
muros irrupctesarmygniacu ipm 8Coemfinc diferimie 
populum trucidat,comitis vxore cG tribus fuis pedifle 
quis tm falua.Hic Io5r.es armygniacus eft qui fororis ille 
cebracaptus;cueaiceftupoluafec,nifus eft dt pontificis 
romaiau<ftoritateducerc.Cuiusftulririf fauifle didf am 
broOuscibrayus qui p ide tps referedarius erat Calixci 
poncifids. Accepta em ab armygniaco multa pecuia,bul 
Ii difpefationes de fororcdcfponfanda armygniaco tra<* 
dir:qu5 reuera adulterata 5£ a fe falfo edi c3 poftea confirf 
fas elt pfidete apd* romanos pio pontifice maxio.Quo ni 
beteabrofiusi cuftodia apd 5 montoliuetu monafterium 
habitus e.Sed e cuftodia nodhi adiutoreferuo emiflus^n 
iglii ie recepit vbi aliqr inos mutatis frequeter locis jp 
fagofimiltt delituit.Quippe Cui Carlota mater aUoqui 
benigna mulier fui domum occludcrctfoiFcrtla fcdicct fi 


Digitized by Google 



RexLudoiricus Vndedrtius; F&ccfacrip 

criminibus qui homicidio priimnn,dddc hacqu3dod 
falficatis ignominia notahat. ingenio rn 8C aftu crcdus 
Viaiucnit apud ludoukum fbrtunf meUom/imulans re 
gina angliae fc defiderari que i anglia traducerer. Quare 
incdligens ludouicus eum holem efle quo ad dolos vce- 
ret Ambroflum ad fe acceriiium ftipendioiuuit,& mox 
inter aulicos habuit .Que no multo poft fupplicationu re 
giarii magiftru/& deide Parifienfem caceliariu vidimus 
noiem ^pfiedo dolofum & pter modii gTi? fiudente. ver 
bo^t 8C iadanrif vanitate redundantem &pfluum, fidei 
aut modkf,&cui ,pbe cofidere nemo poflct.Cui s mor- 
te nec j>piquinec ali 9 quifqua dlachrymalTc viPeft.Sepc 
lirivoluit ilacello forbonj ante ara maiore.Depr(henlUM 
apud leitoriam cadet 9 albrctcn.& pidauia gdud^capitis 
iiippVciu luit. C Agebat gidtps parpigniaci Ioannes tar 
raconij rex.Qui leftorif curitatis defolatione acceptxqrf^ 
audierat Philippum (abaudum cumigentibuscopijs i eu 
aduentare gpigmaco abi]r. obquod diu quidem a tc^ gd 
naciflimc a francis digladiatum eft.Sed vidor franc 9 ex 
ritit 8C ruflftlioni totu ludouic 9 obtinuit,g hos dies ni- 
cola’ lotharigif dux apud nariu pefte abfumpt 9 eft. Fuit 
8£iiluanedi habit 9 couet^venietib 9 a burgundo ducelc 
gatis:qui belli caulas tollcret.Nec fuit cocordif locus : ti 
edi multos dies multa agitado legati cofump6flcnt.Bur 
gud 9 vero ducis lothari gi morte accepta : lotharigia ar- 
mis flbi fubiugare tentauitzcaufam affirmes q> qui defun 
ft 9 erat objra^ilii effetjfimulqi apud fe anxie meditat re- 
giu nome vfurpare.SedilluP afedericobur gund 9 cu pe 
cuniae ageret,nec liris virib 9 fufficeret ludouici potcftatc 
minuere ad venetos mittit:aquib 9 ftipediu trimcftremu 
tuolpetrat:^ ex gente veneta pard eoad as copias aluit; 
Miflaqt in niucmenles exercitus parterupem caliillionis 
SC aliquot regionis loca dolo capit. Per eos dies pe- 
crus Borbonius de bello kxo an nam ludouici filiam dc- 
fpon£v.CItcrum quoque burgundi oratores cu regis Ic 


Digitized by Google 



Liber. X. Rac Ludotrfcus vndedmtisi 

garis compedrj conuenife. Vbi tld€poft longas edite# 
tationes paucoru menfium inducias firmant. CQuo t€ 
pore burs^rd* limia' das i ludouicGoifaria «JctrcfeyteriS 
mercatore,q poft Caroli aquitii ducis morte ad burgi! 
dufccontulerat,magnis ( pmiffls Iduae, veneno tollere 
r^Igitur conftituto illi quinquagita milrn aureoru fv 
dottoxicu parat.Datcj loini audadfqu? feruu habebat) 
feredutpollicit 9 motes aureos fi malefiriu fodicif Origae 
Recipit abyterio IoSnes negociu 8C ambafii vbi rex erat 
jpfeft^qu&Jl ifludouid popia fibi nodt(qui codicndisfa 
porib* pcrat)couenit,Cui q> aquicano duci ad fimde mi» 
nifterm feruieratrrem pacefacere no veteretur. Atqt ad 
facinoris peium vigt ri aureoi? milia fecure rmittktcrc 
dul*boiem ad veneni opinationem facile coloree duce-» 
reqdnm fufi no dilTimili malefido fublatu fuifle fcirer» 
Audiuit Ioanr? fumata diffimularioe coquus fed rine 
gcj patrari pollet ait,nifi Colie^priari 9 coquoQt calcius 
accederet.igitur .recepto a loanne veneno colmetu ad id 
negodii cohortari pollicetur. ColTet 9 vero a coforte co- 

r edofWtmul di eo ad rege pgit.V enefiriu ,pdit:0i 
o exhibiti! taxici! ,pfert.Rex venefidu exhorresiau» 
\7 ,ty* tor * phcdiiuber.Qui tag rei bngertdae fecur 9 iter ad vte 
yfTrjr riii faciebat.Sed no loge a flSpis depheP»d ludouicu ae» 
C P* 1C duA , elfcmocf cofidrcrimeqKiulopofttcuftodii demi» 

tur * ditur.data Tgetimercede fidelib 9 cocis. AlTeruat 9 vero? 

Io5nes audax t pubheis ;dib 9 parilior deide capite mm-» 
cat*.Cui quaruor exfeda mebra ad quatuor regni' extre 
mas regioes cu titulo cditiois furcis fufpcfa Oes 
dirutf funt:& natalis dom 9 foloten 9 fine vlla rdtitutiois 
t . ^ fpeeuerfa:infcriptaruin$c3.CEodiequoid geftumcft 
raron "* Legari ab aragonia parifiu venere, afuo rege mSdatuffl 
® * habentes decorrouerfiaob rulfilionem & paipigniacum 

orra rraftare.Nec multo poftrex quocf parilium fuccef 
<ir.TulTftq?pari(ios i armis efle& militari ordte per diul 
anthonij porta vrbe egredi, Quoru multitudinem arat» 


Digitized by Google 


r 



fbkLudoutcusvn&ditiiis; PoA&xJJf 

g ottert fes legari admirarifimt.Cttu emSC quartior ho* 
minii armatoqr milia e diritate iagrG ^xlijUe relarii c& 
Regredietib 9 ! duitatS pariftjs oratores vicenas ludouii? 
duat. Vbi regia cena acceptos duob 9 eos poculis aura* 

Varia caelatura ornatis donauit.Hoi? perii m&ducatoijt 

milib 9 & ducetis fftunatiicft.CZ Venere codetpe ab ger 

mania dux bauarus&britonG oratores quos fikianofU 
L^douic 9 audiuit. Affuerunt pterca icaffum burgundi. 
Britonibus libcraliter Ludouion refpoditJLcgationum 
caulas diuiare magis q ,pb< feribere poflum . CEx Glua* r - a . . 
nefio cSpediu,max nouiomu rex cficifcit. Ceperat co* 
mes feii Pauli frandf coneftabilis ittm Qui tinu ^oman lwlK ® gl * 
doip oppida extrufo pfefto currono cu pfidio quod i eo “*• 
ludouic 9 pofuerat.Oppiduq? coneftabilis, Ipofito ex fu» 
pfidicrege iuito occupabatrita vt ifufpicionem venire 
curcoccpcuii rege belli.Nec aliter ad Ludouicu acceffit 
g p5te iter fe & rege fafto ad coUoquiu ,pdit farellitibus 
egregiae ftipat 9 Colloquio paucis arbitris expleto,rex of 
fertam o€m comiti remttticJurdurando iceroofitoq>m 
kidouid fide pmaneret.Er3t p id t€pus iter federicum i 
Ratort &burrtidufimultates. Nitebat npterea magno* 
pere iperator burgGdo Ecomodarcrvnd mifiis frequen 
ter ad ludouicu nuncijs illum hortabat cum burgundo 
amidriS no inire/c vnu laris efle qui ducis fupbiS deprie 
ret,eumcgredderet regi obfcquete.Nee tn exaudiuit fe* 
dericu ludouic^fed cu ex picardia (iluleftum reuertiflet 
cum burgundi legaris idudas Sni vni* firmat. Interea in . 

Ioine alecSij duce capitisfnia 8£ bonoep dat publicatio I ~\ 31 ^ 
fenatu plamenteo p petrum doriolum c3cellarium feri, coqducc. 
Burgundo vero dud nulla fuitiduriaip& iurifiurSdi re 
ueretia,qut i lotharigia duces vir dunum cepit, foDitic) 
ueritej edouardum anglum regem aduerfu? ludouicuna 
tranffretare. Quamobrem edouardus magno 'rerctu 
comparato,priu(cj mouerertudouicum per caduceato* 
rapctttaquxtanAfibinocadnflqf reftituar.Nec diu di* 


Digitized by Google 




Rex Ludoirfcus vn^edmt». 


Fo.cclx*iitj< 


Vecteuti aut conefbbilis fcrib/t anglos califiu appellere 8C 
carolu burgudwnuflijobfidiSc rdicfta ftfcd 9 cfi f&dtrico 
• imgatorc liuifle.q ola tlctfi nulla cfienr, caduceator tn an 
glus cognomcto fcal 9 di Ifaru fafce dephefus SC ad ludo 
ukupduft 9 vera eeiurauit.Necj; horti gccjra iniquo aio 
ludoutc 9 mlit,g coneftabilc da (ollidtare borbotuorfi di* 

. ce vt burgudi partes relido regefeqrefCui^gfidie fytl* 
graphG a conmabi li miflui n borboni 9 f> epm mymaten 
icm iudouko dejuiferat. CEddc tge in burgundia apud 
guyu no ,pail a caftro chynonc magna burgundoHJ ruf 
. ma a f ricis fuperat,cu ducetis equit ib 9 g tk venetis bur* 
gundo auxiliares venerit . Fuit no ,pfpenofatrrtbatib* 
fortuna. AdmirakPcuidecrecabelliro in picirdia erat« 

^ppc actrcbatQ difoofitis infidijsjcxx. equires laccflitiim 

ottrebactsmitdt.ln quosvelutin cStentdi numeri cot» 
horte,eruptioe fa&a attrebates cum fuo pfidio ^plidicuA 
irur.Ac qui ab admiraldo pmifli er3t,tnetti fimulitcs pe 
det&t retro abeunt donec fuorii infidias ptef iflen t.qu 
obreiterctpti attrebates inter medias frlcorficopiasfad 
quigetos fupra mille occubuerut.Et cfi romot 9 regi? fra 
rer qui burgundaruptifi erat his fe duce pbuifletVik ad 
fuos fe recepit aequo a 9 Iter epeo Iacob 9 aurt fdl pauli cd 
alifcinfigniD 9 viris cap^.UPaulo fupra hos dieS aurayc€ 
fis prkeps que in cuftodia ludouicus habebat, nullo pciO 
hberfaA 9 4edinonecf fui regi fummifir. donat 9 efr jpptt 
rea ptite ctidedi numifinatis aurei ate^ argetei. temittert 
. di infup criminoGs necis poeni,nifi haerefis au t m aicftatfe 
rd haberentttEdouardi aure Angliae regis claffls Vljgin Edouard 9 

anglus 
apudcali* 
gudionfi dum. 
dux riuflio reli Aa,ad edouardum nodu venit, cui amice 

S -atulatuseTt.Niedouardi forote in vxorem duxerat. 

orta tus magnopere cft re xifpcre gerar^&fua recupe» 
rct^q afradsiniufte tenebant. Ac aliqc dieb 9 exaftis cuna 

N ij. 

Digitized by Google 




Ubcr.X* Rex Ludouicu» vndccmws 

nec a cardo,n€C a coneftabili illi feruanf(couene» 

r a em inter illos,du «douard 9 m arthefiu veni(iet,admic 
cere iUu 1 aliqua munita loca vbi 8C fe atc$ exercitu rccea 
re 8C tuto diuerfari poflTcr(Iam<$ lihone tn fanguinc terib 
copias cu < pmouifl€t,pollicitis illufus,ad ludouicu Ghia» 
n<du vbi in viftorii] coenobio agebat oratores mittit di 
cere fearchanuquicq habere qcF illi coicatu ede cupiat, 
Defignet locu&tps ad re exigcda.Pinquigniacu in am» 
bianoru agro ad id ddigiUrucom naucuS a parifij^gran 

depecuni5ludouk 9 petit.EaFuitquincK8i fcptuagitami 

liu numu aureoli, qu3 difloluere infra Kaledas noucbns. 
Couentio j p f e Dtnific.Adpinqgniacuexambianisrex venies f re» 
reguapef quctiatcaadmirabili militu manu ftipat*, duos m ponte 
piquignia pinquigmaci appedices extruere iubet. V nu quo ipfe^l 
cum. teru quo cogredi edouard 9 poflet. Fuit inter vtiGcf ap» 

pedice paries medius,cacellat*ita latis foraminibVt per 
ea dextras dare&cotingere reges poiTent.Couenientib' 
addefignatakxa principib 9 ,cuf« akeriu frfutsflenc^on- 
«a fuit inter eos(cetu vtrincf admittis lUultrib* arbitris) 
«jUocutialndevbi regib 9 vifumeft diis (eorTum qteud 
bus principes ctl fermonc cotukrut.nec dilata diu ww 

dia eftjtacfc de fepteannorGinducijscouenit.iiivKale.no 
uebrisdiTvoluif annus falutisMillefimus euadringcteG 
mus feptuagefim 9 quintus.Donatufq; a ludouicoedouar 
. duseftquinc$& feptuaginta milib 9 aureis quio^ngl 
ca milia r Cingulos induciaru annos illi rPmiUa. Ornaut 
quocp magnis muncrib* daretiae duce tdff nnu 
Rebus vt paucis annorauim 9 apud pinquigniacu «tms 
anglus oes copias califiu remittit Iuoctcj hauaitu 8 C ptu* 

' mariti futi fcutifcru apud ludouicu morari, donec fc pro 
_ miflo abfoluiflir.Digrcdictc califiu cd(^ardo,\udancus 

Condta - ,j e luxemburgo coneftabilis cui regu cocordia no cou«' 
bilis ne» niebat,nuciu cu Iris ad anglu mittit/virio iUi aferibes q> 
qp***a. ^ kjjj jpfeaio cu ludouico pa^fucri^^pmiffis videlicet 

ilk&us hominis qui eu fallcrctJLns cognitis «as cdouar» 


Digitized by Google 



ReacLudouicus vndediDUfc ’ Fo,c dxxv; 

thfc ludouico coicat.CIn teric&is inde no multis d/eb* ac 
Ccdetibus ad ludouirii britonu ducis oratonbus pax f ir- 
ina tacii 8t annoru nouc induci; cS burgudo pofitj.Ad 
dituquoc^ dc ludouico luxeburgog kj eugfugeraqre-» 
gi deaedo.MiiTi funt peroni g iUii excigenc borbonien. 
noch*admirald 9 ,dn$ dc fAi petra,& guiikrm’ cerifaius 
eu bona armacorii curma excepiuconeftabile in diui an 
thonij^ppugnaculuapudparidos' Philippo oleatio loci 
prae fe&o cuftodiedu comi crut. Deputa t deinceps ludoui 
cus Pctrii darioKi c5cellariti3C duos parlameci pfidcces cii 
ahp iurccofulrisde concftabili queftionem hfe .Igitur in> 
tcrroga^confefTufcl plurima in reg£ dcliquiiTe , in curj2 
parlameti poft longacuftodiadeducif. Vbia cScdlario 
regiu infigne,id efl aureii diui Michaelis torque que coU 
Io gcftabat, deponere iuflus eft. Moxcj ingreflus ad eum 
ioines popi curtusJUuftris inquit comes,ha&enusin cus 
ftodia regis iuifu habit , fuifti.Vbi de his g in rcgjcBC rfc» 
publici comififti quefitum eft dibgecer.cofcflus es maie 
nate frequeter offendifle.cum hofti* cofpirafle,& fidem 
violafle qua reipublice cras obnoxfUi venio ad te a par 
lametoicnatu miflus,lignificare mortis fntam q hodie in 
ce lata eft.Hodie tibi morifdfi in grauiaan ;de$ publicas 
duitatis . T erras Si fortunas oes tuas publicatas & fifco 
attributas efle ribi renuncio. At haec ludouic 9 O incjt op 
time maxime de’ q dura haec fnia eft. Te fupplex oro, da Concfta* 
mStSfinccrrS reagnofcedi.Sic locutum qttuor theologi bilis, 
magni nots doAores vt cofti rutum fuerat reu adeut/alu 
caribus illu monitis cofoUturi.Confeflione morexpiano 
expUtaorat viaticuxpicorpisfibi rainiftrari.quod non 
obtinuit.Res tn diuina qui mifliun appellamus coii illo 
faifta eft,8< panis bndi<3? oblatus , que religiofe miduca 
idt.Inde a palatio ad grauii g medias vulgi turbas gdu 
du* accgin tabula tu cofcedes,poft$j addiu; marrae teplff 
(qcf ex tabulato cSfpicuu erat)couerfus longiufculi oro 
ii£ plora habuilld^ carnifice ioinccoufino vno gladtj 

N up , 


Digitized by Google 



Lfljcr.X» v ": RexLudouicus vndecimus: 

i<3u capite punft*cft.Cadauer aSt p cordigcros tn jpfnv 
rqjn ecclcfia huatucft,decebri mefc die decimanona.an-t 
no.Hcccc.icpcuagefinao quinto . De dus criminibus 8i 
fupp ljdo cpigSmata gallica latinaq;, multa feripta fuere. 
Moneta, Ccodl rpc monetae peiu mutatu eft,&fcuta aurea cufa 
U 04 A. quin<$jlf.xxx.folidoru tyron .eftimatione.Cui operi qc 

mor tm viri praefeci funt germanus de mcrla/ Nkola* 
potierus / dipnyflus brito/S^ fymoauforanus.V e&igal 
quoc$ indiAii Cingulis dolqsq e regno ad exteri geri es? 
portarenf.Na p quoq; yini doliofqul firici caudam vo 
<anc(aureu numuport icores exigebat. CPofi haec aligd 
in roiyanos moli* 9 lucJouicus,dc cogrcg5da eporu fyno 
do cogitauitmS ctj fibi antea nd ^cuiOer,q> de vniueri* 
|i ccclcfiae cofientu agedo fuos oratores ad aiucrfos prin 
rapesmiferat de fuo regno habenducdfiliu praecepti! vul 
gauit,mbens quofq; pStifices QC maiori! «cctcfiaru rcAo 
f es ad fuas fedes intra a fe cdftirurfi die rcdirc.Deuidc vd 
(O aftrift* anjdufquod podiu dicun ejaruerniar duitatem 
pergit. Vbi noue toros dies diu; Mari; teploquodin gal 
)ijs mrama religione colit fe proouflis abfoluit, mox lug 
duni trifies ad dalphinates cQ pueriiflTet^ccepit carolum 
jburgiidn qui in lieluetios expeditioni duxerat fuCum §u 
gat0q;cii luo exercitu fuifle,no < pcul a grSfonneoppido 
pC arcib’duab’ receptis quas hduetijs ipe afeituU* at;Tor 
mitis machimfct amifljs,caltra5l Tarcinasols direptas. 
Receptas inftip aohcluetrp arces $£granfonl efle, Inucne 
f of<x in illisquingetos QC duodecim al em an nos ouos fu* 
fpldio byrgudus necauerat / cos oespaubulis liberatos 
terraccamldafle,& eifde akmSnoru furcis kjrifc$ burgS 
Dux ite d°s ftrangulafle quos grjfone recuperfres belucri) depre 
tnorfuac? hederSt.CEadem tlpeftate nemonus dux a dito de bel* 

. loico in arce carlatidrcuuallat’ deditione fada captus ad 

regem primum/deinde vienn|/fl£ deinceps parifiu per* 
ducif Qc in cufiodia afleruaf. CircuuaUarionis tepore d? 
vxor carqlf andegaucftfiliaeuro pepcnCeV* parr* do* 


Digitized by Google 



Rex Ludoufcut vndcrimuc* Fo.cdxxvL 

torejj animi cgritudic rnorteicurrit,muherfoe<fbreapIu 
nmu atc$ taudata.CRcbusapud granfonc ditlipafis.Cv 
rolus burgudus cuioingniinfinibusfcquanoruiecxfu BurgBd* 
gamiliteq; receptfict Heiuetiositeru pcrfcqui ( ficunfe-. fufus. 
rox SC vindi&se percupidus erat) cofntiut. Ac q> illi inili 
tc & pecunia opus effcc,guillermG gonnetu eius cancella 
riu,cum alijs vndedm bonae apudTuosaudoritatisviris 
adflandrefesflCdicioniseius populos legat,qui milite re- 
(ardidextiq bonoru fuorii oim parte ad belli impcTam 
nuniftrentJLegacis rcfpofum cft>caroloft facultas deficit 
(c tuto redpiedi , fubfidtum il Ii vt principi & duci fuo fe 
quid? prfbituras, donec dotnu faluus redeat. Bclliautcin 
bcluctios gerendi caufi nulli videre , cuius (cie bonis 8C 
pecunia prfmereautmulAareneceflefit. Haec diiabur- 
gundo gerutur ad Ludouicu lugduru agente renatus eae 
andegauenfi familia ficiliae rex acccfltt.Cu quo de prouin 
dae comitatu ad huc modii tiifadtu.dt. Erat Renatus pk 
nus dierufine liberis princepsjcuiusfiliaangli^ regina ab 
cdouardo de familia ducu eboracen. in cuitodia teneba- 
tur eius liberidae caufa Ludouicu libi haerede ,pumci{r$ 
natus inftituit.Datis a Ludouico milib 9 quiquagintafcu 
corii aureoru,q redimedae reginae caufa cdouardo foluta 
tunt.Regia liberata iuriqcF a morte pfis in comitatu ipfo 
vedicarc potuiilct abrenudat,cofiin|ta quotanis (dufuj> 
fies eflec)pSfione qui ludouicus reginae pfolucret. Acci- 
ditphosdiesno^pcul a dordano plena miferationis cae- 
des Ludouic 9 brefei fili 9 norminiae marcfcallus Carloti 
agnerj$(q bella appellata eft)filia ex carolo feptimo ludo- 
uicipre(licuci credcbaf)genita habebat vxore.Hic laxan 
di animi caufa cu in filui adlipta vxorc venatu jpfafTct, 
domu nodu rcuerfuscufe laftu fentiretdeorfum ab vjriJ 
rio cubiculo cubitu ggit. Cariora aut liberaad tps viro, 
ioane lauemu pifiauu cu c| ftupricofuetudine fecerat ad 
(c ,pten 9 1 cubiculu admittit, Qua rc cognita ioanesapo- 
tccarius dom 9 fcnefcalli / puiibr fcelus dinode fert . V n fu- 

N iiij. 


Digitized by Google 



Lflxr.X* RaLudoukutvndedmuc» 

tcs fenelbflus gladio exerro cG cubiculi fbrtsrep£tce£« 
fregifleM nuetu adulccru I teriore cm tunica amifiu fiio» 
Cfdesc» nus cofodic. Coiugi vero q fe ad liberos in <pximo pcn« 
lotfvxo- trali reccpcrac.culcicra obte&5 manu apphemam,humo 
ris mare- (pftemi t.Qua in genua ,pcube te & manci miam fccmleo 
fcalliavi- ploratu orante,rraie<$o g mulieris pedhis mucrone ma- 
rofida, «ftu SCScd ad fufceptS hyftoriS reuertamur. Rege lugdu 
ni algete renudatu cftCaroluburgudionu duce repara 
Moracui to exercitu ad moracum inhelueeios caftra pofirifie, acq( 
Mlifnpi ocik oppidula cirdfual lafTe,eoc$ renatu kxharmgiat du- 
ce(a quo naduburgudusabftukrat)cu validis copijs fup 
pedatura heluetis accerfilTe,pri mlcg hoftiu aciem fudifle 
in fugaverfo remoto comi ce eius aciei duAorc. Vndc ex 
ttia A iK^alSinoraco eruptione Cafta cos qui in prffidiocrSt ctilocha 
tiuilt» «ngo duce fe coniungentes in hoftium caftra fugacis cf- 

• " fifqj quSplurimis pcruatUTe, nccfuiiTe iuge raodu donec 

ioigna perueniflent . Quae autem in burgundionum ca- 
ftris (polia capta cflcnt,helucrios ad benefici) cdpefaciont 
benemSori lotharingo reliquifle . Ocdforu in ea pugna 
(tumerus jcvijjniliufuit . V kftoria de burgundis naBita 
renatus atgetinS (3 ftraCburg dr) fe recepit. Indecj qua# 
tuor armatorif milibus roboratus , nitiGquod fibi bur- 
gudus vfurparac reeugare cocedi, & oppidu(quod duce 
tomfupra mille mflitu pr^Cdio tenebatu r)obridionc dn 
gi t.Qua firmaca ad argenrinenfes rcucrfus,cu nouas au 
pias coegiflec^as prioribus quas ad obfidionem reliquem 
rac adiungit nanti uc$ recuperat. Haec dum aguntur Lu< 
douicus curpnff repet&,multts vocis qujbusfe aftrinxc- 
rac fatis fi religionis debito fecit. Erat em diu? Marifxpi 
matri vel reucra, vel flmulacidc deuocus.Cui*t€phs mul 
■P donaria obtulit,Int<rim burgildus(aji aduemomnta 
fuccedehant) aegre admodum Ferens a modicoprincipe 
( vt ipe querebiur) vina',refarcids otepOre coprp.exfa 
lin» fequanorir oppido rutiu ducit.Cu em de renato fer 
. mone haberet ilju magriopeguiodftiinabnt «n|jgyg« 


Digitized by Google 



RexLudoufcusvndedmus 


Fo^dxxvq* 

fofe illenanus effet. Per citcpeftatc de cafteflae regno di* < 

fcepcado infurgit.erar hcrico caftelbe regi( vc fercbaf)ex L * r ** C***’»*- 
legitimis nuptas filiali ex pre gridis nacu foror,h$c ara 
gom^lla portugalloru regi vxor datur. qobrSvrerq; re Pyypof.. 
gum caftelli vendicare magnis viribus cotendit. portu tugaliead 
gallus rqc fracum rege fecut’, ludouicS g fe couerac, fpe burgiidj 
ris maxime drfcordip Iter cu Si burgudtl c5pofitis,copi , \ 

asfibi ad vidicada cadella atcnbui.fuirmediuffidi 9 por* 
tugallus rex incredibili tnagnificeria a Pari&js exceptus . 

Veru di ad burgOdil in oblidione Nancq agetemparis . . .* 

caufa g horridi hyeme fruftra cooefliflec, ad ludouicS re 
dqc.Burgudusem niciu taadccodufcrat,' vtfame spt 
deficiecer burgudo permiccerefe obfeffi deftinaret. Mili- 
tabat in burgCdianis cafiris ISgobardus quidam comes 
que cipo baflu appellabant. Hic vel fuapte gfidia vtlpeOtmpAttfijfJiA. 

cuma cH corruptus, a burgudo defiiciiscfinonagicaecjti 

bus ad iudouicu reg€ venire coftituerat. At per regis in* 


ler nfreios tardat^ ne / pditi3is gciceps Jjjdouic* eQje videre 
sur ad lenatu pfe&us cft,cui burgidicmlid oipacc 


i oe patefacit 

Duo. vero fue fa&iois angelus & mStefur^d cuad / pdl 

r - :r.2L: Ti - 7 « 1 ’ 



tu 


mettcfibus 8C luxeburgis ad burgudos cSmcatqsIporta 
barur. Quarto aut nonas iantiari) renatus varigcuuli ad 
fenduNicolaucufuis&heluetiorQ copijs pgrediens SC " 
poitridiecunOuiuilliadumiflctyadlacSquinojxulab^^ 0 


eftacies inftruit. Vni dabefianus comes 8i qu ‘rihu rgii 

nifesduxcrSr 


furicOty incolunt. Alteri bemifesatatemi 
Atqs ita partito agmine alteri fecSdu numen aherfj; vii 
militare naciuverfuscopofito ordine incedGtJi em bur^^ •gmifumii 
gudusfuos in acte fifterat,8<hcluetic«q via publica p* ™ 


grfcdiebituistormftis appetere ,ppcrabat.Quod aladuer 


tcftsaricidudorcs fmiitrorfum ad pximum collem di* 

Mittunt, in quos burgundus iacoburn galleocuitaK, fliTacofcy G„Vutp 

lu do cum l a l^ flanoriaeprimariuiudice ibinoagmincjJ,,,^, j-aLw 


Digitized by Google 



HbffX Rex Ludouiaisvndeciriiu** 

mtid e. lubetCJj hofte ab equitibus uiadi/equete illos nU> 
merofo peditatu. Mox ninik>miri*hclucti) quticoUcerSt 
coucrfa i burgudos facie, v ix credibili impetu in veniet£ 
in fe hofte ^pccducdca vt ad primu colubrina tu iafHi pe*» 
ditatus cws burgudoqt fugae fe corniferis Jn galleoru auti 
q qui ad flumc rer habebat nulla moraicuuantcs toti co 
ApudnS hort€ fuderiit.Eft p5s no,pail a nacio q via cft ad thyo* 
uillt flCluxcburgii qua cipobalTus comes occupaueratt 
Renad vi ad pote poftej fugietesburgiidi puene riic,ifeque te cos fe 
dona» rocitcr kxharigo pars flumis vadia fc crcdetcs,ab helue 

tijs trucidabarur.ps fluAibus obrun itenbic,ps qfiluis fe 
credebSt ab icolis fine miferanoe wgulabatur.Nec ceffa> 
uic locharigus hofte pfequi,donec aduenies plurima nox 
eu ( ptubuit.Tude burgtido duce interijffcc ne an viucrec 
fblliritus^qnquide dc eo nullu nuciil accipe t, ad merrefes 
* «ofeftim fcifcitatu mittit , an ipe p eoru ciuirate cuafiflet. 

- „.1 111 At ille rcucraduic fuga faluare cotidie, labeccf quo que 
'pxrgmti p, IM . at tr£us vulneribus ocrifus,vno ad capue 

(ccusauread deces vic£ pertinges. Alt era ad femora ter» 
t& ad anuJd certiflima fide coper tu eft capto bapcifta a- 
&«•*<$* C#Un», dolefcete oa colunefium famiia.Qui duci eode tepore fa 
‘ iniliariflimc obfcqbatur,qui no dubia de illo indicia ^pte- 

nus oftedir. AlTeniufcjs cft teftimonio eius matthe°portu 
gallefis ducis medie*, atq; Jthonius ei 9 frater nothus que 
Pertinax jodiarigus cmduu habebat.Cirius rei fidevix admiferuc 
^ dnro arthefiefes & ij qui burgudoru poteftat» rar,temereao 
^ gtinaoiTimeanTeuerStes eu e pugna ad germanos dila 
ta creduli pf um cfle.Ibiq; feptene pomitetia vOuiflet, qua poftej ex 
***» pleflct inde cu poretia reuerfuru,&fuasiniurias vindica» 

rurum.Noui nonullos qui in credulitate obftinati (quos 
gemmafc$ venales exhiberent / venderentq? fi quis eas 
pliis iuAocmerct dilatafolutione,donec Carokiseoirum 
princeps cxa&a poenitenda redqflTet. fC Eam crudelitate 
anxitquidS vir horrida vi ta agens inter fucuos in oppi 
dub cui btuxdlx nomeneft qui cum ftarura di yoceno 


exitiis 


Digitized by Google 



RexLudouicus vndedmus. Fo.ccbacvilj. 

iibfimiHscarolo cflet/nec fe oftencaret fcd pernitenti pa> 
ret femper moefhiscfle videreturvulgus radie huc,p Ca 
rolo habuit ckbnec euidetioribus fignis ad veru puftu cft 
Inuentuduciscadaucrnudu in pratcHoqcPriuulus alluit j. f i 
f diui georgij ecdefia apcf n5du 5no falutis.Mcccdxxvi Car ' ,,, 
poftridie cpyphaniorum dni codirum cft. In eo loco vbi 
tot ocdfoip corga iacebat lothariguS viftor facelKi codi 
-dit,addkfio faccrdotc g memoris dcfunftoip gpetuo ha 
berct.Edidir ouocg in pratello cruce ex lapidevbi burgi! 
dus occubuerar.CHic me locus admonet i cachalogu c5 pjj» . „ 

nimr fl<inrlrti aK «rnrrlirt r+Arrsrm* h£RC 


inites 


Cerre quot flandria ab exordio reftorescomitefa a 
vftf CarolS p annos fere fepringetos habuir,vt htn<. «.*« o 

tion5 acdpiSt fj qui fpledore principatu# 8C gnis anriqui ° r<8 * 

tate elati,ftcili p mc5fidcratione lapTu fabula pofteris fi' 
unt.Terra flJdria/infula galliar belgicae/ ab oeddtte bri*flcLnln\ 'Tota 
Onico occeano,ab oricte fcaldeflumie, a meridie IHa arti gntfk* ' 
ne qui in morinis orif drdifcpta cft tota ferepaluftris& 1 

filuisolt ipcdira/ficutex ct fare liquer, qui morinos bello 
aggreflus difficile fibi audictes fecit ,pptcrea q> irs lilua» 
fe redpie tes/quer€di fuerunt vt vince rftur.Eft cm no g 
ua pars flandriar edS no morinoqr pSrifid ijrif ad xpiana 
religioni attinet fubieda.Et lianc firiile olim n 5 jxul Gt- 
ul illi n5 temere quis putabit,g carbonaria Glua inneruijs 
fuit, vbi comarilin fignis duitas cxtrufaeft.CuiusfpiH 
tuali dirioni altera flandrif portio paret. Eftt#n5 vulga 
ris opinio,dicentiO.H5noni5 olim filul carbonaria fui/le 
duSa.Ea regio raris colonis di diu inculta & plurimis fof 
fis iterfeifla mSftflet latronib’ patui t,qui fdas ex trSfeun 
tibus ageb3c,donec annO falutis fexcf tefimum viceGmfi >**" 
■primum quidi A ii luderic o lillefcuquo appellat io era tJo LudcriA 
cbarij quarti francoqj regis fiUS vxori habens, eff liberos 
■ qufdcdm eje ea genuiflet,r axim 4 natu Sthoniusfiluf fla 
arif cultos a lothariopofituseft vocatufaforeftariu8,fiI 
ua em francoqt lingua forefta appellatur Vndcfordhrij ~ , 

nome deriuatum. ScdhuKharraaoi rari aSedutalip tta or *l h f'‘’ 


Digitized by Google 



Uber.Xi IktLudoufcusvndcdmufc 

dccibutduderfcff ac germania vxor€ duxiflc^vidilco 
luiflc arlebedl qui vri*in illa terra erat. V xor aut cS Ban 
dra diceret ab d 9 nolc fuifle flidria di&i . Ludericu Veto 
a carolo magno fikjf cuftodia vt ei a htronihPquieti red 
der et acccpiflcanno gff fepttngctefimo nonageCuno fo» 
cudodsc^ quaruor SUcLanot > gafic,& ei* filiu fucccffiflc 1 

in gecamG,cj vkoru extruedoru diuerfisf&drif locis au 
. , . tor ex titi t,porro exaAo fui magiftnt* inoje v.apcf arle* 
bccS vita excedet fepult , cft.Fuit illi heres fili’ andaqrrus 
ru> *. reipublief curator atc$ amplificator Iduftrf.gidauu em 

curtracum atq? akknardum,ncc nocaflclcnim coftruerc 
ialduin*. xoepit.ReliAoautibgdduutofiUopoft.xnj.ruiforcftacus 
annu arlebccc humatus eft.Foft patris exerflu Balduinut 
regionkadminifiratkmceftad«f>cusJEratIudith(becMV> 
fa fcemina quar caroli calui franci regis cum filia eflet/ 8C 
cdouardb(qui flC adolaphas dicebatur) anglo regi nupea 
mortuo marito in friciam redies a balduino rapta dt^ 
.tnacritnOnioiundhtQuainiuriaaiFcdh» rex baiduinum 
perfequi pcrgit.cjadmodum a nobis fupra relatu eft. Ab 
Brugx, ,hocbalduyno brugusqucnucincobebrugasvocStfdi 
Stari coeptus di Ipft: veroafufccptaadminiftratioe asv» 
no.xvrf. vka dcititutus in diuiBerdni coenobio apef {an 
: Aura audomamm cjlebrifepulchro eft honoratus anno 
xpianf pietatis oAingete{mcUxxxix.Cuifucceflbr fuit 
Baldurn’ balduinus/ que caluuflandri vocauere qui bmgas muro 
caluus. drcihledit^Acthelfundiedelptiidiansoruregisfiliam 
vxorc accipies, liberos duos arnoldu &■ adulphum bolo 
niae poftea comite ex ea tulit.Decurib aut accepti comi- 
tatt s anno qui ndedmo gidaui fepultus eft , in coenobio 
Amoid* quod diuopcflrodicauerat.CAmoldin parris princq» 
tureccptOtrdtgioffvixit.NiapcFftAucunaf&quik*’ 
brugis ooeldbratifltmus eft faccrdotes duodecim a feinfU 
tutos dcdmarG largiflimo ,pu€tu donauitPuir iMi vxor 
Balduin*. . aliia viromidon} comitis filia/ quae illi genuit balduinS 
Ab bocarnQ4do,vtamc fupra xikmoratuc&Guilknn* 


Digitized by Google 



IteLudouicusvndedmufc . Fo.cclxxta 


norminot* dux per fpeciem rccodliadois no loge apfai 
quigniaco trucidat 9 cft.ExaAis aut i priripatu. xxxviij* 
annis eldaui apud fantAu petrura tradit 9 eufcpukhro an 
no xpianj mif nogentefimo fexagefimoquarto.Poftqu* 
fufccpit fili 9 comitatu,trium annoip comes.Quo tempo 
re data cft illi vxor matildis emano faxonum duce nara* 
q peperit amoldu.Huic balduino fepulchmm cum Tuis n pmUf 
maiorib 9 apud gidauu fuit.Cui fucccflbri amoldo qui 
iuuenis nomi accepit : cura & diliges follicicudo occiuc 
fubteftufibi popuM? iufticacoanere. Ni tametfi timori 
«flenamabat tn vehemiter «ppter fummi ei’ cquitatera 
& gfcuerScc iufticii amicitia iniit beregarij regis italif ;cu 
ius filii fufanni chori jjcicipc aflumpiit.. recepto comi 
cani Sno primo SC vigcGmo du fluit in 9 faludt nogente 
fim 9 o&ogefimufo&auus morif/rclnSo filio Bakluio co 
gnometo pulchra barba. Cui vxor fuit ennia filia guU 
chardi luxeburgo^t ducis.Prf fuit flandrif annis, xlvij. 
fufeepto fUio/g balduin 9 deifula vocar 9 eft:fepelif g3da 
ui cu maiorib’ luis. A cui 9 morte comitatu admiftrauit Balduin 9 


balduin 9 ifulan 9 Snos duos & trigita aquodiui petri de pulchra 




puk> ffeques cu firmiflima arce oppidu flidrif finitimC» 
Huic fuit vxor aU(a philippo fricoqt rege nata^j duos li 
beros mares enixa cfcbalduinu dC robertu& fbeminam 


5 guillermo notho normino duci (a quo regnu aglif vi 

aicatu cft)nupfit.Orta iter germaniacigatorc 8C hucbal Balduin* 
duinu fimukate, balduin’ comitatu qui aloiten. nGcupaf ifulanusw 
occupauit.Scdcopofitistandcm difeordijs fpcratmlxtU Balduin 9 
duino comitatu i feudum dedit. Hic Tuccetlore habuit 
frliu kidouicu cupio cognome Idirii eft,ext£ richildt ccv ludouic* 
mite hannonif ,pgenira duo liberi fuere/amold 9 &bal» pius. 
duin 9 .SubdidsamandflTim 9 maxie < ppter benignitatem 

6 egregios ipfius mores fuic.Terdo atit fu? adminiftra- Amold 9 ; 
donis anno vita defed 9 in henone monafteriofepelitur. Balduin*, 
Amold 9 qui illi fufFe& 9 eft,eu beflu aduerfus robertum 
fnibnuduccmouiirctocaibufoftquibalduu^baldui 


Digitized by Google 


LdxrJCi Reic Ludotrfci» vndeditatsi 

ni TfutanfnepbscomirarG eft adep&quE cO gaufridoipi 
leftia militafle fuprafcripfi Accepta aute gertrudevxo 
re filia ducis faxonu/qu5 hollanaif comes morieris reliq 
raemarem vnfi robertG SC foemlas duas exctpitjn® opr 
eft apd* caficlletu diui petri ecdcfia vbi vigiti facerdoteS 
afTignaris annuis fpuenri^collocauit.Rexitflandril an-* 
f nos duOs SC vigind Eo afliimpto roberrus fufcepir prid 
KODarr par3££ ad recuperandi de mahumetiferuiture hierufale 
Opam cu gaufrido de buyilone dedit, rulirq; rtc filia guil* 
letmi normanni ducis balduintLEratilli cofobrin y &tr> 
dos f&i donati brugenfis ppofit*,qua fiancf rif c3ce llariu 
aflumpfit iufttcq: ppetuo decreto eu pofthac cade digni-» 
tate fungi cj ppofic* heref.Sepulr® eft artrebati apdP fiSm 
vedaftu,poft annu3cvij.(ui prlcipatf.Succcflbr baldum* 
Balduius cit margariti bolonif comitis filii virore accepiflet, nec 
ide liberos hret comitiali morbo affeiS * : monachacfl jv 
f riP eft,defignaco herede Carolo regif dalmataQt filioej 
eicofobrin® trar. Apudi&m bertinG fepulrura accepit, 
Carolus ; cu annos oAoflandrii guberaaflecPari annotjs numero 
Car oP miftrauit.Hk: cu rei diuinf apef f<Sm donatu adef 
feci oratorio,abinimicis 8( quide familiarib 4 occidit .In- 
de comitatum vfumauit cuillerm* vice comes yprcnGa 
qui vxore ex filia Caroli aalmatf duxerat, fed secundo 
m€fe ab vfurpatocomitatu fcerijr, nullis liberis reli&is^ 
Guiller-» Cfterp dux norminorii guillerrri^Caroli primi cSfobrl 
mus. . n® rege fricorS ludouico adnit5te,eiefto guillermo ypr€ 
fi flidriS occupauic,deterioraolafa des. Quiobre fladri 
Thericu,quem dux dairray ex gerttude caroli auia fufee 
Therfcus perat^ccerfuntHic exarato bello, cum Thcricus in op 
pidum aloftum fe recepifleca guillermo normanno ar-» 
cufeptus eft. AtguiUermnsduobfidioneptlaciffimeco 
tinuat/agitta percuflus vita exceflit.Exadis mSlibusoV 
poftgj fladrii Itraueratupofmis eft honorifico maufolco, 
in diui Berrini aede,quf eft apd* fdm Audomaru Fuit ii- 
li fucctflbr Thericus que bello pfecutus erat 5C flandria 


Digitized by Google 



IteLudoufcuft VfKfcdniutt Fo.ednacj 

'«trudere conabatur.Hic apud damyatX atcfc hietofoly* 

Inafub ludouicofrancorum nrgeordies frJcorum mili 
cum duxit,vn reucrfus domum aliquid de xpi fanguTc 
extuliflc trad itquc i fdf bafili} teplo apcF brugas repofu* 
ir,monu mentum fcilicet xpi pamon,qcf a flidris maxia 
Venerarioe colrf. Sybylll vxorl duxit licilicG rege «pgna 
tX,h'c Philippus & margareta^pdiere MargarctSbakluI 
•ius h3 non ius comesvxore accepi t.Pri thrrico apcf vare 
nas poft fofm & JjdrageGmum annum Cui magtftrarus Phdipp**] 
fcpulcorfuccefli t Philippus hierofolymiricX expeditioni 
lccutus.Aq rediesqnquide liberis carebat : Y fabelli ex 
forore nepte,Balduini hXnonij comitis filii philippo au* 
gufto adoldceri vxore deditriicut ! ipfius augufti gcOis 
fcripftmus. Inuenio hurc nefeio quXobrc depocfum/St i 
Viculis habitu IccrqflerSC i claraualle cifterrtj ordis cotrKV 
bio humatum^no xpianae paffiois.MiUefimo nonagefr* 
mo.Tenuir deiceps flandriam balduin 9 graconubq qcP 
cG Margareta therici filia cotraxerat. Prefuit regio i cum Baldufaft 
laude tultapae vxore liberos mares duos. Balduinu qui 
hierofolimoipiperiu adept*eft,S£ Philippii namurd co* 
miti duas pterea filias margarecS quae philippo augufio 
tradita eftrSC akerX brabitini duds vxori.Hunc (editus 
di balduin’ qui fIXdrif atef hXnonif pricipatG moderat* 
eft.Sed duab* fufeeptis ex vxore foemis loina & marga 
retari paleftinX cum xpiano exercitu mox ,pficifces:poft 
egregia mulca milirif oga i cofrarinopolicanum Iperato* 
re aflumptus eit.inde a farraceno hofte interceptus nullo 
poft tempore coparuit.Inde mortui locum filia eius IoX 
naflandrishXnOnibufc$iperauit,acceptoi virum ferrX 
do.portugallo genere oriundo,frXds admodum i fefto. FerrXdu? 
QuX ob re Othonem germanum imperatore fecutus dS 
bellum aduerfusPhilippum auguftum frXcoip rege gerit 
eapt*I arcf cui lupar; apud parifios nome eft afleruatur,- 
Mortuo fepultura fuit in monafterfo marquetenfi Io 
anna vero viduitatis perccfa, fecundas cum thoma (a* 


Digitized by Google 



ttbeOC 


Rex LudmiicusVniedtnusj 


y.:: 

ty. 


baudidudsffto nuptias cotrabir.Quarto deide drino *f 
ta excedens cu forando apud marauetas fepulra eft.EP 
em monafterij infriturrix no ,pcul ab Ifula fuit. Huic fo* 
Margart ror Margareta fuffcda flidrif nanonijcf comi tat 9 annos 
A crigfta quattuor gubemauit magni animi fbtmia,Semd 

eni atcp iteru nuplit.Ex priore viro bofardo / qui exaro* 
gloru regG familia J pdierat Iolne filifjgenuit : breuis Vi 
t* pucrflEx altero guillemno dSperro guido natus eft, 
6i guillerm* guidonequi matre recufantc fegardi dc be-* 
thuia fili2 fibt oopulouerat diuafe rclcgauit IoSnem c^cp 
alterum filium maiorem natu g fedtacu exheredare (ta-* 
tuicq cl fuit guidoni cu matre recucilianois. Eapropter 
exurgens guillerm* romano^t rex / & hollSdiae dnator 
(cuius filiam Ioannrs daucneshabcbat vxorc)genero ad 
uerfusmargaretlauxiliat* eft. Ve* Ludouic 9 fracoru 
rex/cu medi 9 arbiter accefliflet ex parlarneti decreto J» 
nudatu eftjoanni deberi hanoniS. Flidria afit matre dc* 
funda guido poflideret. Mors paulopoff terris eripuit 
margareriMpif apudflynasi monaiterio dufdc nominis 
(quod a duacO flandriS verfus miliarib 9 quatuor diftat) 
monumento honorata eft. Ideo fladri$ comes Guido eft 
effed*, 1 Cui annos fex & trigita pfuit/liberis tl maiorib 9 
§ (demis fdccud 9 .Qiit<p em ex priore vxorc mafculos ex 
tulit;guillermu.Yobertu,baldutnCq>liilippu,&Ioannem 
qui ieodienfiu potifex exritit,filiaru quatuor fuere no* 
mtnano iueni,prftcr § vm 9 philippetj quf anglo regi de 
fpofata an nuptiale dii pariffj i terijr. Ex fecunda quae na 
murco pridpabatur filios tris 8C filia vna generauitquj ' 
comiti ghelarcfi data eft vxor.Hic guido an glis amicus 
Roberms eos ^ bellu fecui* eft.T ande cu filio roberto capt* vfn- 
, T* , duftp moritur.Cui 9 cadauerapud flynas humari rex p** 
e u rntfit/ Anno Millefimo tricentefimoquarto. Rebdlitib 9 
afft ob guidoni captu flidris 8C rade a philippi fubiuga* 
cis pax data cft/,pmiflis phtlippo multis numorum mili-* 
bus.Cmus cauia infulam duacum 6 £ orchias ab dstnpi-* 


Guido» 


nta. 


Digitized by Google 



IteLudouicu» VttfcefaiuN Focdeolrf 

ffnusKzaccepici^gui^irobdr^debednmiailaii 
druobucnk>taAur<$ au&ior € bcthumif atcj tcncrf,mo 
d$ accerfii. Artrcbates quocg huc Tibi patronum dC ddfat 
foreideft(vtilk>rufemK>eit)aduoc^ afluinpTcrih.Ex 
Vna vxore Caroli fidlif regis filia Carloman 9 illi natus 
eft que ferunt iter fcapulas crucis fimuladiru ex mris vte 
ro attulifle.Scd cum m?e no multo poft tgeobijt morti 
Hx altera cui niuemGatq; rethelium acciebat mares duos 
8alduin3 flt robcrtum,qcuorifup fbemias excepic.CPhi 
lippo aut pulchro cu robtrt 9 ifenfus cec:,pptf rea <$i,pfe- *^~ enu * 
Auro hic rufale fexcetos auxiliares milites robert 9 mitte- P n rPP“* 
re rcodauerat Philippus tris quos habebat filios i comi- P M€acr » 
t€ di Igctib 9 copijs ducere iubec.Sed ,pfeA? nulla regefia 
cxercic 9 domuk rccepit.DefunAo t3de phiHppo:& mox 
Ludouico hurio,! philippi logi beniuolitiS eft admiftus. 

Mortuo fepultura apef ypras fuit! diuimartini coenobio 
anno dnid natalis. M .ccc.xxxij.poft oAauum 8C vigtfl 
mum annum Tui pridpat 9 .Comitatum jpccnus aflum- 
pfit Ludouscus niuem&is comes Ludouici filius qui fran Ludouf- 
d regis filfl margarctS vxore ac cepcrat.NS ac coditioc cus niucf 
nuptiarum couenerat^mortuo hoc Ludouico filium d 9 nefis, 
in flSdrii reripicdum.Qi» ob cautam Idignat? robertus 
caflellan^bcllumi ludouicumniuernetcm excitat. Sedp 
laraetti fenat 9 definitiSc fcdatfi t vt i Caroli pulchri vi* 
caSnotaufai/.Occubpit aptf crcciacu Ludouic 9 rdiAo 
Ludouico filio qui de maria cognomiat 9 cft,& brugis in 
beati donad aede (epuli? Ludouico de mada niucmum 
BC rethelifi cum faEsdt machlinia acceflerunt,Moxq; mre Ludoiri- 
margareta vitadcfimAa^urthefium atcpbutgundiS adi* c 9 demar 
uit,duxitt$ vxore margarctam braban tlo cnice ,pgeni- jg, 
tam,q alteram margarctam enixaeft:& duci burgudio * 
rG philippo i conuUo data qut.xv.annu agesuerrjt.Iiv 
deadioanne francoru rege burgundta gtinust . Quam 
uo poft tempore cum fili 9 d 9 philipp 9 cui audaci cogno 
mtn fuit margarctam huius Ludouki de maria ddpon- 

04 , 


Digitized by Google 


UbeOk Rex Ludouku* viKUdintB.' 

faffet pHfippo ret donauinijs kgtb* !js t Ioanniigeftw k 
Aor aenofcet.Humac 9 eft ludouic*apud fftm Pctrulfula 
«um.Deiceps fucceflitPhilipp* audax olm q focer iP lu 
douic 9 pofiederat h(res genuirex Margareta IoSnc aiv 
thoniu ptcrea brabari(poftea duce/lothrickj & leburd 
pricipc SC philippum:qui niuemo rheteliocj pridpat* eft 
Ph#pp* Fuerfit ite audaci ex cod2 coiumpftemif tresJPrima du 
ci auftri j^ltera fubaudif, tertia Guilkrmo hanonio co» 
miti nupfic. Extraxit! agrodiuionenfi carnificer (des/ 
vbi voluit mortU* fepdiri.De IoSne filio quia fupra abu 
de fcripfitno ^pducS hyftorisfi* fcderis eft gcquid haftc 
nus fimultads &belk}Q 2 frand prtdpes exercet. Sufcepic 
rxMargarecabauariaeduds filia mare vnum Philippum 
foeminas fex.V na quae agnes difta eft lacobo borbo- 
nioiun<ftaeft.Hicaduerfus auretanoi^ ducegrauiiTima 
vicg ad intemitione odiaexercuit.TSde apuamoftroliil 
quod ad yon* amnis oftium collocatum eft trundatust 
lindead cartufios diuionefes elatus humatur anno xpia 
nae refurre&iois.ccce.xix.fupra mflIe.poftgannos.xv.fl5 
dria adnuftrauerat.Philippu vidim’ vna ctr vtraq» bur 

gundia ao^ fladriatarthefiujbrabSUtt/lothricGtldsurgimi 
hanonii,holandia^eladiI & frifiseparte/cu falis machio 
Phflipp*. „i a & namurco obtineredlli deide acceffit luxeburgu* 
Hic pfciterfofto 3gk)f? partium fiiit. Cum aut yxona 
tris habuiflet ex poftrea Y fabella q rege porrugallo oriu 
da erat tris liberos excepit anthoniu&Iodocu quos cita 
mors abfumpG t,8£ Carolii Gandauos qui fuo more ledi 
tiofo tumultu rebcllaueran t noti finefuorum iaAura tl 
dem compefcuit poenacf affedr^DefunA^brugis, diuioe 
Iodocus; in $de cartufiorum fepultus eft anno (alutis Milleftmoq^ 
drigetefimo fexagcfimofcprimo*xvii)* Kaledw augufti* 
Pri philippo fucceflit hic Carol 9 de quo pns narratio te* 
Jrit a renato lotharigoru duce fufus, filia e? rnariaexfa* 
Carolus» milia borbonio*^ ducum g matre genita maximilianum 
fedcrici germano^ impcracorisfilifi viriiacccpi t *Ex quo 


Digitized by Google 



ftac LuBcxrictis VncUdmiilt Fo>cI»cki^ 

• phflippG3£ margarcti cfjextuliflrt,aequolalpa Si inde |> 
uopoftwreruallo morics quotquot ca roPprincipa^te» 
nebat Philippofdioreliqr. Ad huc mod3 poft vnu 6C tri 

. sinta fladrix comites porctatuilluftris burgudiaeclarif» Philippus 
Cmu nome in Tua familia CaroP extiniri t.N ifi q>illi fue» Margarc- 
aut fugftires aliquot fres nothi quos ex multis mulierib 9 ta» 
Pbilipp 9 e ? pater fufceperat.CSed de Lotharingo reli» 

-qua giequamurCarolo duce mortuo ( pten 9 irt burgun 

- dia exercitu ducit qua totam poft paucos dies . Ludouici 
inoierecupat.SccunburgGdosipfiantifliodorcfes rrgi pa 

- ruerut.CCertior faft 9 de buTghdOru interitu ludoukus 
turoniilinqucs poftqfuo more Variasdai* maria? aedes 

,munerib 4 honeitaflettNouiomcfcsadiuiLBreuicj: rge mo 

• dideriu Peroni Abbatffuilla Moftroliuq; cu aliquot loris 

: vfqj ad attrebates occupat. Attrcbates veropugnacifli» Attreba» 
mi & duri animi popul 9 parere detreAartft, recepto in d tes obfti? 
’ uirace flidrefi pfidio.In terim du cuiftanf attrcbates regi nati» 
jobtejjare Ludouic 9 grande exercitii 8C belli apparatu co 
git.Sed randccapta duitate q feorfum cctii ferepaffibuS 
i ab oppido loco editiorelita eft,8£ raromuro munita in» 

; ftaurar,aduerfus oppidanorii vim atefc iniuriam ad quos 
5ex alijsreciter reeugatis locis multi odio nois frSci perfu 
ngetatiQuib’ tanta temeritas fuir,Vt jg muros & publicos 
-panetesTurcas fculpcrc t appefis albis crucib 9 tanqua ipm 
rregefricofqs fulpedio dignos arbitrarenf . Fuerut g pu» 

"dedas partes reuelatas emurismilitib 9 oftctarft cSuicii» 

:tes regi. venere tfi ex oppidanisad ludouicum aliquot ex 
primo nb 9 qui hic cocordixformula reportauerur. Ma* 
i neret in ipfi regis fide atq; peite* V eftis^alia fifcO reglj 

- quaeftoresadminiftraret.pecunfi inde qfita Maria caro» 
li burgiidi filia vnica,abipsregqs miniftris acciperet do 
necrcgi primario prinripifuo debita fidegfoluerit, inre 
rim nullu regiu pfidiu oppidai rrcigent. CHisita copofi 

: tis ludoukus ad oppidanos mitttt.Borbonium Cardina» 
lem, pctrumdoriolum cancellarium, Guyoturn potu SC 

O rj. 

Digitized by Google 



L&cf.X» ItelUrioufcutvndccmiMi 

phflippCdcfcfuerdujquiab mninal^fidd furanattum 
acig&Quomvftr(vt putabai)pftito,cu legati in drnive 
dain coenobio difcubut,pars glioru hoim infurgis da* 
more(vtm (editione foiet)fubiato in coenob*u,pcurrK, 
frequeter vociferans occidite^ legatis tn tegaru dl.Qui 
jxen 9 in duitate ad ludouicu (e rcdptut.Qui iniunS dif> 
(imulis rex morinu ptdcJndt Hiiainu occupatae pau» 
lopoftarc? emiffis cui in ei cofugerar cum Tuis fortunis 
oulitibMLDum hiidini eflet ludouk*,atrrcbates fimul»' 
ta ad eu legatione admiraldiradcut petite» vt bona au» 
venia hi(ainu ad rege mittere (uos nuntios liceacAccc* 
ptisabadmirakfoelc^e<ftionelnto&odctim{odardo 
buric ducc)oppido egreffMfandrii verfuriter cdfticuut, 
eo coiilio vt mariS caroli filii cSuenirct. Cuius doli pro* 
uidus admirald 9 quofda ex fuis exploratum legato» naifc 
rar.Qui in fraude deprehefos ad ludouicu otsgdudt. Hi 
vldtBofupplicsoaffofti funr.Odardo caputiolu pelli b* 
aduocati more ornatu appofru eft.Erac em pubUc* acere 
badG < pcurator,Sf> in eo amtfu caput amptuatu/cigno-- 
c$fubiatOcum infcriprioncHoc odardi caput eftidac at 
trebariu pfidiairricatus rex du bokmii religionis c au ti 
£git,circuuallarc oppidi? ubet JRcucrfus bionia tornat 
tis muros turrefif quarit.Exmaerit oppidani rotra dui 
eat* ,ppugnaculu quo fc tuites caritati maxime intcfta- 
bat.Attormetoru violctia ,ppugnaculua (rien ita dei) 
df vt in oppidu loge pates .pfpedus efTct.Stmukj ludo- 
uk 9 oppidanorum bona miLci diripicda publicat jjobrS 
animouor facrus,ejui maxima fpc di ripitdi oppidi raika 
capiebat. Vemimpidentipiculo perterriti oppidani ad 
Ludouicu mittutimam implorStcs,qua praeter mtiktv 
rS volutate imperrarur,admifcrunKp ad (t regis copias 
qtu regi vifum eft.nec triopprobrri abftineb5t in mariS 
carolilnaercdc < ppcnO.QuS loge a (e in flandria agere non 
min* cjnume aliquot ofirruabat,ica vt quidi ob perfidii 
in rege capite d2rud,cu (ccuriraccruidddtnftSvnko 


Digitized by Google 



R«LudoufcutVnJedmu«< Fo.cdxxxtq; 

*uadere verbo pocuiflent,mori pertinaciter maluerint cj 
dicere viuac rex.MulAan fun t attrebaces multa fufi cela- Attreba- 
tiqi argiti copia, nec eo magis demiiTiore alo erIt,cjobre pceno 

veteres loci incolas ludouic 9 in penitiore fracil traffert, 
vocatis ex reliquo regno nouis colonis,quosin illoru Io 
cum vclur in noui colonia mi tt i t,mu tatocf noic franci- Frandfia'» 
fiam attrebatu vocat. In teri magnopere ftudec ludouic 9 
quo maria caroli filiu ad fe traducere polIet.Promitttic 
itacppuellf mariti! ex regio gnc dare,nec fincre eam dif- 
pedio aliquo affici, fed deditione q ad ei pertineret tancj 
luam defcnfare.Cuius reica oliucnu damam regiu tofo- 
re quiflandrcfis erat ad camittit.no em frico alicui prin 
dpi rex fatis cofidebat,ne legationis munere fretus per- 
niciofum qccj machinare!. Oliuerius aut poftej ad marii 
venit folita temeritate vfus,vcl q> ita in midatis accepe 
rat, petit apud maria feorfum colloquiu hfe. Quod cum 
puellae pudori arc^celfitudini nocoueniret,fermonepri- 
uatim facere n5 impetra t.Sedea q a ludouico accegat di 
cere pntib’ ad hoc a maria deledis pcerib 9 illu oportuit,- 
nec legato fides habita eft.Igif ad ludouicu inanis reuer- 
cit.C At (landrenfes taetfi oem belli rone vitare eugent 
francis tn reluflis ad germanos refpiciunt.Erat f rcdcrico 
alemanno impatori fili 9 maximilian 9 vnu&vigefimu 
anniiagcs.Cuhocnuptiaru foedcracociliat.Nam q> pa- 
ter ad imperatoria maicftate plurimu thefaurup annos 
ferme qnquagintaquib 9 imperiu admtftrauerat adiecif- 
fe pu taba! fpes illis erat magni aduerfus rege fracti fubfi 
dipEa re cognita ludouic 9 hericii hifbucu coloniefem q a 
puero apuaeu fuerat educat 9 , fpecicvifendotu am iconi 
luorii in alemannia ire iubet,vt rcucra exploraret qd de 
nuptias agere!. Heric 9 cu argen tinam veniffet cognofcit 
de incudo foedere couctu apud franefordiam ad Kaf.iu- 
nias edi&ii efle quoipfe imperator St cu eo maximilian 9 
ipfiquoqfflandrcfescouenircr. Curat ppterea ludouic 9 
tranefordiam nudos mittere, eiufcj ncgocij munus mihi 

O iij. 


Digitized by Google 



Lttxr.X; RexLudouicus vndedmu» 

cSmitttt mandansoratorisnome rio pri 9 aflu mcregj co 
periti mihi efletq germani principes fuaspartestucrcnu 
i^ma legationis fit frScfordiae in couetianeipfamema 
rare q amicitia iter tmpai ares rego£c|j fircos diu graifr 
ric quib’ legibus atcfcinftitutis gfeucrauerit bcniuoletia.* 
Mana burgud» haerede feudi legib 9 erga ludouicti aftriri 
gi,logQ vtus obfcruatu cflejie § -Iluftris inter fr5cosfoe* 
mina viro peregrino iure nuptiarii regeancofulto coni# 
gaf.Dccere illa patrijs obtegareinftirutis imperatoriae di 
gnitat js$£ ficteieflc ho violare amici iura.Teperet igitur 
uederic 9 ne id cSmitfas quo veteris amiaaaef<ftfrudo-o£ 
f endat. Taiib 9 madaris etfcxft 9 apud argetirta hcricu hiC* 
bucii offendi. Vbi diesfex i moraGcu de eductu f ric for 
d^efinucut nullu accipim 9 fama aduolat maximilianum 
per rlienuairme colonia peeerc.Eo ppterea fidftinltcs ma 
gumia ,p6dfdtnurquo mari? quoqj oratores fc coferuc 
ratupaximilianuin cS duitate aduetare.Vemnuliafra-' 
pouc roaguti* fatfta pcerJabit 8i colonis gpaucis cono ir* 
tuscotedit.QuJ84 nos ite fecuci ook>ni5 guenim 9 clafci 
fdtaces,qfn5 priceps frScpru amici tiam.fequebaf, cui Jr» 
qu»pcps«lt»' a iudouicohabdbi redderem 9 , Vnu t& 
nccfc facis perfpcdO iqliaci ducJ eauenim 9 . Qui legatione 
accepta r ride t,nos tarde quidefriegoeio expleto ) aductaf 
fe fe majfimilianofideaftrhfHi t£e,z qua fine dedecorere 
fllire napo0it.nccptutonO6 diu in eis locis dtuerfaripof 
fc q inimica nobis eiIent.Sed tfi obnixe curatorii ne qusA 
«lobis aduerfeiPoft dies viginri qusbusmaximilian 9 »• 
itftionl in flandriaparar,eoquo Coldnia egrefluseft 019 
aqujfgranS accei17muc.Qtiopraetereani»iiTiilianus<en! 
tufupra rasile tmequkibusftipatusferotulit.Poftera aii 
te dic ad ludpuicu ^maximis potu ira 9 itineribus per Ico» 
diosprimii^nde per campaniamatqj artheful feftinate* 
r « anobis ge/tse fecirp 9 certior«.Erat em g hos dies Mow 
riuJjqmiferatc^adfvSra audomarQmaghamcopiarufua 
f um par tem.vricKUOTQbffdionc cingeret, Rcdiecanua. 


Digitized by Google 



Rac Ludouict» vtideamu* Fo xcbaadti ji 

t epote tx anglia viten«archieps,6i oliueriteffus, qlu 
douko retulerat edouardu polliceriauxiliu,mifibruq; in 
bollandia fupra viginti rnilicu milia(fiita ludouicVolet) 
qui terni ipu occupet. Inter haec dubius rex alo pedebat 
quoriu inclinarct,cufubitodefcrt maximilianu.xvi. me- 
libus arraatoru potiti baffeya aducnire . Qua re addu<%* 
copias ,ptenu$ a fan<flo audomaro reuocat . Cameracuqj Camera* 
^pfGois copias maiores cotrahit, nunq fatis fui fecurus. . cenfcs. 
Admiferat em ludouku cameraccnfes appofius legibus 
Cuius rei no multo poft eospccnituit marrafino illis pfe 
fto,qui ex (acris reliquqs auro arget0Cf(vtfama fuit) de 
traflo fe ditauit . I caqj torque multi ponderis ornatus cu 
ad ludouku vemflet, illi occurres briqbecus torque ve* , 
nerari fimulauit cj? ex f acris rebus connata eflc accepiflet* 

Ctk£ torque pakiare tetaret, noli iquit ludouicus tagere 

res em facra en. cius facrilegi) marrafin® no ra autor fuif 

fe fertur <j ille cui ioanes dc daiilo nomen erat,a qua gra* 

uia actrebaces etialcomoda acceperiit . Ludouioo aucreli 

mofa cura incedit ablatacameracefibus reftitucre.Studo 

te em eos fibi (ubieAos gpetuo & glamctco fenatui red* ■ 

dere audietes Meet ad germanici imga toris ditione prine 

rct . Ex camcracofenatu glam£ti ludouic® nouiomu ac* 

cerflr. Vbi de iacobo nemorfi ducis (que carlan dcphefir, Dux ne* 

diximus)qu?Ctu efi.Qui Jppterea q> poft habita ap<f rio* xnorfi. 

ne cu rege cocordiS cmraitibusfenfcrat quarto nonas an 

gufti oblefam maiedatem nborte dSoacus, capite apud 

Partfios in foro publici mercati apef fodias punitus eft,8C> 

eius cadaucra£ranrfousdiuifr3cifci in corii eccleCa fcpul 

cu. CPcr cOs dies ortu Iter principe Aurakefem & crao , 

nu ob burgudiae adminiftraaone inimiciuts dii res bello . 

decertatu i^aurayccfis a fratre adiutus qui Caftelliguyo* 

nisdhgappclkb^&claudk) vatdrayo,guyumin fequa 

nis oppidfi accedes acraono impetitur. Vbi comifla pu 

gna ceddcrtvtrinc^quiiwmtiuipnmilk arraari,qobre . 

quiafrancis vitfforiafoumct, fuppliariones decre t$ funt. . 

O ii.> 


Digitized by Google 



LibtrX RaLudouknvndedmub 

Gheldfen ®Eod£pta«f^dux^1dr€feinille8iqirfneiEri«ifr» 
(is duxca minis inftruiSusTofnad fuburbia cremare cdracucns^ 
picur* tomactfibus primo cofbdhi occidit, 8i in vrbe infertur. 

* gc3o verocrGpfeibusI akmanoscquirib^frlciscuafa^c 

vrbtt icoliscfoi fecere duoru nufcufeptingtm viufeci 
Flandrm prf li«fis.Et rij flandrefes ad btidl foflafn inulto numero 
fa ccdg f. cattra haberent, miffis in tos co pr p jfligad adduo nuUa 
cecidere. Reliquorif in fuga depr^ioru duo quoc]; ard 
ter milia corrucrut . In fcquanis vero quos altos vulgus 
burgundoe dicit. n5 parui fraeoru qac aurapc&sapud 
greyu & alia ad ararim id eft (agoni loca fedt , eorS tpri 
tnis qui fub Sala?ardo & conyganofcoiornibtabant. fca 
de tepeftate caroli magni OCdiui ludouidfimubchnqift 
fdibus palatinis apud parifios Iter regu ftatuas fuo ordi- 
ne poGta erit ad <^pW aulae, vbifacelK coftruftu eft hi' 
es bete ludouko poflrafunt. C Accidit per id tfts in anglia 

Bsmmm cdoimdiinfratreclar^daeducecItraKnt&ia.Cdfticuerat 
fratre daretiaeduxlbrori 3 burgOdoducioIim nupierat auxi- 
feuentas» iiupter tdcxardicoDMfme^obiecdprfhaUsdti vicu 
Ia eSiedus multtspoft inttrieftr diebus c6filio ad edo»* 
ardi pfattfi adoocato>dux hSc i fefent€«fi accepicExKv 
doniefi arce extra duitate ad patibula traheretur.ibi con 
v fpiceret inteftina fua cremari , cui mox caput tolleref , 8t 

cadauer quadrifarii fecaretSed a d ignominiofadsnaea 
ne(hortIreinre> temperati! «ft,Eius tfi fupplicij gen* hoc 
fuit.Itac$in maluadci vini dol» viuus cxdnguif 8C inde 
oceptus capf te tntncatuseft. Afteril mortis caufiangjf 
afferunt (p Uleregnuexpulfoedouardo affiafbrat.Gjtti- 
detfiquidem angfem gia/vd exafbfie St exilio/ aut ne-r 
ce fuos reges cSmutarcCPer dies edouardurroiffoHiiV 
Maximi* dmnadreg^hatairio^flandrifificSpOntrefruftrati^ 
luniaflus t*# 1 * Jntcrim qaia cSdcti pfidio cornac&s infeftabitur, 
ita vt cSmeacus ad illosdiffidk importaretur, Ludoui* 
cus oppidi ci arte recepi^difcedetibus inde cflfuis for* 
tunis naflitibus,Oandeto captocatottaci^Mflgi^A^ 


Digitized by Google 



Rex Ludoufcus vndedmu* Fo.cdxxrv» 

batSludbuicus petit . Quo mzrimilianus flamingim de 
pace ad rege Iratos mittunt. Promittat rdidurosk ht 
douico Archefium,DuacuJnful^Orchias, fandu audo 
xnaru eu vtrac$ burgudia,(i ab armis rex ccflet.His pro* 
.tiifljscofdbm ereduiuij rexcameracu,quefneyu,BouchJ 
uiucpcu reliquis q occupauerat lotis f&drefibus reditui t, 

Et vt fide ^mifl» detrahere no putaretur maxuniUan 9 , 
caftra inter duacu a ttrcbatef^kxar, vnde cum ludouico 
expeditior congredi» eflet. Duxit regem multis verius 
raaximilianusnccfidrifaiffccic. C Interim Carolus de 
ambafia burgudo bello a ludouico pfedus multas arces 
atc$ oppida quf ad hoftes defducrit recugat^beluencdcp 
quadraginta milibus numrnom aurtorG muldat. Mictu ' 
tur paulopoft attrebatu a maximiliano oratores, quibus 
ctfpter vnius anni Idudas nihil aducft.Rcdeticca picar- 
disludouicovtcratin fuposmagnopedcuoi*, diui mar 
tini «iroruexteri* feretri qcP ficrrei! crat*x folido argen Feretrii 
to fabricare madaf.Op%s vfcfquatjabfcrfutQducc' diuiMar» 

tis milibus libraru turon.c5ft tiflefertur.Necdiffert c5fi unixrgi* 
liuaureUanis habere. Vbiciuslocopcn*beUioddibpif tcimi. 
fedit,c3fidetibus plurimis maiorii ecddtarii (acerdodb 9 CStio ais 
jttcp ftudioru generaliil inGgn»! j chutatfi legatis.Enim* *dun<3, 
uero de pragmatica fandione de t^variflentctiae fere 
batur,dec£ ecdefiaru annaOE,quaru gfalgfe eregnofrS 
corii pecunia RomS quociniscxpoitabaturinaiirere cu 
plebat, adhibita moderationenc tin mimmorit romana 
auaritiaflne rei xptan$c3modo exueret. Ad <3 rcaduer 
fus romanortr ambitioni ludouic* iublimi ingcnk>& do 
drina viros apud fe(conftitiitO illis itip£dio)akbaf.Inter‘ 
quos martin^cc^nomeco magiftri theoiog* dodor fiiir 
litteratum celebris qui de quatuor virtutibus quasvodk 
cardinales la u dari lfi mufedafhris velumen finripfit, non 
smtftopoft morte afliimptus. Sed mox cqjepti poenitens 
Ludouicus aurdiS cfi veniflet contioni difloluit dices f« 

«and(<ugdui|ipoft<a h a b itu rum , C P<t<0»4i«sapudar »< 


Digitized by Goo 



IjbeOG Rex£Ludoy/cus vndedmuf; \ 

uernos in coenobio iflbrienC monachus quidl eu hertn<7 - 
froditaeflet grauidus eft effc&us, aileruacufct fumma di 
ligetia donec gturiuit. C Eade pterea regioc leo domefti 
cus dni fui domo elapfus coplures viros foeminafe^ vo- 
nuit, donec cgreiTus I di mulritudle inedaru dns cu for 
te leo apparuUlct,cqgnico dno ad eum fe belua contulit; 
Qu2 cofeltim miilds telis turba cofodicApcF attrebatta 
Sym5 courthofius ludouici g artheGu vniuerfalis Jxura 
tor,raa](£idciho fimulat fibi in flandria negociu efle,quo 
g induciasCquae politae erant),pfedus Maria Manmila » 
ni vxore adit > ante ola pcatus fein feruii illa recipiar. Illi 
quidc obfequi g regimale,cii ad illa arthefij comitatu gd 
nere maxime coftet . Si in officio quod a ludouico habe» 
bat per ea cofirmetur fe no minus fidufore gfulfamfliS 
q burgudae dom’ cclOtudine olim fccuta cflcqmaria (cu . 
ius ftudiu erat multoru amicitia coparare ( hoi aflentii ) , 
cfic$adfide &C iufiurSdu admirut Jlle officij 8C marif be - . 

■ nigniiatis fecurus fpc bona domu reuerfus accuiafpcrfi- 
. di*. Captufif 8C ruronu ad rege duA 9 poitej crime cofef 
fus eft capite trucatur.tale fuit pmiu l pdkons.(CPcK cos 
srfuV.li dies anno folutis.(YUcccbacvii). machina ingens (qua bo 
nooaraa » ba r£ J=i dicut)tureniconflata, 8C inde Parilium veda, tri- 
fte fuifp«$aculu praebuit Ad diui Anthontj portS extra 
muros cuinftratadC copofita protfus a peritis eius teperis, 
«flet , dum pila fer rea pondere quingentarum librarii in 
cauum machinfdeuoluitur,ignc excutit quo pila ipta re 
petedepifeiuschinae imprimis au tore , moxqj quatuor 
deci fpadeaflice» viros ita difltpauit , vt g aere mebra p 
U«Sa aegre inueniriSi colligi potuerit ,L5gi?quoc$ euo- 
ias pila, aucupe auibus inficuasponece oppfflt, Ali) prae- 
terea fex violentia (pus & fulphuris fetore grauem vali- 
tudine incurrerut Joannes magueus quimachinS confla . 
Uerai fruftradmg agru reccpt’ apudlan&u roedericu fe 
Camera- pultus eft.iCIa vero ad picardos couertamur .Camerace ; 
cenfcs, fes^praefoftubaberet dum de fiermisdus nationis in- ; . 


Digitized by Google 



RaLudcHMa«vrKfcdmus Fo.ccWvfc 


Agnem equftecubonofrancoru prffidio,defici£tes rame 
ad maximilianudiis militem accerfunr^rancis expulfis. 
Necminus gfidtfuere bouchiruefes qui nodi! finitis in> 
<aucij$ fibndrcfiu cohortes rcc^pc fucjccrimctes quofq? in 
arce deprjhefo* frikos.fia recognita ludouicus nouas co 

«Dias cS mitlrrs' m^rhini* «/I J 


Bouchini 

enfes. 



: wgfores burgudos petac,eof<$ 

*et ambaftanus Ludouico, 8t mox arce rod)eforce capit 

£)o&infug vi expugnat/dirw'tcp.Quibus de rcb’ dinii 

^?rw irA«rviSr>* .« _/l n. l < - _ 


sSfaniiluxeburgu ^hcifci, qu5 regione coftituerat tad 
ad(eptin€t€ recuperare,fed aljjs diftraAus coepto deftitit 
Ki Maxlmilonus qui grande exercitu coegerat exflan' 
dria mouens,Morino8 adoritur.Erat morini validu fran 
«orupraeiidw, cui pr^fcdhis imperabat auratus fques dfc 
faiufto andrea nomen habes militiae peri tiilfmus.Ei’ ope 
«adunas defenfa eft. Vb/ aut Maximi Jiani aductusad co 
ferte# per viciniora moirinis loca perlatus eft confeftim 
*Tup3t,rnoHnis fubfidiit prfb/turf . Incedentes aiit di ij 
aboppugnanoe depulitismaxltailiamis eflet hofte ,pcul 
®fpidue, quadraginta p* ne armatonl milibus inftrutfiS 
qu2 marimiKaniis rom3tuft| imprimis ducebat . Fraco 

a r i, 


Maximi-* 

liari 9 mo- 
rios petit. 



«w 1^. «.«u wuu» MM vnviw V « prima Dur^naoril acif g 
*mdri,farcinis eorii^dofis drreptis atep arniflis 8d quifii- 
Bf « mSdauerifceds miles fricas aerif pfecut 9 «ft.at 

francifagitcartj rati fe viftoria potitos elledif prfd* aim 
incedurt^ roindto comice ftcrcepti ho iecus ac oues apud 
guynegata maftaiiir.Exburgundis vndecim,ex frarjtin 
quic^ milia ooeuhiifie reiaal eft.PerHt » ea pugna pfaftus 
bii m •! iiar j us ,$L vafti» tnSptdon rothomagefls^tor. Ve 
ner-e viurcapciui mmanusfrancorunSgenti fereburgtl 
dtones,infcr quospoloniae regis filius fuit; Receptis poft 
pugpatq militibus» frtean^u*aNWannoyum/^ 


HSc rem 
alt| aliter 
narrat vc 
in appecU 
ce poft fi- 
ne gaguy 
ni feripto 
rii videre 
eft. 

Pugna 

guynega 

cana. 


Digitized by Google 



UbtrX 


B acL u doufcutvnJtclamfc 


^pcul diftSttarcf cui prfcnt cade t*remoncf"va(cocx|)a 
gnac.Cadcn» autl£uieabfj*quic5cfpcrantacccpca<ii 
ad auBdnulunupdbiftui cflet, OC aiduo in viculis nahif 
n u x i m d i a n i iuflu foigulantteft.QuoiUtbcrali att$ inhu 
■naiwf^tocxrfi^ludouku^cxoibusbiiigjidMquia 
frtd*c3fnm tencbscur qwqu^b(ctaSeii»ri iuppudo 
afficere ntldat.Ex qwV coaequo cado* nccac* fuerat Io 
rofcpcEUiip&fucr^ deccin coTpeduportsduadtocu 
dcmc^^pzimeinfuUy&apudCmAuaudoiiivfiparjnu» 
«kio^io <pcul daiky abatcrcbatoabj decilaqudsvtdlfl 
nknlcEiutfupplkijpr(pof>tus regie dom*exaAorfufc 
odunea i if aa lui tutamen equitibus 8C firancorii (agita 
riorufac talibus flipatut . Q^cxaAofuppljdonoloR 
a guynu viS ifari€«s45 flandir« vetius incedunt decc K 
fepee munidora locaoccupSt. vn cxa&a multimoda ptf 
da adfua prfiidia rediere. AfBiAi (ime ptcrca magno d®* 
I «meto nandrefcs^cpiibcx. tuuibut ex prufaa cupiknib 
cSmeatu na u igS r cM columnononnanno fupcrati,totis 
«uuigijs 8L merabusa ftSdsIpdiati fimt.CInddcrat his 
dtebminmSfcmLudouiciaoutriuttoannfborboniorif 
nefeiaquid iracudur, ita v» perdere boian veBc videret 
Qu;fiuit,pficAoaducrfusdtjcc oriforornuptacratcMS 
perdcdioccafioof. ViKkioanniaidnoparUi«Mnt«iau 
cusc^iUario^&Ioaniudo^anwfnonqodacSaMcii 
|4<;.?4*5raa prasor patriavieges aduerfus borbonflporpea 
tridi, vt inde irn t a rm bocbonai» : aliquid in «gE pwia* 
tctqutn cameraorex ftm^jretur.Nec vmFaft doya 
cu* priffcntcducc prMenfiffibi vdis& tapetibus fariedi 
a^aurctsaflidcrc££iusdiccfe, Dicprma dene duci* 
I%niortb*c;Tcijs in glamcti (enatu UfH&ii inter quaa 
a™cioanncchebcrnjscaifama^antiftcsquiincutto« 
diaaucmatuscft^ «P bona regiarditioi deputata . Quo 
tepore rarius di m a rtmflia na.v^3noraindurieftercefi» 
fcruua^ena^ pacis. Tra* 

««^awmaadnuii^ 


Digitized by Google 



RcxLudoukusvndedinufc Facelxxxvifj 

uc^^iaMiMcoMtueba^Gdl^ncurflU Ludauk* fif 
genio aliquo a gdlqsacnudcrcillGponiiflct. Sed per id 
cps cgrocarc maxic Ludouk* ccepit.Ni comitiali moro 
Docfiiccrdum pmerctur,ckph$dae quoq; occulta iditia 
pr$ fefcrcbat,d£ hemorroydi» ocbrovoabd quSobrC 


Dus abeo dicat?. Valitudic auc paulifper leuat* nihil por 
fua vd ferar vdludicrG ptermifitrquod ad boni valitu-- 
dmc cSuenirct.Ni mul ta occogi taucrunc cubiculari) ad 
cxilarandum cutn /ficut maiorum murium venationes, 
qz i cubiculo cxbbcbar.ILCodiderat ec nhlbwflt CUT - » . 

nb 9 munitioiK* qu$ Tuo abitu grandem exercitum com r 

pkiftercnf.vbi miles canqi vrbe cotinemur.Neq) lllcmi 
nw (olido duicacistnuro^iuc ad iaricndaGuc ad repelle* 
da tormeo firme erant,potericq;diflblu te quorfumlut» 

.fidet rex vc& ura tranffcniEas fastidi pod 9 animi dl § nc 
ccdttacc i planicie poti* arcis explicari o£i ds nnUnt^pla 
d magnitudic inauri iubet^ks legorio philippum det- 
ouerdurn & guilkrraum picardu pfici^miaatcf militi 
wi mefem' vnil totum agare^comiofcSi ghr quito cona 
meatu op* illi cflcc.Rc aliquoc auspcrfpcda milite i fua % 

pfidb dimificdpc turonu ,pficifaf.Eadi tipcftatefirandt' 
cui britonu dux miflis mcdblanu nundjs qui arma co« 
pararet atq; ad fe fenrecdu per arucmS arma(vcluc fidei 
culatas & bobicc ncpulfii tinnirent obcc&as roerccs)nS- 
cqvehunt/loyacuscophcndicquib^ armis cfi rex confe 
fti donatLet a britotvi hoc d2no affcdflet. CNo mul 
cispoftdicb 9 cugrauius foliro f grocaret LudouicVerta 
uit magnis nnmcrib*opc ad diuis ipetrare, quib 9 c5plu* 
raecclcfiasabudcdirauir. At cu votaoblacionefqi illi 
paqt ( pceder€c^ioui(fimcdiuoIoinibapcift(deuotus ac 
tuicln(bruitq|iniacro(acelk)pi{iadpalaaj miflam died 
Dpctuo c2tari,quae de ipfo dnico baptifta edet, Cantori* 
wautcldarasnalilkannuiccnta defignaun^ex vediga 


Digitized by Google 



Liber^C. ' ** Rise Luminetis vndec/mu& 

li quod Parifiani portitores a vnftorib* marinolfc ptfctf 
exigut.CDiuu pterea ClaudiG qui apud feqnos i monte 
jura editur rtligiofe venerat’ eft. Aetiuitqs monafterium 
multa militi! manufripac’,pri* en g pegriation2 aflumc 
m,CaroKi f iliu Petro borbonio cum regni admiftratK) 
ne comittit.Quo rpe du 5n 9 falutis.NV.cccc.vn’ & odio- 
Dira fa- gefim’ agif,fames coplures a(Tumpfit.L5ga em jfedia v| 
mcs. xati plenqccu accepti! dono cibi! mlderec, illo adltoma 

ei! tranfmittere coercitis inedia arteriis no poterant. Hoc 
diroicomodohigdunenfes/aruernti/borboniia i primi* 
laborauerunt.CAnnoqui fecut’cft Toanna hiaouici fo- 
ror Toannis borbonioip ducis coiunx molini febre irerijc 
mulierante aliasoptima.Momiaquocjeft maria maxi* 
miliani vxor,rdidtis liberis duob’mare& facmia,CPcr 
egrinadonc claudiana exadb ludouicus derium veniens 
nouc totos dies in templo diuae virginis religionis gra- 
tia diueriat* cft. Alleuatufy pauluHr morbo rmagauni? 
feco tulit, nec diu ibi morat 9 cieriu cu reddiflee : flandrif 
oratores audiuit.*qui de pace ad et! venerit. Quibus pes 
benigne refpofum eft.Quare ad fuos leti reuertentes/rdi 
qua q paci c5uenieblt tradtauerut. Ac fub ipm tps aeria 
ad lifam flume(quo flamigi ab arthefienfib 9 di(iugutur)a 
philippo defqucrdo recipif,dedcte illi oppidi pfcdo,qui 
iUodii» trigita fcuto* aurcoqt milib’ a iudouico muneratus prf 

h fe&url dej ceti! equitu d! folito ftipedio accepit, C Apsf 

leodios fuit Ludouico borboniefi aduerfa forriia. Nans 
guillerm’ marchianus(quem aduennae aprum kodijva 
cant)beDi qujfita occafione : Ludouicu epm cum in co- 
pofita populi multitudine vrbe egredientem ex infidijt 
adori! SC manu fua necat, mox porificis nudu cadaurr p 
ccclefif maioris forib’ plebi confpiciendii exhibuit. Feri 
cuma Ludouico rege pecunia militecjjvc id faceret fuif- 
f« adiurii propterea q? maximiliano an tifres complaceret 
CNon erat Ludouico a morbo requies : feque indi- 
cs. magis ac magis debilitari fentkbat,& mortis mc-^ 


Digitized by Google 



Rex Ludouicus vndedmus; . Fo.ccboatvfy 

m angebaf,nemo em fuit illo vir* cupidfor.Tn jxiidus 
finis ibafii fe portari iubctjbi Carolufxliu admoncs.Su 
inquu cariifime filtj breuioris <| xitias vitae, vciqj mora- 
bo afficior cui nulla fubuenirc medela qat. Tibi poft mc 
regnadu eft,in qua re tibi maxime necoTarij fiint fideles 
roiniftri.Tntcr plurimos quoiji fide SCdiligetiaipeexper . . . . 
tus fum duos tibi comcdatos facio,oliueriu dlma&Ioi 
nem doyacu. Illius feruitioitavfus fum vt ei 9 maxima ad ‘ , un * 
ope vita mihi diu feruataefle putem. IlluI tuoobfcquio oraao * 
pioft me habeto,nihil de officijs aut fortunis quf feruien» 
do cofecut* eft illi detrahi finito,Guiotu potu SC bo» 

chagium ita exiftimabisrvt viros confilio 6C prudcdava 
lentes, Philippum vero defquerdum in rebus bellicis plu 
ri mu fcire atqj intelligere dubius non fum:eiusprouiaen 
tia a tcj moderamine dum bellum erit vtitor. Caeteros tj 
magiuratus a me aut olfida adepti funt conferuato, po- 
pulo que Tgruetiu bello^t neceflitate multis veftigalibus 
cxtenuaui quo ad per tefieri poterit kuatoMatri ne credi 
to,cum em fabaudienfis fit burgudis fauere milii femper 
vifa eft. Alioqui bona & pudicam illam fum arbitratus» 

CHaec poftej dixit turonu reuerfus excogitaun a mufica 
valitudis leuamen querere.Quamobrem accerfiri man- 
dat bis gnis mufici iftrumcu luforcsjquos centu 8C vigi - 
ti coueniffe cbftat.Inter quos aflfuerut ouiu paftores qui 
multos dies nS^pcul a regis cubiculo cocinccer modula» 
bicur eius cofoladi cz,8C ne fommo quo grauabatur fuc 
cGberct,iuflit pter hoc holm gen 9 :alteru longe diucrfum 
ad fe couenire.SolitarijJS£ qui eremulcolebSt hoies quiq 
opinione f&Itatis plurimi ffttmabantFoeminf quoq; fpe 
«atf religionis turonum coueneruiit quibus negodum 
mandatum eft,deum indefinenter orarervt regi falute re 
Itirura maneret ipfcdiufuperftes. Tam appetens diutilfi 
me viuendi fuit ludouicusPraefagiebat credo animo tur 
■ badones quas ipfo mortuo regni adminiftrandi concupi 
•fcentiaimportauit.C Venere per id tempus ad valitudi» 


Digitized by Google 



UbeOC; RexLudaukus VrtdedttttiH 

nuim WfihhdKfium b rAa m donnn & h5n5kn.or» 
tores 3s oloannc dc vaccaria priarium olamcti pfidcri 
8i phiUppuin dcfquerdum audiuitrpoft aliqt: couctiots 
tande de pace couenicvt CaroP Ludouki fili^margare 
tam maxundiani filiam dum legioa vtricf f tas eflec acd 
pcrec vxore.Donanf a ludouico legati.xxx.fnflib* fcuto 
Cardus rum aureo* pnecer jx>cula_argcri celari owd illo^_c^ 
, & rex cudere iuflorat.Erat aut Margareta ifra himatutx a 
- gjdauis educabailgit redeuntib 9 gidauum flamigis ora 

torittfit apparat? iges de roar^era ad friccs duceda, 
fiEndr nec minus curabatrcx magna popa Margareta a flatmgt 

^ . AL ^ »s D#rrtnvi Rnrhnmiim fiim multa 


popa dedu dtur vbi ddponfarioi» ftftum coi ounlfctcta 
menfc iulio celebratum eft.Quo anno Ludouk* forium 
deorfumefc a fuperis:hominibufi$ opifu^ valitudiniiplo 
rans facrura liouorfcqu* fccrfdo mnisclodoua) cjlicus 
milium fupra dbdnakad fc turonum defem tabet. M* 
lata cft praeterea ex facro palari) (aedk) famini uccrdotn 
aaro y-ga, 8C viAorif cmx: qua carolo magno dririnit? 
fuifTtdat 5 pkricj afleucrant.Sed definhf more» nemo li 
mite «luxerir.CInfinnd i dfes magis ac magis Ludo" 
uicusjicc rfunt miris naodis ouacGt?K raro antea exeo 

— • ImmfmAbnflrillltt OUt (K aliOllOr Ul 



fannDU8iumpttminauuiiaiiKc^?parwcv«i«i*«« 

rabat» Veru tertio kaKdas feptebres apud turonos a 
ricur,qui mortis fupplicium aut metum multis frecficiv 
ter IcufferacVoluit autem i diu* mariae apud Cierium 
templo fepekri. Vbi monumerii fibi octruxcratinqiKKl 
viu€s adhuc defcederat^deciibueratqt tetans fi cadaucri 


Digitized by Google 



V 


RexI^doQicwvncIecimiB,' Fo.cdbaxfcj 

«h3 monumenti! quadraret.CQui tametii duriflimis fi 
fuo arbitarioiftituti nobilitatem populumcfpflcrit ; ope 
Tf tamen peiura regno erae aliquot illi annos vitam fug- 
efle,donec Carolus adoleuiflet, quem tenerum & nuito 
rerum vfu exercitum hfredem relinquebat. 

Cln hunc Ludouicuhtx lufim’ epigrammate ex cius £ 
fonaloquentes 

Ne dubites vero me dicere nomine regem. 

Lex egopcena.modus.gratia cuiqj fui. 

Audiuit Francus prona ccruice jubentem. 

Mox aderant didis fafta relata meis. 

Nec fatis hoc. noftra vultu pcognita mens eft. 

Et folo nutu pleracj gelta meo. 

Et fi vnquS in terris potuifti cernere numen! 

Me tanquS (thercu credere fulmen habes, 
Pafcua.*paltor:ager:bos:grex:armenta:colonus: 

Sanguinea & faftu nobilitata domus: 

Clerus iremxlC va% patiens habitator eremi; 

Aut lucro illcAusparuteaut tremi tu, 

Hocctne minms.porius mirabere romam: 

Qujpede concordi votafecuta mea cft. 

V ix habet in facris venerandum f rancia patrem, 

(Principe me)quem non fecit apoftolicus. 

Nonne vd oblatu tentaui vincere diuos: 


Plurima numinib^qui pia dona dedi; 

Quid memorem (ai tus:quid clafles/fpicubctclar, 
Mille meis canibus filua ferebat apros. 

Crimen erat ciriusluitriserrare ferarum: 
Caprca/dSma/lcpus/omnia regis erane 
Ardea per nubesrper fentes abdita perdiae. 

Falcone emiflo decidit elea mihi. 

Quinctiam ($uos aftu tardauimus hoftes. 

Et tandem incautos fecimus ede nihil. 
Rhenus^ragoJigur,rufcHlo,(abaudu8,fi£ anglu». 
Jhgenium^morefacxtimuercmcos» 

PJ, 


Digitized by Google 



Lfcer.XL RceCaroliBoftauuw 

Quodcr magis ftupeas,glaaatii amnibus Hau 
(Gammarus eft raptim iuflfus adeflfe cibis. 

Ned dubium JiAor iuflfus diftringere ferrum. 

Perderet humana vellere camc iecur. 
EtrerrSfii pelago,quantum natura reponit 
Prjfuimus.Scd habet vluma fata caro. 

Mflib’ ipfe tamen multis ditatus alyptes: 
Pugnauit genefis ducere luftra mef 
Sed ineditas cohibet nature conditor artes: 

In mortem nulli eft imperiefa manus* 
Caftera fune nobis fubiefta timore, vel atrafe 
Nunc verme 8£ fanienoriredimendusagor 
Me dicaspofthac lodoicum multi potentem. 
Flectere pro nutu maxima qui potui. 
CFinis libri dedmi.’ 


CEiutdem copendij Liber vnderim* 

- Oleti mihi dei nccps feribere,! a 

chrimf fuboriunf:du fluidas vi 
t{ fpes & fortu; volubilitate at 
teci 9 cofidero^uc em q pxiefe 
quit magnanim 9 priceps fuga 
ta qua egerrie exegit pueriua, 
cu adoleuiflct expiatione qui 
de iter vitiii T^tutcq; de fe de-* 
dit. Sed decurfis aliqt anis dex 

teriorfaa 9 :5C voluptati frenos 

ponens,,qua!is futurus eflet facile potuit intelligi,mfi p- 
ceps illii morbus.&irtpcdata mors adolcfcctia vix fug 
greflum abftuliflfet.ffiTuic em illi cui Carolo oftauo no- 
me erat.miti^Igeniii Sanatura benignior. Que nulla eru 
dicioc latia iftitui par vduit.Exiftimas literas ipedirneto 
efte regn3tib 9 Jdcji defe iudiau faciebat, q? cu cxcellerit- 
genio e(Tct:3c plurima nocetrad moleftiam fibi eruditio- 
nem accedere diccbat.Crcdo Ludouicum prouidcreca 


Digitized by Google 


Rex CaroWo&auuf» > fdxtkst 

toli fragilitati voluifle.cui infantiam ndn faris fiitaScflc 
confpkicbat. Teneris, enim ai<* imbecillibus membris 
primo Carolus fuir^ita fcdulo duci illum & gefrari mol* 
uterpriufquam fofide incederet oportuerir.Cui income 
modo doctrinae fiudium & laborem non congruere pa* 
tcrarbicrabatur.Aiioquin erat carolo animus difriplirif 
appetens. Nam ludouico mortuo cum regiam adeptus* 
cft d)gnitarem,fcriptos gallicf libros libenter legit. tcri~ 
tauirqurlatinefcire.Confecrationc rem is fufcepca,pro* 
tenus de fuperfiuis ludouici.donationibus ratio habiti 
cft.Qu*ad msfifci reuocatwfunt.CDe oliucrio damma 
cum propter imilca,tum Ob necem ab eo^ludouici iulTu* 
perpetratam Vkimumftippliriumfumptum.Nam cum 
Daniek quodam flamingo (ibi plurimum in flagittjs fa- 
miliari vitam patibulo tcrminauitjn quem (equcnscaf 
mena nobi9 editum eit« 

Suntfua criminibus ridenda tempora tdnfor< 

Currere quae fubito prouida parca Vetat. 

Hoc poteras olim longe praenofceredamm*c 
V t faltem horreres tolleres caede pios. 

Te natura humilem cum mater flandratulifleca 
Arte vnanoras radere caefariem. 

Hunc talem &feruum tcfaepclurcriavidiri 

Tu tus ab hac poteras ducere forte dies. 

Raptus ad excellam ludouici principis a ulam , 

Mox erebi furiasmoribus anteuenis. 

Et crimen huic tondens,dum fufFcrs lingerefkoci 
Par duribus^regi regulus alter eras. 

Quid tibi non licuit foboles o diranerotus. 

NJemo non vixi t te referente reus. 

Nemo deifacra,cf furam nemo gerebat* 

Grandia qui renuit promere dona tihi. 

Protenus auxi lium, Vel mors, vel mulda,flegatitemt 
Prxff lt.eras hidex.liAo^flC exitium; 

Regnafti, fatis efdurgunc noua Cydara mundo. 

P«V 


Digitized by Google 



| flvt.yT. Re* Carolu» cxfbtnwi 

Turbafctkftorum territa luce fugi t. 

Agnofcc o confor quo te fcclus ex tuta atroafc 
te pratcipitem propulit in laqueos. 

Te daroelie dira conorsite memmius odit 
Et fcelerum au&orem damnat.& infequitur» 

Ndcio quid de te fuperi,vd fata reponurtt. 

Seu liaore cadesdeu cruce hber eas. 

V na tamen vulgi conflans iententia furcas» 
Expedit.vtfatiet/te pereunte/odium. 

Interca vinftus culpas abfterge gemendo; 

Peccaftimorteeftnuncredimendafalus. ' ' 

CDoyaco aures amputacar.Sed flarim ab initio fufcepd 
regni ortae funt de caroli tutela SC regni adminlftrationc 
difcordwe^egre fcreti^plerifc^annacaroli forore rebus 
gcrcdis anteferri .Prim 9 ob e5 re ludouic^aurelianorum 
dux(quafi praelude te fibi ad regnum forruna,quod mor 
tuo carolo eft aiTecut’)belk7 mouit.mulra pn* molit* vt 
xt orni gubernacula recigec Ioanni em altera ludouici fi- 
lfivxore habebat.Sed ocpofhcione fraudat 9 apud Khn 

albinu(quiloc»britonueft)ducubritonibus (bcqsno fa 

ds fotliciterpUaf captus eft,& in arcebituiigu diu affer- 
iiatus.Scd dc virofollicita vxor qa regis foror cratere- 
bris poft ea pcib’ mariti liberationi impetrauit. Liberta 
ti reftitut 9 fidc Carolo debitS maximitami cSiuratione re 
lifta feruat Jnde maximilianus gburgudiS Arthefiumqj 
poft caroli foceri fui interitu a ludouico occupatu repete 
nat magnis virib^infurrcxitjn britpnes quoqrt fradKO 
duce defunAo)arma a carolo fump ta fun nSugftitcs erit 
fricifco fili» duae gbus vna appeUarioe anna nomf erat* 

In hi donec fidei lurafccundu fundi kg^gfolinHentnc 

ue rege incofulto nuberet bellu indicii . Fit m nanattnies 
incurfus/& dura (ed nide inanis obfidioMifit britombus 
hericiis feptimus angliae rex fub&diu g$j ipfe fupra iwuW 
tos annos ^pfugus ad carolu venies diu apudctl mifiMet 
pecunia liberalker adiuOrq; inde acceptis a carolo mfli 


Digitized by Google 



RexCarolusodauu». R>,ccn& , 

tibusin angliS nauigas regnuoctifo richardo vedicaflct 
Cuius rei gra aliquot legarionib 9 cu fracifcoluxeburgo 
& carolo marignyano ad «Ide liericu fundi fumus. Qui 

nccf amicitix/netj bnficioru recordatione diftmeri po- 
tuic qui expeditione bolonia vfqj traduceret,vbi cauris 
n ° /Pcul poficis tecauit ea expugnare.dcmu philippi def- 
querdiqui arthefio perat/qpareb 9 c6pofitis copias in an 
glia reduxte.. Pacis emqnifibi fineangloru offenfioneli 
cuic hericus amator erat. Sed anglis more geres magis ^ 
fuopte ingenio addud 9 milite ex anglia deduxerat ne in 
fufpieionefuis venire t,q> fr3co regi plus aequo beniuol 9 
efle videret. lEPoltridie imtx cu herico pacis Carcalucti 
britonis negligetiaatcf iertiaattrebatu (. cui 9 pfcd 9 erat) 
a maximiliani copqsnoducaptii eft nemineoino defen- 
dente ciuitatcQuinimoipfecarcaluetuscrediriscuidain 

exfuis portarii clauib 9 /ftrato fegniter decubas m hoftiu 
ptate venit . Militabant in copias maximiliani theutones 
P 1 *™* atq; germani,q cu ftipcdia multis diebus n5 rece- 
piflent rapinis no abftinuerut.Sed poftq oppuleciores t5 
q hoftes fpoliadient in facras aedes dcbachati ita vt no la- 
cum maximiliano reeugade fed extremae defolationi do 

ftmade miles videref.Tam dira padi ciues non tm inde 

moeroris cj cum gaudqcx fracoru detu rbaciSe coepe riit. 

«xadis polt aliquot mefibus arcc ad maiore mercatu /5C 
munitiones duuacisaduerfus oppidu a ludouico extru- 
dis funditus defolauerut. Adeo imbibit populus ille fri 
ci noIsodiiT.qqad fracos maieltatis& lurifditionis vetu 
ftuiirna lege gcineac*Fuit no mulco poft cu maximiliano 
cociliata vel pou 9 fimulata cocordia in vrbe filuaneden. 

DimilTa tn margareta qm fpofalia pri grata no erat,caro Margare- 
lusrccociuatisbritonibusannaeorudnam vxore accc- ta dimitti 
pit.Et ferdinado aragonu regi rufcillo pter multoru opi tur. 
mone eft reftitutus ita em ludouicucaroli pfem monen 
tetefto voluilfc vulga tfr eft. Mictit,pptere-i Ludouic 9 de 
arabafia albigefius antiftes qui ex caiob Gila rufalionem 

P iij. 


Digitized 


Google 



Liber, XI. ftocCarolusoAauiis» 

ferdmmdoaragofi.refiituat, qua vna te perpetuam Itu 

P fpr reges amicitiam parari putabat.V erum longe fecua 

“P 8 ™' poftacdditjgif cum a bellisquitfccreCarolus potudTet 
wo neapo ilUinceiTit de fidliar regno quod f ibi patrimonii iu> 

uWW* |reprinereton«enddxtt.NecpOfUitafmadiniOueri.Nee 
parifioruoratorcfc eius rei cS ad eu miffas audiuk. Cotra 
As ppterca terramariq; coprp hortSce maxime alexan^ 
drofextoromano p5nfice/& ludouico (forda/p Alpho 
<o Neapolitano infcnfierSc in Itali 3 duces Lugduni pri» 
tuum aliquot dies morat 9 eft,no fatis certus an alpcs ipfe 
rrSfcederet.Dtftinebaf em duitatis delitps & quamdam 
amoribusfamHnanl.Sed vb» aer peftilcs faftus eft.V ien 
id ddphinariuv rbe perir. Antecedebat eii copiofusex* 
ercitus^&um adaftefesfupansalpibusperuencrat,cura 
nec du firmaffet aio quid primu exequcref.Stat tandc (e 
qui cXcrcitu;Natn licet pufillo corpore cflec , duccbdd 
tum animi magnirudinepraeclaruquidd5 geri di .Igitur 
vtJnam digreffus. Vercellas fabaudt duas eiuitarc pra- 
fedtuscft.QuoeiutfalUtidicauGi ludouicus ffordacuaU 
quot itali* principibus fe cotulit. Ibi paucis dicb 9 exaftjs 
quia copias parrimpibs / partim bononiSprxmifierat/ 
mox ipfe fecutu8 rapella genuenflu muniufliimu oppidii 
plurimis oppidano rii canis expugnat. Pifas inde petent 
magnaolm laericiadC plaufu excipit . Florentinis 4tbia> 
mens fuit an rege ad fe admitterent grandi exerckupO!* 
tentem.cuius 8C fi diu amicitis oohnffent, militfi tn variS 
fide pertimefcebanr,qui ferociter agentes in tam IcSgiiv 
qua expeditione prawf dtopibus inhiabant. Erat petrus 

medices apudfloreminoe imprimis opukntus qui in fis* 

luitionem venerat tyrannidisJiic Garoli gratiam meri* 
turuspetrafanftam atc^farxanellam olim ianuenfajop' 
pidacarolo cradic.Proindemagnofuoril comitatu orna 
Ptcus mi* tusrata Borentinis admittir,Quo tepore picus mir5du> 
ran dula . ^ g^eilluftris pliilolbphus 8C orator nofatdfimus ,muL 
«rwnt$ linguarum fcicns.yxy.fuaeaetadt anno vita do* 


Digitized by Google 



RcxCaroiusoftaius. Foco^ 

reffii. Apud floreittinosnon multos dies inoratus Sena» 

pergit .Cui fcn&sobuii hoipino liberahtcr illufuiccpe» 

tut rainiftrato affatim connatu .Indetufcanella progre- 

dicns/cu oppidani akxandroiubetc milite aditu adhibe-* 

rec poenas luerut. V iterbiu quoq; noles repugnaii^exer 

citu accepit. FStifex romanus alexlder cui Caroli aduen 

tus^ppter cius magnitudine foriradabilis erat,Ferdin5di 

alphoG fklui ad ^aiQvrbisadiciuerat^phibiturus quoad 

pollet carolo vrb/s ingreffum.Cui populus roman* adU 

ueriabat.Qu2obr£ vbi aducrare rege podfcx accepi t/ibi 

timens in mol£ adriani .q fatfti Angeli caftellu appellat fe 

feftmStcr .pripit. Rex vrbe ingremrSjmilite a tumultu te 

perare iubet.QuofcU qedufto no parueriitfupplido(tii> 

bus per vrbe crcAis furris)afficit. Inter haec Ferdinldua 

cogitur vrbecxcedere.Du paucos dicsinvrbe rex agit, 

nec vUus auditur militaris tumuit 9 , fecurior fui alexader 

arce egreflus rege ad colloqutum admittit. Fecit re diui- 

ni pontifex, cic£ poft fumpta cuchariftiam vinu in factu 

calice carol 9 miniftrauit. Fucrcftcuti accepi pl^ricp ex car 

dinaliu coctu qui carolo fuaderc t alcxadru captu abduxe 

re vt pot ificatu amoueretur.Quib 9 audi cs nofuit pi 9 pri 

ccp6 perfide fc facere ratusdi poft dati fide calunia infer-* 

ret ponfici.Difccdens ab vrbe carolus ne fihivia interci*' 

perc(ur,terracini, cui auxur vetus nome eft apotifice ac 

cepit zyzynu etii turdi fratre/ed hofte magru turri cj ex 

galltp vbi aiTeruabatur, innocen tio ocfauo traditu fupra 

annotaui, confendentc alexidro fecum eduxit quatinus 

fubafto regno apuliae ope zyzyni finitimos tureos expu 

gnet. liem a iuliano cardinali oftia acceperat . Rebus ad 

nunc modii ordinatiscipaniam adiens Carolus,aquilam Carol* in 

in monticulofitidcdetibusferpontcincolis recepit. Ad cipania. 

ftftin gcrroanufqcf oppiducGtuSC arte loge fortiflimu) Aquila (i 

ftatio fuit , repugnantibus pertinaciter oppidanis , qui fe Aus Ger- 

follis frequentiltjnuftfe aggeribus muniuerat.Sed inftli^ manus. 

. tcfranco inilit<»poftgmachin{ appofiiatfunt/tertia poft 

Piiij. 


Digitized by Google 



LibeOCl, Rex Carolus oftauu»; 

hora 6ppid3 exjsugnaf. V fi perterritus alpliSfus qui nea 
Alphosv polim tenebat, rerdinidu filiu ad fe vocis regnu iUi reli 
fus fugit. quir.JpTcin ficilia fugies paulopoft vita deficitur. Na q» 
t , lyrirudc apud ncapolim exercutfTec alphofus.odiu popu 

rerqinan UmirummodQinfecoflauerar.FerdinSdusfugietepfc 
in caftruoui/veniente ncapolim Carolo fe recepit . QuS 
fngredies Carolus applauderes illis honorariflimos quof 
cp ciues habuit 8i pl(be,inde per intemCfdos, vitfdC fta- 
tus honefticoditione/fim galliifc recipere vdit ferdina 
do pollicetur . Id quia rccularer inde fugere copulfus eft. 
Ad caroli fecundas res appulia fucceflit. deinde caiabria, 
Alexidri mox etia lucania. Ts profpcris fuccefTibus inuidens pon 
Si venero **fex confociatis fibi vcnctis,& maximiliano rotnanorii 
jru in rege rcge.quib'’ cii accedebat rex hyfpan 9 »8C ludouk 9 medkv 
coiuratso. lanen.hi oes ad Carolii legatos minue petetes ncapolim 
liberi dimittat,aut I tureos Qcut ( pmiuflct copias ducat. 
Legari ad Ad haecfubindignatVex ,pten 9 rcfpodcs. vos fquiroes 
carolum aduerfum mcarc £ hffimecoiura/us,fed vcftrascouiiario- 
Caroli re nes vnusirritaboata vt vos vencci/mercacuti non rcru 
fponfum, imperia difeatis me auftore moderari. Hoc verbo ditnif 
fis orato ribus,grauiora neapolitanis tributa remifit, qui 
bus ab alphonfo grauiffime prjmebitur.Pacata ncapoK 
Si p loca prjfeAis cii valido praefidio impofiris fumi rex 
Carolus I r “ gilbertomopenferio comiti dcbOrboniorilducff^ 
galbi rex genit comitat, ipfein galba ril parte copiari! reuempa- 
Sioiparat rat.Rcdcuti portas vrbisalexader claudit. Qui licet tot» 
Alaci dcr fis atep aggeribVallaflcr.orneru tn cu cardinalibusfe c3 
ometum f ert Venies roma Carolus faueee populo i eaftarionc fe 
fugit. cic. Et qs abalexidro vrbes habuerat libere dimittit prj 

ter ofria, 8i zyzymff rurcu qui ape? neapoll vita decefle» 
ratJndc ,pfaS 9 fenas ifuS tutcll accepit. CDufomouid 
no 15ge a Parma riuitace approplquac nurifi accipit ve» 
netos 8C reliquos com ratos vias infidere quaerarrriffi tu» 
rus. Erit in hofhucaftris mflia quadraglta armacoru. Ca 
rolo Ctptc ad fiimmd milia clcdhffimaru pugnatorii mi* 



Digitized by Google 



RexCarolusocitauus. 

lirabit diuturno itinere fcfiTa^C n5 min* IdigJda viatico 
ni reliqui exercii*bonaptc ncapoU&ahbigpGdiarcli* 
auerat,mifcrat quoa genui duabus Philippo de £tbau> 
dia,& Hugonc ibauanoaltcra no exigui manC,q>fpcm 
illi iulianus cardialis fecerat vrbe recipicdi. Sublatus ,p- 
pterea hoftis exploratu qfi habebat vcturuinfuipoecfta 
ti carolii,au c rcucra vulnere aliquo monturu.Quiquagi 
canS(^a]i)dicuccetu)niiliaducaK>rS < ppoiuerSrinnier>’ -y . 
cedeilliqui rege vel viuu velocafum in caftra abdurif' ^ - 
fer.ei qui f ranci capurexhibuifietpmifi ducatori! fex erae 
coftitufu. Tali fpemilitc hoftis venetfaiabae. Sed nihilo q 
fegnius difpofitis aciebus Caroluscogredirur,&poftera yj*?*** 
die tarofluifiinerraie&o,viAor ad aftcfesfc recepit. Ce- VKtor * 
cidere ex veneris pfjriqs noiaciffimi &opuliriffimi ciues 
Nec queq ex hoftib’ eaptiuu fiicus miles fcruaflcluetus 
cft.Sequeoat carolfi turba mulca famulSciu q Carrinas ve 
hebat,ari$ eoi? q exercitii curioftcacis magis Q belli cauta 
«cornicabantur quorii magna c^des fuit. Cu ad aftefes ve 
nitLudouicu aurdi»du<£ cui Mediobnu gtinere ii diu 
coftis opinio erac,nouari$ a mediolanefib 9 arifkiffimc ob 
fcflu accepit. Ei 9 liberidicaufa caro? cur hoTte min 9 hoqe 
ftapacc inqc. A t^fic liberato ludouico in friciicireuer ^ 
tiilecdiui Dionyir) «xhobiil cSceptis pifjp adiuic, vocaq FrancorS 
fuperis vouiflet folutu r^Mos eth regi^frSdsfupramid regOmoa 
cos annos fuic,c3 ISginquS expeditione afliimut petere a 
bearis martyrib 9 opee coditorK3Vbltuoraimquif prpd 
pua veneratioe feruf curferecra in patie! tfpli ari uncrc 
nec prius repSere donec a militia reuertetes feretra in p 
prii ff de ipfi reftit uir.Igif voto fc2bh prifiimaioru fuo 
|u cofuetudine liber fa& 9 carol 9 Pirifioevifere dedigna~ Parifios 
tus r eliciti dexrrorffi vrbe gfacftu athoniudecjSpis iter fa roc con> 
cies,poce cale tonio traieAo p belfiS ibafiS £ pfi&?. Indi- tetuue* 
gnariois f Parifios ca erat q? ad neapolitanS expeditioni 
citu milia numu cotribucre Panfi^negauetit.Cogirsuit 
^ter«Carol 9 aU^Ic6modoillc»affic«re,^quoKl£*ce 


Digitized by Google 



l.ffy.TCT; gc^CaiotutoAaiiiM/ 

mmodoopo rfan itate expe<aabar.R*deutetn firSdS Ga 
roto ftatf neapolisafide defccir,& mortuo gilberto rao 
nefario relnfh pfe&i argrc fua praeGdia nictes adCaroiu 
CaroPin fc rccepc. Prima idoleKcni Carolus cfi pariicafte egiflet 
fir matur » vur«s uiuncabucrit, ita vt ante paucos metes cj morere- 
tur/macilctia extenuat atef effoet* cffe&^pterit*» interi 
detdtari voluptatts/fCJiad caftimoniS colligere videba 
p t r r j „« tu». Eapropter indolebat illi maxime q»£m« liberis eflite 
o fauua cu ex annavxore quo* genitos eris habuerat mors abitu 
moritur » MTe^deceffu ibafue (cpttroG 8C vigeGmff vbc agcsanii* 
du laxSdt animi gra ex deSbulatorio cu vxore pila lude* 
Ksekfpetfbt.y^icf.aprif.anofaiutis-M.cccofcvq.pridk 
„ r vero K.alc.Mah fun’ adfi&u dionyfiu p Parifios accura* 

jP*“* tiffi nna popa efferrefequeti ordine cofccxi. CAptfba £5 
ncbns * in diui nomini te pio perioannl paudi cardinale apte' 

eia exequi^comitat ibus inde fuo ordie vefte kigubn pri 
dpiVatCfprimoribusaulicis mmiftriicji fupra millia fc* 
pte 8C prjlucftibus corineter quadngetts £tcib 9 ,quas to* 
ri depa u p es pullis timicis&caputiolduti pfcrcbik .poft 
gadbeatfNbrijl^plu qcf .de capis mPanfino fuburbio 
nucupaf prio 8C Vigefimo di e aoambaGj exitu puetueft 
defun&iferctrii in codi teplo ea^fccuta eft roxftc repoif 
."no nr.fi I pernoAatib 9 ibi p mucis filo adhoc note defignatis curia 
. % „ » thus. Ad ei t3 nue rofam pSpam toto itiner e nonaginta 
milibus pri&Hideduceda,ex inftitutopetri derufeaura* 
d eqmts pwmi(fcdmvulgi appellation?)r<gisfcuriferi 
prrfofHcramhonQrstti duftort$/ qui multitudini femo 
u E ttnubnriu flCfouorocoUiniionennodcraretur . Et ad 
queep Iocu vhi diuerfandu eflec,praecedebat cu domeffi.- 
cis regi* aul* miniftris Caftdlaudius/ cius tpis magifttr 
domus , qui alimenta non focus ac viuenti adhuc Cardo 
multitudini pararct.C Antei bScprjterea oem pop5 lon 
goinceruallo cantores SC miniftri regalis capellae vtgee 
cleftas vbi itario futura eilet/arasomarent 8C lichnos . Et 
ne practerjwacdeitiiwtuordinc a quog erramur , guyo* 


Digitized by Google 


RexCarolusoftauuu Fo.coedjq, 

tus roxzacus,Parus loyfius,8£ Rigaudus feruandis ordi- 
nibus erat praepofiti. CErant ite qui corneam & diucrfo 
ria curaret.Igicur Panfri accepto nudo de funeris aduen 
tu, altera dieTcdm cuiufqsordmis codmone ad eu vbi ca 
dauer rcpofitu erat locu ,pcedcres, fequenti modo funus 
funt comitati . Ibat ante ocs comiffarius vnus caftelletu 
cui aflignaci afliftcban t bono nuero fcruicntes, quos clic 
tes vocant cum fingulis tunicis nigris,baculos eius colo 
ris manibus fercn tes ad dimouendl pl?bc,ne p gredien- 
ti p5pf foret molefta,Hos fccjbatur dex trorfum finiftror 
fumcp pauperes portandis facibus( v t fupra cxpofui)dc> 
pueati. A fingulis c?dis pedebat fcuta duo infigmbus lilijs 
piAa. veniebat inde quatuor 8C viginti cu fingulis capa- 
nulis poliAores(quos clamatores Parifij dicut)a pedore 
& (capulis regis mfignia geftates, qui nec puAu quidem 
tgis a pulfandis titmabulis cefl*abant.lEDexcro latere vi 
ri religiofi cu fua quicj; cruce/primii mcdicates/poft c? te 
ri diuerforu ordinu(ficuti antiquitas ferebat)incedebant 
his fubibat praefedus vigilu cufuis fcruictibus. Inde qua 
tuor & vigui falis baiuli qui hanonq vocitatur^Hi nepe 
venerat q> priuilcgij iure funeris feretru ferre cqtcdcbat. 

Sed priuilegio derogatu eft . Retro hos tabellarii equites 
qui feredis regrp Iris defignarur,mOX regi) corpis culto-* 
des/ inde fuitlfes cu fingulis gefis quas halleba rdas appel 
lant,ingrediebatur,quibus prjerat Claudius pfedi cudo 
du vicarius,Poft ibant i) qui illultri genere orti , honoris 
vocitur infantes .Inde regi? domus magiftri quibus pro 
more finguli baculi in manu erit. Talis erat dextri late-* 
ris infticutio.Siniftri! tenebat magno numero ftudi) Pari 
fiefis vniuerfitas,indpies ab extremis clamatonb°,8£ ide 
fcdm fingulan* facultatff collegia furfum ad reAore vfcp 
verfusepos. ReAori prjibant bidellicum fuis baculis & 
maflis argenteis , nec aderant fcolaftici omnes ne per illo 
ru multitudine via arftaretur.Interhos hincinde proce- 
dentis pompae ordines poftfaciferos ibat caftcUaudius 


Digitized by Google 



RcxCaroIusoftauus. 

mub mfidoM/ftquedbus cominiftris peditibus ' vt a mc 
ds&u eihHisfubenmt tubicines inucrfis tubis,& caducea 
tores.Inde Claudius Cign um militare regi peculiare gere 
battuo vcftus no ignobili. CDucebatur hic fex (quis 
carpcntu in quo regis corpusad diuS v(q} Marii de eam 
pis fuerat aducAu/ vehito u&Hligco/ 8C aureo defiipcr 
pallio mftracu.Cuius libi g quadruae vcluto colore cf* 
Icfti pedebat aureis ldi}$/armmtfcpqualespinfigrab?An 
na vxor defundi gerebat intexti. bug haec diftcfa erat ki 
ea crux cadida.Equi di fu» nigis &L iorss pari vcluto/fu- 
peraddua cruce regebantur . CAdcqukabanthinc atqi 
riinc (quis vedti emarusronus/ & Canuquonusdluftre* 
fcutiferi. C. Carpento pOfthibiu Blandmus quoendianx 
regis impenfffcutifcr.CAtq; inde fex generofiadokfcc 
iraJ/Pagios vocant/toadem infignibus f cjuis vehcbSrur 
fin^apparatuqucmdccarpcntodtximusCMinabatur 
poft hos n5 inferiori ornamento Eoius deceris dexteri 
or.Huncgladij latore aulici voegt. Quem fequebi n ir in 


factilo palatino 8tqui maiori ecckfiae inferuiunt. Cbuc* 
cedebant monafcnoruabbaies/fandiVi&or is Mwlo« 
nj/diuac Genouef*& defecano. Accedebant (ubinde po 
tificcs Sarlatenfis. V akndnus Andcgauus Altifliodori 
Gs.Farificfis,Cardinalcsduo,guraus &luxcburgus:illc 
\ natione pi&auusin gcrmaniapraefuUtu obtinebat . Hk 

cx picardia nobtU fhrpe gerunt cocnomanis pr^crat and 
frc?.Siniftror{u praeter fcolafticoe nemo incedebac.Erat- 
tf robore regione pijlatorufuoordinepoftremus.dn 
. ter hosAdponuGcesmedij ibant viacorcsrcgi] virgas fu 
as quae malfae nominantur inucrfis capitellis gdtantes. 
Inde caduceatores duo qui reges armorum nuncupatur 
monoyus dico & clarcuoy u&Poit quos alter jquus^cur- 
fonuvocjtjcoto praeter oculos corpore vehito amirtus 


(quttimidctcs ipKdidouuigUKnadluttac^dciaamernr 
poft huiufmodi tnediu ordine dextrorfum pccdcbSufa- 
ccrdotcs 3C clerus parrochialium ecclefcmutuinde n qui 


Digitized by Google 



Rex Carolus o&auufc PocaccVi 


Gne aflcflbre ducebaiCui perf*’ de rufe priarPvt an di- 
xi fcutifer jjuul a mula veA’ accedebat regio enfc accitus 
Pone huc triu paflfuu iteruallo ibat pedes Jacob* de fto- 
tcuilla partfm 9 ptor virgi manu pferesjnde ex regis ma 
xime domeiticis clariflimi hoies/qui leAcavbi caroli fu 
n*codttucratc5portabic.Cui fupextabSttigtnkAois. 
ces Caroli fimulachrufimillirou q ad fieri potutc viuo. 
Erat lecft* lldico ex fubtili tela holidina interrS^pfluctci 
ftrac 9 cui fugpofitu erat gr2de vcluteti pailiQ vinis quin 
quagita c5ft2s.Defug I texti! ex aure palbu quique & vi 
gintt vinis extedeb3tur fimilib 3 Kbis I carpeteo fupra 
oefcripfi pter armias. Addita er5t puluinaria aurea duo» 
Altero fimulachri caput altero pedes nitcbSturraurea co 
rona caput decorabat.T ibiasIdueb5rfericei.*cotumi bla- 
uio vt ita dici colorerfup afliitk aurdslilijs. V citis prima 
€K purpureo tafeto.i.tenui ferico SC fimbrif ei*auref eric 
Erat & altera tunica fupior ex fatino caeleftis coloris aure 
is iilijs ftcxta,quib* fujj extabat chiam» armis duplicata, 
dtxtrorfum apta ex veluro pari colore: lilijs fuginduAis 
Ad chiam idis extremS fiffuram armu verius fibula erae 
multis gemis & auro flormtiopeiofa. Chirotecatis aure 
marub 9 cuftaturaeflet, dextera fceptru fimftra gerebat 
manu qui luftidae Franci vocant JEa eft hmoi jndxem di 
gitu 3c mediu ereiftos habet,reliquos cum pollice ad vo 
12 ipliritos defWHt. Dexteram an uspaulo alo^quam Gni 
ftra pedori eminebat: vt qui I digito aure 9 anui’ erat vi- 
deri poflrt.C Aurei pallij Jglos quatuor pbmetei fenat* 
pndesfinguli fingulos rmeratrvcftib 9 ornati quib 9 ! cu> 
ria folenia iudiciaexcrcct.C Ad leifhcae latera incedebant 


caneri fenarores rubris tunic» vcftitiQuos hoftiarij lu- 
cubri togapcedeblcSupra lefticam aureum velum qua 
aratum decem baculis fuftinebatur,quos mercatorum p 
politus 8C fcabini vwfbrabant.Eius veli fingula latera ve 
lutea crStyad cude modu quo carpentum ornatum fuifle 
fcripfunus.Quo en2 teguracto baculi te gebinuvAd Ic- 


Digitized by Google 



Rex CarofusoAauiS; Fo,«*evk 

«ftlqfinfltrulai^milrrarefigmmiquod panon€ appeil& 
Ludouic^dauctss gdbbft Dextrorfum peculiare regis 
fignO ferebat V uo dategre.CReno ,pdibat cu i tegro ve 
xiiio CaroF tremolus.Qu? comitabatur chaumStus re- 
gif dom 9 primari 9 magilter. V eniebant inde principes^ 
M5peieri 9 ,dc guyikde dunoys,& dux aibanif talaribus 
chlamidib 9 pullis capucifq; ami<fh:Ide c2bellanj& ij quos 
tegi) ordinis torquib 9 Carol 9 donaueranquatuor ide :8C 
xx . ardiitenfite quib* viuctts Carolipripua cuftodiafuc 
rat most fequebatur (elcAi nobiles duc2aterfas& jbkn- 
didas haftas manu gcftaces.Siniftrum latus fuo ordie de* 
corabat regiaip rauonu copurores : ve&igaliu quoqiid 
eft( vc aiut)iuftidf generales,regtj ite thdauraiTj aC.tx.cx» 
ftelleto frequentes ludiccs a tch miniftri honoratog quiv 
Q$ ciuiu inges mulritudaPoftremi oim ibat vrbis pari- 
€ic>f$t &gittartpbtni ,pced2t<8.Hocapparaiu8£ HiAuoia po 
pa fun* ad diuf Marif porifidale cepfo dedudS eMpaUS 
te exfeneitris teehfty vicari inumera pkbeduiraris.Ma- 
ioris templi lingula ornameta iitbicllioru ordincs/vcla/ 
tapetes bui panetesveftkbant feribere operofum SC lon- 
gum efletXkhnora autem per tcpli muros furfum deos 
iumcj t5to fulgore eccleGa 8C micabat &cakbatvtillo 
venientes paikn morati aeftuarent. Poftridiaclblcnibus 
cxcquipfafta re aiuina pari quo (tipra dsftO eft !ceflu,rfS 
ad dtojiyfianaporti vetfi dt/ordo deducetiu fun f /cran- 
fito fuburbio a retfione cum fuis fcolaitic» domu repct2 
te talis fuit quakm ab ambafia ad beatam vf<$ mariam 
de campis ieruaram fuiile distnn*dnde ad crucem quaei 
via militari ad fcfbn dionyfium eft,& pendens nuncupa- 
tur popa .pceffit.Quo religioii ccenobite ccclefiaftico or 
namentoconuenrrcbineri per (aeras cerimonias obufi 
tes.Praeerat illi abbas de fecano : nam loci abbas fupra ali 
quot anne* cardinalis factus romae agebat. Vbi aooppi 
di portam popafucceflGc quatuor parlair.enti prariidesoC 
cancri fautores (uum iteruordinem receperunt ob am 


Digitized by Google 



Uber.XI» - RexCarofusofbuufc 

bulaiUes funus.Cui t andiu aftiteruc^Jonec fancbrib* of 
ficjcjs abfolutis ad fepulchri locu deduxiflent.Fecit rem (U 
trina cardinalis luxcmburgus, funebre oratione Ioannca 
andegauus praefui qui regius confeffor fuerat habuit la- 
mentationis plcna.Dum in fbflfam cadauer deponi c ot- 
ptum eff adfcitisper caduceatores rmj dones* magiftris 
Unguli fingulos baculos quib’ miniftrando regi vu erit 
in foflam demiferunt.Inde caduceatores ipfi o C armorii 
fcruicntesfericeas veftesregrjsinGgnibus puftas exuens 
tes,eas cum fuis malTis deponunt. Qui vcxillum(cui guy 
do nomen cft)gc(hbat,demiflam magna religione lan- 
ceam ad tumiuura proftrauit.Eademobferuatione fecit 
is qui regium fignum ferebat,di pars adhuc feretri a> 
tra foilam extarct. Eo i fbiTa inftraro,accedens qui pano 
nem gerebat,humi fignudepofuit. Simile fecit fignifer 
maioris vexilliMagnus inde fcutifer petrus de nue re- 
gium gladium quem terrae commiferariin altum excr& 
poftqua exaltata voce viuat rex pronunciauit,caducea- 
toresfuas tunicas receperiit. Mox ex cambellanjs prim* 
vexillum mai 9 erexit quod poftea eminenti loco poliriS 
eft.His ad prjmiiTum modum religiofo rituconfumma 
tis epulatum eft,in regia domo,non fecus ac regib^ mos 
eft.Si quis hyftoriae haec coniunxilTe me calumniabitur, 
miretur magis,nufqui apud Francos feriptores inucniri 
quo ritu qua vc pompa aut ccrimonipfuorum regu fu- 
nera ad fepulchru fuperioribus ffculis dedu&afunt. De 
lcftauitmedn ipfo edi publico IuAuJmc rapdminotaf 
ferquj futuris hinc fimenbu9«eplaria (int^8in5 aliunde 
querantur. Minus em operofum fuerit priora emularl 
vt illis aliquid adijciatur:qancipiti(in reprffenti)cagita- 
tionc/quid facfhtm aut gerendum fit augurari.Occiaen- 
talibus enim incolis exteri auctores vitio vemmt:q>(< 8£ 
fuae gentis originem & progreflum turpiter ignorent. 
CDc Caroli autem morte cui multis legationibus 
infcruicram hoc epigramma fum meditatus. 


Digitized by Google 



t Syu Xti Rex Carolusoftwufi 

CNunc tandem agnofco fiultus mendacia mundis 
Et fpes exiguas dum pun&um viuimus fui. 
Congeries nos feUitopum.nos fellit&atffli 
Nec fida vilis dt qusrfita potentia regnis. 

Deferic datos fubiimis gloria reges. 

Calcat &cxcdfum mors protenus atra tribunal* 
Inde fidem fi vis^reperito funera carli. 

Late cuius erat omnis pofleffio francus. 

Cui tremefidb caput fummiferatappulb tdlua» 

Bricoq; depolitis parebat fubditus arrros. 

Que ligur dC veneti confulto marte petitu 

Terribile fenferemanu.forccq; duello. 

Fomouij multa maduit dii fanguine cipuft 
Ille pila dii forte videt colludere feruos. v 
CoWti abripi tur,8£ vox occlufa fatifeit. 

Vix quater afpirans feptena volumina folic. 
Emoritittyfine prole facru dyadea relinquens. 

I ii rupe alpes, mulcor effunde cruore. 

Dilata rperiu,promitte palaria caelo. 

Cuique domus terra eft logo feruanda fopore. 
CScripfit quoque dcCaroli inopinato obitu 
egregius autorfauftus andreknusquiplurimfe 
De quibus haec digna lcftione cxcerpfimus. 

Ecce trucis numen non exorabile pare?. 

Florida tnmcauit furgentis ftamina carli 
Stamina neftorei tranlccndcre digna fcnedS 
Cumfun^nyg&quefimuldcdftrenua virtus 
Antefuu veniens timendi in corpore tepus, 
Ipfis inuidiam fuperis commouit atrocem! 

CEt tanto orbarunt foelicesnumine terras 
Fdtaque plaudentis decorarunt atria caeli. 

Et de pripuis caroli ^cutib 9 dt dufde diiticho» 
Religiorboniras.^animusrdonatioriufhim. 

Hoc fita funt tecum Carole fummedocoy 


Digitized by Google 



Rlxt«Jouk»AipArifl«i^ 


Foccxcv^i 



EcudG Wk(qm fine liberis deceflerat) ludo- 
uk* aurdianoqi St valeft) dux maria diuien 
fi matre nat 9 g quarto ftirpis gradu Carolil 
corigcbatdGbicfis agit/ rex aflimul, Sariqj 
_ fepulto Carolo remis uingitMax iudicio ec 

defif dimifla Io3na quJ vxote Ludouid metu eugibbo 
fa deformi? eflet nat 9 duxerananni Caroli rditf& (ibi eo* 
pubui kdato IoSnf i (jt€ fucceffiSis biturigtr ducatu, Du 
nateagutur maerimilian* romanoqt rcx^iGg quia 9 prin 
cepsycu^ccptu fortuna raro fodici? arrifit, coapto rapti 
txcrcitufeguanof/kkfi fugiores burguek* petit.*! alter5 
burgudii q frSco^t eft,ficer ad philippu maxtmiliani fiH 
um gtinerepleric£difputet,tpctQ fadturMrueft ^ptents 
aduerfus hots conat^leuib 9 pltp atq; icurfionib 9 non (inc 
Vtriufc$ exercit 9 dano prarlufis. V crS fuccedente pxime 
brunariduriatii eft. Venereo hosdies a venetis legati no 
u° regi grttul5tes/uppetiafc£illi aduerPludouicti flrorri f^osp ac! 
am pa<fbn amicitis recepti fun t,N5 defuere cSfefti ab ini ftjcutcgt 
rio qui vel inefidj gff cirvd reqt InouSdagt Audio; vd r efor m a- 
oftfdJdifui iibidle moti Ludouico pfuaferunt animad* 

Uertere quSrii a m aioqt kgib* magiftrat 9 8t iudicia defri» 
uiflent,aecerc illu qui reipublicae gubemaculafufccpiflec 
reAituere ea i prifc5 itegritat€ g corrupta 5. neglofb dic 
c5Aabat.Igitur Ludouic*an oia pcfanp m?fi optimis le* 
gib 9 regnu Aabiliret^udidoqt formS correxit, K difaptU 
n* fcholaftkoip priuflegiaucrpretat’ «A. Porro religio* 
nisobleruStia* ipics45 oia iudicia 8£forcfia ofFida perqj 
gnaliuftudioiv confcruatoriasfedes,8£ pnuilegio^t ali» 
quot .pte&ores accretu Ottiia explanatione adiecicJufljt 
q in parlamentd fenatu arqj alijs regni foris promulgari 
jniifoeiusrdcaulaLudouicoalbigefioqt pontifice, I m 
rauit aut parifianoqt fcholafticoru vniuerfitas tucrifuam 
libertate^ de rcgqs conAmitiomb 9 ea demere 2] primle» 
gff§ St diuturnae eorum confuaudini : diuerfa contaria* 

^uc cAcvidebantur^lifit proptcreafuos adfenarum ora 


Digitized by Google 



Liber.Xh RexLudOuiclis dooderimut 

tores qui peterer q coftituta a rege erant benign* expias 
nari^tti linerer Uiaicesapcf quos iudidoi? poteftascrat 
turbari Icholafdcoru quietem,qui di panfps maximo co 
modoeflent:& xpiano orbi luminis atc$ fidei ftabilimen 
rfr afferret. Si quid grauffoluco SC praeter veteres rega 
fandiones ftatutu forer mox ddTipandam forte tam in<- 
gente litteratore hominu multitudine : alioq; abituram 
vbi traquilla fede obtineret Ad haec fena t 9 rndit/fe a re- 
ge iuflbs pmuigare quas tullerat leges. Apud illu audo 
ritate cfle abufiones tolledi 8C corrigedi enata q a fuis co 
mitti fubditis coperiffetNihil de lUo^e priuilegijs deme 
re rege velle.Caeteru quo ad fcnat 9 porcrat cScedere qui 
de illis potcftatem fua priuilegia ededi,q curiae exhibita! 
cotamlata faruar€tur.lgif hoc iudicite ienaturvniueifita 
tis fyndic 9 biduo tmipetrato aliquot q pro teporis ango 
itia pntanca hebat priuilegia apef feri» deponitmccg me 
Lot ide fafta efr fcholaiticoriicodirio. Nec^ dt ogatix eft 
legi qua Ludouic 9 rex codiderar.QcPiicj aio feretes fcho 
laffici coado nuerofo coueti^de i temnit tedo Audio: deq 
Irarijs cxerritatiSib 9 deferedis cofuItSt. Dicunt t eo coetu 
varuefnix/donec tertio couenicta,vetu eft t {mas eorft 
qui praedica tiSib 9 & quotidianis kerptatioib’ iterdiccrc 
fuadebir.Poftridif ei 9 couetiois dies erat fefi? cuchari ftif 
facramenti.Miflum eft autore loanne caue qui vnhicrfi- 
tati praeerat redor/ad cos qui condonaturi in ccclciqs 
erant vt plebi nudarent, non habendas deinceps verbi 
dd praedicatioes,donec priuikgiorij fuoru itegrS liberta 
tem fchola parifienfis recuperaiTetJFuere Iter pdicSdu qui 
liberi 9 locud funt:ita vt ad feditioneni orario illoru fpc- 
dare plcrifq; vifa fit. Venerat per hos dies ad vrbe guy> 
do de ruppe forri cicellari 9 1 que ,pbra Si libelli pcrmul 
ravr bis loca pofiti fuerifcitiait proptcrca fufpicio id a 
Icholafticis fadu cflermoxq pcrvrbe rumor irrepfit fcho 
lafhcos turmas &coueticula ad (editionem habere. QuJ 
obrem parant ab vrbis ppofico armati, nec mima vigi- 


Digitized by Google 



RefcLtidoufcmfloocfeamui; FoxtktVilj; 

excubias habet, viaiij diligerer Circuit dtnra» 
tis.qq ac dmni fcola iuSt* cft nemono qukt*,& demife 
011*0 cStmes.Miru ^pfcfto eft q dta & jjnix faraa^XMui-» 

«ics quos multi inter magiftracus exrtrimaflcg fefellit.Ex ' 
his cmuoniiUi iras tancj m re copta ad rcg€ dant feftini- 
-tcr,fcholafttcos in armis cflejfollicirare ad plebe populif^ 
.Vetondueflcne duitas tota ad rebellione ,ppedic fpeftet 
ftftincrergotahcjad ncitringueduirtcediu accedere .His 
Ih pmotusrex paucis poft dieb 9 aduenirc nucia? plenus 
indignationis aduerfus fchola qui nefeiebat innocenti; 
Quare acceptanuciosfuoscorboliu quo rex ve tur 9 fe- 
tebaf fohola ideo prnirtit,vt priuilegiorii Stiqua liberta 
teiti recujjeL,aut poft t is g eti kgib 9 benigniore rex expia 
natione adh£beat.Qui mi(Ti erant foHkireinquireres quo 
in fcholaticos aio ludouic 9 efle videret/opernit lUu irri-- 
tatu efleuehemcrer,cj> decretis parere ticorumacitercu 
&arenf,cJrdtar?u$ fuis cotiomb 9 populi furore quos pa- 
rtii) oesnon modice turbabanlEa re per illuftres aulicos 
.accepta, oratores anlicarode retinedis priirilrgqs cofilio, 
parare an oia rege leui orone coftituut Igif ad regis coii 
IpcAum admifliin hac fientccia locuti funt. Nihil abeorii 
VniuerfitateperperSeflcfadu.Falfa eflcqaduerfarij ad 
eum de fedicione dctulcrir. fchdaftkoru multitudinem 
domi quietiilime agere , expedare cG fumroa modeftia 
quid ei’ amplitudo imgaret.Viderec ne g paucortl infi- 
pictis cSTultiflimosquofcp ggeret vlcifci . Eum quidem 
pofitu regi efle,fed( vt eft in prindpcapu)qvclaculeoca 
reat,vd habitu ad vindida no cxcrae,rcmitrat ei 4 demi 
da,quod a iunioribus leuiter garritu excitir efle in omni 
duitate dicaces.Linguasad ftukc loquendi! fluxas 8 C hr 
biles rl parui habedas quS imbecilliC canu latrat 9 Sum- 
mi pneipis laude pdpui^b ira ne cxcandcat temperare, 
ntanfuerudine lemri,vt amari magis g timeri ftudeac Ip 
fcm vnu efle que no fee* ac filia patre fchola partiicGs ob 
fenia.Ineofpemrepofitara fcnolafticorumjqui ptas- 

Q.O’ 


Digitizecfby Google 



Lfbcr.XT, ' f^l^tdixiicmdixxlecfinu*.- 

- ter foh libertate SC libro* pofiidebeic, diccdi ab o rator i » 
busjincfado georgt 9 de anibafia rochomageftupnmas 
qui inter aulicos plurimi habebaf. Eruditi inquit viri nd 
miru vobis effeddxcXi3rquifl>m y r«x de abiriib*quipr| 
textu vrae libertatis comitti deferunt veftris priuden|i 
limites pofucritJpfi jp vf a eruditione noftrts quid innit 
otbuspebn HaAenus eft.Emedare vofipfos pn 9 decebat, 
q alterius ccfuraiudkaremini.Necg em (ua opinione rex 
fed prudetiu viroru cofultis ac refpofe errat ora ddxSa 
legibus cohibuic,quib’ repugnare vos non oportuit, in 
vt repetinis eduftis a vfo ftuaio ceflarea's, ( phiDeres difle 
rerep ecelefias populo vcrbudci.Quo medtufFidius fa*- 
Aorcgea vobis defpedu cflequis ignorer. Vefirar liber 
tatidetr addi ire rex nokntJDolosamouerc/fraudesam' 
putare eft arbitrat 9 ,!» vt vf» quieti adueriarcf, aut bo* 
nos a litteraria lucubratione auerttret. Tenet memoria 
quStatriquilliratc vos fouerin t reges qui eu pceflerun t. 
Nouit quaefuntm rrgniifuufiC recdmun* xpianorff ve 
ftra mcrita.Sed vra resfmceraeffe nopot q guerforn abi| 
(ionib 9 atej; illegitimis iv gocijpptuib&ca regis cofcicn 
tia eit vtpaucimmos malit daftrinxrtAe indJbentesS 
difcolorii incopdOti multitudini . Date opcrS veftrora 
mores coponere, vt regqt in(btutionib^audi2tesfipien<> 
tiScui* gratia coueniftis coparetis. Si hoc ritu couerbbi/ 
mini,tum principis gradS vobis impetrabitis^u priuile 
gia veitrar comunitati affatim coferenf. Haec 03 porifcx 
dixifletpetEtibus legar ts,an aliud praecipere rex iliis op* 
taretl te Iquit & fchoUfticos vros qui hoc nomine digni 
funt fahitate^de malis nulla mihi curaeft.moxcj percup 
fo manu peAore,ipfi me inquit fuis prardicationib* taxa 
uerur, illos aut mitrialtoprjdicatujntelkxcrih hoc ver 
bo oratores i rarir efle rege.Feftinitesergo parifiu reuer* 
ti, vocata eode die magno numero vniuer(iracr,quar ac* 
«piflent oratores retukxut. ReAor vero ex vniuerforu 
fe^^ten’ iubcr/ftudqs coion€/ exe rei raoonefcjs repete* 


Digitized by Google 



Rex LudxiKusduodedmu»; Fo.caccfci 

TtfiC prfdicatoribus coqonariprnioit . Ingrefliiseft vr» 
bcm Ludoukus multis armigeris cu telis arcubus & p 
terum multitudincftipatus. vbi hahiropofirid^j^mf, 
teofenatu.lcges abeofcmel pofitas publico «diAojjrina 
c8runec5£urrnauit.Erar quidi ex cpdoqatoribus 
varuttus cameraccfis qui nefcioqujd minus cafukom- 
cer pnedtcadu dixerat. Hk fui ceicius Qoexpedato regis 
aduetu, cameracu vndeonudu&erat fe recepit. Ioannes 
auc ftandon brabarinus theologus doAor vitafiC doAri 
paclarus/ludouico alioquin fuipcdus qui collegio rnon 
w acuti pfidebat/ regno interdi&yseft^pfcripuoniscau 
tam no copcri.CHis rebus gefas cu philippo deinde ar^ 
chiduceoo pratlbnda regi fidelibcraliteraAu™. Venies Phflippus 
cm atcrchatu(quo milii ahidouico regeguydo de tupc* fidcpftat. 
forti c5cellarius/8£ ludouic*luxcburgus ligniaci come s 
fc cof ider5t)in verba regis,ftate pro tribunali cScellario, 
phiLppus flSdriat 8C arthebj <omcs4urauit,oppidaqj cum 
«oio arthefio q antea pubefcerer,rcx vt feudi dominus 
9fi£WP»bk reccpitfubide tps heluerijqui dC fiiitcnfe? 
in germanos vaftatis illoru agris ferociter mcurrOt.N\a« 
ximfiianiK numerofo exercitu inftrutfus fuitefes vlcifd 

feftinat.CartcrumLudouk*inturiaru memor q ua s aLu W' 

douicoHEorcia apud nouariS fupra annos tris acceperat, “«‘orum 

fimukpmcdiolani ducatu tanq ad (cpdnente vindicare 
cofluucs.gridl cofiato exercitu alpes tncoccre copias pr( tio inedio 
mi rtit. Quas (reuila obiter vxore,quia grauida erat)Lug lanum. 
diininpcudanteraflequii.Vb» magiftratuum ciuiumcb 
ordinibus accurate difpofitis^kn praeterea apparaou» 
blka otnniu laetida cxapif.Icaq; ingrediete Ludouico ci 
ukatc. v bicj ludi iociqj celebrant,* plaufucatuqjjrther 
f cfonabat,ca praeferam caufa,q> nouo : regi maxic grani 
lari Lugduncnfes cupiebat«& in expeditione aducnus io 
fubrcsproficircedfcxUcein aufpicari cuentu conabatur. 

Nam animo rcpudtcsinfidias quibus apud fbmouium 
Carolusodauusappetitus fuiUct,&<juo apud nouafiS 

Qjij. 

Digitized by Google 


Liber, XF. Rex Ludoufcus duodecimi»: ' 

modo Ludoufcus labonlTet.nenio non gaudet»r>crfrt> 
ftum ad bdlunmgan innreri.quem 8i hoftes vltunmii 
M 8Cfiia«perinimfperab5t.Enimuero mcdiolancGuduca 

numauo tus fvpra aliquot artrtosa morte Philippi qui fuitexviU 
modo a i ««comitu fani ilia vlrim* Mediolani princeps Siahhdfa 
ludouidl luris.ccccxlviyfupramille a vita migrauerat/ ad Aure- 
ng rrjaat fcan^fium ducem LudouicQ hoc pociiTimum iurepcrtf» 
“ nmecSftabat.Itacf philippusforotern hnsvatetinam hic 

ltidoufco qui regisCardH fexti (ntafdC aisteUanenfium 
erat vior£ tradi c,data iHiiri dode aftrenfl vrbe,quS'nW 
ktminus tsaderclicetaCarokyffiiflet fepen umero admd 
, ritus tam diu recufatrir,donecrtri!ntcefficace adduths* 
' fpe auxflf) a Oarelo iirtpeii5di$lain taynaldd drenfncfl 
caroli regis prarfedo( qui prOpterca minus erat) reftituif,- 
Qin a raynaldoreceptafequettri proxima tKxfteJpbil tp-* 

pusftbre Si alui pvofluuto intetijt. RaynaJdus ant tfem 
duobus trtt armato rS milibus inilnuSus haftam cehfcrtt 
pofic$ de philippt tnorte Certior faAus eft.fi »trul<Jio<dl(> 
git mtdiolanenfes confi I iii capednm ne quepiS adniltte 
rent,an in libertate fe afferentes rem fu5 pautoriirrtode* 
rationi c5mitterft,dff occupare alcxandriSetrjMt.rioriiili 
la agri illius loca vlbbdnet diripitcf.donec rcpqgparid- 


nnacicerobfidef^mrminlamediolar1omi)itc8 / quitay** 

naldurn mulrisfrancispartirrt capris parrim OKiHsotiu 
perant.SC vtndhim friakstjaridfif ducut,FaifdlWSdhno 
rum in capriuos ferina ciridtlitas.CEode rpe mfurgenti 
feusgfranciS dfrid fadbonibus 6& rege per tp» mterualli 

menrecaptoa noedfcdanmfi belloceflatueft.Erat frantj 
fonlfnrri] vir animo 8i oOere nidi taris QuiblanchS ini 


mm pniuppi miam vxurem uuxerae . i» 

nobili maynae ftirpis forminaphilippus illegitimo thOe 
fo genuerat. Eam obrem frandfcus mediolanenfem du> 
carum occupare contendens, depulfis veneris qui ap* 
quot vibes in <4 regione tepebinr ducatum Occupat 


Digitized by Google 



Rex loidoukw duodecimus Fo.<ce»* 

(coepto vniuerfi Mediolatiagri diuo. Ad quam rem ma 
«no vftd fuit renatus andegaoorum dux/qui eofleSo ex 
frSris ad bellG(icilif(c milite fricifcofe c5iiixit,vt quietis 
aliqn mediolancfiu rebus eius copijs in rem fuk vtcretur 
Inq poficj manus gallica ad franrifcum venit ponte vi" 
ctimfad citum amnem ponte£aAo)drcuuallat,vbi exar> 
dens in oppugnatione rrancorum furor, miferabslem in 
oppido cjdem/incediuqsexrirauit. Quod cum refiingui 
facile no poflet tocuoppidu quia venetaru partiu erat/ 
permitten cc frandfco conflagrauk. Haec clades ad finiri" 
snas duitates ddaca/miro terrore incedas pertulit ,itavt 
adfuaiam moenia ftare gallos exiftunarcc. HincCremo 
na/mox brixienlisagcr,dCquar in montanisfuntoppida' 
atc$ arces/ oAauopoft ponnfuid excidium de Frandfco 
paruerat. Anginae fucccdcribus.pfpere rebus/rnediola 
nfficsfrSdfcole permifcrut.T 5 veilis fuit illi gallo ru ani" 
mi* ferox. Sed italildriptorescrudelitatcappellSc/^pter 
ea q>italusmiksftipcaia faciens hoffium fpoKa magis 
belli finem velit.Francifco liberi quatuor fuere,gakaci" 
us,Phdippus,Ludouicus,Afcanki8, ipfc internite mor> 
bo intenje. Gakadusfucceflor ab andrealampugnagnO 
in diuiStephani tcploapud mcdiolant! occiditur, reluSo 
filio gakado.Que patruus eius Ludouicus (forda vene 
nauitjnuafitcp mortuo adoletccnte ducatum ad hosvfcp 
dies,cu ludouicus rex bellu tyranno indixit. CSuperaris 
igitur meic augufto alpibV» afti copiar gueniflet duo i 
alexandrinis oppida,quorii alteri Non^ilteri roqua nev* 
men eft expugnata diripimur, foloq; arquitur prfter Ro 
quf arce qufin edito loco (Sita aditu difficillima cft,fed ta 
me inccia.Mox in alexidriam i tii/dudorc Ianiacobo,qui 
a ludouico fforcia ob male a tyrino admtniftratam rera 
publici ad Ludouicfi rege fe cotulcrat. Tenebitur alexi 
drini firmo (fordanotii prarfidioJdeoqi acerriraeprimo 
Impetu fe tue tes fumma difficultate expugnari potuerat 
donec c muro Gal Icarius qui vrixpfcaus erae fe prori" 


Digitized by Google 



L&cr.lXL Rex Ludoufcus duodecimus» 

biensadfforcfi aufumt. Et in ds qukU brtui tfporefub* 
gendis magna non (me noftrorum incommodo cfdts £4 
pars duitatis direpta . ni ptcr idqtfin ftbrcuno 
ru fide ftare alexadrini pcrrinadter ftudebit, addebat fi* 
lis snos vetus odiii gallid nois,quod poft fcnoncftu in ita 
lii irruptione otbqs fere iulis fanpcr eaeofum fuit nuc fi* 
lorulcuitatc/ nuccrudeUtateauandic)ifieiihkltnSerpio 
braubus,quafr huiufmodtvitiana nuxune apud illos re 
gnent. Nulla enim rc infignior fere fiefiu eft, qprmdpa 
qui in earegnauerunt nece . Etconditor vrbis KOtnulus 
frains (anguine in imperiu eft aufpicattts^pfe denkp in fc 
tiacu ab rp quoscofcripferat patres direptus eft Indigna- 
eft nomine crudelis illa faeraina, qu* in patre re^eter tru 
ddatu carpetu quo vehebatur aurigi aggere coegicScd 
nuqukl Tarquiruu aim fua omni pofteritate expulit m 
manus furor .Profcripfit SC cofuks. Gm ? thuob letis cui* 
pi Jefolauit.Horret aninrfiUanf crudelitatis msminiffh 
qattroci imperio legiocs quatuor clemeriJ miicrabiliter 
coprccires trucidatas m tyberin» pdpites dedit.Qui pr$ 
neftinos 6dc impunitatis datafpoliitos armis e coni pe- 
Au duitatis ad quatuor miUa&fcxagmcaiugulauic . 
Quin 8£occiforu capita crudelis diftatorocufi» «i* obla* 
taafpicercp voluptate no horruit.Ntc hfianior «sditima 
ri marius ddxt,quirnardaiwhonii pedari oratoris mg 
fx appofitu caput manit? per kidibnu cotrtdauit Quia 
nefeit carfarc multis in curia vutncrib* pfetefenatu fmffe 
necatu, Sed ne fingula cdmemorc, plproicy etii laudatti!) 
mos imperatores infokns romanusmtles occidit. Simile 
«n aii^mukisttaliaduicaabu8& regulis le*tmus,8( acce 
pim* nra meoria gpetratu.Gallia aut fenus acceptos re* 
ges iuioiata fide obieruauit. Sed proygeridi ad gallos, in 
Italos (atyram feribere nonaflurnpuPerieuerSt abortu 
fukpgendcognata vitiatu; alceraaiceritpropem.lUud 
pbiter dico extare jf Italfi gallicas gloriae atcpmaiefat* 
peipccmmomtiiKf»^^ 


Digitized by Google 



f^Ludomcin duodecimus; ' Fcucdi 

fnfubres,8£pclaras a galli» coditas vrbes habet. Medtola 
n 3 ,Coma,Brba 4 ,V croni,Bergoinu,TricUtu,aKJ Vin Ciuitatef 
ccn tianvt&iullipapia addiit quii a boqs arejj coenoman* in fubriu 
nijs Eutropius codici rradit.Quin immo magrtf portidi gaiUscon 
Italiae gdurac gallku nome,qcf 8C ab cifde &C afenonibue <Ucae> 
galloru populis minu accepit. Extat alia rcccciora gallo-* 
tu no obTeura apud Italos gefta, in quibus no exigui lau 
de obcinecCarolus ilk magn 9 fricoqt rex a aponolicf fc 
dis inimicos frequenti expeditione vltus dt,Uui 9 muni> 
ficetia obruta ruderibus noreni refticuit.Ncc abfcSdere 
pot (iaiia ^ a gallis olim J} richardu & tacrcdiipq; aruie-- ' 
gauoru principes ornamenta accepit. Ad quoruglorii 
accedit appuliaatq?ncapo!is vbi vifunf magnifica galli-» 

CX' virtutis argumeta epibus admoneri decebat ingrati 
^puincii ne in pulchre merita de fc gcte > pihormi,pcp re 
Cqui [tcilum clandeftiniscSciliabulK fures crudeli tacent 
nouoexeplo cxerceret,per ,pdttione aula, qcf pala agita» 
te fibi metues perfidia formidahar,fcd ad ,ppo{iri narra 
tionem meconuerto. Aiocandria auia aftcnGbus finiti- 
ma eft ad oem motu gallicas vitra alpcs expeditionis pri 
mS belli mole fuftinere folna,nnnas hanftenus fuac calami 
tau* often dic. Accepta alexSdrinoru expugnatione mox 
papi&sin regepoteftatctrifierc. Quoeuencupmotu* 
vecon fforcia,& de fucmim erga ic ride dubirejubduce Sfbrriae 
re fc periculis cogttauir JPofiiocg i arce mcdioian.ad prae vecordia 
fidiu milite, dat no parui praefecto pecunia . ratus arcem fuga, * 
quae longe munitiffima eft annum totum aduerfus irrui 
temfrancS refifterepofle,quoin tepore ipfe ad Maximi> 
lianu lomanoru regem ( cuifuam nepte in matrimonio 
collocauerac)(e recipiens germanorum inde copias edu- 
ceret. Aca ita cufilio&pauriscli per comum perlaeti 
larium triaentum^nauusabfctflSt t vfoi a Maadmflianor 
fomantHprcge receptus cSuocads tertio germanif prin 
dptb*de rccuperSdo ducatu auxiliS petit. Fugietc ffbiw 
cia no multo poft M cdiola o .rcgc a^derut^t arcis prg 


Digitized by Google 



Libcr.XI» RacLudoukusduodedmts 


feifhis ide facere admonitusfcmel anficeru reftitft tSquS 
arce Gncerafidc (farciae feruaturus.Sed auaridar (quae lo 
bardis cogignitur)obfequ€s, arcc dcditurG fit / pmittit,G 
qui in ea usppdteiStie Ludouicus difcedes reliquerat/re* 
£to dono (ibi liceret accipere. Placuit pardm conditio 82 
dimidiu fuppclkiftiiis pfcdus accepit. Dccecb milibus nS 
muaureorilatege donatus eft ne diuturna ooGdione for 
te labc fafta nda arx impendiofa reparatione indigeret . 
Qu$ fex validiflimis turrib* exurgi t quas latiflima (olla 
& aqua perennis dngit. Eftc$ intra dus arcis ambicG alte 
ra qui roquctl voclc vix(Gdefenfore habeat )expugna- 
bHit. V nae ad tertiu vfcj; lapidem fun t Tubterranei mea# 
l us tres per quos fieri libera in capos eruptio por eft Jn ea - 
bi£neviaticG& arma repofita erlt,quot duosjr holm tnl 
bbus inftruendis fufficerent. Et duo machinarii bdlicarfi 


milia pcer quatitor ingeres bobardas tS ipriore arci cj in 
hac roqueta repta funt.vanOjpculdubio «inueflein an 
camolc mummdtl tffmericuJofus atq: ignausffim* prin 
cepa vifonecdfihoftedderuit & prodidi tauarus praefer 
«ftusJgiturrex munitione admtratu&,vah inquit hunc lo 
cfi annos multos facikdefendiffem. Hic arceFrancHcus 
fiorda codidtdc perhibetur. CMediolano cu arcc recepto 
sdiqua regionisoppidacum caftellisvntuerfis libera pau 
CT/mim deditione in regis poteftatetraduAafunr. S Ve-» 

cjenuen» nerj nrjtcrea genuen(cs,quibus praefieAu dedit Philippii 
caueranumacernofibigencreactin€rcm.Venettscmno 
na rii aliquot infignibusMediolancnfis principatus locis 
Tu rco rii ita ab initio conuenerat)periTit(Ia.CSuo idc tipus 

■nfliln» airooru clafTts quos auxiliares ftbrciaadfouerat/a ven&* 
tisgaliifcp maria parteddetacft. Prjerat venetoip claffl 
antnonius grimanus interveneras apprime diucs,quic5 
viAqria iraanib* haberet pufiUaninriterages turenond 
refiitir quin naupaAu(lepacu voc5t)tngrsTiis folojqua» 
uicFrad veroCdamma nauigStes hoftiuter occupasiemt 
igni ferroqpolavaftaics.C^TlialomS venetus ttaafitcf* 


Digitized by Google 



Rtx Ludouicus duodecimus/ Fo.ccciji 

pitq$Turcu$ foruhilifr inuades oia crudeliffime in prjda 
verrir ♦ Sed ab hugaris 8C Bernardino cpmirc franepano 
obfeflus ho (lis fame tabefccntibus f quis per inaccefla ea 
pris mociiiiuga reptado potius q incedendo euafic .Inter 
emptis magno numero quos abducebat xpianis capriufe 
Ta ,pfpera 8C minimccructa intra paucos dies habita vi 
Aoria adduA$ Italiae duitates SC reguli/ legatos quicf ad 
rege miferunt gratulatu rebus cius ^pfperis oblatucf ope 
fu5.fi ea vti placuiflet . Fuerutq? a poetis eius regiois mul 
raad regis extollentia carmina honorificefcripta & obla 
ta. Cln hac rerum foelicirate quidam mediocri nobilita- 
te armati licendus militum more agentes obftuprum 8C 
foedas libidinis vltima(rege madace)pa(Tj fut.Fuit his die 
b*p gallias pluuiofusaer,8£^pter cocinuoslbresvus no 
tmruruerur.&piftjpcftclaboratu efl*no tn diuturna. Pri 
ufcjl lobardia ^pficifceref ludouic 9 * dc normanofcafcario 
( id eft coi gen tis normanorii foro) fuafu maxime G$or- 
gif de ambafia Rorhomagefiu archifacerdoris hf c ftatuir* 

Mos erat pofl rollonis morte diligenter obferuatus (latu 
Cis annisfcafcar iu rochomagi indicereJbic^ ex orni nor- _ r . 

rtilnorficonuetu totos trismefesius dicere litigatoribus ; 1 
qui ad fcafcariu dole3ri3(quo noie.pucxatiofignificatur) 
perferebar. Id tepus quia expedicndisiudidjs haud quaq 
fufFiccrer,Teft5tibus multis caufisquibuspatronoru cui 
pa finis dari no poflTct. ( Patronis em qui cofuetudinarrj a 
normanis diditur* fuucj; alitib* lucruauguran? id I terfti v - 

riir maxie c5ducebat.)Edixit ^ppterea rex fcafcarij nome 
in parlamentu cornu tare* vt no altem is annoru viabus 
fcd ppccuo cofenfu caufae in eo aggcrcf,iufcj; diccretjgi- 
turhuicparlametoiudices quacuor&coriliariosfcx& 
-vigTtiiftituit. Addidit prqereacacellariafldrcgiu figil- 
Ki, Prf fides fueriit Ioannes hebert coft5rian 9 prf(u1. An- 
thoni*boierus monafteri) fanAi audoent abbas.Criftofo 
rus de carmona/8d robert* de cal§gc.Ccepe rut federc in 
t o jjUuwo kalcdis oAobris ano dnicf pietatis quadrin- 


dbyGoogle 



Libcr.Xl» Rat Ludoufcutduodcopmy; 

gcntcfimo nonagefimonono fupramille.Qyoannoter 
tio idus odobris,Anna regina fccmunrapvit.Cui cJau 
Pont» dianome inditu cil.Etponsnouus apud PariGoefcaido 

ruyna. & nonagtiimo anno poftq conditus fuerat* cii vniucrfis 

aedibus quae pulcherrimo ad vtruq; pontis latus ordine 
eadcc$ altitudine fexaginta fupercxtrudheeranthoratn 
ante meridie drtiter nani totus condidtr.QdP vuc cxiiH- 
midu inc5mt :lu prfpofiti 8tfabmonimvrbisiMgIigl 
riaacddifficofcntancaoun fama praedicabar jCu em aiv 
nuas o&ingemas libras ex pontis prouitu acciperet per 
tnodicu to in eo inftaurancfo impedebae reliqua in fuum 
«SmodQreponcccs. Naiuuiprcanno jdilib°q magiM 
opera vulgo appellitur , dcnudSnbucagna quibus pos 
nitehaf andquatacfTc^tq ideo opus eflc(vetcribusfubb 
ds)alia apponere^iegodu diftulerSt, donec imminete <p 
pedjEruyna^deinflauf9dop9cenulialpcsefl« t £d)er 
igaaiur a4 cenforem criminum Ioonncm papilioni vc 


QuSobrcfafTcruato in cuftodia fabro)cenfor ad curiijjv 


tenus vmiU£ ^ . 1 I 

enim horafere fcpdma ) Theo h aldus bailkt us ex curi» 
praefidibusfenonaiis ratus cenforem de qpduis profuo 
officio aliquidconfulmrum/rogat quidvdicJEft inquit 
cenfor aliud mdcrabile pons nouus prcaciroam & nunc 
inflantem rttynam roinatur,Id rcnuruiarefdiarui adue>> 
niodndc T hc otal d us confcftim adfenatum coucrfug,di 
iril nuncifi explanauit. Mox cx fcnatidcpniuito cenforni 
hil cudatus o£s pontis inquilinpt nugrarc hibct. finnilcp 
regios feruientes ad pontis excrema lora, qui «ranficuros 
,pntbe5r.Du fuppcliaSile quk| fui 9C merces auferret» 
pidus feftinat,quiin ea re tardiores fucmnt/vna cu pote 
corrue rifcFuirnatc ia&ura tu multis inquilinis tu rdpu* 
blicar Parifioru apprime rooldta . Inquilini donrib 9 roul 
Aati/ Qt <juc«prf cario aliena domiciiiafubirc oportebat 
fuadina qrebitur, Plebs taiuoaccepcoincamodoure» 


Digitized by Google 



Rck Ludoukusduodetfmus; foxoUiji 

Aorcs tumultuarii Anete timebatur. Quod neaedde* 
retgiamcte 9 fenat* ppoitrum mercatorum Iambum pe* 
danfemfi & fcabinos cofeftl acccrfirii in cuftodia apef 
regifi paiattu fcnaariiubetjn quos ludtcxu ferre nonpri* 
voluit cj de pnti fortuna regis fententfi (xpk#aflet.Prss 
nuaab&ruin3ig€rcsin*di&riraf/&intrabtS ngnoril 
<$ commtflurts byatus. Et pauimentum faofccre coepit, 
incwcp non fuftinemibustantS mole veteranis tignis pa 
uiinenru primo reliqua inde omnia quae jpond haerebit i 
fanet ,pnaitan{j Gbi occurentia miro fragore prolapfa 
funtfimukk tanta puluerum nubes acreobfairaufcvt ni 
hil ciTet vioencibus gfpicuu.Siibt fequana fuos fluxusrSC 
furiu n5 fec* aefi catarafbs AiiiTet conibit’ rcfluxit.PueUf 
em qujdi dum ad gladgniacu paulofupra pot€ panno* 
abluunt altera fluminis rrftagnaooe correpta cxriAa eft. 
Altera fluftibus prarualens enatauit.In cui* obligatus in» 
fans in fummam aquam emergens (adnauiganabusqid 
in flumine cum lembis erant nautis)pericido liberae 9 eft; 
Vnuicxijs qui quoridyanoquadtu operas Aias locant; 
dum ex quadam domo magnum (agictarum au$ celant 
fafccm efferendum ab opifice defumpfiflec. ipfe vna df 
fafce clitellis ad humeros impolito in flumen coilapfus 
nullo vulnere praecerijparua cutis dcnfioeofFenfils nau 
urum ope eripitur. Alter vbt diflolui pauimentum and 
uerritad poftenorem fdium fuarum faicftnun raptim 
confcendcns:cum nandi peritus dTecic ddecit in amn£at 
cp euafit incolumis.Tam vario euentu aliji fafamsalij nS 
admodum multi ruina attriti pcrierih.Eius ponds longi 
cudo fcptuagintapairuum& pedum quatuor. Latitudo 
oAodedm pafliium crat.Suftineharurfecundum aluei la 
ticudinem decem 8( feptem tignorum ordmibus.Singu 
li ordines tigna trigitacontinebant.Quoqt tignum paia 
lo plus pedis craiTitudine cum eflTet:duobu* 8C quadragi 
ta pedibus longum erat. In eo ponte deambulantes 
cumnulUpartca^iiofiumipolIcaincontiaente fc effc 


Digitized by Google 



LflxOCb Rex Ludoufcusdilodedmusl 

& m nundinis dmerfari reputabant .Itaque tanta ibi opfli 
cum atque rtrum venalium copia 8C varietas erat ; eam 
praecenta foualis 8C fpedofa domomm facies: vt inter pu 
blica regnifranoonim operaideft non iniuria prunari* 
om dia potuiflec» 

n - . C De Huius pontis afu hoc epigramma condidi. 

Ue po« Ne longa dubius titubes indagine rerum* 
ruta aper Qyj j fors forte fmc^auc qui fic cafibus autor 
paruios. Argumenta parenc plus (olis lampade damnis 
Non fat^cecidit^non kSu fulmineo pons. 

Nec mala portandi dirus pracfagia cauw« 

Praeror 8C edilis,* ftipes debite £uOJ 
Pontis caufo fuit miferandf infaufta rutnafti 
Qua fexannta flumen deforbutt sedes* 

Matreftj o£ teneros violencus fequana portufe 
Et famulos pariter factio torrente vxjrauft. 

Mole ruinarum iragnauic gurges:* vnda,- 
Retro flexit iterdonec praeftanrJa rnpit. 

Abteus indignans fibidudum peruia claudis 
Et feterrtfkoprouadtrnurmurefluftus. 

Obrupta nunc faads,nunc tignis vndiqj trita* 

Corpora mofalatcnt.de pifoiMsdcamaUcbuflt» 
Crifpinf feftum dicerttinfigne nepotes. 

Tam trifi» clade,quam momahitedaplorat» 
Quingentos noftrae poft annos mille ialutis. 

Dimidium ddi C vis fubducere folis< 

Medtol»- CInter hanc pariliorum publicam calamitarem rex Me 
ncnfium diolani seens ad ordinandam infubrium rempubkcam 
ordiario. animum itenditQuam a fiorda vehementer vexatam 
grandi tributo lcumsit. Nam ff annuo veftigaU miBe 
lexcenrorum odio millium fexccntorum exftoginta fiat 
l ib rar um turonenfium quae flbreia exigebat, rex fexccn 
ta&viginti duo milia* quingentas l&ras tantum acci 
pere contentus :pr(Odia munitioribus locis impofuit. 
Commiil^ucm primis iSisteobo primaria ducatus gu 


Digitized by Google 



RexLudoukusduodcdmus; Fo.ccdaf; 

bernatione illum mediolaniin pabth» fdibus habitare 
iubet.Quetinofcoto roquarcam comitar, ciq; ducentae 
peditesfrancos 8C totidem fcocos attribuicJ^Uioris arde 
cuitodiam domino de fcepeio mandat cum quadringen 
torum militum franci (anguinis 8C leuis armamrae prsefi 
dia IanuenGbus rcueftanum.SauonenGbus yuonem dal 
kgrcpraefcdt.PalatiovrbisIoannesdc fancco f^monct 
caticlkto quod vrbi Ianue eminet guydonus regis admi 
nidus pracponitur.Caftcllis autem 8C indignioribus op- 
pidis quae ctruriam vcrfus mari liguftico adiacct (ranco 
rum atq; fuitcnGum praeGdiura collocauit. Ad hunc mo 
d3 copoficis p infubres reb* rex in (ranca mefe dcccbri Iuliad du 
rcuertitCPrfftolabanf cretis regis aducntii guillermus cwaduen 
iuliad 8C Carol* g!ierdrif,diices quib’ erat de infignibus tus. 
ferox cotfrio.Indignabaf em iuIiac 9 Carolu vidnu Gbi 
duce cade q ipegeftabat iGgnia vfurpare relidis maiori» 
fuoru ?Ggnib 4 ,<£jcc Ifug iuliad fc nucupare, nec rcfipifcc 
re quiuis ffpenuero fuerat ne id faceret admonit*.V ndc 
crelcete indignatione q? par pari cfderc recu fabar res ar- 
mis coepit duceptari digladiatur^ eft multu acenrime.Ec _ 

(uliacus quidem oppidum arcklens quod in planfcic 8t 
loco filudftri Geum muniriflimumCarolo pertinebat cc 
pit Conuencrac tgif cande ad francoru rege de ea cocto 
ucrfiareferrc,vt qf ille arbitraret id lice dirimeret.QuS- 
obre x>fedis aurelii ducib’ 8C cauda diligerer agitataiCa 
rolu gheldrifiuliad ducis infignibus abftinere ,pnuciac. 

Oppido vero arckles iuliacG cardere; 8C illud Carolore- 
ftituere decernit. Vfufq; digna rege munificentia quatu 
or milib numu aureoru iubacu donat/ conftinita infujj 
in annosfmgulos penfione. Comitabant iuliacum duce 
cum plurimi tum viri iUuftrcs Philippus de vemebegb 
Guillermus de vualdech com^tes.Guillerm , de renem- 
bergh baro inf/gnts.Dns Ioannesnagel eccleGae mona- 
ft<rkn.canonk* & diui Ioannis o&iaburgen.prarpoGtus 


Digitized by Google 


Liber.Xi 


ttcx Ludoukut duodecimi»/ 


Crato de mVlendunck eques auratus Ioanncs palant d* 
vviidebfi^adonunusRobertuspicttetnbergn, Godc' 
fridus han/Tellet iuue nis generofus,quem Tuorum aulico 
rum numero rex afcripfir.Reliquis Vd pulchro munere 
Vel annua penfione honeftatu. 

CComparata hoc pafto intra ducet atnidtia,re* fecfdas 
profieftus cft.Carolus ghddrius molmum,I uliacus pari> 
lios petit.C Vbi dum honoris caufa regium fcnattini m 
greflfus confedrt.'Ioannes Couardus,prhnarius prffes^n 
mercatorum pry pofitum, fcabinofc^, de quibus fupra a 
nobis diAum eft,fen cen riam, tulit Pecunia em prout qui 
uis eorum negligencius magiftratum geilerar multatus 
eft,omnefque officio amotirita vt inquilinorum quipo 
tem incokbant,incommodum &iaAtiram, damni aeni» 
marione pryhabita compenfarenr.In relquos quae extra 
ordinem erant 8C fupra aliquot annos fcabinatui prarfue 
ranqqjimminenti tam diu ruinae non occurriflent po&* 
pa indiAa cfbquinto idus Ianuarij. Anno chri/nanaerel/-' 
gionis.Mil lcfimo.cccc.nonagcfimonono; Peroratio. 

Aec funt quae eje ingenti francorutn anna}»- 
1 UU fiumaceruodeleAaadcompcdium deduxi du 
| |«« Rcentorum fupra mille Inorum curricula com* 
CuJlSufpIexusXegat pius leAor cui haec forte conue- 
nfencSin minusriuftisfalsem Gaguini in ranpublkam 
laboribus non detrahar. 


Digitized by Google 



Ep«ofc fr«*av# 

tRcuerendiffimo In chrifio Patri ac domino do* 
ffiln nfrancifco Poncherio Panfienfi praefui I digniffimo 
Hubertus velleius perpetuam fixlidcatcm dide. 



PELLES ille&PolycIe 
tus facratiifimc annfres ora 
niaeoru fere opera (fi Ply.. 
niocredimus)ac nouiffima 
8C tanqua fingulis aliquid 
fatofic ademptum ifcripfe 
re, quo i iudiciorum varie 
rarescis ad veniam fupcref 
regreflus vclut emenda 
ruris Ii noneiTcnt Itcrcccpti 
quicquid dcfidcrarctur.Ac 
Gaguinus nofterquasdcfrancorum geftis annales aedi- 
dit ad fuavfcj tempora adeo confummauit vt altius ab 
eo expedari poilit nihil fi f rerniraccm iter mortales ei no 



optaueris quo crefcentiai diespriatii populi Iclita facino 
ra perpetuo alite efferret. Na i Alexader macedo Achi 
lem homero praecone felicem rede exclamauit cjiuftius 
pofteri Reges chriftianiifimi hunc fu; gentis fi em mata 
tam egregie celebrantem fideric cui omneshyftori; apex 
conceifit. Verum qui calcatis hoftibus emeritos exakanc 
laureafcfc pro virtute non abnegantrhunfemeritum coo 
los quietem perennem ac amptas tot tantifq? fudoribu* 
coronas accfpifle minime ?uidebunt:vrcpfuo Aene; ma 
ronem 8C Roman; maieftati lafteo Coquenti; fonte ma- 
nentem liuium ccditcs dedere fperabunt qu; rede geile-» 
rlc proprium vatem habitura, tcce fcpultam fere prifeo 
rum regum memoriam Gaguini folertia reftituit. Ecce 
refHtutam alter iiuius Paulus nofter;milius adauget dC 
excolit quid magisoptandum expedandum querendu 
expetendum. Proh dtpmorrales hic cauilladi emulis ma 
tcriai me nafcetur:qui tam pr;claro bonarum li tterarum 


Digitized by Google 


principe (rancorum re* gefbs nouoopere flluftrame nS 
erubuerit noudlum aggerem ad Guaguinum neftere. 
6ed quid in hoc meam nifi parilitatem .damnaucrint cui 
v t noftuae pleno die volitare non liccatJEcce hSc ncxfhue 
jiCCT ftam mihi queftiquo i Gaguini occafurancequamhi 
douidjtf).ac Francifci primi gcftis. Aernilijs iubar orire 
<ur Anguftam vagandi horam. Venarer fateoriUum(Q 
vixiflet) e^gp ntius feripturum. Hunc VcrodC illiusSC 
mea qualiacuncfc finticripta flluftraturum hinc nil mihi 
penitendum eft,fi interca aetemiratis auidpiam inter ge* 
minos Coles affcftauerimtqutetiaro fl£ li haec duo lumina 
quiefeant ea eft vtriufcfc principis quorum per me gcfta 
narrantur in extinguibdis luxivt omnem mei laboris ca 
liginem prorTus darificent.Quod fi tui Syderis radi) pon 
Sex ampUflTimc illuxerint# exili noftro operi datum 
fuerit titum inconcuifis oculis lumen fufferre nos Aqui 
lis non noduis connumerabimus vtcunq fit exiguum 
opus.R.D.T.pronus offeresnon rigidam cenfuramrSed 
innatae numen dementiae expedans . E» R» P.T.quae in 

neftoris annos optime valeat. 

V ALE, 1VS GLORIA WE Ai 


Digitized by Google 




Ha&dutf GuaguiriuSf Fo.cccVi* 

tCHuberd V elleij aquefi. V triufq; periti* difdpuli 
fenatorijc$ad Guaguinum agger. 

® R ^VMPr*ponriadi p^.- 
liumc$ incuria ponte peten . 
niusac ornati’ perpetuo in P° nS,n '* 
ftaurari Iapide ^urauit Lu- ftauratu * 
douicus,quo ab illius ruina 
ei f ternitas ordiret. Verum 
Alexander pontificu apex 
fthercu Sidereo adama te po 
te ftruxilTe creditus eft. Vir j » - ^ 
si i ginci partus quingetelimo lu lie ^ 

7— — — — - — — fupramillcfimG anno dum n “®. roni f 

lubileas Iratas chriftianae reipublicae induUit.Tantus.N. £c , ,tbratu * 
Vniuerfaegetis cocurfusin vrbe fuit vt ab ea cui’ magni ^° rc,a e 
tudini orbis impar olimfuerat aegre caperent. Quinim- , crm ^ 
hio nec tandam mortaliu congerie comunis excipere pa ni ? V .i®* 
tria potuiflet,ni Sforcia e germania reparato exercitu in-' , 
fubres xiolentusinuaOflec totamcj terruiflet Italiam,qui muadlt » 
ne inhumanam quidpia horrefeere videret impias in Ko 
fnipetas hofpites manus iniefl~it,& fingulum quodej gal 

li caput aureo emit.Non efferum religio fandifllmeho' /vi-4- , 

fpici) leges pietas metuendae* pontificum fulmina debac ,‘ ? Ja ' 
chantem vllatenus terruere, fed trque aefi immortalibus f , T . a 
difs bellum indixiflet in auodcGc* faamisaudens ius om „7?“' 
ne imperii gratia violanduiadabat. Quod etfi cruenta il 
lius tyrannide Mediolanenfis poptilus fatis nouerac , no Unt * 
tff au t fenatus maieff ate au 1 1 riuulci cocione qua elegan-* 
tiffimam palatinis in aedibus habuit dimoucri potuit gn 
decreftato aequiffimi prindpis iugo violentam Sforadr 
feruitutemfubiremallet.Ccflereergorebelli duitati fe- 
natus triuuldus & galli heroes ac in arcem fe receperunt. 

Sforcia aut aeque ac pater patrif q paulo antea vt hoftis 
^fugerat.Cu afeanio fratre triuphas nuerofoe* cindus 
milite ingreditur vrbem quj humaniore folito rcdiifTc 

R rj. 


«yC le 


Liber. XI; Rex Ludouicusdiiodeamt»; 

fpabat,fed mox Imamflirnu expta c.Ncc m^s.N.LeO 
Sford* St a rigridemafuetiore ficri,aut wwnnu ab <ff rem Gor 
impietas, manorfi cruditate mitiore arbitret. Vix appuleraDio 
ntfiofiruior miferosriues aut profcnbu aut tnicidat aut 
Gallorii cumulatis opib? priuat.N il erga impiu lufticiae decor m 
ftrenuitas ftemmata nil patriaefpledor nil populilwienie- 

Sforcia ritapefi obtinent fola vis furente rafcit animu Cx coecos 

negtg ar menns ocutesobkaat crudeUcas.CNihilwpatndiores 
cis praefe- . a iij arc j x munitiora infubriae loca validimme tutant 
ftos pecu p ra rf,diofubicAas duitates BelUcam fulmine machinam 

nia follici term/popuIanfeuerttlcP?nicetmiferas fcipiorabuscad 

tat. Mna m & vrbiQ defolatorc vero parcti prartuliiTe. Atille 

Sforcia arcis prarfedtos pecunia follicitat,fed vbi ntl venale apud 

nouariam fjdiflfnos nouit,orerciiu(Relifto mediolanfafcamo ) n<V 

exercitu uan s duxic,vbi T rimolliii triuulciu Ligniacu ac cancros 

ducit. «altoi» duces copiascoflafleacccperat.Scd nec pugnandi 

„ ' «pia imbellis fecit immo intra vrbis moenia pau.dusfc 

Gayacius dtGcf cotinuit Gayadus fanfcumnus GaUwci 

fanfeuen- manug (forciaecafutn prudcaon(vrfufpkSdueft) oculo 
nus a ffor prfui dcs aut durioris impaticus impert\ orus aut funula> 
cia ad Iu-* lu fratre fimultStibus adludouicudrfecttfiCcfl^rxoie 
douicu 9 lucrdunu fe recepU vbi aregiackmenria libcralitiimeac 
fug't. humaniffime fufeeptus aureo diui michadB torque h<v 



dunffpu' D jt Cotra nouancfes infauftis(Bc>rd5au(pcipfuain mct> 
blica laeti dolet Opprefficf fflilitu inloienti^ nui» fr 

da ingre- dcm pj^fv vir is quicaftra fequuniProteftant/ «xda 
dilur * mant lllachrimat fcoquenintur.Nec mifuetioribus agv- 

tarur furijs itnpiob 9 «rrilcs .Segnitie in fodiamini duosar 
Nouaren guir cius auanttf inetfplebilis orfpat fortuna rKlct^autto 
fium cala riutefpernir,«mpcrm^ 

tiatn pehdi r. Omnia hinc in cius maieitate mifcrosciues/ 
vrbe opes & ipfosimmortalels deos licere kcnkguspu 
ut Cui fidae cuius cofiiiu capiccem tam sriuerfcrcruioc' 


micas» 


Digitized by Google 



Rex Ludouicus duodecimus»* 


Fo t cavij,- 


te nefckfforcia Hinc fibi infen fos riues cofpiqc illinc tc- 
m eranos ac tumultuantes videt milites ludicq inops de- Sforcia 
fperanfcf xerfc rebus vecordior rehfto fine duce exerd- mediola - 
tu mediolanumeuolat illius diccfliim ac fuga tum eius num refii 
milites tum noftri criminantur padfa condiciones per git. 
intemundos tradant . Namfpemenda etenim Burgun- Burgun- 
dionum phalanx ad noftros tranfitugerat»Quod vbt Oior dioml ma 
ciarefetu/t ne coept* defertor militiae prorfus videretur nusadno 
ab afcanio(vtrcor)perfuaiusceleri aequo nouariam re- ftrostraf- 
petijt . O quam fodirius garamanras&indos luftraflet fugit. 
vbi appulit exercitusprimores ad fe vocat. V t aduene- 
nmtmhaecprorupifle verba illum accepit. Vix morta 
lium nemo eum milnones ignorat quam proprio ac pa- 
triamcommodo Super indici progenitores mei. Franco 
run) regibus promptiilimo (crapcr fauerint animo qui 
galHcum nomen defenderint colluerint & aeque ac pena 
tes deos habuerint . Et vM'mmenfa& vicecomi tum 8C 
CFordadum erga illos benefidafquae quilibet compectif- 
finla haber)reticeam.Quis nefdt Karolum odauu vni- Sfordano 
uerff armis Italia* dreunuentum meafollicitudine redu- uarisr-j.» 
«dofc^infubmm exercitu liberatum Nonne Oli ad ver-. ai 


cellasLongobardam fidem laceranti rodenti renouato 
Caedere appertiffime id probauifororiucfcludouicu Au- 
rehanenfem(6di iam tum mihi cStninaretur ) reftitui no: 
neiUcomneire venenum in pontificem venetofef pace 
«necum fitimatadiuetxerat. Ita vt iperldum foret gallos 
adeo mihi dciundos eiTe.vt SC in venetos dC quofcuncjj. 
hoftes omnem opem mflupraefiarenc^oHumcp meu in— 
tegro robore fiiroarent,Sed heU heii fallif augurip fpes: Sforcia; 
bona fepefuk.Ecce quos tutelaresdeos mihi propofue- milites 
«am,quos mei imperp arquiffimos rebar vina ices, quos oratio. 
dcniqpoH C*farem(omnium alieno foedere pofi habi- 
to)perpetuosdominos 8C amicos mifai( Sed heu temere) 
polliccbarviolata fidc^nuUo iure fo lcid quodep acerbius , 

R iij. 


Digitized by Google 



y btr.Tfr Rex Ludou/ct» duodecimis,- 

cft nulla(dea* ttftor)prouocati iniuria/anito imperio in> : 
fontem amicum optime meritum fpoliare moliuntur,; 
Heuheu quae venit indigne poena doleda venit. At ia* 
dam Galli infubri* principatum ad ludouicum Aure-* 
lianenftm hereditario iure ipedare. Ea nube mentes ve* 
ftras commilitones dreumueniunt SC excecar e nituntur 
pudite obfearo audite communem caufam ab, origine 
repetam/ne vana fuperftitkme illi vos fcducant fafeinet 
obnubilent/aut mihi immo Caelari SC reipub. alienos red 
dant perfpedum vobis efle reor commilitones Philip* , 
pum vicccomiremflne virili folole fupcraftra relatum 
fuperftites habuiflc fororem Valeminam quam aficnfi- 
vrbe dotatam Aurelianenfi duci matrimonio iunxit, 
Acfuperilluftremblancham Mariam eius vn i ge ni t am 
Poncificum Carfarumque indultu legitimam 7 oC apa> 
tris vlrimis tabellis heredem feriptam , quam Frand-* 
fcusillc Sforcu principum ftxaetempeitaeisdecorgwM-» 
torque meus vxorem dux/t.Quibus hereditario ttirepa 
ternum debebatur imperiutn,Scd MedtolanenfcsCxf*- 
, reis in principatibus foemmas minime fucccde re caufati 
iugum excutere libertatemque fibi vcndicare ftatueruc. 
Quod vbi donis pater meus refeiuit prodigaris in quos 
tuncmouerat Vcneriscopiasin rebellem patriam retor 
Cc quam tandem dqe aufpicancibus (uis audientem ira» 
perrjs reddidit. Poflea ad cognatos ctBUcolasvocarus* ; - ; 
Relidis qua tuor liberis GaUtadum natu nabrtm fuc*» 
celTorem in principatu elegitrerum potitus Galkacius 
Caefarearmaicitatis Cnceramfidem iurautt;Sed aduOM 
fis fatis ab Andrea Lampugnauo in dhn Stepham aede 
occiditur . Cuf impubes adhuc Ioanncs Gaileacius fuc* 
cefllc qui & morte repentina fublaruseft.Iufque impe* 
rij ad filium detulit adhuc infantem >fed pannihtm dua 
mater fubripuit quem tandem Galli nefrio qua arta 
iarooqafterium nectunt, prindpaaifquein capacem 


Digitized by Google 



fteLudoufcusduodedtaun Fd,«cvfl{< 

mundo( vt aiunt) mortuum reddiderunt rSfcquc 
ad nos omne ius deuoiucumcftCaefareae ceUitudini B-. 
ddciufiurandura prarftiumus,flC veros principatus tini 
k» optima fide pracriptimus. Nthilominushoftistui* 
dam a focmina referent originem>Caciaras f didis repto 
lutam V enetorum fabcUisirredtus ab Suita pffieripta» 

<$ didonc nos extrudere nixus eft, ad fummum reipubli 
eae parentem Caefarem profugimus, indoluiceiusfubli» 
initas^icc ferendam communem duxit iniuriam.Sed ad 
extinguendum publicum Italiae&eius imperii incendi-» 
um.Vos commilitones validJTimain tyrannos propo» 
enacula, firtniffimalq) rtfpublicae bafis confcriput , cau» 
utncf meam protegendam vobiscommendauit . Quid 
m ea m di xi . Cum immorcsfuaveftracl agatur. Certe 
commilitones (i veftris (vt&arrair vitibus /ac ordine 
fuperarur hoftis ) fuccumbataufpicijs , non mihi,fedCae 
fari vobifq Italiae 8C totius orbis ( qua patet ) imperium 
partum e/i. At fi iniquo martc( quod dtjauertant)ce£» 
ierimus ab Italia proferibitur C$£ur , vofc$ fididime im» 
peri) dexterae . Ergo agite commilitones arma capefci-» 
te, quibus 8C dtj, Jciura&omne robur faucntEtfi mo-f 
nendum eft pulchrum mori fuccurrar in armis ^ 

CHaec fatus vt nihilo animofiores. ( Sciebant enim 
mendaci mente locutum) e contione abire confpiritcf» 
lum mare fydera ipfumqj deum optimum maxunu fu» 
nbundus detcftatur . Fortuni iniquam conqueritur diti 
auceps ambiguus titubans iterum fugam meditatur. 

Ha quanti dedaleas emittet pennas / aut diuerfas ache> 
loi SL prothet fornus, quibus aut per aer a euolare,aut ho 
fiem multiformi figura fallere potTet . Dum anxia mens 
huc illuccp volui tur Frandfci Sfordae effigiem quae for» 
te ante oculos pufh erat confpicir . Ecquid diuae parens 
inquit degeneres erimus, &noftifiuc conftofhi cfdcmus* 

R iii> 


Digitized by Google 



tff y-VT, Rac Ludodeus duodecimus* 

Audedueftporfus&rocwicdugturpc dedecorSc^duCC 
rcvita.CHis animatus didis ad milites in forum (quod 
vrbispiatei vocSc )armacus defccdi t. Quos vbi optime 
inftrudos videt magnanimus, verbis in noftros erupere 
Sfordaco patfribus portis iuber.Parent milites 8C longo ordine in 
piasadpu aperrost3pos vt pugnawridefcendut. At ille vt auden- 
gnam cx te terribilecj noftroru acie dcfpicit qui lacta fronte mar-» 
^ j f f tem fitiebit pauidior imbellis f radfaxj animo noua fuge 

confiliu capit.Nefdt quos inuoctt deos C$lkolaefpr$tar 
potentiae diui tamen francifd(quem nunqcoluerat)habi 
tfi veftit,0 cj dignius muliebres induiilet amidusfoemv* 
na mollior. Hac nube diomedi aeneam fubripere putat; 
puduit milites inermi vecordiilimocj duci ieruire autil 
lum tutari quem iam viftum cernebant . Quippe tutior 
tfteeruorum duce leone quem konu principe ceruo ex- 
«rcitus.Quo abqt inquiunt fereniflime princeps illa ma a 
gnanimitas qua umbella oratione praeferebas. Cur hile 
omatQnon fumpferas cum moenibus vrbisdaufiisfan* 
«minis tui inftgn ia ftemmata praedicabas. His impropt* 
rnsiikim ridentes noftris vix confpedis fefe dediderunt 
tnittutur fub iugum.Iropudenriflimc copi* medius cor 
diger (Torcia incedit fimula» religioe noftros fallere foe 
rat,fed illi mercuriali caduceo Hracj opus fuerat quo Ar 
go Vigilantiorcs ligniacum Trimollium ttiuulriumeft 

ftrennuosnoftrorum duces fopirct. Ab his deprachendi 

is f LU . cur.Et capduus nouariam a qua mox princeps prodierat 

{**““ remittitur,I,nunc infodix veneno-occide nepotes vidua 

J«unn> ■ 38 a principatu pelle . Communi hofti in patrios penates 
capitur* v j am prafo deorum hominu$fidem fcedera iufqjonv* 
ne quo imperes turpiter rumpe diftipa viola vt tandem 
dijs mortalibufq; irrtiifas imifer inops vulgi fabula fias a* 
cerbScj vitam cum morte qux mifcros furda aure autl* 
tit commutare defidtrts. 


Digitized by Google 



Rex Ludouicus duodecimus. Voxcdxj 

APTO ffbrcia celer ad Lu 
douicu nucius Lugdunum 
fertur celerior adafcanium 
ille fuperisfoleneis agit gra- 
tias Leftofcjdics indixit per 
regiones vrbiu feftiui ignes 
vndic^accenduturcarmina 
lyricecfc ode canutur 8C Iftio 
res ludi fiut.Hic vero nil ni 
fi fugam parat.Sed heu quo 
_ fugiet cui nec$ apud latios Afcaniu* 
vfc$ locus infuperipfi intubri] infenfipocnas^fanguine cardinalis 
pol cut. T yrannus ad Tyrannu viam capefcct ad cacum fugies ca- 
bufiris profugiet . Armatur igitur purpura exuta & coi puur, 
ledis quingentis leuisarmacuraeequicibus rcbclliuciuul 
nobilioribus ad Ioannem bentiuolu bononiae incubato- 
rem hofpiri] /uredcuindiflimupropcrat/ed eccc veneto 
r0 mile circiter equites obuios in agro placentino habuit 
a quibus leui pugnavidusfein ,pximam arcem cui ripe 
alte nomen cft recepit.Sed vbi nulla falutisvia patuit fpc 
omne in eos a quibus defperauerat conue rti t/ccf con di- 
tione adieda fi ludouico redderetur dedidit ea lege exce- 
pit venetus dux. Exceptu tamen venctias traducere ten 
tauit. Cui Montofonius ac aliqui galliaru proceres obfti- 
leruntConfultusvcnetiaru fenatuseiihoftemRegij cui 
minisindicans ad Ludouicu dimittendu cenfuit. At me 
diolanenfcs Propriae pertinaue rebellionis & defedioms 
confcqvt fforciadaseuanuiflegallolcf vrbem populatu Cardina- 
ros aduentalTc viderutfupphcesad Ambaxiu Cardina- i, s am b a - 
lem 8C pro regem oratores mittut.Obfccrant in vrbem xi 9 n reae 
veniat humilem deuotiffimam Precibusfleditur Amba mc d,ola - 
xius timidam duitatem ingreditur . Et palatinis aedibus' nuinere- 
fufccptus frequenti fienatu Michaelcm tonfum iurccon- ' dieur 
fultum conciues his defendentem verbis audiit Inter or- * 



Digitized by Google 



Libar.XII.- Rex Ludouicus duodedmu»; 

natiflimus ( inquit ) Italiae vrbes ( reuerendiflirac 8£ fii* 
Ad 5ba> perilluftrispraenil ) fiue rel/gioGflimas deorum immori 
xiti jp Me talium bafiiicas,Gue prindpum decorauflimas fdes.Siue 
diolanen* fuperborn arcis molem,fiue immenfi populi frequcciam, 
{ibus ora- fuje(jruni,fiue ameniflunos vnde quac$ ortos, fiue agro 
uo. rum vbertarem^iefbreafq! B acchi opes, fiue Iatifllmum 

Imperium conGdcres.Hanc facile prfdpuam fatebere vr 
bem principibus grauidamclaram($ triumphis ingenqs 
plenam doci» mufifcp decori. Sed prohdobr ea en am- 
pliflimarum milerrima fore duitatum vt quam poten* 
ttores funt tam diffidentium fniuria riuiu pedum eant. 
Hinc in diuerfas luxurians Babilon linguas confunditur. 
Hinc Niniux obruitur. Hinc proprijs illium duibus ,p- 
dttur. Hinc Romani aemula principatus Carthago in-* 
terije. Hinc rebellis Hierofotyma in dneres vertitur. 
Hinc dcniqi ipfa orbis princeps Roma duilibus telis at* 
trica toties in hoftium manus deuenic, fedquid mendica 
os externarum ruynas vrbiiim recenfo. Cum hfc inclL» 
ta vrbs inteftino ciuium odioffpius fere oedderit . Et vt 
praeteream quas a Fcderico fecundo dadesfuftimrit. 
Quisnefcit quibus dolis FrancifcusiBeSfbsda eamfibl 
audientem reddidit . Nonne Gibellinomm fxSione hu> 
ius vrbts ( cuius aufpicrjs in venetos militabat.) Retor* 
Ao in patriam mane habenasoccupaulc. At parcendum 
Ingenuae videretur duitati a proprio milite obfeile fi ex 
«uuaSfordadum tyrannide poft cruentam Galkacq ne* 
ccmpoft venenatum Ioan .Galleadj excidium Poft ex* 
puMum parridiam LudouicurafQuem a barbarica cm* 
ditate maurum cognominabant. )Verura chriftianifli* 
mi regisnumen eandem agnouifict . O quam foelix haec 
vrbs videbatur fi quae diu in tenebris ambulant ortam 
deo aufpicc lucem nbn refpuiflet in propria edepol vene 
sac Sui autem (&fi fitAis animis receperant) tuipirer eij» 
«re tentauerunt.Etiamlangucncemgermanicispaludi*. 


Digitized by Google 



Rex Ludouicus duodecimus; Fo.cccx 

bus anguem reuocauere tentauerunt Proh Itiptrftcr quo 
dicendi genere haec m eoru preniia chriS purgari potefr. 
Certe nec demofthenes,ncc ( Romani iubar eloquij) Ci- 
cero tam aperti ingrati cotumacfi popufiexcufarepof- 
fent.Quid igitur rcuerendiiRme prpul huc cofcendi.Co 
ciues ne accufarurus, Perfidos edepol damnaturus. Reli- 
quos vero ( Si quid culpe aut criminis e proteruorii nu- 
be contraxerunt ) pro virili expiaturus. Veru leuiserit 
prouincia illos cu authoribusfuts in lacum miferiarum 
fam demerfos exeerare, vinAi enim peltiferi patriae an- 
gues Ludouicus SC afeanius Sforriade omnem qua latue 
rant perditorum herbam fecum perdidere. Ad hos (qui 
regia clemetia funeftis anguibus liberi maligno elufi co- 
15 lio ad chcfiphoneas iterum comas animos conuerterat t 
Dirat$fani« refpcrfi dileAum( qui inter lilia pafeitur) 
abhorreres mornferum afpidem amplexi funt.O dij im 
mortales quis expiabit . Quis durae ceruicis populi con- 
tumaciam abfterget . Quis ingratitudinem expurgabit. 
Quis culpam diluet . Proh fcelus horrendum quod nec 
iouisira, nec ighcs,nec poterit femim,nec edax Colere 
vetu flas, Fateor praefui facerrimeSi omne citura in iram 
Vertatur^Si rupti e naturae legibus pyrrhae fecula redeant 
Si denicp pluto minos & radamSthus aggerendas in poe- 
nas omne ingenium confundant, omnem pptam crucia 
tum ac tormentum chria iniquitas SC reatus excedent i' 

■At nec cfU irati videntur , nepturn* furores compefdti 
' Anguicomarfforciadi furi? vinAj ingenufcuncEt ful- 
genriflirnumdero€tiae tuae fidus nobis aufpicaofltmc il+ 
luxit. Conutrtfrcochjeslachrymantesoculosad prffen < 
tiifimiS numen radios aequilfi mi apollinis proftrati ado- 
rate larga e cordof penetralibus fufpiria fundi te ingemi- 
frite cocriftemmi corp2c$ contritu SC humiliatfi deus no , 
defpidet.Heu heu o clues is vfa SC quae audiri meruit in- 
ftefida cfl oratiOjtStus em veftroru eft cumulusfcelerura 


Digitized by Google 



Uxr.Xli Rex Ludoufcus duodecimus. 

vt clementiflimasquafcfc aures haud iniuria offendat*eya 
«rgo huc ades.O triuulci optima defperatefpcs patriae . 
Qui tripitci prudentiae vultu iano oculatior hinc for tu^ 
nae feuientis pharetras defpexifti. Illinc noxium anguem 
debellafti At nunc medio (quo caelum tempeftateiqsle- 
renas.) Piadddfimo vultu opus cft quo iratum nobis kv 
uem condlies,N ofti .N.qux fuerit Sfordam vis,vt op* 

timos quofcpautprofcripferint,autdamnauerint,autiu-« 
re vel iniurias fuas in partes traxerint, fl£ in fcekrum fcn 
tinam inuitos demerferint,vis ad de£e«fttonem nos impu 

lit,quae fi culpam non dilui t,concumaciam tame minuit 
Procumbe igitur. O mifcrae duitatis felidflima (oboles 
SC publicas tuis miftas benemeritis preces porrige . Ecce 
reucrendiflune annftes in cilicio 8£ cinere tnoefta iacet c» 
uitas,fa&avelut vidua Regina vrbium,princeps proum 
ciarum. At C populares preces te non mouent,Genu fto* 
Ait ecce triuulcius pro patria,pro dijs penatibas,pro p*r 
rencibus,pro kberis,pro amicis fupplex orat,amico opt* 
me meriti, 8C populi penitentis preccsfufdpiat jCcllitu-» 
do tua militemirruentem ruynoCs a moenibus propellat 
mulAam quam ad trecenta milia nummum aureorum 
promifimus (vndequaq; affliAac vrbi compatiens ) mi<* 
nuat/magiftracus reittiuacJBt deniqj afibrda dum(ii qu» 
fuperitites funt)impetu hanc vrbcrn(quarnakhinc udn 
Cimam obfequeiKinimamq^ursnnus rcgiomunit5 prf»* 
Cdio,protegar,r^ix clementi* in aeternas annosKruuu 
ramJHaec vix finierat tonfui cum vniuerft s genufloto 
Populus multiplicatis vocibus condamauit, Vii^tR** 
viuat rex,Mouit ambaxium bumibspopuli fidtaurnpn> 
dtas.Omnis namcj turba lyneiaveftitaamiAibuS nudae 
to capite proftrata i acebat. GuipcrMichatlem Rictum 
iureronfultum arniincntiflimum paucis refponfum da» 
riiuffit, i i 


Digitized by Google 



Rex Ludouicus duodednflw; Fo.cccix: 

1 VNQJ vberrim 9 re- f 
gi$ f5s demeti? nuc primu 
O mediolanefes exhauriri Micharltt 
poruit.*veftro ^2 em fccleru ricij ad 
labes tata e:vt nec pad 9 Ipi mediola- 
^ervndis.Nec tyberis flau 9 nenfcs p 
nec ftix phlegcto ve piarer: 3baodo rc 
fcdcufydcrcosornetclcmc fponfio. 
tia c?los iuciftis gfam cora 
oculis dni,d£ rtmert 9 e fug 
niuinc vtpenitetiS i cilirio 
& cinere egit.O iges:0 imefa,0 admirabilis,0 idita > 0 
fugexcelfa,0. vere diuia regij benignitas animi mias tu- 
as qs enarrabit/O excclles/O fulgida / O laudatiflima 8C 
ccerniscelebrada feculis hui 9 firmi(Timi ac illultris Roroi? 
cccfif Cardis/& g> regisomaciffimi huanitas:qui ia ,ppi 
do fydere regiu numc vobis flexit/nedu/placato fereno 
vultu vos(8£ G imeritos)pacied(Iimc audijt.Eccc iiqui 
taces vras fuftuiit,& ia iiuriaqi obiit 9 apptis vinis amico 
qj vultu vos SpkAitEcceomcdiolancles hic cardic 9 ^ 
pex vobis Regia fceprra iouecj cociliat. Et dat epulis ac- 
cubere diuu reuerediflim? eius dominationi veftras igif 
fcriptis (pteditc preces. Et placatu regiii culme fentietis. 

CVt perorauic Rid 9 vniuerfa plebs iterumviuac rex 8C n ;f„- p,^» 
francia coclamauit Siccfc foluta eft concio.Dehic ambajci ccs a f ma 
usporredasa populo preces frequenti fenaruaudora- w 
uitjrt ad refticuendam omandamq; rempublicam fefe ac 
dnxit. At ludouico par vifum eft reb 9 fclidter fucceden- Aropliaf 
tibus non folum mediolanum: fed etiam reliquas infub- me diola- 
rum vrbes gallorum moribus excolere. Obidadam- nc n.feat* 
baxium fcnbic Cenatum mediolam ftabiliat Magiftratus R e f t jcuif 
per fingulas vrbes difponat. Et praecipue achademiam tec j n eGs 
tteineruem refirmet.C Paret ambaxius & vt erat bona- 
rum litterarum vnicus mosccnas viros clari (Timos to- 



Digitized by Google 


Liber. "XI; Roc Liidoufcui duodecimus/ 

to orbe qu$f!tos aut fenacui adferibit aut magrfttaribt» 
<V>p af aut achademie ingenti mcrcede prffidt 8C Iter cj- 
Iafomay teros illum omnigene difciplie apollinem Iafonem May 
n i p ( r umi (quo nihil mirabilius noftra $ tas habuit) ducenuv 

nim/flC mille nummum aureorum annuis finpendijs prj 
dpuum fchol? dodterem conduxit Interea ille prindpCi 
vt olim iaftabat vertex belli patifq arbiter Sforcia Lug 
Sforcia dunum adducitur obuiam regio iuflii illi fuere Aukpr$ 

lugdunu feftus SC Lugdunentispretor quieum regi manciparunt 
addi non fllum purpureae aut aurjiveftes non gemmf non 

fceptra decorabant fuper exiguo ludibrium fortune mu 
Iulo {edebat camcllotea vefte teftus. Ovaria ftincon- 
fians inique fortis volubili tas.Ecce quem omnes Italiae 
populi expauefccbant, que orbis principes mirabantur, 
q uem Cxfareus apex ampleftebatur, cuius confilium 
pruden tiflim us quifq? ac ddphicum oraculum obferua^ 
bat nunc confilq inops Gbicj ipfin^tusamulierculsed 
amirridetur.Concurrit Lugaunenfis populus fllirm vi 
furus.De quo tot aliquando 8C vida 8C virtutes audierat 
Mira profefto viri erat makftastompta C((arie canis a 
vcrtice,ad humeros protenfe/fideo colore*nafo aquilino 
ore venufto, procera ftatura, fatis egregium,referd>ac 
principem.T andem per mediam vrbem tractus m arcc 
cui petrefrifle nomen eft truditur 8C illinc regio iu(ui Lti 
drias(qu 3 c iUi perpetua domus fuit)craduritur.Nc 
Sforda tan loeriora videret fponfalia fili* fedenci Ar^onjSici 

Lochiae lia? tyranni Que per eos dies baroni rupis barae K brra 
traduaf* ni* ,pcerib 9 nupfic JDO hymenta cdebranc ligniac? abi 
fubria optatiflim 9 redijt Cui aulicos Priores ludouic 9 'ob 
ufi mifit SC aduenicte f que ac germanu Splcx? at* Scalo 
ge difpar fuit afcanij aduSt 9 vt cm apulitpervrbeacridi 
culum fpe&aculum dudus in eat cerem pcrrcfdlIcCNc 
fratre melior ccnfcrcttir)miffus efi^Qucm tamen amba-* 


i 


Digitized by Google 



RexLudoukmduodecumis* fo.ceatij. 

Eiusfvbi ab infubribus(con fututo eis Carolo amhaxio Afcanius 
ex fratre nepote vicario)grari(fim 9 red^t (nc fm ordinis cardiale 
fratrem in vinculis pareretur) regi conciltauic quod ini" luedunQ 
quis oculis fortuna tuLiTe vifaeft^ubilitos.N.quos con q^ urif. 
cuderat cardines vt vidit fummum ecclefiae culmen ter 
r$ nil verita eft. Quippe Alexander fulmineis afflatus ^kxidex 
Ventis mortuus creditus eft.Sed moxconualuic.Et publi p 0nt jf oc: 
cas in vrbedecreuit quibus et ipfe interfuit fupplicatio- f u j m j e jf 
net. Ego facile crediderim in cjteros faeurjfTe fortunam flatur. 
quoLudouicum vnum c (ferre t ab alto) StdijGnSt mox 
cLfura. Enimuero reliquis orbis principibus tantus vi" 
fus eft vt hi folum confultiffime rem egifle videren- 
Cur qui Ludouki beniuolentiam quarCflent.Ob id tre" 
cas expedatus cum vrtorepcrijt vbi non folum Maximi 
lianiVx totius fere germaniz legatos exaudqt. Sed mif- 
fos quoque a foltano turcoque oratores: eius amiciti- 
am expofccntes rcligiofifilTimus princeps refpuit. Nec 
defuere blandicorcs & fi nihil iliis deferret Ludouicus 


qui 8C fluuios eius confuetudinc oble&ari proficeren- 
tur Caufati Rhodanum eius difcelfum indoluiile me- 
diamq? pontis partem qua Lugduni meabilis eft : impa- Rhoaari* 
cientius obruifie. At non paucis ,haec ruyna finiftri quid lugdui in 

B ‘am portendere vifa eft. Quorum vanam opinionem rumefeit, 
duccqfumaucre:qui nonnullas in regiam ditionem 
occurfioncs fecere follicitatis ad defedionem plerif- 
que quorum regij corporis cuftodia (Neleio qua fide) 
creditur :fcd cortm inanes nixus illico rcprefii funt. Heluetio 
Ego magis his accedo qui nouum pontificem Lugdu- rumnoui 
nenfibus prefagiri autumauere. Nam per id tempus vi- mot’ re- 
ta fundo Lugdunenfi prxfuk Francifcus Rohanus ma- primunf, 
refcalli de gyeffilius in Lugdunefi fede fuffcAus eft. Nec 
tamen fluuiorum furor (defpeftaforfitan noui prarfulis 
tenera adhuc {(ace) lenitus eft. Nam & Arar Lugduno 


Digitized by Google 



Liber.XlL Rex Ludouicus duodednitau 

Matffcone vfcj glaciatus eft 8C Rhodanus adeo Ttumft 
Arar eo- vt vtercf Inau/gabilis diu fuerit, vnd e nimia Lugduni 
gelatur. Annono charitas irrepfit: At Ludouicus fluuiorum iras 
Annono guipendcnsnec quid micarent curis prldpum amicitias 
tharitas, ftucuofo qu^fijt animo eum facillime oC ventis/& mari i 
pera turum protendens g prfpotcntum auxilijs regum 
fulciretur .Ob id Pariftos vifit.vbi Philippum auftrium 
arcluducem eiUscp coniugem regio faftu excepit paAifqf 
Caroli auftrifj illius prlogeniti ac Claudio Ludouici filio 
Cumphi nuptqs foedus i&um eft.filic dimiflb auftrio qui hifpani- 
lippo au ^ as petebat Lugdunum reuertit.Vbi recenfito exercitui 
ftno fat* Lignyacum prjfecitiuflitcf neapolitanum regnum ado 
dus ferif. riretur. Paret illi dudifq? per ycaliam oopijs parthenb 
pem tandem obfidet.Quf minimonegocio cum federi* 
coilliusicubatore regio iuri acceflit.Quippe federicus re 
centena (fbrci'o ruynam confyderans(ne grauiusfibi fuc- 
ccderetdnie luis parum fidens)Ludotrici fperium quam 
carcerem experiri maluitrfc exatftus regno federicus i 
gallias cum vxore nonnullifcf eorum liberis)Nam pars 
Regnum aj Ferdinandum hyfpanum clam exportata fuerat) fub 
neapolira cuftodia mittitur. Eius aduentum procurrere nuncijad 
nucu fbe Ludouicumquibusauditis dtp irnortalibusfolennia fo- 
derit», iu cra decreuit nedum publicam per Imenfum Tperium lf* 
ri regio ticiam idixit fodicem nuncium (vt anguratius veniret) 

acceditur fequutus eft federicus: quem aducnientem plaridifl1> 
mo vultu ac cumulatis muneribus Ludouicus ample-* 
tftitur igentefqUe annuos prouentus illi aflignat. Ecce 
quambreuitempore totius fere I talio fafces Ludouicus 
recepit. CQliippe florenti fenenfes,Bononienfes, fer- 
rarienfcs,Manthuani,& omnes quosJpretcrlabiturEif- 
T ufioufrj ^anus fum populi tum priripes eius nutui parebant. At 
^r t ? uicl nequidpiam eius fodidtariaeefle videretur,' Alexander 
tocucicas. e j us gratiam promereri cupiens Ambaxiu vniuerff gd 
li( coapoftolum legar. Decimafqj facadotalium redi' 


Digitized by Google 



Rex Ludoufeus duodecimus, ' Foeta taji 

niO(quomturchasbellufufdpem)I^idoiiteo indulgcr . 
auAusk^adonwtmmcre Amboxius publica krida alti ambaxi*. 
gdunenubus exdpirur.Moxque vt appulit ludouicu hor legatus 
tacur ve in rdigion» perpetuo* hofres exerdtC mittat, creatur, 
Nil opus fuerat jquo currenti addere ftiroulu Chnftia- 
rriffimua.N.princepeprotanciS pnogenito ccdcfiae filio Expedi» 
digni vitro fuidpit nSerofam confcribtt dafle, cui Ra» tio i tur« 
uaftcnu praefecit. Opprefiifque a publico hofte Veneti* chas. 
ope ferre tubet.QuorS chriftianorfique prindpu auxilijs 
(vrqui pondfid iurarant ludouico fuppetias Iaruros)Bi» 
fantiu ipcriu chrifriano nomini refti tuere fperat. Sed 8( 


. KV/TiTTTi o: iiu rc>;4 iT» TTrf^fi H p ITOUifllfi 


pullatenus auxiliares fucre:lu vero quorG prcdbus tota 
pugne occaik>cfptafumt&comeactigaliiesedafli(prsc ■ 1 
terdatSfide)negaucrc(&quod!pientiflimC eft)cerbcreo 
turcharin amicas copias via patefecere hinc languidkv 
res& finiftro marre pugnantes ad mitilenc noltri fufi 
font. Exaccrbafle poterant hidouid ani mu tfi Venete . 
perfidiaertG auraicf principis obitus nunci). Illis nanque Infodiat 
phtrimu fidebatdiunc ftipra homine prudcntiffimG vni venerare 
ce amabar. veriique tntfeilnus kniere legari ab Hunga» fraude ad 
to rege mifli ludouid amicitia regiaque ftirpe virgini mytilcni • 
fuo regi nupturi pofcenres. Haud afper nanda tanti re» pugnat, 
gisfquo 8C in V enetos ac MaximiHanu quidpia noui fe» Auraicae 
per audentiSt fidei hoftes tuuari poterat) vifa eft ludo» princeps 
uico affinitas. Donatis ergo Spliuimfe muneribus lega» moritur i 
ttt Ann3 candalli heroisfiliS fibiquc attinenti futuram 
Hungari regis ooniuge regiac£ doce cumulata d tradit. 

QuS per vniucrfas gallidiperq vrbes(qua illi via fuit) anna c5» , 
Hugirif reginS publico applaufu faiutari uiiTit, Atveri» dallahun 
Itis ne Mitilenef cladis procella nouant reijt inidioGs fra» garo regi 
diore fe exhiberettvtqiifubrfs (olida i fide retineretrtraf nubit. 
aftisalpib 4 McdiolanGgratiffini* venit.Et ecceGenucfi 
|im oratoresd offeruntur, Obfccrantes dcditiffunS. (ibi 

j S.4 • 


Digitized by Google 


. Ltbcr.XIT. R«x LhdoU fcu sdubde rf maK 

LuJouic* genuafn Vifereoliquando dignetur. Annuit ttffiue nfl 
ifubresge ^ nwratusnumtrofa virorum illufmuin manum rin&us 
nucnfclcfc ^applKuicQuod&ik rcsipfolica genucnfibus videretur 
vifi Tj ^ tan tura perpeti pricipemrvt qui liberis ceru itibus fauoc 
ea tenue paflTi fuerant tyrannos ^libidine excutere tolu 
banr,)L(u(Iimi tamen regium numeningenti triumpho 
veneraucre obWFauirCnil mirum) liguitki maris vrbe 
. domina Ludoukum vanorum tuna mora chriudiijdi# 
cuere Quorumingenium vt perfpeftius haberet bime* 
ftre apud eos fercexegtc.Hinc per infubriam rediens pa* 
triSrepcrtjt.Adquc apudallobroges adhuc agentfrcuc 
Reuerpfa rius.pnilippi fabatenfis nothus vir llluitris magniqi ahio 
baccfisno soi a Margarita auftria que paulo antea Philiherto faba* 
<* ad ludo ttnfiu duanupferatrpuliji fuppkx profugit PhilJjcnf 
uicu ,pfu vero& Margarita ad Anni auguftSquar Lugduni Lu«* 
git. douicu prjftolabatur venere aqua nuHo tamen ciuiiiap* 

Philibero paratu benigne rcccpri poft fexrii diem patria repetiere 
t 9 fabatefi Fama erat PhtUbertii reuerij fuggefrtoneLudouko fu- 
umdux fpoSunfi quo fe purgaret Annamconuenifle.AtLudo> 
cu vxore uic 9 mortali u nncuslacilic fuperaturum ratus>qui tmoro 
lugdunu . talibus haud iuifus c flet procurante Ambaxtoac cordis 
venir. •. gerorum pricipeCquem generalem vocant)kges acmo 
Mcdican • re^medicantiu reformari rctikacenfura ftuduiuhicad 
tes refoi> rempubbeam conuerfus.Vetf igalia 6C grauifTitnas op* 
mantur. prcluones a centum annis nullo regu decreto attentatas 
OpprcfG . antiquauit,ac 1 ugdunenfibus plfrnq; priuilegia anno fu 
ones&ve pra niillefimumfiC quingentefimu tertio hberahfliiTie $» 
Aigalia dulfjt,Digni«pace videbatur Ludouicus qui pacis tem 

antiquSf. pora & religsoiiflime & legitime cxcolebat,fcd inftabiUr 
. infirmafii Iconftanseftfquam mund 9 largiO pacis quies 

aut em militiam cneruat autifolenrem (ufpenamuc red 
Fraus fier dit.Delitif quippe capuanf fregerunt Armihakm.Ac 
dinldi a* Ludouici exercitus mi eis illecebris mollitus dum reo 
ragonij. g nl Neapolitani fines ambit Ferdinando Aragono 
Hifpanorum regi fufpedus redditur* CQuidoloquS 


Digitized by Google 



Rex LutJoufcuf dubdecimi»; Fojecktfy 

Virtute reauipicat 9 Philippii auftriu ad ludouicu cu pa» 
citcoditionib' legat.Ille fibi cofctus vcritufq; nevt Hi» 
f panflfic St aufert» fide infida fufpiearct ludouic 9 obfide* 
poftulat,Nodiftulit liidouic 9 lioftib 9 plus aequo credul’ 
obTides mittit, quib 9 recepi i6 auftrius lugd unii properat 
-pfalleie fefrini q. vrbetrtiiphas ingrcdit,& aludoutcofv Auftrius 
eerfpeiucudiflinic accepi’ infidulnfpani verbis foed^iu* aragonq 
jrauit fe ac MaxunUiauil foetos lnfcrtpfit.lllmcqj ad Phili» vrbis infi 
Ixrtuibrorett MargiritS burgfi haud vde eorttSabaten dd foedus 
■fiuCquos brnflianos appcllam^oppidCeuolat.interea^dQ ferit. 
jn^itiablandiiLucbukofotderib^hifpanusJnptntfm Qua ane 
<cu)G5(^rerrandupiecit)clafternparat^n<'it in chri aragonr) 
fbani notthdftescofc*ilx,aulin Neapolitanos finis gon iuflu gon 
|aUurd*imperiQrtQ>rfit.Noftfofir):nilta1etitnetrspiU' fallus Fer 
JKXf foedere ilktfospoUite* adonffuditq: uo fine gpe tua nad 9 nea» 
nonullorii c nrie vecordiae nota, late cladis acerbitatem politanu 
-eXafpeTauirtGkidouici harmigniacineniorfiductsac rc» regnfi in» 
«ii vicar^indigna motsVf jJUiis adpugu^q fabianairt uafic. 
iSQhriadetrejSabaOrninulartnitrcoferiifliiTios pempto Nemor» 
gu m h oftiu aceruogdetimis naagnanim* occubuit, tum frjduds 
■stA Alexandri VariCi^eraCqhifpahosCnilmiru hifpa mors, 
simcrat^omeatutuuiflei copcmiseit.ttim maxime ioe» AleJcJdri 
drfragihofttspfidtaquaMputoffenfusludouiaiS ing? ponti va» 
ttt iterS coflateopiwquib^iatrimoHiG duci defignat. tu riumin» 
b«q;aubigniacoCquigaBicfpugnafreliqascoHegerat<5C genium, 
in calabria detinebat Xxfhnas opi ferat. S«dx>per3 tl $gt“a 
corripit valetudo.Neotii fubratitexertit? fed indeftgna 
eam jpuincii infirmudud inaufpiowcfkeftit.Multa gp» 

^xinnxlicl exitu portedifle vi£a funt,ni fugientia pn> 
ipl-anu al tartb* vkfhtnS antiquitas ptaculfi putauit,qu5 Scolaris 
-infbdicius ,pdigiG citeri debuit. A iuuene fcholart hercti Itercricus 
,caab hHpaniscondifctpulisdoAnna imbuto, palatina in xpi corp’ 
•aedcpcridtpsiacerdoticdebrtltifacnitiftimS Crifti ho> a Ucerdo- 
ftiam vi raptam futflc.Quamfvt concutio populi prae» te extor- 
^peditus exportate non pocuiOcOQcriuir& fragmenta qua. 

P Ti 


Digitized by Google 



| iW Yfl. ■ Rex Ludoiuo» duod ec imus; 

in tercS perfidus feminauit.Tentur perrinaeiffimcpfoitf» 
Hfrcricus Jans^nec publici* pcibus/nec a paritibus gemcabu* fle» 
viuuscre Ai/nec a danflimts omnigenae periri* doAoribus ab tx* 
marnr . rore rcuocari potutcOb id pura acctfa manu prius loco 

crudi facinoris ampuutafiullo in foro viuus cremat* cft. 

- \ Dehinc collifa fragm€ta pauimetuc£ fug quod iatfta fue> 

. rwcrcligio£flmcac(hiaioOnime inter (aeras pabtinar 
. ardis reliauias recodka funr.Superftc* etii pati» rodhani 
AkxSdor P** - ® lugauni penitus collapfa cft q AlexSdri pontificis 
ponofoc: 0 ccafwm(qui paulo ruin3 pceflir)n5 pfagireded chriStti' 
mor i tu r, , no momini finiftrufuifle reflari ipotuit.Optimuscm fue 
ratpocifex fola prolenotidus. Eius mors ludouico Mav 
. i: , ftfeone tunc ag£tinuctataefl,quir( bene cofultS ranisfi 
" ' a P 9 ftoikarfcdiemeria]sprarficehf,AmlMadSarcaniuni 
xi wcar> xcweros(quieisalpeserant)ca«JiiiflJ«sroinS petere^C 
dmfi-.3vr cbriftunoorbipietimmucligere|ttientfihortac.Inte£cv 
bc petuf. profero fuit Ludouici in re publici chrifrianS reh- fe*" 
uenflyftudiu qui aSanaiafi infidianre inimicSqc ( Sfoiv 
. da in vinculis det en rojproeoperto babenct.DimiGtcn 
: no fine aper tiflmao periculo.Poterat nic£ afeanius aut in 
. pontifice eligi/fi auchoriratc(vr gfummiordmis eancel 
. larfuserat)ft>edcs.Autfalrcad fxulatfi Ludouico hood 
amicu(fiafFcAat2vltion€confidercs)<fFcm,fedntillam 
{ vbi i publica religio c*nergrf»c)reipriuatx radonem ha 
buic Ludouicus Quintmmo& hom&ambiciofiflJino/ 
ad (uirnnfi apie€ liberas laxauit habenas . Dimifli igitur 
. cardinales Rdm§vencir,ad quos Ambaxiupcipue,car 
dinaliu pler/cf tmmofif romam heroes accdure,fed prar 
cancris Carfar ille Borgius Amboon^gratiSpro virili est» 
' pc^i.Saus fcius coiulriusiecu agi figallos(qu3 alia egen 
tOpontifixcrearcfiHorrarur igitur pontificias ambiat 
infulas fc facile curaruifl vr precio db&i patres ad eum 
vnti vota deferant, abhorruit cam diru facimus religkv 
fi pmefulis menss&i vr crar modeiti(Timus)nofibi fea di> 

Snifljtnodebehrefpondit,Eo^tcwr deinftUc cardina 


Digitized by Google 



Rex Ludouicus duodecimus.- Facracv,- 

(em Senenfem Pqfecudi ex fororc nepoti qiriflf Pius ter 
eius d&uscftcardincus ordo Afcanioid praecipue adni 
.tente clegit.Quifecfi gallis infeftior cfl«c)tanto auunculo ponofex 
haud inaienus videbat Obijr fex to & decimo inici pon- creatur, 
cificatus dic inopinata ei 9 mors Afcaniu in andpke curi 
t raxi e. videbat. N. aut ad Ambaaciu aut Iulianu Ruuerfi 
Sixd quarti nepote patrii ftudia cogeci,Tllu(etfi fiAis eo- 
-luiflctauris)galiu adhorrebae metuebat huc capitali odio 
£>fequebaf .Praeualuit irae metui . Coceptuq? inimicitiae 
vulnus obUtcrauit Iuliano igif quib 9 potuit codirionibus 
fc cSaliar, quo Ambaxiu re tunderer. Rapitur eo procu- . 
rantcadlacerdorii culmen Iulianuc.qui dxfhuoris quam -«d«® 
apoftate nome auspicatius ratus/e Iuliii falutari (hiduit. u “* cr<a 
V tini arque ac nome mores induiflet I ulias videlicet li- tur * 
■bcralitate clemeoacxCerte innati ambiedi imperij fidit» 
auxit qui tn tidiu diflimulauit, donec acceftf interprin- 
dpes odiis nunc huic nuc illi huiens, vtrumcg liguito in- 
genio fallcret.Sat illi vifum clauib’ lamprimu fumpris, 

6 Romanae ccckfae imperqqs fuis fores refertu ret.aut ,p 
prip cardinibus muniret,ca mete duAus nepotC purpu- 
rcogallcro ac Petri ad vincula ctctdo que inc cardinalis 
gcfieratornauit.Ioanne vero francifcu ex fratre nepoti 
prefe&u vrbiscreat.Atnfl fibi (atistucO putans Canari 
vorgiu no vinculoru titulis honora t,fed vinculoru an- 
gulhis in mole adriani onerat. Quod ne AtphaxioiniO- 
rriJ efleteiuscoapoftolatu firmauit&ex fororc nepoti v , ncu lo 
cardineisinfignib 9 donaui(.Vdnifuperra'puUicae chri X ynar nr . 
IHanaepupimcoftitutus,furcresrcgioriI animoruvetOs 
placaflet.ioge aliena illi mens fuk.Qyippcacque ac men- 
dicatos porcus qutrkisfquo vtoUtior eum ventus age- 
bat)ancorifirmabat > mo(xhifpano heOrans,mox Ludo ‘ 

■uicu efferens/nox maximilianum pollicita laurea dcci- •' 
picns,mox Venetos abhorris,cuilibec principum cum 
fortuna alludebat.Hinc iam accenfos regu animos in at- 
^cnuoresiras(4umcuiqf applaudebat, quo vtrumqiti- 

S ii). 


Digitized by Google 



Ubcr.XIl» RexLudo&curduodedtnusT 

dcmtoflem Varifanauit armauit impulit . Quippe verit* 
. neG Ludouiroparthenop«a imperiti reftitueref ambicio 
functus in apoftolatu ifccfus Ambaxio au&orc diwrtf* 
. Dum Arobaxio f 1A0 ore vale dici t/oratq$ p virili rcgS 
iras frigat^hiipanu clam monet vt copias tn Italiam au* 


haud dign§ animis racus fi hoftc cna ab Icalia pcUcrct pa> 
trioe illius fines inuaierat,val»doc$exeratu(cui duce ma 
Invufliiib rcfcaUu de Rkulx dederaOmflillionisterininosinfcfc^ 
neexpq« niufln-acJamc^falfamminunffimu Ruit ilionuopwda 
ditio* adeoarftiiGincobfederatvcdeditionehoftikprfudiunr 

vitro oifi: rret.V tini fAarefcalus cSdirione oblatam ac* 

* rntric^iid facn 



(* V UIUI l' w UUUUB ~ ~ 

uid no mortalia pe&ora cogis auri facrafe* 
mcs«Renui( ho(McdccUrionc& quo refpirandi 
bofti pro libidmt vfckrct fimulaca valicudme Narboo* 
.{occflit hinc obfciTi Segnius oppugnantur & ddidiorm 
noftri fine duce languefcunc.Vnus rupifpotae heros mi 
magnanimiter oppugnanda arcc fuadet bcUicxmachtnf 
fulminibus aftus adcoelitcs migrauic :♦ At hiipan«cin< 
pti rSporis vfurara rrfarcirurus auxiliares copias aa ob* 

Vi*. r . ■ 0 . ■ j r_ti. *m mtnm rvm 


nibgs hoftts grauabat tungerenmr)hifpaiii auxiliariscx 
, exercitus acrius xpcrat/ioftros obfidionc foluerc cogic 
Noftri aa ^ fcrniqagos paucis tfi defideratis in patrfl ^ppdlit .Hi* 
falfam W (Iniflris aqibqsinaqfpicarior ligniaci mors heu neu fuc* 
• ceffl^que 8( regiae aqlae& populares gerairus pubheo 
li >4i * f» •frMranrr Drinrirvrn mn (fllMllia FlliUi ILIX 


gantur 


celti t*que regiae aqiae cx popuiara genun» 
luctu fiqpicaruc.Principeni pica fcntentia nuHifuae rctn-< 
pcftacis cedentem. publicas tcrftt lachrymas vrbe 
rotet* Ambwius^^ hiips 


Digitized by Google 



Rex Ludoufctoduoderimuci Fo.ccacvi* 

«usexffHmSs vt qp€ pacis ftudiofiiliinil tum fuapte na- 
tura/ tu I ulij impulfibnc facis noucrat madere fere adhuc 
suflilioneo fangutne legatu di in receti vulnere ad ludo» 

■ku mictit/indifcias ruflilioneis fmibos pofcir. Quasfne Infaufbe 
fcto<|uoauthore)faaLu8(gfp<raflrtohtimijt)dehincvhi inducur. 
patriis lartb 9 nil 3 (ibi rimendu videt milite a rufUionea 
pugna vocat fiCingcticlafle ad gofallit deftinar. Auftus 
amicis cop^s gonfalluscaffra nihilorum 9 cxcrefci aut am 
bini ampliore vallari l phibuit/ne nouascreuifie ei vires 
noftri deprfbideret quos no modo commeatu laborare, 
fcd ducti multitudie (quib 4 nullus fupm’ prlceps erat) in 
diuerfa cotrariatt ftudiaac fadiones fandi feiebat , auge* 
bScdU viftoriaelpinonnulli pecunia fuasin partes trafti, 
hinc no ab refibt cfiAidu Core ducebat, du noftri cornea* 
tu languefcer5t,&diflTidete^ minore negociovinceretur 
fuccemrilli jpvoto.Nidu hinc auro corrupti pugna dif 
fuadetjifnc famelici pugnandi! priuicj injdiarmoricndu 
certlt pallires inedpofiris ord m i b 9 ( v r quec$ fua fat a tra 
hebSt jin hoftescafirisvaldeq;claufosimlput,vt imperii 
fuftinuit hoftis. Primi quib 9 nulla belli fuis erat vix caue 
«b 9 fignisfugiuc.Reliq verovt qui algore & fame fere ef 
fcticritfccfiyuQaUegrtusac ligniacus qua poterat ad vi 
nkrerdimicaduhortarenrur.Primaq: fronte pugnantes 
egregif virtutefpeAicuHi oftcdcrcnOeriipete in cos ple 
IMS viribus intcgroqtroborc hofte paucis defideratisca* 
ptift^allegrio&ligniacoadgangiiamnpastunaumuri Nriadga 
Capti etia funerea nrisqppiahaudignobticshifpaniqb* rigUartu 
cornuta ris allcgri*& aubigruac^liberarurJEcce gD 9 artib* funducur 
circuuftus,ludouiciis hifpanos furores fufhnuit. Quibus 
tn nil territusLudouit* dars ligni ac ae ceturiae tribun^ob Ludouid 
ftinatifTimcfquxLudouici reg» dono ligniacocefleraO dars ma* 
nonullas arces defendir/peras aliqn hidouicii exerciture gnanimu 
paracofuas vlruriiiniurias,fed vbi ex pedati! auxilium facinus» 
diuturna fpeeii fefellit acie inftruda, per mediOshoftes ■ 
terribilis cuaGt^ nec quidc ty tone anuilb ingentcfqm . 

Siiiji 


Digitized by Google 


jUbeOCH. RexLudouifus duodcddni* 

patet ) petlcalii infubria fc recepit. Ii prifira fa&XK» ajd« 
da s,eacidat > rhefcos > agafnennonesJeooidat,coditcs^d-« 
piadas JPopetosipfofq; Cffares diffitpuk t f t as, v«f liuic 
' conferendu ( qm ex tam remota prounada, per tot hofti 
: uarinfidiasincolumen centurii reduxerit )vqcinuenkt 
M emi»? .QcP tcfi gonfalus Galiorii trrijphatore fe inferibj 
ak^uftinucrit, nane fal te exigua GaUorfi manu fub in- 
twfufimo duce inftiperaram inuitts vidit oculis. O quid 


fiiiin vim adeo fupprcflit,vt for tiflimus quifq; trepidus 
tranfeuntem expaueri tiliis aut fortunae aliter yifum eft, 
pe fcwfit anfa &ofaeltaliagfubLudouico pax dlac^ aetas fa 
tumia tSde redderetur . Sed quid nec fala in Italiafeuien- 
tis cfli pharetras perpeflus eft gallus. Ni 8C tidiraardef- 
tpper allobrt*gesfabbatenfes,Burgundion« ac Lugdu- 
ncnf«s,anno quarto fupra milkfimu SC auingcntefirnuin 
fftas inualui t vt phaetontea rediUeputailes .Hinc puhli- 
ds decretis vor ifcf ftnor talibus dps fuppJicationibus cx 
ViUis logo ordle populi lineis veftiti ami<ftib 9 pr{cutibus 
putrisfnuprif<$ puellis in .ppriasvrbcs vndiqj cofluebat 
Sed vdieqnetior exeftuebat nymbts oino repr$flis bulic- 
tis aeris {uror. Nec p cibus vilis fuperi flectebatur. Pnrai 
Chaberiacefes c6tcrminiq;aquefes(quosromanoruco- 

Vide tni kmosaSefrio proconfule crediderim ) coeli tQ iri fregi ile 

riJ, T viftfunt.UliemobGdibusmiirisabliisIpctrarutvrhgnil 

ftluificae crucis in quo ^ipfacrux &faluatoris effigie* 
J fculpta cernitur chalxriacufblcnifupplicaaoe deferrent, 
Eccemiru ad vtriufcj populi fines hincfllinccfc vix ven- 
rfifuerat cu fereniflimoe coelo rinita nymboru vis deci* 
Syndon dit vtdeucalioneafcculaiuraiTes. Laetus vterqjpopului 
vpifalua- comuni miftoq: ordine, hymnisrefonantibus, nulleuifqj 
torisaptf collucet ibP facib^vrbe ingredit. Dehinc in arcis fde de- 
chiberia- uenit vbifacratifiiraailla Syndon in q xpm dnm IofepH 
•fivifif. fipcliuit ftlutifcro (anguine pifo vifitur j ibi peraftif 


fperandu fuerat fi vnitus noftroru exercitus cScordibus 
animis manu canferuiilet . Ecce ynicacenturiaoem htv 


Digitized by Google 



RocLajdoufcmduodcdbau» Fo.cctxvij. 

Vatibus bcrisfcftus dies indici! hinc mirior aeris tempe» 
nes eoanno primu fluxit/8£ frugiferfpluuiat fcatuncre, 

£ed quia tarcUufeulx colefiis gra manauit . Charioris an» Charior 
nona multipharijs infirmitatib 4 mixta lues cos ppFos bie annona, 
nio afflixit nec populanb 9 anxietarib 4 fatiafummos prm 
ripcsautcxcoicauicaut occidit a Philibertofabacefeprin Philibert 9 
dpcinuiftifliiniocui& forma paris, & viribus aitidcsccf Cabacefiu 
QUcnt , incipiens rocfe fcptcbno ad fuperos iliu vocauir. priccps $C 
Dehincannofcqueci Ioanna Ludouici \mdccimiftliam ioannabi 
Bicurigii principe coeli tibus adfcripfit , qd&fi Ludouk 9 turigum 
offa pareri! a blefis Parifiosin cfleftinoru facellu vbi aure dux mori 
fcanefium principu inGgms ara eft. Piennflimc ingentkp untur. 
funeris p5pa efferri curauerit.No tame Quietis auri (uri Oflapari 
«s euafic ta em egre valuit, vt vix vicimus ei fpus fupef» tu a blefis 
fet,Toca I lachrymas gallia vertitur heroes aulici pres po Difiosdc» 
puhismatronevcvntcudilediflimtk^ parete lugent vo ferri curat 
tkbrecibus facris hoftps muneribus coelupulfant i dignii ludouic*. 
Viium Imortalibus dps ca optatu terris numen du Fraci» Ludouic 9 
«rifcus pubdeer ct er/pere.C6ualuit /git imo fere reuixit lu aegre va» 
dpuicus, que accaftore pollux morte (vtfufpicor) rede» let. 
snit federicus, llk Aragoni*qui p id tps mortale farrinl Federicus 
exit. Cui 9 (polia gallis erepta cu hifpanus inultus detine» aragonus 
ret mes Ludouici fuit illa nouo cxerdtuvcdicare,fed in» moritur, 
ftitutu diitulit,Elizabeth illa armipoces milicarifcp vira» Eli?abeth 
go hifpam vxor q poft triiiphatos(quos granatas vocit) htfpania 
populos, cu perheni peritura vefre anno foeto fupra tjn» regia mo 
gctcfim u8C milUfimufelkiflime mutauit. Ea mors no» ritur, 

«at pacis vinculu inter reges patefecit . Quippe hifpanus 
cxukeratuhaudimtnerito Ludouici antmC fciens vixdf 
erga eu que fimu latis federib 9 pe decepac qdpfl fidei ic 
cofecuturu nouu amicitiae pignus vafro ingenio excogi 
tauit,mittit ergo oratores cjbus ad ludouicu fnrqueti pri 
cipu corona admittis is q prtas kgatiois ptes obibat ge» 
nuflcxoin haec yba orauit.QV AM pniciofae exeerabi» Oratori! 
lcs/nc3mod; ac iniuruc fucmt(qsrua maicftas rgt xpia orat io. 


Digitized by Google 



Uxr.XH RexLudoukwiiioJ tHim m 

niffiiBc maniis odijs cff rege catholico exercuit fimtdta» 
tes) Et galbeus orbis 8C hilpana refpublica reflari poflunc 
Ta. Njnaufpkatisccracueftoibus, vtvtracg imj>ian3 
modo,(cd crudelior? etil erynntm pfniteat. O cjcofulti* 
iihoftct publicos coibus aufpicip infeftas acies duxifle- 
tis.Oqctl terrf potuitpelagicn| parari hoc qui ctudcs hau 
CerihfiKiguincaacnraf.Q^SCuaductibinarcccujpcdcai 
rtflexcreqM r thc n opc u cp regnu nobis ceflere. Quidindc 
foerari poteft.Si iracc metues perflent nifi aut tui, aut hi-» 
(pani principatus immo & totius xpiani imperijexcidifk 
Ni dii tua magnanimitas vlbonc iitit Fcrdmadusrena 
quffitl tueri cckeditji ireriiin furias ignes fanguine vira 
arma crudelius catur fani ingenii nemo efl qui apertis o* 
culis imminete xptaue reipubkcar procellam nopnfpi* 
cmjtc grfeiae vrbes ( du ungule imperiu vedicarc cer- 
eant) libertatem nedum imperiu amifere , Ce maccdoni- 
cusfdflTus principatus euanuit , lic reduces a troia pugna 
horoes periere,fic ergo hoc tuu fodix regnum hTpanucj 
fraternis vulneribus fdecdficicnt perdet obruee interi- 
mit, vt mox accurres perfidus xpiani nominis bctftis ( <| 
tand leo rugiis arcuit queres qui deuoret ) confctfhs aut 
fake eneruatis vindicibus populis)dccus xpianum dele- 
at.Di$poriusirasin£m(k)cordain meliusvertStdentcp 
optati noftris teporibus pace.Quodvix Gnecodcfii nu- 
mine fieri pot.Ctf regia cdfitudo tua id expoCcat^jcf fer- 
dtnldus tantis partu fudoribus nuUo pafto rdtituerc ve 
' Iit. Certe raptasfcbini repetebat , quas amites romulida» 
(nifi prius ceruic ibus refdiTis,exhaufto quiritufanguine, 
vrbccy demollita)rdinquere negabit.Et quid illis irrita- 
tius aut his furioftus exquiri potuit.Ipfe tarne raptae vio 
lacae/paritibuiq; auulff /vincxila fempitemi amoris inter 
vrrofc$armatos/& in ipo coAkSu, tuenere fic& vobis q 
reda eft pax^k iiurif remiucdc,fic & fimultarcs fopiede, 
vtSC i%qd cocumacif amat obriear# tua fublimieasfq 
•cGapwlfccirctiliuporirigefhat,Vixpoflibikid^[(S t 


Digitized by Google 


Rex Ludoukusduodedmus. Fo.cccstvfl^ 

Imo Carile/vciW decorik$/fatebere.& em ingenita i prfn 
dpibuscudijs immortalibus coi* dementia nacq? fola 
teras mortales ^cdlfit . Quid facilius quS innata virtute 
vfosiniuriarQc$ oblitos m vnanimi menti coire, Si qui 
■ anxiae quitoq; ingiduexerdeuu difpendio(qui aufpica* 
tius m bizandnos hierofoly mitanofqj cyrSnos militaret) 
parthenopea corona a tuis iibjs tora Iraua difcreta ruo iu 
ri( SI refticuatur) feruanda euendaeg fitequanimitered* 

- fideres. VciliuseS german; fuxif confanguine; dotalem 
ea condicione ( fi nulla ftirpe fuperftite decedat ) ad te re- 
dituri largeris illamcfc Fcrdinando regi connubio lirges 
• fiabili propriamcfcdicabisfic em tuis nucibus res neapxv 
Ucana regetur, 8C affinem amicucf regem poccntiffimS 
haud deaigniduacquires.Quo nil ornatius magifue de* 
corii regio tuO apici accedere poteft . N2 8C regnu quod 
vix marce redderetur dotale (anguini tuo efficitur tuislc 
gibus/nullo freno/nulla impefa/ nullis prffidqs onuftuf/ 
gpetuo parebit,quid optarius tu; feren itari efferre potu 

. icFerdinandus . Nudam vxorem tuoftemmaci rtgijfqj 
virtutibus decoram expofrit, quS n5 fuis fed tuis aut fal 
ti coibus nepotibus ampiiiTimo regno totfudoribusqfi 
to dotat , te patrem te domino, re ducem rerumc$ fuarii 
principem amplc&curibcringucigicur ( fi qu$ fugfunt) 

. odioril flSmulas. V nice animos iraqj tui qui cjtera vin* 
cis, benignuamia regis animflfufdpe,optata fponfi lar* 
i girc ,iam fpera fuauifiimos ncpoces,qui tibi perpetuo fer 
uiantobfcquSturquofcg 8C pater xncas&auQcuIusexd 
. tetheftor.ee cande regna opes amicos ferdinandi tuo nu 
' mini adferibe deuincc , mouit Ludouid animO blandior 
hifpani oratio . Annuit fponfam per fingulas galliarum 
vrbes hifpanianrm reginam venerari decernit pacis con 

- ditiones laudat. Oratores amphflimis muneribus cumu- ^ uxja 

Ut & foedus ( quod fanftiflimum fperabat ) iureiurando fpanonu* 
firmat pherii($dedign antibus omnia ad hifpan os auftri* 
cranfirc, inulcos francorura paanes recenti fcpguinc 


Digitized by Google 



Liber. "XIL Roc Ludowcus duodecimus. 

rcfpcrios ipamaros / ruflillioncis parthenopclqrfinibui 
vagari, nupti fracoru funeribus dotati (D vnicurfrater 
fuxius como ocadat)ainplieius fucccflionead hoftcsdc 
uolururi,qux fl£fi prok care» diedaudat.Quisputethi' 

cet)roborauerit 6c fjfidijs 8C pugnaculis /ute anenti no» 
te reftituru . Cuius auara ambidofac£ mea nec dum (aria 
Claudii Ludoukivnigcniti Carotoauftrio nepoti nu* 
pturiinfubru britonutj principatus cti bona regni par' 
te fccu traAuri [perae hinc elatiori Au&rio auitas clades 
vlruro m francoruruyni cofpirandi materii nafcimak 
. rcipublicae cofulrudu iuraad hoftes migrant & regni in 

• tegritasfeinditur dii robur minuitur quo illoqr vires cre 
fcant^Du dtniq cofanguinitatcs aut affinitates cotrahfi 
turn5 amicitias («1 belli cau fas paritu rx. Hinc muliebri' 
bus titulis anglus auftriucbfrancos burgudofi^ falces ex 
petere.hinc roufliiione rdneutu liberas rufpano in frioos 
craflandi habenas laxaflc regias virgines tudusfuisjjcx 
. tenus nubere non placere nuptias quf regium dyadema 

• deflorem.Quo hoitiu frontes regip floribus adornentur 
Hicprimoienfum t et idu animos fermo per vniuerfam 
edli2 eft datus, fcindifincertu Audiam cocraria vulgus. 

_ Pouflima tn pualuit fentetiaq oratores fingult* ex vrbi 

Stores bus ad Ludouioi mittendos cenfuitqui gencru auftraf 
a lingulis difluadean t,& F ricifcu vakfiu proferri. Claudar connu 
fprr* Yf ' ' btjsfupplicctcWW igitur criuicatu primoribus kgati tu 
did atllu ronos vbi Ludouicus agebat pfirikimir.Ec ad regf ad* 
«CNuicum mifli lu tecianu oratorm publico orae haec faci iubent . Ea 
aeninant. fides cultus feruor pictas zelus & deuocio populoriKqb^ 
Ovoad lu i tuae nu me clcmenbf itnperat rcxchhftianiflimcerga ma 
douicu g imatetuaefle debent, vtquicquid illi aut noxium, aut fi 
lutecianu niftrum coparerint fufpicatur ne mox fideliter apperiant 
oratorem ne eorum taciturnitas latentem nutriacconfpiftaontun 
publico afpide,nam qui fummo regni difcrirninc aut diflimulit, 

notenlta, mtfi^nitcr agunt in peibdiae noti facflccplabunur.C^df 


Digitized by Google 


Rex Lucfomcusduod eamus. JFo.ccdtixt 

& ft curandam es ftt : nc quid temere ad fer enicat is nue 
fodas dcftrantrvbi umen rd ambiguitas iudicij certant 
fallitftareriUaut diutius dekbcrandifpariu negat rvccucji 
fitdiuinitatis «uatoraculu coniulendu cftrquo aut iminl 
tit periculi Icuetur anxietas aut prudenti confilio hofhli- 
businfidipobuiaraeatudisecnrMSwhocftudiumvniucr 
(os Idicolas animos mouerc/con cuflTere/imo 8C terruere 
nGcmaxiecu dC tuo culmini caiTes tenduntur:8< gallico 
orbi paraf excidiu.Quid obftupefeis aut hefitas:acfi athli 
shcS corruiflc (arcirri confpiccres : qui tam firmo obice 
om nem regnitui aditu prardufifle credis:vrfacili 9 gigi 
reis manib* codii fubuertedu metuas Pacata quippe om 
ntu IsaliaHubresIigurcftptibi vni paret. Omu gailiafca 
bellG pedu cuoqz dr.Perpetu* oli hoftis angi 9 f racemifer 
hifpanusvxorpsauft 9 titulis fe affinem non modajge- 
fttt/ed fibi coem cu Caeferc nepote gencru tibi ofFcrti 
quid iam timendu,quid cxpauefcencmquid ve fufpican. 
smcfccS potenti obiequentique principatui: tot prarfi- 
dejs ftabiUtortot cantittp ffderib 9 forietarib 9 ac affinitati- 
bus firmato in tanta pacis quiete Proh dii imortaks : ti 
potesiperiu inuifum ab et emo fuit:tot pfidia oneri qui 
trugi,fedenb 9 apud periuros nil fragili 9 : i temera t a m fo- 
detatem/vix maiefias patitur.refar citis amiciojs exigua 
fidecxuca crgofquae nil nift refpirandi lineas hofti praebe 
at)erit haec pacis quies,0 venenum,0 cerbereum acho- / 

nira:quis(vt hoc tuum fcdbt imperium morrale redde- 
ret)lerueum vinis miicuit hoftiliras/quis propinauit.Si- 
mularis paUiara bcneuolentqspfidia:quis dreeos potus li 
bauic & concabuiticredula Simplicitas : Philippus nepe 
auftri 9 paterno roarernoq! fripite hofdt mortifera hanc 
pace(cu filifi tibi generii iurauit)quo tuti 9 hifpanospete- 
ret/thcfiphonea primi! fani; rcfperfit rediens ab hifpanis 
adeo mellitam ptopinauit,vt & mifios ferdinandi dolos 
flmul ebiberis. Ea N.momento auofuccaream pacem 
UNMias,propaHantiq:plus f quo creoisUatcntem fub melk 


Digitized by Google 


Liber.XIT. Resc Ludbtrfcusduodedfaiifi 

amaram flliusnonorfijduds ingcnteraqi tuorum did? 
incautus haufiftixor tuum nobik protinus impetijs acer 
ba lcnfcrac^artiaritudorquam tamen forti pedordinut» 
ftoct animo fuftinuifti,8c in authorem illamcuomercri 
tsfti vultu rus n5q; violatS deo^hoinicjfidcacuunibi 
gririscopns, hofte iperi iuflifti n5 poterat gemta tui tnar 
ets fulmina vinbuspropeliererquftaracn Colica fraude : 
extirtxit. Referrem me herculequibus ille artibus naAf 
cam virtutem parthenopeisrufliltoneifcj finibus turpi* 
terfregeric:fed ouis talia fando teperet alachrym». V ntt 
heu & etiam vioosfolahatur tali falicet virtute honem 
viaflervt & vkftoria Cui gtefum puducritdcd probiup- 
piter & hanc quotj verecundii(dB Alt fintif nuptias mi», 
nime temis)noftra iaftura redemit \Ocorij(q} titulis texit 
O deleta fit culpa,frand ipugneocdderitjfiC vmbrane»'. 
toorfus erret inulca.Parthcnopcts hifpanifcj; vxori* Rot ■ 
tuteiperet,firmf ab hic fine federa, nec fortiori nexu vin 
ciatur^ut iurdurando feriantur.Quid adhuc expetit Sta 
ve optati 9 cupit^ut cupidius optat Gene? (quo fjpuu- 
me prudSdam tui luht)tibi procurat» Venenu ite^t por 
rigtt & excuflum Glidb* aureo veUere fupcrbisignena 
in hanc regii tui pacniilf mediuffidius trdenriOrcs fjS» 
me nulla dirior peftis nullus violentior hofte l it egrut» 
perium quam feditio excogitari pnr.Et quid niC-apotf 
(editionem molitur hoftiKftliam tam apedt^ipo fi re» 
gina mater occidar) Britanniae principatum a tgis lfl^s* 
c uellacautf fi inter coelicolas reciperit)Mediolan cnus au» 
catus di raaxia regni parte regiaqi fuppdletftik «ano 
hoftilkf genero cedat.Quod fi arrtbo njpcftas ifedofcait 
ditis: nonne vtraque fceptra illi relinqute-Cmotfer». 
«Unandus SC maocimtlianus poft Philippum lataTima im 
peria confcnjanc.Qiik$ vxorio numme tands aud® im 
pertjrhanc etiam fodicem coronam vendicarecoo teiv* - 
dat. Aureacp lilia eradicaturus conculcartirufc^fitiArijX 
vas «x anna angufta filium qui nobis tmpcrctidijc denti 


Digitized by Google 



. RexLudouicmduodcdjau* foxctxtu. 

filio nefedkiofum foforiff pam qui tuf hereditarii am» 
pUifimam portionem armis a filio pccatJNonnc nidus ii 
Lgero principi filif nubet/qui 8i filio tuo obfequatur:ct 
quam reportabit dotem in ds pacrixque auxilium to» - 
tam profundat. Quiimmo (fi infantem filium (upcrfti* 
cem habueritis) nonne anfpicatius apud fororan in pi* 
tria quam apud extermKqui lugur tino ingenio dus tu» 
edi ambiat jtducabkur. At (i non fcfilius Nonne dulci» 
ut (uperiiluftn F rancifco V allefiorum prinripi(cui regij 
poft dementiam tuam falces debentur) Claudia tua 
vxorern optimis dtulis in patria regnatura quam (fi 
alio nubat )bdlorum matricem in penates patrios dcla» 
cura vnkatemque tuorum liliorum fciiTura. Certe Rex 
fcrerdTime, nemo eft fani ingenii) (qui fuauius apud 
fuos pacifero nexu vidliram quam alknigenitimperan 
. cem bellique fomenta ferentem lafoneam fidem) cuius 
in&gni ille gener gloriatur (fuo malo experturam) Iu» 
ce clarius non perfpiriat vix. N . ab infirma radice fince 
citatis frudus venire poteftjfcitfublimitas tua(vc i ara 
-commcmonMimus)quodtc dolis illius parentes regi» 
am fidem tuam fefellerint, ne fpera a vulpibus agnum 
procrearimiitia non folita eft quercus,proauccrc poma: 
■nunquam p^adia glandis nutritur obua. A tuis autem 

||lijsquid(nifi puram integritatem innocentemque fidet 
x « candorcmjexpcdarc potes: contere igitur lilium lilio: 
fidem fidri; puritatem reditudini. Et generum Franci» 

; fcum ampledere quo nil omarius^iil nobili us,ni 1 iucun 
diusmil opftariusmil aufpicatius aut fortunatius vniucdf 
rapubltcf tu$ exquiri poteft, Afpkequantf pcor maie» 
fias fronte corufcacquam l$nis blandos ornet clemcnrif 
oediocquantac^ florefeat hiucnili pedore virtus, crede 
• milii necvana fides genus tffc deorit^uius illuftri nurot 
ne matcftari cuf foelicitas hoftibus confugio filif fide» 
lic amondC patria tua aurea illa aetas ori<ntur,vix tenuit 


Digitized by Google 



Libfcr.Slt. Ri* Ludoufcus tfucxkritito»; 

larht ^M fafnrimafflrdisl^daLudoukuscfifelgiAi 

-trga fc vidit fuo^t deuorion«,& v* nae alter publtcob 
'benigno vultu his verbis refpondit nulla dies n« lfdtc 
I udouic^ <c vndeoblitterabfit viri opcimi populorum meorum 
nrarorih* integerrimi artioris pignusrquiti prudeet follwfW' • 
- * t dierfolil noftri robur fternitateq? ^curatrmcq; no tnotw 

fed 8C vnigenitS Claudii tita v ener anocobfe ruar: &«* 
rolutfdignu ,pfe<fto eile vos ti amata pricipe p imroft 
priuarirauc externum ei* conubijs Frlcifco valefio (qi® 
ml mihi fperat 9 eft)pfcrri:quas igif Optatis nuptias gc ft£ 
ti pedore accipitejcdrafeq: 8C publica l?ticia qtrantu p H' 
jtate licet initietur. H$c vbi rex faft 9 eftxunftigrad> 
as agun t.Sponfal is dies domin ic$ afcenfionis indicit quO 
Sponfalis b rancifcus Claudiam in futuram coniugertiVniucrfip ap 
dies frici p| au f\j galli{ acccpit.Tunc mea fententia fodiciu* aftrutu 
fci&clau arrifienoitris / quo finiftro iubare externis nocerer* 5 ^ 
di^ludo- lippus nanque aufirius qui vxorium cafleHf regnum 

uici prlo Socru mortua vendicaturus perierat apud hifpanos ve* 

f eiri cek neno(vt a!iqui afieuerant)virani obfltrtntfe feptembr» 
ratur. M. v.ac fexto dnic$ pietatis annojvifutn Cufpicor aqs(*s< 

Pliilipp’ initas i dcoipftirpe ^agnidi nuptias turbaret) poriot 
auftri 9 ca fydero (ceptro tllti donare cjul terreno* At nutus POPm' 
fidbcrcx fc* manm 9 (ne ifjfhlquidpil f*fti odofiq:|ajy f dieifoj 
moritur* («Ji ncrcarft verft^hegodG exhibuitrfiue dofc(dum Ile 
tior mens oem fufoiribne pofuiffet)pacentiorc rat 9 tine* 
ras ad Ludouicfi cWi tbenJmcrita xfianifliniO^ rc |J™ 
L?$ por i* erga romanS cccfefil^omemorarrqui non lolufli a Bm 
ficis ad lu da rabff iin liberarlt/fed Igeribus dommip dtoutAnta 
douicum uMMIfmk); ccdefiafiicaehbcrtatis vindiccafempcr fcertl 
Eum(qui abpicnrilFimoftipice duflus fi 0 decere, 8t Ict* 
ptra,& ani tos motes referre non poffe (cjiii fc primogo 
nirtmi xjpianf religionis profitctur(fiue dedecore mattr 
nS ferre iniuriamrprfcipiios illius thalamos eam qui» m 
vbertatcpinguisdicinir bonOhiS benttuolu adulteiWc 
incubare Jn mente iam vfniat diram luem vkifdypgct 


Digitized by Google 



fax Luctouku» duodecimus; > Fo.cccxxl* 

ViAridhus armis alm? genitrici opem Fem,ne degener 
Vidcatur/& anito idignus dyadematc merito amicatur 
Vochafcc perlegerat utdras Ludoukus,charok> Amba Caroha 
Itio qui cifalpin$ vicarius Gallif erat eueftigio fcribit co» Aubaxi 9 
pias quae illic prsdidio erant contrahat pon dficique pro» auxiliarii 
tinus auxiliaris adfit.Paret Ambsodus in bononienfem potificii 
agrum exercitum propere duat/inuadit/inccndit,& ho betiuolu 
ftili marreincurfuac,nec mora. Ecce& Iuliu* ingenti tu mittitur* 
cardinalium tum militum agmincdnAus adfuit 8Cto» 
cis anirais(fifi& non er!mt)venientem Ambaxium ex» Bononia 
eepit miftis viribus in bononiamitur. Oblidetur vrbs gallorum 
Bentiuoli pOlfii communem (etiam hoTn)azillum gaM ope poti» 
profugiunevteuanuere prona duitas in pontificis nut? fici dedit* 
deditur.lntcrea genucnies fcu Ingenita vanitate dufti: . 
feu(vt plcriqj ferunt)pon ti ficis fuggeftione (qui 8C daf» . 
fero in Uguftico mari detinebat crtbrilfime puliar)a hido Genuefes 
uko deflridupt & ludouiciprjfidium excutiunt.Nobiles ludouico 
& dariflimos quofc$ viros profoibunt duc? paulu nouu deficiunt* 
lauam Ifie&ore nouiicp orno hoiem fibi pr^fidut clalTcm 
numerofam parant percpligufticu mare vadetes monar 
ehi8£fbtion€&arccobfidcnt.ldphma ancxaAorQ^p. 
fcripcoqt obfeflbrucj qftus ad ludouicu prius detulerit in 
ccrtG eftJBgo certati alefis qua celerius potuerintnunda ludoukfi 
tam iniuriam reor vbi trtfte accepirmmciutO ludoukus gemteiet* 
ccrramartaepiantas vng antea parat copias quib’ fefe i 
' peratorf pwit/tranfaAiujalpib 9 i liguria mouit.Prfclu 
ierant iugaiuia^fmonduanguftias validis propugnatu 
Iis genuenfcsrfed quidrapollini glacialem maiTam oppo 
fueranrJSbfvbinoftriaduenrauere) peditum tmm 9 ui» Genuefes 
pcruacuam timidis defenforibus mole (ingenti tame bo vicutur. 
ftium clade)expugnauit.Pernix nuneius diru facinus pa» 
odbfif vrbi detulit vndiq; metus 8C funilla mortisyma 
gofacvtiniam capta Vrbe) fontes excruciat coit fena» 
tus pars nauibus confcenfu migrandum cenfent : pars 
Meoiolancnfcs & fi pcrtinacifliinc rebellarent elemen» 

T ,U 




Digitized by Google 



LtbeOCH* Rex Ludodcus duodcdmwi 



ii luuin * tj«i - — --- - r* 

mu niiud uTc OiatorcsJ-Ijtcfola placuit ddoljnsfcn 

tcntia e clark>ribus(fi qui tumultuaria inpkbe eramlelu 
f> guncur.Qui ml fegniter agendi! rad ad regem doHinitt 

uegnuen ?quis venCTt 3 d folium dus oblati prdftranque proprii 
“Jf 1 ,c § aa perfidiam accufancrtcmcrariot aufus dlnant rmaienaris 
. * ua<v fefe reos fotentur/edmfipeccaflcnt nulla otercendap w* 
urcum * gif dementiae occafio paruiflet.Meftis penitentibus 6C vi 
«fti8 det vtnii&vrbtfquxquodlibetregitj culminis ipe-* 
riu ad hunc pronis animis fubitura fit)illcf3 feru are 8 C 

placato numine vifereconhrmarequedignerUr/ gemen 
tes fupplicant Seuero fupercilio oratores audijt Ludoui* 
cusrlargos tn folit^humanitatis nuos cohibere non potu 
it quin paululu explofa liguftica vanitate exibibtaqt vul 
gi peninaciarvrta pepercerit A vidis ingenti applaufu 
luao x Ci (i nnumcra( n armatorii mflku acie cindusjintra moenia 
- cmCt ‘* icdpituitcui Paulus illenouusducalm riruloru temerari- 
1 genuen. m „fl- mor(da cymba rinii< p effugere tentat a regia dat- 
(t interceptus )offerturtm ai cftatis reus capitalelententiS ' 
fubhcvKfte liguribus Ludouicus per infubrfi gaJIia» re^ 
petiit tunc primu quietem fperare aufusHed du iani aedi 
claudere tentat *. Iulius pontifex (aut patfiam gallo regi 
fertrire fgre fer ensraut innata inquietudmrtraousXlauts 
, (quas in eos vfus fibi creditas minime putem Jad imnw* 
tendas orbi chnftiano Eumenldes conUerur. Suis nem* 
pe litteris Maximflianinn hidouicii Ferdmandmiplamtf 
Margaritam auftriam(quaf Caroli au ftrqoc fratre nepo* 
. , . . tis tutelam gcrebar)pulfat quo vn itis mimis nexi in co> 

uliipori** munrspr in cipum chriftianicj: nominis hoftes Venetos 
ficis altu* arm3 capeflfant.Prima pontificis vaffram mentem mar- 
garita perfpeatrlaritcquein verborum flofculis colubro 
fbuereaufa eit.Nouir tm eo confilto tulifi in Venetos 
bclJum fuaderc:quo(8f quas ecckfif attmentes vrbtt oc 


cia» 


Digitized by Google 



Re* Ludouicus duodecimus* tWcctafy 

ttlpararicVeneti)galloru ope reciperet & deiertu Vene* 
torum amrihjs LudoukS(c5ciliata mo* fibi corG unici* 
riajab i talia facilius pelleret. QuinenS & pontificis inge» 
nhim viraginis fpeSeSccefTitqek Ludduici venetoriiqj 
diffidia vtriufcp viftoriam Marimiliano patri fpcrarc nu 
Verita eft.Ere& is igif animis mulier colu irripit,«juO in** 
quit funeftitg ftxderis inexplicabil e glotnum neuit.Moac 
adriancfpccie perfonata^LudoUico feribit fe ab intima* 
bulis francorQ regii coluifle a qua (i tuulfa fuit Maximi* t* . . L . 
liania Veneris male confuiri culpa fuit fe adhuc eo in(H* *¥. “L 
tuto viuere vt fi aliquando irarilcaufam praebuerit *ter fjF 13 
ni foederis monimen tum iam fit allatura Venetos deda- ™° ourt * 
leum labyrinthum (truxifle quodifeordrie rainothauru lcriDu * 
regalibus anitnis perpetuam luem enutriunt . Cohcor* 
diaeftamen apud fe habere quod veftigia per Venetis 
fraudes nullo errore ducat^crie cOn fultum chrifrianf rei 
publicae fi in Venetorum excidium reges cOnfpirtnt* 
quod(vt decentius tutiufq; fiat ) fe camerarum venturi 
vbt(C regius id animus annuerit) eius matcftaris legatos 
conuenire fas fit.PrOperandum efle eius prudentue vt 
cos viros adfe deleget qui rem tam vtilem di ardui fati 
ftiffimis foederibus firment,Oblatas li teras Ludouicui 
vbi legit extemplo Georgifl Ambaxium camerarii int 
fubet,Regip vot» obfequitur cameracum magna pro* . 
cerum aulicorumq; ac prariatorfi cOronafeptus adtienit ^ 
vbi a Margarita feftiuo^ppbufu accipitur .Quid pluri 
tam belle,tam blande,cam fuau«er,tam denkp caute eS * oeclus ° < ' 1 
irretit fcxmineis ambagibus nihil illi abnuerit. CoriiurSt '^ 1ctos 
igitur illa Maximiliam Fcrdinandk^ ac Caroli hepods C°lp iratl(J 
verbis.Hic vero iulirj( cuius legatus erat ) ac Ludouid in 
Venetorum perniciem in quos communi ituutecundii 
decretum cft. Rebus infaelictqj foedere CccOmpofitis ad 
Ludouicum AmbaxiuS rcdtp.Nil moram dum cenfuit 
Ludouicus ingentes conflat copias quas infubr iam pre* 
cuiucs pone ftquutuS eft* Sperabat cpniuratos idem 

T ij* 


Digitized by 


Google 



Libcr.XIT. RexLudouicusduodecunu>< 

fafturos fed rem diffimulStes omne belli fardnS in eff de 
. depofuere.Omnis.n,ecrfi cura fui r no aperto beflo fed in 
curfiotub* V cnecos laceflere(vt du Ludouicus dimicat) 
q fua efle qui£f prendebat rcriperctcura mox pugna (ira 
aiorcinuafuri qui klparu caute animaduertesinnoitem 
figna explicat.Du<fioqt exercitu fli ad abduS pote fodo 
flumefuperauitmoxcj! ponte(ncvllafugf fpes fuiseflet) 
obrui iu(Iit.Duo Veneri exerdtus erit duces, comes Pe 
tilianus St Bartholomcus aluianus ille impcdicdu regi flu 
minis tranfitum duccbai.Hk vero potius virtute qarte 
hoAcrn fupcrandu.du deliberant miranf Ludouicum At 
tnen iam tranfiluiflcCapco igit confilio exercitu brui in 
ceflu reducut,eos pcifcqui tur Ludouicus tripartito ag* 
mine V en tum erat in locu(cui aguadellonomieft)nan 
longe a Pefcherue oppido vbi tumulus eredior natura 
quai munitis erat hunc Veneti occupant SCcafira valla 
re tentanc,fcd ludouicuscollaris tignis maturius § crede 
rent pugni experit& aggredif aluianus( vbi nec rcfpiri 
di hora datur)militc copoGcoade expedit illi fiC locicom 
moditas Stingcriores copiae vi&oriSpoUiccri videbant 
fed inuia virtuti nulla eft via nec regjqs animis inexpu» 
gnabilislocuscfle poteft.Diu inceno manepugnaf Al> 
uianus ferox fuoscocitatcurficathofte laceiut.NVxx mv 


les mox imperator nullas ftrennui viri panes abiedefidc 
rari fmit,nec minus egregie te hoftes fertur Ludouicus 



ftn oppugnSt tande aluianus(vbi fuos i 
videt) van inqt milites, fi c nec Italiae libertas veftris da 
tris protegitur. Et furibundus inter cofertifflmos hoftts 
fefe torquet vbi m agn a virture dimicans fandus capitur 
& in regia cafira deducitur. Atpedlianusvbi collegam 
vindum audijt non illu vldfci tentauit,fedfuga vecors 
arripuit in fugam 8C cum duce milites vertuntur noftri 
. fugietes perfcquunf/crucidant/obruur/diffipant^a pu> 


Digitized by Google 



Rex Ludouicus duodecimus; Fo.cccxxfij 

jptahoRiu quindecim milia cefaducetise noftris defide- 
ratis.V i&oris ludouici In poteftate venere Brixia Bergo Veneria 
tnum Crema crcmonacui 8C Parauini farfc dedidere fide ludouico 
IscnrexquiaCadarehiriserantMaximilianoeoe reddi vincunt; 
dit.cui V incenna V erona & reliquar quas veneri occu- 
parant eius impert) vrbes ceflercjulius fauenril Imolam Ludouid 
fQrUuiualiai^ccclefiaihcxditionisciuitatescxcepii Fer fidelitas, 
di nandus Brundufiu tarentuqi inuafit,Patauini en eiedo 
Maximiliani praeGdio ab eo defecere in quos mouic Nv Qj* vr-* 
ximilianus vrbem<$ obfedit .Cui auxiliares copias duce I** cuili»* 
PalUcia Ludouicus mifit. At ilk(ctfi in manus iamiave bctcofpi* 
tura duitas vidcr<?)obfidioncfoluta (efe in germaniam ratorum 
inglorius proripuit,ecotra reduciLudouico Mediolancn ceflerint. 
fes iliuftri parauere triumphu deauratuq; romanoru in- Maximi-* 
ftar curru obtule re, fed vt in rccuiandis honoribus (e gc- liani cfCt* 
reret,qu3tii in emeredis egerat,d«o optimo maximo n5 risigna* 
fibi glori! deben ,pteftatus curii triuphalefq; laureas mo uia. 
deftrnime detreAauitcxxliabufc^ dicauit. Dehinc huma- 
niifime hahitis infubrib’ Sauonam perrexit vbi ad fc ve Ludouid 
nientem cum vxorcferdinSdii regio faftu excepit inter nK)£ j e ^ la 
reges iterii firmatu eft focdus.Nofuf maftata,fed facro- Ludouid 
fanda chrifti (aluatoris hoftiafolenibus cerimonias libata, 

Illinc quitus a Nemaea alddes filua tumidi leodis onuft* ^ ^ 
fpolqs in patris redijt ludouicus que gefties/applaudcns/ 
•^uf^^^^ilf^^toll^^rugallia exceperit Saluta-' ]oquiC * 
uent hynonae fide cxcedit/cd du fanetis martyrio 9 Dio 
nyfiano in teplo leonina trophea fpoliac); latior offert in 
uiduqj leone domuifle a blidietibus aulicis praedicatur. 
Scnfitadnatico efinu leruea crudiori hydram feruireq 
vulneribus fbecundior geminas in ceruices pullulafcerer, 

Quippe veneti quos ad extremum fraftos quilibet iu- 
raTet,ponrifkilulio(vtante cogitatione pinxerat)reccv 
ciliati ab eo obdnuere vtcomuni marte ludouicumma 
ximilian£fc$ impeteret. Paratis igitur raptim copias pon 
tifex mirandulam veneri murinam occupantrnec fedata 

T iq. 


Digitized by Google 


Lfljcr.Xn< RexLudcxricusduodeclinuf; 

eftpontiEcisfanguineaGdsquInSi in Ferrari* duc? L\u 
* twn douici amidi irrurrclndoluit ludouicus nec ferenda Iu* 

_ . lqirnpiecace duxit,attamc nc vQas veri ecdcGae QUjpar* 
lulio cod (os omitteret literas ad tUQdat.Sc mirari cur t3 varie age 
lunwr< r«t cur pter foederis cddibones n5 modo venetos ( quo» 

prius abhorrbatVcckfiae reftitui(Tct,fcd in amicidi rece» 
pifler,8£ infe foederifq; (ocios fupperias ruliflet.Quin edi 
&in ferrarif principe foederi cofcriptu arma inimica mo 
mflTet n3 decere pontifice fidei dare cam exigua habere ra 
ad l potui* donem 8C indifta caufa optimos filios dinarc (i t niurium 
tfKfibitt quicc| in ecclcfii cSmiferit ferrarius ad focios referedum 
dleno ad inimicas fcamkufihu optime de apoftolica fe 
de mcritu(vtqui necbentiuolis pepeerit Jaequiore iudi* 
cem efle cj cenferi debeSt vened religionis hoftcsab eius 
(ede indicatiCaueat ne du fanguincas mantis in pios fi* 
|ios armat Ioue irritet/qui fatu mias furias miaepaffurus 
fit,qua frote quibus ooilis/quoue ftomacho halce lege- 
sit lireraslulius tragico boatu <jj hyftorica modeihaapd* 
explodereUnfremuitem nubila frote tomis oculisliyr- 
to fupercilio peftorec^ ad naufea fpirante plegit in tume* 
fccs frendens rugics,K r ornat inqt azilil eft SC in lado tu 
(e delituit Saturnus, Anne decet patre fili) iudiciu fubire, 
Nupoti 9 in dubii imperij aut feruict) alea eundu » His di 
iftisTtfe a cofpedu a 9 qui literas tulerat fummoutt ambi-* 
guu celer ad ludouicum nudus verbu 8C ancipi t€ ponti** 
ficis mente retuli t.Turbaf excandefrit afperacj vindkSa 
concipit Ludouicus quam lenire potuiflet Georgius am 
bafius pon tificiae regiatef amicitiae ftudiofior ni aa ctneH 
Ambaxi’ (os coelos vocatusfuperos J> virtutum ponte(auem vi<> 
cardnialis uens aftmxerat)peti)(Iet Orbatus vnico achate Ludoui* 
moritur, cus ad Caroli! Ambaxiqm feribit infubrios cxercit 9 po 
tifici venet/fcj obiciatferrrarium defendat & illatam in* 
luriam vlcifcaf Ecce his Ambaxius quo duce Iuiius Bo* 
noniam fubiugarat in Iulium fercUr mutinam mirandu 
Jarntj expugnat, Sed dum am armis aut (aiuoribusmo* 


Digitized by Google 



RexUidoukwduodedmm.' Fo.ccaodilp 

tutfopomifagapcrpnaciareuocar t terttat atgravrifaidM 
mconripitur&fadiccfpiritu ad *thereos triirphos effla Carolus 
uit,quod vbi Ludouiconundatu eft,ncram ftrennuidu Ambaxi 
cis mors hoftium animos augeret Gaftonem fuxium G- usmont.- 
bi attinentem Ncmorcnfi principatu donatum prorc- Gaftofu 
ecm . AdinfubresmiGtqui receptis Ambaxii exerciti- *rf*cc 
bus in ponoficem^cdngitur. Ille cerritus non folumar* creatur, 
noa terreftria parat 4cd pontificias imprecationes anachc- 
fnaca$fulminaf.&ccqucm nullae humanae vireshafte*- 
nus obtuderant Ludouid animu religionis malleus pe- 
- ne contriuit quod vt dubue mentis icrupulii deponeret 

praefules galliae turonts conucnire mandat. Congedi pa- Confiliu 
tres ( vbi pl?rac$ & de religione 8 C de ponficis impietate turonis 
jdifputarunt )lugdunu migrat ibi chriltiani orbis fynodu celebrat, 
apotifice expetenda qu3(?i abnueret) afimioribus patri- 
bus in vniucrfuintin&da vt ecclefiaftid corporis laguo 
nbus falubrius mederi mores corrigi Stpaxiquictisani 
tnis unitu poiTet»&(C gd in terravioletiipotifex audeat) 
armis iniuni ^ppelleda vnanimes decemur . Hanc patru 
lente da ludouicus maximiliano ferdinSdod; innoecfcere ; 
curaMUe opinioni laudat hic vero iudiciu (olito ingenia 
vt dubius differt cu cubatur maximiliani ludouiciq? ora 
tores Iulio pecs ccdcfif offerttr.qui vbi in caputfuu para 
ri cenfurS videt oratoribus nil refpodet lUoriitt principe 
Auxi canerucardinale Imole adnani fub cuitoou mand- Cardina 
pacMox ad ferdinandu fcribir > iarnparere Ludouid me- lis Auxi 
te quae nil rufi Italiae falces ambiat (ynodu ea ratione ex- tancn.a 
petere vtfcxaAo a fcdcromanafcrdinidi amico pontifi Iulio icar 
cc)in parthenope via pateat iiiScxttngucndu publicum ccrc mitti 
hofte qui 8C venetis q pri’ dederat auferre nix 9 fit , & id£ tur. 
in amicu reg£ moliat null2 illi dTe fide feruanda g nec ab Iulius ad 
ccclefia abftineat,nuc nuc opus effe vt catholicum cccle- ferdinan 
fise filiu& prjfide exhibeat totifej; viribus matris iniurtu dii fcribit 
propellat. Minimi edepolnegocr) fuit proebuu ad feren- 
das, zizanias Ferdinandu dimoucrc . Lefbs igitur lueris 

T ui)< 


Digitized by Google 



Ubcr.XIV RacUidouicusduodedmw» 

ingentS ane Neapolitano regno prcGdio cratmQicCIcS 
gcrierr; aaluliu ^ppcran iuba . Idc BC V cneti peratum 
verum Iulius ( ne dum auxilia expedat interca homsin 
Helueoi eum irrueretjineea auro hekietios iblkitat quo NVdiol* 
inlubriS nenfem agrum boftih manu muadant qvKxlobdnuic.Se 
jnuaclut. dunenfi praefule(q) qui inter hcluctios magni habebatur) 
; urdinicardmahuadlcripio,UTUunc heluecijin quospri» 
paro cati mus exiguum raiiiru agmen Baro Contynus eques rna 
tuis oca r ' gruanirrufertur SCfuprahonMnepugnlsocridinir . A| 
ditur, fuxius prorex hoftesauro impulfos auro fadk le repulfu 

rum indicans aurcoru fcutorii molem iUis obiceit , Au» 
reo fplendorcexecati abfcefl"ere,coru came adueat eredi 
B.rixiadi» B rixienfes Bergoniefcfc^ a Ludouico ad venetos dcfrce». 
fipitur» rant.In quos fuxius excuflis hcluecps inacpcdatus copi» 
a$c5uertit.Per£^arce bnxieniem a fuisfqui alacri praefi» 
dio/ea defenderant) exceptus vrbe infeftisanimis ingre 
ditur. Territi fubirocafu Veneti milites# dites paffim 
cedu tu r vrbicf perftda a notor» diripitur. Ab h» figna ira 
Bononia Bononicnfes mouit fuxius, nec liyeme territus Bononia 
capitur a obfoitluliucjiri fugS vertit. Pr^erat cardinalis papiefia 
notois. Wgatus bononienfibus qui eoexpulfo fuxifi fufeeperunt 
Cardina» At cardinalis ad Iulium profugiens akun.FririfcoRu» 
lis Papie» nero quem Vrbini duce 8C vrbi* praefectum Iulius coit 
(is oc cidit tocuerat ante pontifidasaedcsobtruiKacur JEo beo pl$rl 
cardinalium paue&di autlulij moroperofidiffugi» 
ConGliu unt.Pififc^conOkum authoribus Maximiliano acLudo. 
Pi(anu, uico vocant, concurrunt totoorbe patres ritanduqj Iu» 

. liu decernunt. Qtatua venire tecufar&fceleruflbicon» 
idusculpiamiisdefmdereftarait.Heuheuquoabiifpri 
fca illa ponuikiltontanoru fan&tac quoinfons cofcien» 
tiaqui prindpu minas docrifarieces no arra» fedvirtunl 
radip ecdeiil fundauer e c3filiac$ n5 eifugicntesfed cele» 
hrantesobieda in fe crimina pleno ecckSa/Hcf matrsfe 
patu diluere.Bcce iulius qui paftor ouii! credit,ouiti voc^ 

ndaudit/td mifdla» o Mj cy qm<j) iUtspacf^rtoC^vt 


Digitized by Google 



RetLudouicusduodedmuf 


Fo.cccxxy* 


•ubiemeraari debuerat .Inquietem illis imprecatur Ad 
Ouscm&hyfpanis0t veneris auxibs* non iachrymasdi 
Ambrofio, fed arma cu Iuliano aqrorfatiuunomerina 
ftus fuerat in filios ccclcfiamq; explicat. Ab eius impenl 
nfl ibi tutu patres rari mdiolanu migrant,9£pontifidfU 
xiumobuiam ire iubent.Caftra ad raucnnam fncerSt Iu> 
liant milites ingende^ vallo aggeribus ac profundiflimis 
follis munieranUlluc vhi applicuit funus crebris in cur 
fionibus hoftein ad pugnam prouocat,fed caftris clauftis 
belli copiam abnegat cunAantcm pane faAum territum 
ac vecordem, nouriexiiHmant irruendum efle in caftra 
(quibus nec tute latere hoftis difcat) vnanimes exclamat. 

Illum a Rauennacibus commeatu iuuari fe famefeere n i* 

frire tam propinquum inimicum 8C vrgentem inediam 

ferre cum mora illi profit,fibi noceat fibi ducem dic qui 

vel proferpinam Ccrberumq? ab inferis extorauere aiw 

fir. Audentem non fequi ignauum dTe & perfidiae l£>ed-« 

fnen /hiefermotam increbuit vt ad fuxium delatus ftiV 

mulum magnanimo eius peAori addiderit. Solennis dd 

minicae refurreAionisdics illuxerat. Haud fegn is fu xius 

facris paTcaltbqs de more expletis aciem inftruit.Percp cfl 

Aos ordines cqrG tans mili tes ad pugnam hortaturi ca^ 

uentibus fignis marte capeffere oHecrat at nec tunc ho-* 

ftis in campum prodijt ,fedfefc dauftrisobftrans animo-* 

rum virtute, non modo led vir ipfi penetrandos Her 

cilli anfraAus opponit.Haqd al iter infremuitfuxius qut 

circum alra pecudum ftabula famdkus rugit leo. An ne Ofofiixlj 

(inquit milifes inanes fofflibe tumidi) ne quieti aggeres, ad milites 

Aut inermes paK hoftem vobis eripient quos nec pernV 

tiores ocini autabduae aluei/ nec aerea alpium iuga / nec 

pergameis dnAae moenibus Italiae vrbes haAcnus ter» 

ruere. Ecce extremus laborfuprema vis vltimaque (pes 

nofdum qui viribus diffifi/ virtute defperantcs/ ad do-r . 

los, latebra diflfcflcfcglaberinthos/ confugiunt . Nunc 

mimii nunc virtute nunciUis Yiftriribui arra» opwtH , 


Digitized by Google 



| jbcr .xn. RcxLudoufcusduodednaut 

O milites quibus SC liguftka» arpias/infubriu colubrum 
Venetum: jJeonem frcgiftisJkce hyberif vulpes fuper- 
funt / quae tot tanrifq$imurijs gallicum nomen affecere, 
ccq uis tam vecordis animi erit qui errantes parthenope- 
is ruffilloneiiq; futibus parentum amicoru<$ manes inul 
fO B patiatur .Quis ducis illius nemorfqf cuius me haere* 
de m regia fecit iibcralitas ) crudele excidium non vin- 
dicet vbi 8C fua arte daufus hoftis omnem fuge viam fi» 
bi interdixit.Proprtjftg irretitus eft callibus. Concurrite 
O comites fohdo robore obruicc^nfringicc perdice rum 
pite,fulminate,fotmineosfomices^iut vulpinos cunicu- 


teramus munitos,aut moriamur, 6C in media arma rua- 
mus.Haec fatus peditum acies ( quibus duo flumina beU 
timolardus ac Iacob ille gallicae hic germanicaeduAores 
erant ) Bipartito agmine congredi iubet medias autem 
bellicas machinas chfponic ipfevero primus inter omne- 
is mi non C$fareum,nil non diuinumfublimc auguftum 
in<rens excclfum exhibet. Tantus tormentorum fragoN 
cantus tubarum clangor, fubitus exoritur vt ftclWeram 
corruere molem pertinacius iurafles . Nam & hoftis leta 
lia fulmina ciaculat /dC ordinibus difpofitis lauffimis fof- 
fis defenfus hofhros eminus acaftris arcet. Prirnocon- 

S reflu parili que fato tnauortq duces molar dus crocat 
ominus , ac Iacob flammiferis bombardarum i&ibus 
colliQ pugnantes occubuere , nec ob id cedere noftri ,fed 
inter fulminum teldrumc^ innumeram plebem irruen- 
tes/# foflas,#pak>s,# aggeres, & machinas fupcraucre 
Raufhate miftiiif copip& pedites & equites inimica in caftrape- 
fis pugna, nctraucrc.O D ne morfium furmuna,fencnte,flag«llan- 


pus fepeis quam fortibus armis plus fpd inefr. Et n viro- 
rum eft^naior hinc erit gloria # viros 6C virorum jppu 
gnacula vicifleaut fi moriendum eft.Qu* beatior mors 
optari paeft quam (dum nec hoftis vires nec artes cimi 
nir i oro natria occubuiflc. V ineamus igitur fortes, ob- 


Digitized by Google 



Rex Ludouicus duodecimos fo.ccexxvi. 

temfulgurantem demolientem eradicantem^ vidiflies, 
martem ipium humanis te&um artubus haud ab re pu- 
tifres,infircmic,nirfttat,dirump!t,eudlit,truddat,pneci^ Fuxq vir 
pirat capita,Ceruices,brachia,hurncros,crura,$quo9 ip- tus 
fafque integras hoftium acies, haud aliter quam ficcam 
.molem edax immitius igni diuidic /deuorac ,abforbet, 
deglutit,exterminat.Non tulit tantam fuorum ftragem 
acerrimus hoftium dux Petrus Nauar rus. Sed vbt tuos Petri na> 
iam terga vertentes confpirit V ah ( inquit ) vecordes . uarri ad , 
Stc ne tam faepe vkfhs ceditis. Et furibundus in nemorfi- fuos ipro 
um fertur . Mouere Hyfpanam prariumptionrm ducis pcriS. 
«(perior increpatio# concordatiffimi aufus conglotne- 
rati,igi tur refumpcifqj animis qui iam fugiebant vnani- 
tties auccmfequutur. Ecce feralis inftauratur pugna .Et 
incertis volitat viftoria pennis vtriq; eamfibi (perant, 
exclamant , pollicentur : hinc vtriufq? populi ingenseni 
tuit virtus quapa&rcpulra iratis in pedoribus odia,& 
inuiAiiHmi duces ,& (hidiofior emutatio augebant , (ed 
fuxius yuone Allegrio , eiuicf filio ( quem vAierolijdo- 
sninumpatcrdeftinauertt)Pallitio,criuulcio, ac cf te- 
ris legionum pr$fedisconcurrentibus,omnem hoftium y . - . 

vim repreflit. C Primo impetu Nauarrus & maxima , K v’’ ,a 
infigniorum hoftium manus capiuntur, prorex neapo- • 

litanusceleri aequo falutem quarfqt quem fecud ducenti 
fupra mille equites totidem pedites pugne fefubtraxe- K nau3 |'] 
mht, exaniinauit vilis comitum ignauia reliquos qui ru8Ca P l < 
Omnem fpem euntes in fugam vertuntur fugientes no- 
ftri perfequuntur opprimunt / interimunt oCfcmiami- 
nibus cadaueribus ad quartum lapidem vias ftemunt . 

Verum quam accenfi animi quam implacabilis odioru 
fentina / quam deniqj inuidic / pertinaces/ maleuole ho 
ftium mentes erant patuit,Cum redeuntibus nofrris fe- 
mimebres egriify corporibus per humu ferpentes refum Mira fau- 
ptis qu$ eis labetibus deciderant armis nouQ pugne ge- ciorure- 
' nus mftaurarut 9C pccrcimu jquoru quinetii ^militum bellio. 


Digitized by Google 



Ltbcr.XIL Rex Ludoufcut duodecimus. 


A^grij 

adruxiu 

monicitt* 


Fuxij 8C 

focioriS 

WPrs. 


ribias fucddanetsvulneribus infeftaucre donccotarkidc 
moliri conculcati oppreflk^ languen res animas cxpirauc 
re. At qui nec vulneribus feffi/nec viribus exhaufti/ int« 
grum adhuc robur rerinueranc aut qui primo impetu tre 
pidioreslacucrancyomncs congefti nexum phalange ,ad" 
ftruxereJHos magnanimus confpki c fuarius ebuliens/ vi 
Hor/dC marrio furore adhuc incandcftens.En ait SC hifpa 
nae mulae adhuc recalcitrant. Cuialegrius qui adolcfcav 
res animos facis nouerat ( vtiam confertos hoftes inua* 
furum videt) exclamat . Quo periture run inclite prin* 
ceps.Quar te furif exagittant, vicifti & vidis defperacit' 
qt lacerandum tcmenpfum crudelis offers. C/rcunipice 
obfccro,vix ex toto exercitu decuria ribi adftat.Quidifl 
cantam hoftium aciem , fubiifte paulifpcr donec palicius 
reliqui heroes ac v&riccs copiae adueniant,quo ni nullo 
periculo tutiufif dekantur.Rcde mouenrem obaudit 86 
f randens in haec verba ( ergo cundanccm vi&oriamcp 
paliriorcruantem oonfpkier hoitts . Dij mel/usinmpi* 
dam fufeiptant animam) in den&ffimam aduerfanriura 
turmam (e coni erit. Haud aliter tumidas in columbas 
regius iriri tales quam mauortius princeps hoftilcmvim 
opprimit interimit/cedit, laniat,obruit,deturbat, altior 
morientiura gemitus & languendum (erit aurea fydera 
clamor mouit allegrium ac comites codeftis immortaiif 
tyfuxijj magnanim it as adeoimpulit vc falubrisconiil^ 
immeraores , haud andpitem mortem lubeatesfubie- 
rincvnoq impetu m hoftes irruerint. At illi vbi tam «ad 
guum omniq auxilio dcftmmim manipulum' vident a* 
perta ade orbiculati in centralem vteruno recepere con-» 
clufe re & eminus lanceas / fuftes fagictas bculantespri* 
mum (quos interemere dehinc diutina fciTos pugna ie* 
mideos heroes oppreflere . Sic inter mortuorum ingat* 
tes oftium accruos illuftris ille fuxius diumiq viri occd» 
bentes melioris vitarortum quaefiere ambigeret hic ani* 
tnus (Qhiftorixkx finem) ncuiac an triurophipotiuic** 


Digitized by Google 



RekbidiwlaliduoddnnK Fo.cccxxviv 

«lendi eflencnamfi fuxij mores/ vice fpkndorem/crtre- 
tnumty farum.Si comitum &C in ipfis letalibus (inceraro 
faucibus (idem in(pirias,$tereos triumphos ttrrcftri gk> 

Viae prsetuliflc conpciesrfrsrnabifc^ lachrymas et indigen- 
tib*dijs congrarulabere ne noua ceiis ceUiffc fydcra «gre 
ferre vide.irr:& fuperum beatitudini inuidcrcat fi quot 
gemmis dades,(ulpitia I uAus hfc funefta dies galUcono 
mini attinent attentius cunfydcrts.Cyancos ploratus oc 
uperabis fateor infignem illam nobis vi&oriam dedtflc 
nec impugnaro fuxij comirumq; necem finde quippe Cardiali» 
paUdustriuuktus acnoftri (uperftices exercitus facrilc- Iw e( |j cc , 
gos impiofque fyderei (anguinis (pariores ad vnfiobtru 
cauerc rauenam cxpugnaucrc. Vbi medicem cardinali ^ 
cepcreft nauarre(vtiu(ptcor omine freti)qui fuxium vi 
ucrefccmac£ &imperitura gloria Phamaqt perfrui pro . . 
regem vero neapolitanum (uocf)qu i ignaniter quo de- 
decoram proferrent vuam)a pugna abfceflfcrant(peri^Ie 
cxdamauit)vt & viuenti ethercaref anima mentum tri 
umphali funertaq; Pompa viAoris quod terreftre reli- 
quum erat longo ordine pullati praceuncibufa capriuif 
mediolanum & laudantes & illachrymantes efferri cura- .g j- 
nintgcmcntemque monodiam triumphali 9 prjconqs 
■ufeentea matri acorum reddidere ac (anguinea haec vi- noa * 
dori* Ludouid (celfcitatern,pene cx t i nxit.Et publicam 
dus imperio calamitatem (ubiecir.Nam vt primum Iu- 
lio nunciata eft tcrruus ncapolira proiugere fere decre- 
ufone rorae a noftrtt interciperetur verum vbi oprimS 
noftrorum pa rtem militum (nefeio quo fuaforeja Ludo 
uico exaudtoraca accepit.Erexit animos MaxJmihanum 
per crebriores litteras heluetx» per fedunenfcm cardiale 
exci ratdbltritat/pulfat/quo die his per vcroncnfrm a- Iff iulijad 
grum vt venetorum 8i hilpanorum :quas coaduauerat ) helueeio» 
reliquas facilius iungi pollent liberum haud abneget 8C maxi- 
tranlitum»Hit vero qui maariinis poffcnt coptjB in jgaL milianu. 


Digitized by Google 



LtbeOnij Rex Ludoutct» duodecimum 

licum hoftcm fuppedasei ferre propererit: nec mota Pa- 
tent vtrique illj natiua fraude hi feritare armifque cm-* 
guntur. Tamoe in fe confpirari motus refciuit Ludo- 
uicus Claudium fcyflcllium maflTilienfem prffulem ad 
Maximilianum legat/ed 8C Ludoukum 8C prudentem 
legatum die decepit. Nam dum fe amtciitimum feduf» 
que quod cameraci filia fanxiuerat feruaturum iurat, Ma 
x/milianum Sfordam Ludouici filium heluetiofque in 
Italiam per veronenfem agrum immittit qui porttificiji 
venetis ac Hifpanis coptjs auAi regiam ditionem crudif 
fime incurrere vaftarcque coeperunt i tam fubitam (cui 
. nec LudouicusMaximilianicaefaris dolo praeuentusoiv 
fificrepoterat)hoftiumcolluuien ecdefiafhci patres qui 
in iulium mediolani coiuerant ipfeque regius (enatus vbl 
Cardialis accc P ere migrandum in galliam extemplo ccnfent : id- 
que tam raptim tam trepide exegere Vt dum minnscau 
aufugit te dedicem Cardinalem obleniant. Elaplus libertatem 
™ * qucfierit. At Palicius colleAis vndique noftrorum co> 
hortibus mediolanenfem brixienfemque &C aliquot at 
fnfignioribus arces pnrfidtjs munit 8C cum reliquis (qui 
pauculi fupererant)militibus cicinum occupat rfed tam 
ab hofhbusquam a perfidis ciuibus ) quib* gdUcunincr 
Pal ieP8t 0101 Iruipcr exofum fuit) circunuen tus non finemaxl- 
pr mopericuloeuafit patriam comice rriuukio rcperijr} 
n 1 1 galli abeuntibus hoftis minimo negorio vniuerfam 

? amiereci < n f u briam ocoipauitjfic pulfus Italo Ludoukus ad vl 
j-. f dicendam iniuriam animum conucrtit:fedccce Alc- 
briaalm- ^ rctus pdncep» cum Ioannis fili} nauarrar regis orato- 
douico r '^ us e * offeruntur qui hifpanum regem Nauarrcre- 
ddfitir £ num numerofo exercitu inquietare nunctauic obfecrSt 
* vt amiciiTimoregi in perfidiflimum hoftem^opem fe 
rat annuit fidiflimus Rex amicicf caufam quam propri- 
am protegere properauit SC comparatis copqs. Du- 
neniem pneipem in aquitaniana Nauarramquc vefugicr 


Digitized by Google 



- RexLudbukus duodedriius; Fo.ctcxxvfc. • 

ire kibet T rimollium vero et Claudium feyfTelliutn ora 
torrsad Heluccioe dcftinac qui illos reconcilient ; fcd& 
militum dC oratorum inanis labor fuit: nam dum prin» 
cepe Duncnlis in aquitaniam tendit: ingens anglorum 
cladis aquitanico in finu flu&uare nunciatur vifum Du> Trimoli* 
nenfi minus conful tura nudam praefidns dcfcrcre pro-» etfcyflell* 
uinciam ne SC augluseam occuparet &le vlterius pro- ad lieiueti 
deunteminterduderet.Nccpoflehyipano a fronte refi- os legant 
ftercSi a tergo ab anglo prpnercturjcribit igitur ad Lu 
douicum auxilia augeat. Ipfe vero interea leni incedit Angloqt 
pcraqiutaniampranidiadifponensin Nauarr* fines ex motus, 
exercitum ducit T ardiufcuk tamen nam antea quam ap 
plicuiflcr/Pampillonam infaltu pyreneo Nauarrae prin 
apem vrbem hifpanus pulfo Ioannc rege occuparaded 
anglica clafTis cui admiraldus praeerat vbi tui inerme 
aut indefcnfumaquitanicis oris iamque:& borbonium 
Oi ipfum Francifcum Valle Cum auxiliares noftris ven» " - 

turos didifeit verfis velis in britanicum mare fe recepit. 

Quod 8C fi nonnullae gallicf naues m confpeAu edent du 
bie tamen nec confligere aufar(nam & numero & viri» 
bus impares erant) Vim hoftilem patientius diutiufque 
tulere donec Primangayus regiae nauis( quam Anna iU cordiger 
Kusauftrix a proprio britannarum ducum infigni tor» nau is 0 -j 
que cordi geram noncuparat)Magnanimus ductor j regi- 2glica pu 
am anglorum nauem cui admiraldus infidebat profpici gna* 
ens in eam vela dari iuflit idem & Admiraldus vtfeim 
peti videt paribufif animis fignis vnde quaque caucnri» 
bus curat. Non aliter efurientes falcones prudenteC* . 
que grues, rofiis vnguibufque armatirinfeftis explica» 
tifque alis quam regie naues plenis lintheis tonantibus 
fulgaruntibufque machinis ac ingruentibus iaculisrpri- 
mo impetu concurrunt. Mox nexae vncifque hamis 

compaft e vbi iacula defecere acerrimam pugnam mul» 

tis vtrincj cadentibus, manu conferuarc. Sed c noftris 


Digitized by Google 



Liber.XIL 


(teLudmfcm&M&diMm 


c uifpiam ctrius nec nomen accepi igntm in anglkini mi 
fit qui antea quam naucs diudli potuerint ambas deucv 
rauitrfolus pnmangayus)vbi nulla falutisa flammis pa- 
tuit via/ i mare armatus fefc prjcipitcm dedit Tenuit re 
arfibena- Iknram anglo* claiTem admiraldi regiarut^nauiG exci- 
ucs cobu diffifedlonge magis duaonsnoftri magnanimitas qui 
nincur. ' emeres fiios lxj<nlib»mifeeri non nderitK aeque ac eo* 
naucs per neprunias cartarcafcfc vndas perfequutus cur- 
ck> cordatior aequoreos furores viucns armatuftpfubfe- 
rit.Quid 6 id animi cfteris fit nufqfc tutos arbitratur hic 
quantum velis quanrum fcmigilws poflunt angliam re 
petunt^at ingentior hyfpanum roft* luafit Vbi borbonf 
um dehic Francifcu vakfium a Ludouico miflbsi fc mo 
uifle audijt nefeit quid fingat aut moliatur vtquideipe- 
tio fuo aftum(ni adhuc nouos texere dolos fortuna tuk' 
rit)non deflfidac Acceifit illi malo omine lub) pontifids 
Iuli* poti inopina mors,quf iam fere obtufum ntamendam 
fdcmont fir,hinc nat* anglum fugientem videt hinc amici ponnH 
cis occafum audit hinc gallicam in fe virtutem aggerart 
confpici rnxxirificem fufcitarc cum ncoucat amicum fat* 
tem illi fumcert cupit.Scd id cXequendi vena nem datur 
eum auxitewem claflemfqua noftros rctundem)rcuoea 
> i rc nomine poffcr/8£ vioWndusipo marte numen validi 

um inflare non ambigat in tamanripid negoao conGU 
um fore ludouicoCvt reoOIfenfa attubt audqtcnimi n- 
mollium apudheluetios tempus inuanum terercfflC an- 
glum /claflem in nos repararcHinc fi a Ludouico mdu- 

Induciae das petat non negaturum hacquearteFranctfcumalere 
ferdinan» pul iurum fperat rSeriit ergo &■ cxOraint a Ludouico (qd 
do a ludo mirum tfi in eum totus orbis confpirat) inducias, 
uico coce' CQuibus reuocatus Frandfcus cum exercitu ad foce- 
duntur. : rum rediit. Hacfaltemgteriaconfpicuus yt folanomt- 
nis phama vfffOrem hoftem belli paufam fuppbcem ex- 
petere coegerinfed longe difpar fuit Trimolljj revueui- 
que reditus qui fere cxa&o apud heluctio femcftn nO 


Digitized by Google 



ftex Ludouicusduodedmusi FoIk>,cccx3djc, 

ttifi belli minas retulerejndoluit Ludou/cus rfFer* gen- 
tis pertinaciam quosvbi blanditiis fruftra rentari acce- 
pit^lgne fernx$ demulcendos decreuit. At ne Leopon- IuIiofufFi 
tifoc que cardinalem medicem haAenus diximus qukp at Leo ad 
indemortui lulit fedem vnanimi cardinalium adlenfu que ieifel 
eueAusfuerat,quidpiam in fe moliretur Scyfellium mcl lu ludoui 
Lfiua pra?pol]etem facundia ad eum deftinat. Coaftiique c*deftlat 
egregtjs copiis T rimollium T riuulcium ipfumque AI- Kidouic 5 ’ 
bani* ducem ac Rober tum marchium inhibriam repe- jfubri idu 
tere imperat,pr*fto fuereinditi proceres. Etfuperatisal ceTri- 
pibus ad nouariam caftra pofuerervbi cu Hclueciis Maxi mollis 
milianusSforda in eo qui patri fatalis Fuerat agro exerd 
tum dux er at. Sed non eodem cardle celici orbes femper 
voluGrur.Nam qui aliquando hofti Dntftcr fuit ager no 
ftris infodix fuit quippe qui ob recentes phiuias paluiter 
eratrncc poterat equcftris phalanx/nec ipfe rotate grauio 
refque machineluteo cceno emergere, pedites (cum im- 
paresinimids ciTent nec ab equite aut Cubfi diariis torm€ 
tis iuuarentur) primi fuduntur, inter quos florengius 
iamefiufque ambo marchii filii plufquam humanum cre 
di poflit pugnauerc:fed& paterna virtus tunc enituit:il- Marchtj 
los vt audr)t viriliter dimicantes occuhuiflejnil eo fra&i virtus, 
or inquit nec exanguia quidem corpora hofds trium- 
phabit 8C per medias denfafque Heluetioijt turmas terri 
Dilis gradiens geminam prolem fere exanimem letalibuf 
Cf confoiTam vulneribus retulit. Dij tamen(quibus ma- 
gnanimorum cura eft cordiii)in priftinl falute eos 8C pa- 
tri Sc patrij reddidere. At equites fuiam peditum aciem 
fec^terreis fere compedibus tentos videtes vlterius pro Nfiad 
gredi minime aufii fugam vertunt.Sict^ vkftor minimo Nougr/S 
negocio Maximilianus euafitrea vkftoria Maxim iliani fi H uncm 
C paris Margaritfque fili* animos auxit; auibus vifum 
cfinunctande Luaouicu vinci poffcSianglus auro ar- 
mifque praepotens in Gallia trai)cere/& HcluettjburgG- 
diara infefto agmine infeftarenon abnegent. Solicitant 




Digitized by Google 



Libcr/Xll. Rex Ludotricus duodecimus.' 

igitur vtrofcp prop er e n t accelerenttg patente v iflorfa m 
captfceTc:quod cni moriens Henricus feptimus Caroli 
oftaui auxilio anglorum rex filio Henrko qui nunc aglis 
imperat prohibuifiet ne francorG amidriS defereret.Pl* 
tame paternis monitis apud magnanimu rege laudifqj 
cupidum iniquorum comiliu valuit rhincriduimc daC* 
(em parari prjapit.Tanti motus pernix nundus adLur 
douicum dclatus(ni prudentilTunus fuiflet) tcrruiflecKV 
reraefed vt arridente fortuna nulq elatior fic aduer&in 
f radtaor apparuit : falubriq; fretus confilio Trimollium 
. ad heluetios fedandos auro onuftum mittit.Pycna^ ve-» 
ro dum ac magnu fcncfchallu Picardij NormanijcJ vica 
rios carum regioni! portus vrbes arces praemunire tubec 
donec ingentior confcribitur exerdtusadHchictijgan 
teag ad colloquiu T rimolliu admitterent centena milia 
nummu aureoiy pedere non auruded Ludouid amkitii 
oino fpreuere. Acccptoq; auro T rimolliu in burgundii 
iam penetraturi vacuum remifere feftinauit Trimollius 
in burgundiam cuius prorex erat(vt quanti! pro tempo 
re licereOprouinciam munirct.Sed tam prfdpitcs Heluc 
Heluectj exj regios i fines igne fetroq; omnia vaftStes irrcpfcre vc 
i burgu- vix vrbiiiporcas obfecranoi hor{ fuperfuerintquanta* 
diam. tn potuit Trimollius e vicinis prffidrjs copias cogeffitet 

diuionealiquanrifper munito illic hoite pro virili fufti* 
nere ftatuitrnec mora oblidetur femireparata in vrbe na 
chinifqjac omniti teloR? fpede ipigre oppugnantur: nui 
la fpes auxilii nulla falutis/if quia auaras Hducdoru Ctm 
per excecauit menres)auRi nonfuffragetur harcfola! eos 
arma pofle videntur. Impetrato igitur colloquio Trt» 
Hcluecij mollius ingentes thefauroe polliceturjccntenacjnummO 
peioipa- aureoijj milia primo congreflu ,pfundit: & fic quos ar* 
tria re- mis retundere non poterat auro vidos obGdione fohie- 

mittunf. re & patria repetere compulit.Scd non his armis anglus 
qui iam Callifiu aduentarat repelli poruit,quinimo buf- 
forcij | ducem ac TaUibotum cum bona exercitus parte 


Digitized by Google 



&xLudduicusduodedinu& Fo.ccoocr/ 

dum ipfe a maritimis laboribus paulifper rdpirar ) Lu- 
douiri fines inuadcre imperat qui nii fegnirer agites fer 
io ignecf omnia vaftancts Morinu obfedere in quos loti 
gufvillf dux ac nonulli procera haud fpern£das copias * . 

auxcre,fcd du obfeflbs corneam refercire moliunt anglj ® 

cis infid^scirctfuenti femiermes nonullis caeGs cxterilqj . I 3 ? 
fugierib^ex eisferc infigniora capiuntur vinAic^ in an .. 

gltam ducunc.Ea ra Ludouicu(etfi tgre valeretur virf> , _*? ue, S 
natu proxima Padftts arce digredi coegit praemilTo pri 9 . aux ** 
cu exercitus parte Fracifco valefio fed an glus qui dulifij " I"? e 
adhuc belli aufpicia captabat Maodmiliariucfc carfarepr*^ n . r,s ** 
ffolabatybifranciicum in feacdngiaudijt folo nomine P Iuntur * 
terr/tusfne priufq fuis iungi poflet ab eo interciperetur) 
properauit a calliuo morinenfem obfidionempetere icU 
tampalatim vt phama tulerit fi Pyennius fiios no £* 
htbuiflet facile in manus noftras cSciddTct . Cui ecce tru 
fttor nudus reg£ Scortoru in Anglii cG nuraerolo tutt* AngU on 
dtu penetrafle retulit pen/cuit nil miru tam temere& pa xicta » 
triara in diferimine Vicini hoftis dcferuifie SC in tampo» 
lenoffimii regem contra paterni mente mouifle Auge* 
bat etiam indignation€bilim<jexafperabat Maximilia^ 
nus Cxfaf quod praeter fidem iurati cum pollicitis auxi 
lip trondu veniifetjnfe tnFrancifcu VaUcfit! borbonid 
<£ ab Abbatifiiilla parari audiebat quibus etfi' copijs nu* 
merofior fit hefitat tamen an fuis fidere queat Vt qui pa> 
triablandilfimis Maximiliani Termonibus eum abftrexe p » 

rantforfitanderelidurifivtAoriafcotoruregifororiace 
dacAtdumhisfluAuat fyrtibusab vxore illi reddunt torumo 
litere fcotorum regc.Dderis fereadinternitionem atv rjCur 
glis occubuifie.Scocos vero regis fato licet vidorescen- “ 

ferentur terri tos,pprios lares remeafic. V ix legerat lite* Victor, 
ras.Eccc&maximilianumad fecundi! lapide auxiliare 
adcOe accepit huk g ii fortunae maledicebat refumptiS 
animis audedor genir.ExquofeUciorib*aufpict)s maxi 
milianuccdpcrcc morinu acccrrime oppugnari imperat 


Digitized by Google 



Lihar.XII. RcxLudouicusduodedrBUfc 

r\»imi »■ StdnecMaxinrillani aduetus viftorflL illi parturfr.Nam 
lian* 8C an Morinefes validiifimo tutati cui PonCrcmigii hcrts dux 
glus mori erat praefidiohofteireru atqjiterii infui tamem fortiter a 
num obC moenibus arcuerc^fcd tande longa obGdionc fefli ommu 
dent. c$ comcaru exhaufti pacis c5ditioncs longa dicrG interca 

pedine cradare coepcrut,idcf iubere Ludouico qui iamfa 
cis fd* qui difficiles bclloru Gn texit’ Heluetiofcfc acHif» 
panum nil aliud qui pugnae fini explorare qua aut ora* 
ninovidusabdsdinp«cfaut&cZvinccdoira&ior h* 
cilius vinceret anglo nufq cogrcdi propofucrat que 8C a 
fAaximQiano auri bibuloxhefiouris aperte emungi SC diu 
tino bello infringi friebat parui($ cariftimabat i cxigul 
vrb€ tantis fudoribus tan coq; auro empti anglua tandZ 
obtiner «.Eapropter ar dente Frlcifcu obfeflis fupperias 
ferre prohibet donec ipfc cfi intero exercitu adeflet.Ob 
feflis vero vtvrbZ qu5 pexerint diutius dcdnclt cuma 
nec amplius per incaiS id licebit ( (i ipfeauxiliuiterea no 
culcritfarquis conditionibus dcdant.Rcgium pons remi 
gius imperiii optime expleuit. Longis em ambagibus in 
rcrpolatifqj induere hofti toto bimatri illudens tandem 
vbi nil quod mandipoflet famelice amplius vibt fuper- 
erat ea m dedidit.Ipu vero cum integro praefidio Qmnf* 
Morinum buf$impcdimZrisarmatus^initniftac$ade per medios 
anglo de" hoftes incedis ad Ludouicu inuidusic recepiuMirahanf 
ditur. Maximflianus anglufq; infradl gallki pramdq virtutem 

qui nec tpfk nec iniquus eril liuor carpere poflent . Hinc 
Maximinanum altius fufpirante exdamafle ferunt.0 fe* 
Sufpiran roces inexpugnabikfqs animi quis vos coteret , quis du-< 
tis Maxi- ras ceruices fubugabit Cedentibus igitur noftiisinimi- 
nulianiex c* acies vrbeingredhmf quaerti illelam feruare anglus 
clamatio . iurauerat.Catfan tn milites datS fide fregere mifcroiq d 
ues diripuere ac potiifimS vrbis pane incendere.lnterea 
Ludouicus in corbi enfi agro contrado rcccnfinxfc exer- 
dtui Francifcu valefium imperatore praeficit , lubetqfl 
anglus i om l fl u m cnadfc traqccrc tcntctProhibcat Suo 


Digitized by Google 



Ite Uidoufcu s du o d ecimus; Fo.cccxxxf,- ' 

mins rsufg illu adoriatur illinc corbis, dehinc Ambia^ 
numfe redpcEceccc diffindi in diuerfa ftudia Tomacc* 

Cium oratores ei offeruntPars em vrbis in fidcLudoui 
dpcrifarcdecreuerant,parsanglo antea q epatria foluc . 

m vrbcfc prodituri couencrant.Pec ebanc ergo fideles S 
Ludouid 5fidium.*perfidi vero nil ti potenti vrbi opus j"*Y 
efle cotendebSr. At dum Ludouicus Gnonicj laoehonci 
pluscreditanglus Maximilianulq ad Tomacefeseuolar, 
ft intra mttnia e c5pofitocxcipiun{,quar res vbi Marga 
ritar auftrix innotuit nil morata cocraftis infignioribus 
aeformofioribus vndequac^ puellis cu Carolo nepote 
ad patrem anglu^cftimauit fperansTornacu nepoti (a 
cilli me ab Anglo fe exoraturi vbi appulit magnanima 
mulier ludi publici feftiq? dies celebrant lauriilima coui- 
uia nouarucp irritamecaamoru choreae poft habito belli 
nudiop totos dies iplaftp noAcs crcbefcuc. Quid moior 
no aliter Antonifl xgypri* blanditi* qu3 anglubelgice 
fllecebre irretierc hinc captato Maximilianus ac Margarj Maximi- 
ta tempore ab anglo vrbe nepoti ddno mellita facundia ,(anus & 
penmt,iam non abnuebat liberalilfim 9 princeps,fed talli margari -« 
botus id prxfenrims regem ac fecrero aliquid difturus taab3 §J° 
ab eorum coibeAu fe duxir.Remotifaarbirris his verbis tornacff 
dloquutus e&Ea ne fuit mens Sereniflime rex cu a patria carol ° ,ie 
i n antiquos hoftes foluifti vidorfi fi amm potii mu 


, o n — »uuo uuuu — j 

gere fuit ne hoc tuum inltiaitum vt non patri* proprie 1 3,(150(1 
c$ glori* fcd Auftriofanguini militares.Hi funt triGphi ad An g hl 
quos penatibus dip referre paras vt vidorem mulierib» oblur S a " 
laqueis vinctum fuccubuilTe no pigeat. Cerne pcorqui- 
bus te ingenia afiutia dreunuenir dolis Maximilianus q 
morinu defolari imperauit & nunc muliebri lingua Tor 
nacum excoquere molitur que cx vidoria nil tibi fuper 
ut ingtoriuKp patriam repetas.Taceo illius inexplebilem 
aurim fitim quzetfi myda aut chrefo opulentior fueris 
gazas omneis tuas ebibet deglutiet obforbebit . Rcfpiri 

V iij . t 


Digitized by Google 



Uber,Xn« 


Rex I^doUteus duodecimus; 


paulifpeMruri&iifime rex & ceipfura cofule ne poft cmff 
dosthefauroggtoriaquocpniSauftris rapacitas deuorec 
ingeniu regis anirau Imis amicat}) obiurgatio p erftrin xit 
inunutauic ac Cupidineis pharetris praeualuit mutus fup 
pudes rofeocj cinftusora rubore ac ntaflinilla a fripione 
fefe ad Maximilianu margaritamcp proripuit oncaidcre 
illi ad fe redqde quae petierat vitro largiturum inftant/g 
ftant/vrgct ardcntiorefqi nepotem cum eofibicoramu • 
nem offerunt qui & vrbem illi fidiflime feruaturus 8£ 
aeternum pariturus fit. At ille ingemifeens auxiuscefia-* . 
q; voce refpondit.Parcite princeps fuper illuftres abeo 
quem amicum noftris expofeere quoa no fine perpetuo 
dedecor daturus fit grauiorem aequis non tulere animi* 
illi repuffam^cd nepotem trahentes a rege indignatiores 
abiere,Et citatis fu is eo infalutataFiandriam repetiere fu 
. . (peifbunabhinchabmtMaxinuliani auftrijcp uemmari* 
Maximi " f (c | crn A,nglus,nec folum cum Ludouico negodum fibi 
Isaa» oC effc&d cum his quos amiriflimos (perabar peripexic* 
mar 8 ar ‘ < C Vocato igitur confilkxum Frandfeum valohim Gbi 
tascpujtt i n Gdiantem haud dubitaret antea g Maximiliani ahficcC* 
aegre iert fus ^ enunriaretur praefidie Tornari relidis CaUifium 
tcsindi* properauitvt illinc in Angliam vela dedit. Eo abeunte 
8 nat,ab Ludouicus munitisPicatmaearcibus Parifios mOK bk- 
^ inr » fas repettjt vbi ab vxore lawiflune fufeeptus efr.Sed SC ;f* 

quieti Heluetac iterum inuidere vifi funtquiBurgundiS 
patria r er tf c inuafuros iaftabanc. Ad quos reprimendos Borbo* 
P5 c ! r - . nium cum iufto ejccrcmidimitritdedilli tam inukSi im- 
Hduetio* oeratoris virtutem eacpauefcentes fe foederi quod cura 
ru motus rinaollio percuderant adhererefignificarunt G quatio* 

reprimu fugias adhuc detinebant arces. Pradklia quae vel famae 
peritura erant Ludouicus reuocaret. Excepit conditione 
f/' r, ’ V Ludoqicus Gcqt milites infubri rediere, fed inter caeterq* 
rruocanf -Aubiniacus Brixicnfi arce tnftru&a acic armatus prodijf 
rcuocant. &p a tric«laresreperi)reoabfi:edentcHyfpani arcem oc* 
cupauere Veneris credentibus illot^ fcpi*P«»ri«P babl 


Digitized by Google 



RexLudoufcusduodcdmut Faeccaadj. 

re, (ed vhi inirmum om repctrifle cognoucre penitui t ta 
infide ingenti fidem demifle, hinc fi Ludouicum recond 
liarefibi poflint rentarcconftituunt . Erant loctnjsmand 
pati Bartholomaeus ille Aluianus infignis imperator & 

Andreas gritius ex iliuftrionbus Venetorum proceri- ■ 
bus,quibus Veneti mandant pro vi nii tententLudoui- 
ci animum demulcere dt V enctoru amicitiam illi haud 
indignandamfuadercProperantcaptiuiLudouico Ve 
netorum mentem aperiunt qui rem (ibi frugi fore ratus 
nonfpemandam Venetorum ( fi fyncerafit ) amicitiam 
efic refoondit^captiuofcp ad fe vocat & fecreto colloquio . 
audi t. Ilii iam rem firmaturos pollicentur, & id Venetis 
euefi^iorefimbunt,nondiftuiereVcnetilegatosauifix veneti Iu 
duscum Ludouico ferirent mittere qui aequis conditio- douicore 
nibus liberatis lauteq; a Ludouico donatis captiuisper- cocilianf. 
petuam regi amicitiam principe fenatu popukx$ V e- 
neto iuraucre/cd interca dum veneti pacem firmant in- 
tdda mors Annam augufiam Ludouici caftiffimam in ‘Anna au 
tredecimo fupra quingentefimum 8C millefimum, anno guftamo 
Idibus Ianuarijs . Prohdolor exanimaui t quam regio fo , iq>r 
Here Blcfis Parifios dehinc ad Dionyfium coenobiu ma- 
gna impcnfa, fcd longe profufionbus gemitibus pu- 
hlicifquc lachrymis efferri curauit.NacalefqucfibiBle- 
fas ( quas vnicae pr ius dilexerat ) funeftas exofafque ab- 
hinc habuit , & a quibus paucis poft diebus diffugi- 
ens Parifios, ac Vicennarum arcem venit. nec ibi lu 
Aum rumpere potuit, fed fandi Germani in laya ar- 
cem (quae placiaifiimaeft)petrjt nec qutquam ibi ni- 
li pullatum ad colloquium admifit. Augebatur indies 
crifii in pedore dolor , nec vlla mitigandi via patebat . 

$igcminf natfCbudiaRenataque turum frangere me- 
vorem nequeant. Illas igitur a Blefis ad fe vocat quae 
natiua gratia aegrum parentem aliquantifper folauere. 

Illuc conuenerant totius gallid imperij heroes , pr$cipue, 
quos Aquitanica ac Picari expcditiwe plufqcadareji 


Digitized by Google 



Ubtr.Xn, R«*IUiJoiifculAioidedmut 

libcralitate Tibi dcuinxerat F rancifcus , quibus vifum A i 
vniucrfae rdpubUc; expedire vt per artarem Claudi^ t»» 
tenus prorogatae nuptiae adimplerentur . Eapropter re* 
gem adeunt fuppticefc$ obfecrac ne tam defideratosga! 
ucoorbi hymcncos diutius proctdat , placuit Ludouico 
communis illuftrium virorum zdus indmocp pexSore 
gefriit & quas optabant nuptias tods animis indulfit a 
Quia plura publico applaufu F randicus Claudiam vxO 
Nuptte ron duxit, fed nec ibi defuit Annae defiderium. Voluit 
Francifd emLudouk’ pullatas efle nuptias, qmb’o:plccisncfcio 
Valdij& quo referente nonnulli enim fam; nonnulli longuae vil- 
Claudiae lae duci (qui adhuc captiuus apud anglos erat adfcribut) 
celebr»i prope dminae Mariae Angli regis germanae eJegannafor 
tna venuftas ad Ludouicum delatf funt.incaluere iam fe 
nefrentis medullae vifumq; illi cfi Mariam aliquando ter 
ris pace tulifle££ id alteram Mariam iterum polle. QuJ> 
obrem Ioannem a Syhia praefidem Rothomagcn . ac Bo 
herium Norman niae quaeftorem oratores legat qui Ma- 
riam ab Anglo (ibi coniugem petant. Feftrnanc illi regia 
vot3exequi&in Angliam trarjcim qui vbi Anglo re* 
giam mentem aperuere protinus obtinuere. Paratur er» 1 
go regia clailts quae nympham vedura fic id vbi Ludo* 
uico innotuit. Acceditis toto imperio heroibus tunc 

primum puellam vcftcm exutus in Picardiam quo ven ' 
tura erat iter arripit. Eledbofi$ nonnullos regijfteromacis 
proceres qui Mariam excipiantcallifium mittit illuc vix 
appulere o i eccc regia claflisin portu adeft.Procedunt re 
guli 8£cotleftcm deam ouantesfulbipiunt . Illice^ aliquot 
dies morati eam Abbatiiuillam vbi Ludouicus pramo* 
labatur dcducunt.PrOc<ffereilli obuiam FrancifcusBri-* 
tonum ac V alltfiorum, Alenconius , Borbonius duces. 
Vmdodnenffs&plarriq; comites, ac reliqui Gallici prin 
cipes.Nec potuit ipfe Ludouicus differre quin confcenfo 
infigni ?quo intextoa paludatus auroobuius iUi fuerit 
quam vbi conlpcxic cucoofcub blandaffalutcjiivrbti 


Digitized by Google 



Rex Ludouicus duodecimus Foxc ouuuift 

redfjc a aua ingenti Ifrida excepta eft . Ec mgentiorc Lu- 
douicoaiui Dionyfy dic nupGr, labor eflet his quos mel^ Maria an> 
lifluis obl«fbr,Parnafiis foabus.Qui vclappoffint? r: gli regis 

cingunt tempora lauro . Epithalamium hic cauere fat Gt foror, Lu 
hyftoricae modeftiae hafce nuptias. Pelei rhetiofq? connu douico 
bia viciflc,quibus 5C rdigioiae 6C magnifice expictis poft ntibic. 
oAauumdiem abbarifuilla digredientes percgpicardue 
vrbes qua tranGrus eis fuitfummo applaufu excepti tan 
dem in diutDionyfq aedem venere vbi more regtnaru 
vnda coronataqj Maria triduum fere exegit / hinc Pari-« 
fios^efaentes/iubdantes/laudantes/pfallcnres/ouItefq> 
latiflima regina ingrdlacft, vbi celebratis per Britonum 
vallefiorumcfc ducem/ac ceteros Frand imperii regulos. . 
haftiludfjs menfem totum feftum iucundumeg cxplcue^ 
rcHinc donatis regrjs muneribus Dimiflifcg anglis qui 
reginae comites fuerant Ludouicus 8C Maria fanASGcr 
manum in laya petiere vbi aliquoc diebus exaftis Parifi-' 
os rediere. Heu heu extrema gaudii lutftus occupat, Ecce 
info ri i x m orbus Lodouicum inuriit , quo po ft oft a uum Ludouic* 
di em mortales artus exuere Kalen dislanuarij. M.CCCCC. moritur, 
ac jtiin . Regni fui decimo feptimo, ab implacabili parca 
coaAus eft.Quod reliquum terreftraefuit arde diui Dkv 
nyfij, ad Annae coniugis chariffimum latus magna tm* 
pcnfahumatum eft. 


Digitized by Google 


L*ber,XH. 


FrSdfcus 

merito 

primus 

dicitur. 


RcxFrandfcus Prinum 

CRHX FRANCISCVS 
PRIMVS. 

IDEREO iubare ia corufirante 

ludouid fpu certiilima patriae 

falus . Fraafcus vaUcG 9 auguit* 

diuis Karolofabatcfct$Ludoui 

cecngolifme duabus fugindi 

ta ac optat illima < pgenies. Ter 

tio affinitatis gradu Ludouicti 

attiges aufpica t lfliraufc); gener 

gallicihabenasimperq recepit* 
- */• • • • 



mu 

mu 


^ Que vt pfentiflimu numc pii* 

fi a mortalibus prindpe benigni colites exhiberet. Pii 
u (acri huius nois,primi melis K.ilcndis,prima hebdo** 
madf luce primarif, gentis fccptra,& in ipfa noitri ((culi 
primaria florentiffimacj; vrbe fauftilfitnis auibusfufdpe 
re voluerunt» Verum necluperosifrjdiolior haec curafc 
fcllit. Magnitudo em clari (limi eius nOminisvrac$ apoU 
linis dpmum impleuit, prudentior numinis nutus gemi 
nas iani fores pro arbitrio aut claudit,autrtferat,eius au* 
fpicia cuilibet labori foclix pri ndpifi largiuntur . Auge** 
tur chriftiamlTimi populi prindpatus tamcleroetiflirao 
auguftiffimocf Cefare imperante/vrbisdecor/ fublimi** 
tas/ciui litas ac religio ampliancur eo prindpe rem publi-* 
cam moderante ad quem cetera diuinitas non opinione 
Sed cxploratifiuno argumento colligitur.Quippe (i ma 
ieftate eius cofideres. Quid ipfo ioue haud digniflimum 
videbis,G proceritatem,form£q; decoremjionc iuueni-* 
le phoebi venuftate((i te daritas tata no excccat)pr£Ocu» 
ltshabcs,fi facundia, none mercuriu iufla deorum expli- 
cante audis/i gratia,nonc venerem .Karitcfq; diuinis lu- 
dentes ridentefc^ labiolis amas.Si quos lucis radios gemi 
no cornu, huic mifeHis, huic fortunatis parcitur phfbem 
nc ipfam infeftiores tenebras propellentem adoras^t fen 
tiant potius holtes martias dus vires, tcncentcjuc hercu* 


Digitized by Google 


RexFrandfcus Primi»; FoccoaOdai» 

fertius dextera daulcueUercNos vero fatumia aureacfc 
fecula hunc coelefiium virum congefiorera reculifle ge- 
filamus. Accedit deiformis eius animis pcclf; doces qu; 
imbecilla nofir; menas acie eximijsillisquos vibric ful- 
goribus adeo gftringuc.V c necjj intrepidu fas fit fulgen 
tiifimis illaru radijs oculu obijeere . Quinuno jpficifcete 
abetemo himinu parete perenne (aeratioris fpiritus luci 
ab eo nufcj diuifibile fupema pafei Capientia communicg 
omnipotentia perfrui pientilume credimus . Si em quo _ . 
ardore frigefccntem Ludouiri fenio republici rcfocdla- JT 03 
ric gfpitias feraphicis ei reftituiiTe ignibus laccbere foro * t ^ Zerar '* 
riu.Nepc Alenconi) ducc armigniaci comicatu.Dehinc 
biturigum prindpatu donatfi NormSni; prorege infti- Alecont 
tuicfBorboniu militiae principe que concftabile vocant) n ? r *nan- 
crcauit Vindoctnefem Ducalibus audii titulis Picardiae <p’ cx * 

Vicariu,du Pyenius die dauferit defiinauit,fcd quid |>fin B S r ~? n J\ 
gulos regijficmatis femideos verfor cu neqdmefis quoc cone “abi 
muneribus dignitatibus prinripatibufip iliosipliauerit 
Ot8 pamafeus labor exprimerc.Neqjhiftoriae haec humili X! 1 ™?” 
tas referre polTent/ vnu fat Ct Ius feraphicis amorib 9 nro nc ‘ ls < * u ‘* 
numini nuq lacefcente Audio nec fanguinis tm, fed arde 05 tltu * JS 
riflimi fidicg fpus nexibus inuidiflimis Si adheretibus lan au S ttur « 
guefcentes nuper imperfjnemoi nouisviribusadeocal- 
fa&os inAauracos roboratofeg vc;que ac canu latratus 
cynthiaJhoAiles minas f ranca expaueat monarchia, quin 
eri5 nec his finibus cohibita eft fupra ccekftishuiusquem 
colimus animi flagrans in patriam pientior cupido . Em 
«iero vt fortem (didam conAantem<$ vidit ne in vicia 
effrenis laberetur cherubineaeam prudentia moderari- . 
dam inAituic i Quo fu; incScuflum demeti; thronu fir- 
mius ftabiliret. A quo legalia oracula n edarei intemerate 
Snes fapieria fulge tiilimiq; iuAiri; radi) fcaturiret/tnana- 
vet orairef, eriinafej nfas illuAri corufcarioe &falubri a? 
fpiramlc leuaret,ipe autfug cdfiflimorefidet (olido daif 
4<3iunonc/q ;tcrni amoris cafio pedore fidcrcifq? ociis 


Digitized by Google 



Uxr,XH ' Rat FrtndfcwPriamfc 

flamm ul as ebiberet ac woftriloia» danendae largttrig, ' 
Conalixrix,cybclf fbecundior deorum progenie aftrcv* 
nmn innumereplfbi fquarct a dextris conftituitfocliccm 
vero deiparam kxlouka,quaepnidrafpccuk>fcxaliadc* 
creta terminaret Solomone pienaor Qniftro lateri conO 
ne pictior do* iuffitf n§ &G Solomon ptcftarus nil matri (e negatu 
rradtais ru ,pprio dyademate 1112 honorauerit Adoniae tamen ob 
freratas nuptias non modo non concedit, fed in fratrem 
Deu arafc$ fruftra implorante crudelius gradatus eft. At 
hic nofter Solomon inclite genitrici nil negandS (anxi* 
uit procedite igitur filiae Paritae Hicrufakm adoratere* 
gemSolomoncm dyademate infignicumquo corona* 
uiteu mater fua in die dcfpoiationisfufXcd quae haec ma* 
tcr,quaeh(ccorona,quaehfc defpon(ario,fi bacehubima 
vtl credere potuit antiquitas.Huc veru bimatrE ( pbabi- 
lhis cods animis venerabimur Luckxuca em facto* artus 
fcd diuina lux jtemu lucentcc| fpiritu genuit flbcoqxv 
reas trmphaturafq; viresnutrrjt. H^ciueAidimi magna 
nimf metis ad€ ,pcreauit ilb fragritibus aromatibus de 
oorariflima mebrafjpius refoueda curauit.Hfc abitnor 
calidauide liuncnoftruSolomon£ in iuftiria 8C fan&ifica 
rione Sadoch A in nomine (acerrimi prophetae Natham 
nobis vere donati Iefu fakiatoris (dominitiuecdcfue rO 
manae cardinalium Cf tu dominanti Frandfco benedicen 
te vittuubusarcbpriffulu, virtutes ngiaecius m ah fta ris 
attollentibus potmtibusialutariian&tatcpondfiappa 
tribus/epifeopis/ abbatibuf(£ prfpotentE fanAura domi 
niGm&ficantibus .ConcurrentefupemefecundfXerar- 
ScJfart" chif afHacu^ beatitudinem omnem a paracleto eftuiam 
rarchuu fecundo nauteio per aquas gratif qu(luprac(losfuntaf 
ferente) oleolf ticie pr$ participibus futs ki regem 8t diri 
ftu domini vngi obtinuit. Et ecce aftitir regina a dextris 
fn veftitu deaurato circudata varietate. Qu^Cuerat in le> 
Auloper nodcsquE diligit anima fua/non inkfhilopi» 
gritiaeaut voluptarii nohpcrtcriebraiu no&esinuaw» 


Digitized by Google 



Rex Franrifa» prinum Facccno 

ntJnfolc etem iuftkio pofuic ebemacull (uu&ipe tS^j 
(ponfus procedens de thalamo fuotintcrcep ta ab hiisqui 
custodiunt duicatcm quam nifi diu cuftodieric fruftra 
vi gilat qui cuftodit t2.0 quae cft ifta quae afeendit p dc* 
fertum delicii affluens innixafupcr diiedum fuu qui pa 
fcitur inter Iilia.Ec quem proteritis excubiis inucnit 6C tc 
nuit donec introduceret in domu 5£ cubiculum nutris . 
ftue.Haec cft q £>grcdif quafi aurora confurgens, pulchra 
vt luna,ele&a vt folxerribilis vc caftroqe acies ordinata, 
tocapukhra&in qua macula non cft,percnni$ & incon 
«ufla fidcs.Quo deaurato caritatis veftimcnto omara& 
in fimbriis auras £ir«So^ meritis dreuamiriatr quae ab 
antiqua philofophantium grfcogt hebreorum caldeorii 
latinorumque aoArinain tenebris expetita pemoftan- 
tes came pertranfiit 8C ab occiduo Icfu optimi maximi fe 
pulchro vt aurora confurgens roGdas diurni ortus por* 
tas referauit pulchra vtluna fine macula veri appolinis 
lumen cxcepic EleAacf vt fol lucis radios populis quiam 
bulabSt in tenebris partita cft:& afeendens per defer tu 
Afif ,pcr defertum Aphricj percj maximam Europe g* 
tem fpretadrrifattyrannorumcf infidi» impetita herctico 
rum venenatis dentibus lacerata tande dilcAu vnicum 
inter lilia pafcentcm inucnit tenuitq; fuper quem innixa 
delicus amuens terribilifq; vt caftrorum acies ordinant/ 
exedens gcticos furores lombardam rabicmjbyfpanam 
perfidiam,punicas infidias Cerberfcofcjj vniuenae Afiae 
latratus fcpiflunc compcfcuit.Quid mirii^reo ftinuen-* 
tuhucvniceamat obferuat^olit,vcncraf,Celeftis gra> 

Ciae oleo Unitum,& integritatis cbademare afupemaluee Ttftu» 
genitrice incelebri ddponfiuionis die coronatum chri.- rarchia. 
raaniflimiq; nominis edeberrim» titulis illuitratum pri 
cipib’ vera dei ymagmem priripandicj auftoritatema 
fijpemis printipanrib’ fibi elargitam benigno fydere prj 
bencem angelicis fuijimperii "fenatibus araiagelka hin- 
dionc natiuae lucis ful«orcs &maicftatcm iotiali quo- 


v 


Digitized by Google 


Uber .Xn» . Rex frandfctrs primus. 1 

di iure cormmfdte,ac extrema zerarchialiuexcellerifi3> 
Vnftio ru ab excdfo fuo fereitaris throno g ieffabiles (terni fpu* 
folom ois intelligetias c6pleftete,pcrfruet€ cogerente:fcd vbi vn- 
regti fran ftus 8C coronatus i Remefi GiS.Quid em Gio nifi luAa- 
coqt vn- tiojautarenatecquisremos fine lu&atioe rexerit. Autgs 
Aioisfi' ignorat quam dextro Remigio CkxfoueG diu* ille Remi 
gm atiua, gius per vndas facri baptilmatis i falutis portu duxeriu 
HJc merito remfc coronantur frlci reges qui ferenaufra 
gicccfif cyrabi fortib* remisluAStcs calcatis hercfum 
hoftiucx arenis tutam i quiete fepiflime dcduxercQuod 
fi berfabeides ille Salomon iureoptimo in gion vrkr cft 
fi franct reges haftcnus bn udari Uint eo iuftius hic nofter 
Solomon cclefti oleo Remis linitus eftquo a perenni nui 
terne lucis fonte procedens fons ipfe fidelis niramoirifiL- 
riamque iufttdf putens rite credetur vnumquemesue xi> 
meritis repenfans prudens retributor parcere fumea» 
& debellare fuperbos didifdt^roximiufquefrance liber 
tari nomen fortitus obrutam iulianis hyemibus ecdefig. 
pupfm folidauirrfirmauit, reftituit 8£ catholica- fidei fla- 
grans amoribus procellofas vrutatischriftian( diris fciC* 
matum venris vndas placauit propierjs obedientij ze- 
phiris pleniflimis velis ac inuiAc fortitudinis remisi pa- 
cificum littus perduxit. At ii promeritus facris optime 
fcnfti ficat 9 eft.Quis neget exigui exil5 au gufta debile 8C 
naueam efle omnem mortakfiCG gfie c? coferas^audcm 
verum fi humaniflimam eius clementiam infpirias Et la 
«ftc St mola tantum falfalitantes benigniffime fiifpkien- 
rem videbis Nlfltfiiexcdfiflimo humani genens fafri- 
gio pofitus fit neminem fpemitrnemincm abhorro ob 
audit refogitfed minimu quemq; polita feueriore maic- 
ftatelplefHtur exripit exaltat exurietes bonis adiplcsvi 
duam pupillumc^fub vmbra alarum vt pupilla oculi di 
figenti Colici rudie cuitoditrpropterca populi cofireancur 
ei if ternum & i feculum feculi,mcmores fine nols cius! 
omni generacioiK & generationem. Et filic fortitudinis 


Digitized by Google 



Rex F ranctfcu* primut < Fo.cc«x&vi( l 

tiril muneribus, vultu ci* deprecentur omne» diuitcs 
plebis.Dicit filiefyo/filie vifiois pacis 8C fpecularionis q 
lutetiacftaluccnonalutocbdacum alm f theologi? lu- 
cis radios tocum in vrbem immitat SCi qua diuinf fpe- 
cularionis fpintalifcf pacis viGopr^ceteris noftre tempe 
flatis vrbibus emicat.Ecce rex tuus tibi venit manfuet*. 

Audi filia &vide 8C iclina aurem tua illi quia concupiuit 
decorem tuum. Rede mea lententia hjc verba hic ldirj 
duitati direda fint quae rerais redeuntem Francifcum il- 
luftri procerum corona fenatorumcjj ac nobilium! nu- 
mero ordle cidu tamiucunde tantaq; pompa Ictifiima 
excepit vc nullus antea regum ornatiorem fefliuiorem 
cultiorem aut i fuaproniore voca lucnerit Infigni igitur 
argenteis decoraciilimo phaleris fonipede vedus argen- 
teoc$ paludamento fplendidus deuotiffimS pfallentem rc 
fonantem,geftientem gramlate/officiofimmam vrbem 
rex manfuetiifimus(opratifrimus/pcratiilimusplacidIf- 
fimus igreditur.Perq; medias pidis tapetibus luft ratas 
regioncs(biuijs triuiis ac quadrius» laudantibus/falutan- 
tibus cancntibufq) theatris) icedens. Excellam virginis 
puerpere f dcfubqt & illic(oblatis prius regqs mueriS 9 )!- 
gens capitolium petnt vbi regia in mcnfa medius prici- 
pum ccnauit diemq; moratus edes regiasfquf tomelle 
Vulgo nucupant)p<tijt vbi cu Tuis aulids ac aglicisflami Renata lu 
gi fcp procerib* lautifllma couiuia ifeftioref($ imitatia pu douidfi- 
gnas tomiametarac haftiludia edebrauit ceteijz aCarololia carolo 
auftrio comes naulantr^vt (acris Remefibus eo comi- auftrio in 
te flandri; adefltf )miiTus(& fi amici{Timeexceptus)min* futura co 
tn a Francifco auftrtj reb 9 cautu efle.Si ftridior neceflitu iuge de- 
clinis & amicitiae nexus non itercederet prudentiifime fu foodef. 
foicas renati LudouRi filia ac Claudif auguftae germana Principis 
nirur3 auftrio coiuge petrjt.Quod no mo obtinuit:fcd 8C auraicc fi 
filiam Aurice pricipis q iter regias heroidas educabatur lia comiti 
vxore duxit .HI adamantinum fedus inter Francifcum nanfantrj 
auftriumcj lolidari fperatum eft / cui & Ferdinandus SC.. nubit. 


Digitized by Google 



I ihf.VlT. Rex FrandTcus primos* 

Maadmiluntn confcripti fune quietiam 8Ccu Hlticoan 
gloqt rege inuidhflimo firmata eft perennis arnidda eam 
erem benigne habuit Erandfcus Mariam Ludouici rcli- 
I^lu^ ftam vt eam jque ac viuente marito rege coluerit. De- 
douici re hincexhenrici voto durifuffbrcri nubere non modo paf 
IkM dux fus cftdedlargiflime donatam annuatf dotali penlioncaf 
fufForctj fignata.CS cius viro uiumera procerum heroidum ple- 
vxorc ac be comitatam callifium vfcf deduci curaui r : pieri(c£ ilH 
cepit quS vni ocfrandsprindpibus(nc ampla dos &fuppelkx ad 
i SeliS re exteros deferretur)nuprfl dari obnitentibus: led federis 
miuidi lexfacroinioilptapeAori apud Francifrii publico edam 
frScifcus patrie comodo femper prjualuit/quf equi fui<3ic$obier 
cu rau j c> uanda ftimulus fuit cjteris orbi chnftiano dominantib* 
Franafci amicitiam auidiflime petere vn* MaximiUari* 
Sforria Heluerioip temeraria vrP peruicacia : fedunefu 
cardinalis ambitione tnocus : qfaruc| Maxiniiliani (qui 
fub ffderis imagine Francifcum vt Ludouicum interci^ 
pere fperabat)dolis imbutus m coelu o* ponere aufus eftv 
ouifqueauTpiqjsheluetioscum ingenti infubrirac hifpa 
norum manu brianfonem v£* in alpinorum oppidum 
Heluetrj hoftiliter incurrere partus eft,diuertcrat a parifijs cum an 
i nfur gu t» gufta / ac genitrice ambafiam FrandTcus vbidumier- 
uos venatur crudelis fpina calcaturum fyderapedem k- 
Or. Accepit coeleftes monitus di uino fpu/cucj; fupplant»' 
tonbusieruis non innocuis ceruis negociorum {ibieflci 
(tUcxiKauxit aufpicijfidcm nuncius tetnerarnhduettoqe 
Lothori- aufus.Iddrcodum pedem curartfeftfnafcj; lotnaringi du 

f i ducis ds0£ Borbonrj prindpis germane nuptias cdcbrat/cotn 
; borbo paratas omni ope copias Lugduno prpre iubet nec nxv 
niifororis ra.Exultauit vt gygas ad currendam viam. Et vale di* 
tpupdf ce <ffr> auguftf /6d matri cui 8C regni moderamen grauidc 
lebrantur vxoris cura comific biturigibus nyuemis molindcpgra 
riflimefalutatusLugdunu cxpeAatiflimus perucnitae* 
derc opera lugdunenfes proniflima illi vrbem exhibere 
tanto^ ftudio icticia/pompa/ triumpho/excepere/ vt Te 


Digitized by Google 


Rer frandfcus primi»; Fo.ceotxxvrjc 

nonfolum ac regem amarided fehafftimum numen coli 
merirocognouerienec tamen minus deuotis animis vic 
nenfes gracionopolitani ac reliqui dalphinarium popu* 
li eius maicftatcm venerauerc.Tantus.n.applaufus tanta 
ljticia,t5ta jucunditas vndkf arrifere vt coelitu omnem 
coronam eosvififle credidi fles. Mirabantur cc fulrifll mi 
cotkftis Igenrj acumen fordflimi hcrculeas vires adoras 
bantldiferdiTimos neftorea rapiebant facundia :vniuer 
fos rofei oris decor candidulas fuaui rifu detegens marga 
ritas fydereoruq; fplendor oculo^t vlckbat.O vere bea* 
t3 q eius thoro digna lucta fuerat Junone formofiffimae 
nymphjiurabantattollebantX^uid plura mentes /oculi 
cordia/lingu; voces/organa tyrf , tibif / ple&ra / cube/ 
tympana Jiftulf,cornua,cynibala in laudes,liknnOs odas 
carmina,prfconia concordi accentu profundebantur re* 
fonabant 8C fupemum etherai communis coeli terrarum 
cjprmdpis exaltationem gloria ac iubilu iuitabant.Ve* 
ru quo oigene theoria mineruj Tgendbus vinceret meri 
cis borboniu qui per iaccella alpia iuga cu aceratus par* 
eepeurrebateu reliquis fequutus copijs punicos grjcol* 
c$ labores fuperauit Jilo^t em dux oculo edidit ho^t ve* 
ro maxima pars membrorum vim amifere vacuacp aci FrfnTcus 
defenfam primi Itali? ora vtricj inuenere vn 9 vrrifcjla Alpes fu 
bor horridam hyeme vincere & cu iermibusbarbaris rei perat. 
militaris omnino imperitis manu cofererc. At no ta fo* 
cilisFrancifcofuitin Italia defcenfus. Ni & fi hybernae 
glaries minime obfiftebScbuliens tn eft eftuafq; fubarde 
ci fydere canis milit€ francuegerrime affligebat : quietia 
nec patuit facilior viaJcd qua nec herculi nec Annibali 
immo nec vili antea dud tranfttus fuit.Na g Ebrodunc 
fiu fatale Romanoip colonia in eu qui argetenf ab ineo* 
tisdicif colle itu eft:nec defuere moticole barbari qui an 
guftias obitruere rentarinttfedex teplo repr;ffi primas 
noftro^t vires fenfere. Adde mondu radices ab hoftibus 
vndequaq; obfefiasjat vbi ventu eft in editu fublimiorc 

X i* 


Digitized by Google 



Ltbcr.Xn. Rex franrifcus primus: 

colle rupifparuerie oppidum quod dura ab alpibus fdc 
Profper proripiens prseterlabitur in gens.I calia:quitummo 8C ple 
coluna a ni homit inlidrfs agri patuere.ProTper in colSna g nufla 
pontifice a pontifice maximo quingentos dC mile equitum auxi 
ciiauxihp l>a ducebat eacf loca tutada fufccperac noftros nec adhuc 
miflus ca alpo ingrcilos ratus ad villa fraca quod i alpiii confpcAu 
pitur. oppidum eft fe receperat vbi dii vinoindulgct a Pathoo 

Aubiniaco Imbercurto ac Boyardo interceptus fuis aut 
c?fis aut captis tentus citrnccproTpera fibi fortunam ar 
ruiiTc nec f< firmam aduerfus francoscollumni galloiqi 
fc vigdantiores prudenti? oculos aut robur iter alpes mi 
nime amififle fua iaftura temerarius cognouit. Econtra» 
rio noftri oprimis aufpictjs Italiam petiffc fibi poikccbanf 
vbi di frafta Romano jp coluna fimul SC profperitas ad 
fe migrarat vttf infigne frico nole gtti pruno cogrtflu 
liberarit reliquum quod fraci iuris eflet abhoftili tyrini 
' de vcndicaturos magnanimiter fperare ceperunt. Accre 
uit haec haud temeraria fpes exhoftium fuga quib' vbi 
colunelfehcitas nudata eft timidi magnisirinerib’^-* 
dioianum profugere. Atneinfalutati abirent clayetcno 
thusborbonice tribunus ceturi? a Satucqspadumvfquc 
multis ocrifis pfequutus cft.Et rediens Borbonium i fui 
Hetucdi traxit (cnrcntii quo antea qui boftcsfocijs qui racdiolSf 
fugiunt, erant iungerentur (em/palantcs trepidofq? totis copijs 
adorirerur,(ed Franrifco aliter vifumjic (fi fefius alpcnis 
erumnis miles pcipitacus pugna obiret)intolerabili one 
ri inutilis fuccubcrct nec fatis compertum efle an focqob 
uiam fugientibus veniant hinc verendum ne (imuli i(i» 
dias pugnam recentem 6C nouo iuuamine fuperbum ho 
ftem femictpugnate imerganrur aries :quod fi iitnicoqt 
vires fociorum auxilijs interea crefcantdibi crii (abaten^ 
fesGenucnfes Veneticp auxiliares aderunt 8C robur fuo 
snilici augebitur Sf gloria ingentior erit mcegrii qua(vt 
cariis luliuscefar)fluminc diuifum hofternfudiffe.Ob « f 
•nftrudis ordinibus exerdtu kni iccflu boftt poftgr edi» 


Digitized by Google 



fcex franctfcus primi»*' Po><t <atMtV ny 

Imperat.petefc tattrinenfem pertrSfiens agrufvbi Caro-» CaroFfa* 
|us (abaccniiu dux inutAiiTimus aefuper vxcelfus ai Phi* baccfium 
lippo illufiti fratre gcbcnnetifiu comice ac validifiimis fi dux & phi 
diflTnriif^ auxilfjs belliafcf machinis chriihanrffimO ne- lippus g< 
pocifefe lunXere) Vercellas PerueniciUic Aymardi! pri5 benefium 
furatum equ: rem cum GenuenG milite qui & Alexan- comes (ira 
driam cum tota ipfius ditione regij iuris fecerant placidif ter Fr5d- 
fimus excepit,# Heluetiorum oratores quino nullas pa fco belli 
cis cSditiOnesproponebantaudifc.HuiuKg reifummam comites 
reuerfO Sabartfi notho 8 i Lautrecio cOmiti credidit. De iungucur» 
hint NouarienfibUs deditis per ticinenfium Mediolan€- GenuefeS 
fiumq; 6in*i pratterlabens ad tertium a Mediolano lapi- viAis ale- 
dem vbifanae Brigitbe villaoMcura prius nite fatis dif xandrinis 
famata Vifiturcaftramentatuseft.Etecce firmata iurata- auxiliares 
ejimmoingentiauroemptacum Hduetijspax nuncia adfunt. 
tur,feddum Garolus Sabatenfis princeps reuerius noth 9 Hduecijfi 
8e Laucrecius aurum hofti deferunt V ifum eft cardinali Aoorepa 
Sedu nen.ac Maximiliano Sfordat# Frandfcum paci fi cis condic 
denc€ facillime vinci & aurum deferentes intercipi pof- tiones of» 
fe.ldcirco primarios Heluerioru ad fe vocant quibus <6 ferunt. 
currAibus cardinalisfn hate verbaintonuir. Nouaria 

VOD Oblatum a fannitibus aurum Mar- capitur, 
cus curiUs pertinadus repuleritfpreuerit ab> SaAe bri-* 
i cceritfutnm? frugalitati ac fortitudini aferi gidacvilla 
pfit antiquitas.Ego Vero milites longe pru> Hcluedo 
d ehtius frugalius fortiufcpillum egiffe rereT rumperfi 
fi extortum cautilTunar aurum patriae 8C militi ntlomni- dia. 
no Obi retinens erogaflet. V nt> nempe fadnOte patriae Scduen. 
profuiffct^munificentia mflittUn flnimOS auxiflet / deuin cardinalis 
XilTef,propri(s fragilitatem peAoris apertam fcbfler,va ad helue- 
namcjihoftirtmfpemfqui venalem eius finceritatcm fu- cios ora- 
fpicabatur) vaffrO flratagemate refcliflct , fic caftra mu- tio. 
lier a petulcis munera prOcis non refpuit & tamen ineprj 
conceptam libidinis fpem fupplicibus abnegat, nec in- 
juria qui enim fortis aut callri cordis decorem precio 



LflxOni' Rex Fr ancifcus primur; 

proftitui pofle cupidi’ auet,arqua ftatera&predo&ftui 
to defyderio priuaf.Eia agite milites cernite cofpictte p2 
Citate quid a vobis perpetuus obftinatiflime cxpoftulas 
hoftis, Amicitis cupit veftra,quO in temerati veftrae fi> 
dei gloriiinccftuoto precio doiirginet,focictatem queri 
tat»quo veftri fumma decoris perpetuo nota inficiat, vi-* 
doriam mercatur, vt ( quos armis inuiftiflimos nouit) 
auro fuperafle glorietur.Quid tande iniquum foedus vo 
bifeum ferre tetatvtinfubrix abeuntes fociuqj amicum 
optimum verumq principe Maximilianu hunc illuftrif 
Cimum qui tot & tanta in vos remcf publica noftri con 
tulit bcnc&da turpiter defcrenres,ejulc$ innoxiiifangui* 
nem vili prodentes pecunta^nglorij/perfidi/obicuri/ in 
famcsperiuri)/fccdi fragi/diis hominibpG$ inuifi patrii 
rcpetatis.Haec eft illa optatillima i pax/haec amicitia/ haec 
focietas,h(c vi&oriajioc deniq, foedus.Ecce ignauior ho 
iris cjlcbrcs iam parat triumpnos,quibus fidc^ntegrira- 
tem,puritate,famam,virtute,Helueti{ magnirudinisca 
pduas ducat.Eccc pollicitu vobis auru imprude tior roit 
ricEccc vos reftitudinc vendita vecorditer abfccfluros 
fpeculatur,quid o milites. Accipietis an refutabitis per- 
petui dedecoris arrh5 (anguinis Sforciadac preciu,& arter 
nam patriofplendori nube. Ha militcsCcndat hoftis Ce in 
cades quos tetendit inadifle vnjincfc: ruptos necinuio- 
latae fidelitatis veftrae lenones vos intelligat , retortofq 
in au&orts caput dolos ingemifeat , iubet aurum illudqi 
fcrentesdetinericoncurrite fortibus armis. Vidoria em 
in manu eft dum fegnis nil metuit dum paci fidens vino 
fomnocfindulget,aum inermis armatos decipere tentat 
Eccc fuireguls imperii gazas dominia , agro6 , vrbes, 
opes dektias huius cxccJfi principatus iam partitur difoe 
fat pollicet. Opprimite o milites vanum rei non fuae da* 
torem,confrigite credulos r©' alienae fellatores, pre fleri* 
tis crenim(cerniccvr aurati phalleratiiq; fint)omnt fran* 
eorum robur,dojmueruis fairum,viro iuperhiaq perfre 


Digitized by Google 



Rex Francxfcus primut, <• Fo.ccxxa 

geriris,opes immefas immortaleq» decus ac patriae per- 
petuam laude qu jfieri'cis,nec quodeorra ius praeftitis luf 
turandii mentes veftrasfafcinet.O milites vt ( quod fine 
aeternae (alutis interitu feruari no poteii fi patrum decre- 
tis credimusjminime feruandu (tteampotiusqui huic 
fuper inchroprinripi turafttsfid€iUibatacufhxkte,ami- 


propelUte. SicemSt magnincos(aequiffimi principii cen 
lores)maicftatis veftrae titulos incocuflos o(tenderis,nec 
temerandi aut triumphandi veftraedignitatis amplior 
dine hofti proftituetis.Hacc fatus vbi nil nili pugna auru 
cfc famefeere videt non ullos fe legit qui feretes carauaftu. 

(Is cm locus numerandae pecuniae defignatus fuerat ) cu 
auro interciperent capciuofcfc adducerJt. Reliquas autco 
pias triplici agmine impatentes campo,explicar. V ne fc- 
'miprodierantexploratoribus noftris patuere qui celeri 
aequo Ftandfco regi Borbonio ac Aleconioid renudat 
luiicre dJico vniuerfum exercitu armari tripartita erem 
erat acies anteriori perat Borbonius medie F randfcus po 
Aeriori Alenconius quos vbi Franrifcus redis ordinib* 
inftrudos videt armatus infign i infidens aequo principi 
bus militumqj tribunis in concionem aduocacis in hanc 
orationem codeftialabiaaperuit. p • . 

Raecdlensiile artifex Euphranor principes il j 

luitriflimi vofqj fidifllmi commilitones dii v 
Athenisbiflenos pingeret deos neptunu Io 111 
uiali maieitare auguniore fingere nequit tj • 

notus eil^pertecj intellexit naturae potentia 
fuarumdmulam virtutum artem faepiilime vincere, SC 
feflam irrito labore dimittere.Nam etfi therfitem peri- 
tior enutriat chiron in archiieas vires nuncj formabitur 
nec caride arma patrodo v idoriam,led prjceps fati? at- 
tulere.Quis pugnacis aequi animos aut dexteritatem ap 
puleifcauc luciani aureis adnis magicos potus praebuifle 


Digitized by Google 



Ubor.XlIi i RasFrandfcus primus; 

contendat. Quippe nec arte nec ingenii viribus rdbAaM 
naturae numen fixac$ lex immutari aut velli vfqpotcih 
Etcn credula (implicitis nosco deduxerat milites vt in 
infidijs fide^n hofte amici tia,in degeneribus animis nobi 
lirat c,in foedi (ragis fcsdusdu barbatis (ociecat cjn mord 
fero angue pace,in crudioribus vifis dementia , in hofte 
virtutu feduncfi afino finceritate,toto ftudio,cura,mcn- 
re,folliatudinegratia,benemeritis n aureifq(vtaiunt)m5: 
dbuscocrcaflclperauerimus.Certeobftabat ingenite ge 
nius peri inaciar.Ecce violata fidc,fpreta amiciuafreioda 
nobiUtate,ruptafoactat<, temeritatis foederu (acris deua 
rataclemctia ftuprata fyncentatc(auro tamc dolis emu- 
$o>n0di3s coluber mortale virus cxpuic.vrfinus furor 
rabidos morfus acuit,ignauior a(inuscakitrat,& barba* 
ra obftrcpit violetiaJEcce iam potf is crdpunt,&m nos 
pacis lilia fidei columen amicitiae robur aequitatis aziHS 
nobtlitatisfpiame^fidilatrunculifcnint. Credo cquide 
commilitones deos f ranc( maieftatis tutelares boflwisvl 
fores impietatis id voluilTequo ferunda inimico fpon- 
giacruorc comprimeret ex qua purgata fanie vini ma- 
narent colores quibus adamantinis aeterni triumphi ta- 
bellis vmax & mdclthilis phama perenes iropcriturolqt 
tmtlos(non prorogeneaaut ncaltea dextera fed dtuina 
polluejvobisfculparct pingerer. At ne credite tniliteset 
les One fpin is rofcs aut hanc fine fudore gloriam vobis 
parari.Ccrnite non gemm>s,no auro, non obfcquijs aut 
oflFicm vohis offertur fortibus animis inuidis peftonb* 
interrita mente indcfeOis manibus. Quinimmo pjroprio 
cruorc/pfacf vita emenda ac querenda eft.Cemite com- 
militones quibus cum hofbbus nobis negorium Oecum 
mdomitishelueriorum vrfis,aim veriutis hifpenarum 
vulpium dol is,cum mortifer» infybrum cerams,acrior 
tneafcntentia pugna cft,(cd in vrfinasfne mordeant) fati 
fcschalcStu adhuc vobis fupereft.Omiiircs quod raucit 
natrnO agro ex manantibus hifpmo fangume foqqbw 


Digitized by Google 



Rex Frandfctis Primos/ Fo.cccxL 

purifTimts abduc vndts mifcuiftis, pendet veftris adhuc 
numeris vlpinf exuuijc^ prilrin* cladis memores illas a 
Vobis arcc5t,ncc nobis hercuk ,pgenitisviArtx dextera 
decft quj rediuiuos poft tocvulncra angues ab incunabu 
lisfuperade didkit.Ecce milites bellica pallas adeftq vos 
pruaerif cultores no incofultl dolofamcf hoftiu turbam 
lacro egide protegat. Ecce nobilis mauors ignobi les aios 
perofus veitr(C| ingenuitatis ppetuus ,pccAor terribilis 
curru vobis ad uolatJEc ce iuppi ter optimus max/m 9 fcc* 

Icrfi vitor claro numine vobis arridcc,ecce phoebus ipfc 
apollocurufcasradtjsiubar in tenebrofos veritatis ofo> 
resardcciiTime torqc,qu! poti*, Ecce militesxps faluator 
aeterni piis fortitudo xpianiflimis populis tn fidei facro* 
ttutf temeratores fortes aios,folidtl robur,ifraAafq;vires 
miniftrac telis freti auxiltjs,vbi coeli vobis militant,quid 
vobis timedu eft,falfi tjd potcruc aflertores (qui fe corre 
Aores principu nobilitatilq; domitores «Ait; in vos lili 
gere coronae gperuos vidices 8i inexpugnatas nobilita* 
cis dextera8^nnf mSttcijs titulis vos terre^utnuq extin 
A{ vcftrf virtutis laus «probitati illoru cefliiraeft, ne fini 
te o milites parta tot fuaorib’ gallico nomini gloris ab i 
gfia gete coculcatVK finite primos decores ab indecoris 
ffdar i,ne finite qfo celeberrima frace fidelitatis prjconia 
abrogari,nc finite tSde vfae dignitatis apice ab idigniffi-* 
nuslatromb* obrui.Odtj imortalcs vidm*ia fraAosco 
fpicio hoftiles mot’, videomediuffidius vos oes hilares 
laetosducudosdntrepidos^nidctes^efticntes,martf<^ to 
tis animis capcfceotes^rfFcAantcs, ardentes. Certe res in 
portu cft.Coacurrite,obruitc,cfditc,triumpbate, fpolia 
te,vt nec nunrius quidem hofti fuperfitrvix finierat.vni 
uerfus exercitus viuat rex viuat rex coclamauit. Ipfe ve 
vo celere caduceatorcf qui fabatefi auuculo ciufq; comiti' 
bus quiaqru deferebat hoftiu dolos vt<$ obliquo itinere^ 
redeat ouci<t).cueftigio defiinauit Jpiiqj gradu vni&erfoe 
copiaru&urii ouicos dbeqtat^cucwt^rlfcurrit.gfcruuf 


Digitized by Google 



fihf VTT; RefFranriicus Prunus; 

nimchunc none flK placido vultu copdlansdacnSlnd* 
gnem porrigens falutans ampleftens ahim5s,ac pljrofqj 
aequcftri munere donans; AtvbinilinordinatQautla» 
bansviditinfecundafcui prferac)aciemfe rccepicEt ccce 
Ingemi fremitu Ggna canum, nam terribili impetu rugi 
ens violentufc$ hoftis Borboniam aciem rmffilibus iacu 
SanSse liiq; iam inuafcrat. Extemplo bellicam boatu machinarii 

£ rigidae acriori clangore tubaram,magnanimus militum cohor 
pugna, tatiorubus, alacrioribusfbnipedum hinnitibus , fauaorii 

moriendum gemitibus tumulantibus ferientium ifti- 
bus,cocli, terrx^naria^nifcentur. Puluere fulphu reoq (u 
mo concrea nubes pugnantibus fuaucm fpirirum,dicq> 
cencbrofa caligine fere aufert, 6C al tiores cffufi f anguinis 
omnesfcaturiunt.manat,ebuliunr.Primam in homufrS 
tem Borbonius eiufcf germanus, F randfcus Caftalkran 
di dux fuper inclitus Taillimonris princeps Larrimollq 
haud dedignanda progenies . Sancerrus comes , Imber- 
curtus,Moyacus, Dcftangius vtcecomes cuneati fefe x* 
cingunt,fulminant, torquent . Quos omnis primae aciei 
tum equitum, tum peditum phalanx fecuta primo con-* 
greflu hoftem ad ddperationem fere pcrterniereBt in fu 
gam vertere, fed Borbonius ( affedbtamconfulcohanc 
ab liofte fugam quo noftros rupto ordine palantes in an 
guftias deducerent prudenti animo fufpicans ) fuosfub- 
ft flere coegit,nec mora conglomeratus hoftis,n3in Bor 
bonios equi tcsfcd Francorum germanoruraq; peditum 
quos lanfchcnetos praefens aetas nuncupat cuneos . vnd« 
machinae illbs infcftabanr impetum fecere iaftantes,im-' 
properates,vod Euantes fe cum regequidem amicitiam 
tbrdufc£ inr|fle. Quo lanfchcnetos prima acie defettos iiv 
terimendos proderet , dcfticuerct , 8t ob id fc candidulas 
ccuccs pro peAorcgeftare, vt amicos regis ede palam fa 
oerent.Hoc perditori! munnurefetfi borbonius ,p virili 
adiurarec hortaretur^ ne tam improbe ignanitercp hofti 
fuc ctibcrcnt aut fimpUdus crederent) perailft tn tu€cf 


Digitized by Google 



Rex Franafcus Primus, Fo. ecatU, 

manatum galli pedites immo & maxima equitum pats 
cjdere & aa fugam fpeAare c$pic.Eo infultu r racifcus ca Fricifcu» 
ftellerandus dux,& plfriqj alqs proceres ab hoftibus dr- caftdleri* 
cuueci ftrcnnue pugnaces cfG funt.Id confpidens Frand di duxcu 
fcus fecunda ade ( Boyfiaco caftillonocfc iUuftribus viris jp 

credica)cum nonnullis e fidioribus aulids in anteriorem cerib 9 oc» 
germanorum peditum ordinem aduolauit. Ecquid in^ dditur. 
quiensamici quis pauor quae ignauia aut trepidatio vos 
inuaijc haec ne eft pollidta amico regi fides. Ecce ego ip* Vide fri 4 
fc vobifeum aut moriturus,aut fuperaturus hoftem adue dfd regis 
ni. necredite inimicitiae verfuciae quae nil praeterqul tn£ egregii 
tiri fidemq* frangere didicit,' videbitis an ego veftri (m* (xir m, 
guinisfim proditor fequimini praeeuntem quem aper- 
to Argumento nil in vos fidemq; veitram confpirafle 
iam pcrfpicerefas eft.Haec fatus aequo defilies pediti ( qui 
proximus forte fuit ) haftam extorfit 8i medios in hoftes 
magnanimus frendens , cqpcutiens , ftemens, obruens, 
conculcans,occidens, diuelltns, rumpens, difllp>ans,feCe 
immerfit (enfere protinus noftri kxiis irasfulminantdc# 
lacertos inimici, noftri vero tam praefentiffimo numine 
condri refumptis animis exutoque falfo fuggefte pro- 
dirionismecu ducentem deum fccuri acriorem pugnam 
inftaurauere pluunt grandinibus crebriores fagittaeigni 
tiq? tormentis excufi lapides, tanta vndicj clades, tam 
atrox iniuria , tam obifinate mentes , tam infculpta me- Crudelis 
dtjs cordibus odio vc nec canentia receptui fignavtram pugna* 
getem pugna auellere potuerint. Quinrciam nec demer- 
fo in ceruleas ocdduc ethiops vndas apolline ( quamdiu 
bicornis de lia vmbrofum fulgorem praebuit) inremp£> 
ftam vfqj nodem pertinaciflime dimicatum eft. At vbi 
omneeoeli lumen in tenebras verfum eft, non in cafti*a 
aut tentoria abiere, fcd eo ipfoquo nox cosccxperatfav 
covcricfc populi armati ipficfc equites f quis infidetes per-» 
noftauere.Hic mira conftanria inaudita prudentia, adrui 
rabilis ftrenuitas inuindbflis patienda c$lebr$da$plu(§ 


Digitized by Google 



Liber .XII; Rex Francifcus Primos; 

mconio alite fortitudo ac cocleftis Franrifci virtus appa 
# rucre,qui & fi cantam belli mollem, tot fudores, totej ho 

ftiunn (qui in ipfum vnumfjpiflime concurrerant) vio- 
lentiflimos inlulcus indefeflTus,perdiufq; fufunuerat,Pedi 
tu rame inter excubias fere pernoAauit nec (cui paululu 
fe deditjnifi armatus curulucfi nuchinf temoni accubens 
quietem coepit idem Borbonius,Aknconius,ac c; teri he 
roes eius exemplo tradi fecere. Poftera ph^beos fpledens 
aurora iugalcs , iunx erat eoas vix pandens rofiaas por- 
Di (edo tas *^ cce “i furentia marris ftudiaproni,FranrifcusRex 
Uie ic o B 0r | Jon i u f c jp r i n , amac i cin i n hoftem cScitauerc quem 
. non fegnem non fomnolcntum,non vidum,non factu, 
S*_ u 1 non deniq;pauentem,fed recentem, rebellem ,pcrrina- 
Itauratur. cem ^ p U g nana q; horrendo damore cientem inuenerc . 

Crudior inftauratur Cfdes, afpcriorconfurgit tumultus, 
acrior exoritur vis,lmguentum, 8( moriendum gemi- 
tus , plandufque imis dudi pedoribus erebefeunt nulla 
pietatis, nulla amicitiae, nulla pacis veftigia,Efferi ambo 
exercitus aut mortem, aut vidoriam appetunt illa pise- 
roTqueoccutncJuec incerta fpe vtrofquepafdt.Dilat* 
Frandfd fpcifaftidijt Francifcus vtque leo fenac frimulatusverbe- 
wgis ve- recaude in denftiTimos prorumpens hoftes cxclamauir* 
nemfs ex Gloriabitur ergo hoitilis pcrukacia ( vlnra achcoli vires) 
®*® at *0* trinam fuftinuule oppugnarionem,f regimus plufquam 
humanam eius primi congreflus audaciam,fuilinuimua 
ferpentinos (Dum torruofo irrepte callae ifdirionifcy 
virus nos euomuit ) eius dolos, ecce .taurino tandem 
robori fidens adhuc vicifle fperar . Adefte,Ofocq de- 
mentis excremfque fuperhae haec cornua trunca ho- 
ftiuro fronte reuellamus. Haec fimul dum iratus into- 
nuit . Quicquid obuium confpicit deturbat compadas 
haitarum tluas infringit , Aridos aperit cuneos, Cal- 
ciorum a ce ruis ingentes campos fternit , quem Borbo- 
nius cotac$ acies ,infenfis annus fccutiadpximuinbp^ 


Digitized by Google 



Rex Frandfcus Primus; FoxccxSj; 

dem hoftem infigni ftrage cjdere coegerunt. Id fcdunen 
Cis Cardinalis,Ec ioannes Gallcaciusvicccomes confpi* 
cientes(vbi fruftra fiftere &C pugnam integrare nixi fune) 
ignaui praepetibus aequis Mediolanum cum omni equi- 
tatu faluccm fuga quanierc iliis abfcedentibus, reliqua ad 
cs bipartita anhelanti curfu pugna dedinauit Alteram 
pcrfuafo prius Francifco nevi&umfugietemcphoftcra 
prjtcr regium decus feqqeretur Borbonius totaque eius 
phalanx proximam vfqj villam (cui Geuillc nomen eft) 
fugauerc r illkque ignaniter latebras qucrititcm,auc vul 
neribus laceram,aut fuppoficisflammis rorrefaftam de* 
leuic. Alteram quae Omubtis candidis crucibus fecun* 
dam noftrorum aciem prartcrlabens inpoftrcmi agmi- 
nis, Alenconijquc oculos inciderat. Dctedbs dolis Akn 
conius inuafit , fudit, f ufamque pcrfequutus : necnun- 
cio quidem fuperftite extinxie, Oc vkftiquife inuiAos 
gloriabantur , fic domiti qui principum domitores fe ia 
«ftuofe praedicabant, fiefrafti fidei fira&ores , (k regidam 
nobilium fubiere cenfuram, qui cenfores nobilium fe in> 
cribebat duo viginti milia ex eis caefa. Ex noftris duo 
Jjus milibus delideratis , eft tamen adueniens illuftris AI Alni^ l 
tiianus veneti auxili) dux plf rofquc c noftris fugientes Vcne* 
qui viAum Francifcum nudabant ofFendit.Quos afper ^ auxi- 
rimeincrepatos pedem referre coegit dicens inuiftum Im aduct* 
eiTe Francifcum quando fua ades adhuc integra eflet . Et p 
inftruAo agmine animantifqs profugis impugne eam* 
pos figna direxit. Vbi hilari vultu vidtori Francifco gra 
tulatus fuae tamen forti maledixir,quod fcilicet ea vido- 
riafe abfente contigiflet , fcd innata id modeftia dicebat 
Aluianus,vt qui extern? pugnae celeri f quo fuos prjcur AluianJ 
ycn* adfuerat 8C egregia virfute abfentis auxilii dcCderi- v j m 
umfuppleucrat illinca ncxfhi ad fuos reuertens tam ce* . 

Seri grtflu exercitum duxit vtanteacpiS tuta adhuc eflet 
yidoru/aLaudefl vrbe/quae ad vigdQmum «diarium 


r 


Digitized by Google 



Ubcr.XIT. Rex Frandfcus Primu»; 

diftabat auxiliaris adfueric, laudauit ( nil mirum ) gra* 


precatur paruit Aluianus,fed dum properat febr? corte 
ptus vrtiuerfae camis viam ingrefTus cft . Indoluit amici 
Nuncius ducis cafum Franafcusfed narae d filiae nuncius qui alo 
pruuoge anne Parifio vnico noftrar artaris apellefiftam effigiem 
nitar natae cf attulit hunc moerorem abfterfit. At Mediolanenfes 
ad franri vbi cladis n unctum accepere eueftigio legatos qui regis 
fcum ad' iram frangant mittunt . Quod ecfi in iniquitatem perit' 
«olat. diamefc tam fepe recidiuis nullus veniarpatere debuiflet 
IoSnesPa locus inuenere tamen viAorem ckmennfli mu m qui k' 
rifius illu uiter pecunia multatis omnem culpam remifit . Et rece' 
Oris & al- pt Q fidelitatis ab eis iu ramento, Aubigniacum vrbi prf 
ter appel fecit,Nauarrumc$quem carcere libcrarar. Ad oppugni 
les puellae Jam arcem deftinauit ipfe vero poft aliquot dies ridnS 
regi? ima pcrijtrcAcexcxitprouindam,NauarruslicctcnifnAne 
gine fui' inexpugnabilis videretur tonantibus tamen tormentis 
Stic» fubtcrraneifque cuniculis fundamenta eius adeo concuf» 

fir,vt iam tota labaret.Tenruit Maximilianum (fordam 
mfuperata vis acmadrinf ineuitabilis notricas hinc eft 
Cardinalis Sedunenfis , & Ioanncs Galleacius viceco' 
mesad Maximilianum Caefarem abeuntes auxilia prope 
diem feadduAurosprom»(i(Tent^ veritus came ne(iiper« 
tinacius expugnationem fuftincretexpcOarctq; ) pater* 
Francifci nam captusfubiret calamitatem ad Frandfcum fuppli» 
viftoris ecs dat litteras quibus fe cum arce ( fi eius gratiam viA» 
demeria, criam promereri licuerit) In regias manus venturum 0-« 
Anthoni gnificar ledis liberis, Frandfcus Anthonium pratofque 
usa prato a primario Parifij fenatus praefide , fui imperij pranidf 
cSceUan 9 . archam ( cancellarium noitri vocant ) virum omnige* 
ne periti? Apollinfc vbi prirtiu regius apex ei ceflit crea- 
uerat,infigni aulicorum comitatem cacerua illud delega» 
uit,Qui gentili trifolio omnem colubri malidam fug& 


timmarnqj habuic Frandfcus aluiani militarem folertii. 
Et lautiiTime donatum amplexatumefin hyfpanosf qui 
pugna fugicrSt ) ritiiTimc cum Veneris cocms moutre 


Digitized by Google 



Rex Francifcus primus; Fb.cccxlify 

fflum dedita arceticinum ad rege Hercule fortuarior ad 
duxit anguem nempe niG interimens ille nung vicit:hic 
vero colubr um hunc leruca belua crudiorem non modo 
. fuperauit fed pofita feritate vidaque natura,manfuetum 
placidumquc inter lilia oblefbri/dC viucrc coegit, exce- 
pit refena fronte Maximilianum Francifcus regrjfque 
munenb^onuftum & aflignata ingenti animapenfione « 


muncrip’ onultum at aiugnata ingenti ammapenuone , 

morrimario heroi in gallias ducendum commiLit.Eo ab j. , 
fceden te Francifcus raediolanum peipt triumphanicj vr - 

• , er J : il. udtumc 


chiam cacn prudenter folidauit vt &C celebris vuSorif (be ■. 
Udtasar cgitquc prudenti?,# equitatis fplcndor vmuer- 
(borbi illuxerint : ipfumqpc leonem pontificem maxi- 
mumfqui eatenus gallico nomini aduerfari vifuserat) 
adeo immutauerunt vt(fupra Francifci amicitiam) opta 
ucri t. ‘nihil eapropter ad eum dedit litterasiquibus fe bo- 
noniam venturum (ignificabat:#vt illuc proficifcere- 
tur paternam accepturusbenedi<fbonem obnixe orabat 
Gratiflimc fuerunt francifco pontifici? lirter?quas & per 
caduceatores tubis canentibus publicari 8C vniuerfo fu? 
dementi? militantes exequendis pontifices mandatis in 
odauumdiem praeftocfleiuflitntereaCdum quifque ope 
rifc accingit) Leoni fepropediem venturum referibie 
l?tus pontifex properauitbononiamridem & Francifcus 
religiofbzclo traftus exegit AdmiiTus adapofiolicumfe 
natum magna fui Gemmatis procerum cinaum corona 
pronus pontificem adorauit verumque eeclefi? filium 
his verbis eft proteftatus.Sipulfatus epaphi iniurqs ph?- 
ton apollineos ortus(parentem difficili munere proba- frlcifci re 
eurus) vifere aliquando meruic Eo iuGius mea humilitas gis ad leo 
Beatiifime pater ad diuinitatis tu? fydus(cui omnis c?lo nepotifi- 
rum virtus crediturMecurrerit vbi nulla iniuria,nulla ge cejnaxi- 
neris fufpitioneftimulata vnicum fe/ verumcf genitore mu oto, 
fynccra fide confitetur. Et fiilk ifrael mentita venatio 


Digitized by Google 



Ubor.XIT; Rex FranccfcmprfmtiiJ 


Pontifex 
frScifco 
r fidet 8C 
bndhrifa 


neque paternam pm-ipere potuit bcnedidionem i cjtij 
meliori iurc(pulfo iniiibric tyranno) venatam heluetrj vt 
fi gloriam rujfanditaci offerens facrariorem expofcerC 
fanAificacionem mime <rubUeri:eccef<Siflime parens ned 
praecana pelle led iuiftis armis) haec dextra regi?: quae la 
pideos induratote accruos hoftiu tuo culmini infidianti 
um profligarent obruere quear.Ecce quam Ccclefia geni 
eris tui confda guttus hedinam fimplicicatemrhunc Pri- 
mogenitum tuum offerre tibi iufiit filialemtj: obedien- 
tiam proibatus/fupplex/hurnilis,procubens, deditus de 
uotus facroffte magnitudini tue effero ecce nedaretl ca- 
tholice vmcans & confeiTionis vinum quo te fummum 
in terris numen clinfti tiufq; apoftolorum vicariG vene 
reor confiteor St adoro, pura qp ente, (incero fpiritu(inte- 
gro pedorertoro corde :tue amplitudini leriis propino.; 
ecce fragantis fidei veftimentaf quibus franci reges fem- 
per ornati chrifHaniffimas titulos a tua fede promeruere 
Nosccdefu gratia largiente decorant. Benedicat igirui* 
mihi anima tua (oueat filium paternitastfandificet aeuo 
tum fanditasJEt dextera in te fperantes protegat 8tde- 
fendat:fic loquentem miratus leo:eiuf<$ diuinam profpe 
ritatem rcelcf svuhus,(diereosoculos,mdiftam facun 
diamrm genr pkem^obfiupeicens in extafim raptus diu 
tius Refponfum diffidit ta n d em dato paterno ofculo 6t 
lateri confidere iuflb arridens filentium fohiir. 

B Em aequam cufc£ debitam fer en itari chriftfa- 
niflime ac dilediflime fiU earpoftiibs qui tam 
benignum erga nos ftdemcjtapoftolfcam te ex 
hibensi Quam igitur Abrahe Yfeac &lacob 
dedit dominus benedidiofiem tibi largiatur dftrinf gra- 
eif ros tibi fcarurucrfrumemum Gnceritarisy vinum con- 
folatiomsroleumcp fandificarionis,in pinguedine fruga- 
lioristerrjribi abundet :feroiamribipopuli:8£ adorent 
te tribus. Efio dominus regum fratrum niorum.8^ in-* 
curuentur anterefilijmatm luasccckfiae, Quisnakdk 


Digitized by Google 



Rex Francifcus primus. 1 Fo.ctcxlify 

irtrit tibi fic maledi<3: 9 :& qui benedixerit tibi bencdritio 
ntbus repleatur .Vxor tua ficut vitis abundans in laceri» 
bus domus tuf.Filij tui ficuc nouelle oliuarum in circuitu 
nfienfe tuj.Conftitues eos principesfuper omnem terram 
& videbis filios (iliorum ruorum pacem fuper lfrael. 

Haec locutus iterum dato ofculo leciiTimis vulnis ample» 
xus eftlipfofcf omnes proceres paterna afFectioe txccpic 
quid plurasriiquot dies apud pontificem Francifcus fuit 
femper tam placide habitus vt eo infeio ille aceret nihile 
Quinetiam(' vbi de pragmatice fan&ionis diltidia tranfa 
Aum eft) Adrianum boyaci Germanum rem Frantifco 
gratam fatfturus inter cardinales retulit/ipfumtt francif» 
eum primariam ccdtfise fil ium atiguihimque declarauit _ » . 
re fic apud pontificem Sipicntiflime AC religiofe gcftafrS 
cifcusf relido Borbonio infubrqs protege)gallias repetijc g'™ 130 
Vbi dum votisfquibus tencbatur)fe folui mors ferdinS j- |- C ^ 
di Aragonijhyfpanorum regis ei nunciatur.Sed nec ea ? ,a 7 U # ac * 
territus Maximi! ianus Carfar confiam ingenti exercitu p , 
Seduncnfe Cardinale id procurante) per veronenfem a» *. erdina> ' 
grum infubriam irrepfit in temerarium hominem bor» _ arc ^ a 
boniusauantas ex prjfidrjs congerere potuit copias du» !? u ^"Y 
xitjfed dum pugne impar fe accingit Audijt mcdiolanc» 'P ano ^ 
fesad defeAionem fpirare. Eapropter mutato confilio rocmont 
mediolanum regrefius confpiratorum nonnullos viri» 
inofupplicioaffecit nonnullos in carcerem trufit.Sicq; Maximi» 
in fide praefrare vanam gentem compulittfed Maximilia Iiiicjfarij 
nus abfccdente Borbonio faft* elatior i mediolancnfiu a mot 9 bor 
gros puenit vrbecj; obfedit verfi)vbi audtjt ab heluettjs boi 9 coiu 
qui poft pugn5 ! franci verba iurarat Auxilia borbonio ratos con 
aauentare)timidi8 vecorfq; obfidioni foluit.Quem ple» dignis 

a uutusBorboniusleuibusincurnonibus innumeros ex fuppl/cijs 
iacfarianis occidit :fed ille finxit vngaric regem diem afficit, 
daufiflc .Rfgnumque cius ad fe fpeAare. Ob id men» Maximi» 
daxjinglorius trepidus, fc fuis fuffuratus in penitiorem lian 9 fugit 


Digitized by Google 



Liber.XII. &x franrifcus primus; 

P ermaniam recepit. Quem timidior &ue duce exerdtuf 
on« fequutus abiubru cuanuit:borbonius autem me» 
^inlanum rediens Lautrecium Cbi fuffcdG vicarium me 
diolancnG pricipatui rcllquens :i gallias properatur. Ec 
Chamberiaci F rancifcumCqui illuc voro aftridus pede* 
a Lugduno veneraOi^umq; Carolu Sabacmfiura duc5 
ofFoulit:occcpit l?tiflimus Borboniu francifcus votoqj 
folutus Lugdunum 8f illinc turones venit ad quem aca 
r ok) auftrio(adquem Hyfpanorum imperiu (pedabat) 
oratores vcnere,orantes(quo firmo iter reges pax ordi» 
rctur) vnigenitam Francifd Ludouicam annicula adhuc 
fuo regi futuram coniugem defpondi vtque omnis didi 
dia querelaque tollatur legatos nomonum mitrijvbi 8C 
a Carolo venturi fint legati quifdedus inter regesftemu 
feriantmon diftulit Francifcus legationem mittere cuius 
principes fuere BoyiiacusParificnfis praefui, & Iacobus 
oliuerius ex parlamenteispr{fidibus:conuenicntibus er» 
go legaris et de expofeitis ntmtrjs&parternopeoacNa» 
uarre regno tranUdum eft Ob id Francifcus fandorum 
martyrum corpora moreregum rcpofiturus fbcdufquc 
cum Rauafceno prindpi Auftrij legato feritunisParifi- 
os venit vbi pax quarlolidiffima fperabatur inter reges 
jurata & proclamata eft pacis conairionibusparlameteo 
in fena tu ledis 8£ audoraris.Quinetiam francifcus &au 
cSauftriO ftriusmutuos aureos torques alter alteri dedere Cardus 
nouufcd* enim i fignem aureo vellere,franafcus verodim Midiae 
fracifcus lis monile Carolo miftt Conuentum etiam fuerat v t ca» 
fedt* meraci Francifcus Carolufque «>nuenir«nt : fed ilk nati» 

uo ingenio dudus (dum f ran cifcus fe accingit) prot en» 
Filia itent fis velis hyfpanis perrjt magnum vanititis argumert» 
frandfco tum exhibens illufus Francifcus Blefim ambafiamQue cu 
ntfcif grauida coniuge pecqt vbi nata eft ei ffiuina cui Garlo> 

Dalphini thae nomen eft illic fere annu venationibus dcdicusvbi 
naduicas nulla bcUi fufpidoerat exegiu Ec eccc natus eft 2mbaR& 
filiusrquem dux vrbini Leonis pontificis neposzSC ad id 


Digitized by Google 



Ret franafcus primus: ftxoxfcfo- 

legatus publica Ifdda afacris fontibus ieuaufr*Frandfcff 
patris nomleappdlauitjpfc Vero dux alteram ex natis Vrbfrt/ 
comitis Bononicnfis vxorem duxit qui libcraliltimca duc» nu 
Frandfco donatus flClaudflime habitus in ItaLl deduxit ptie. 

Eo abeunte Francilcus Brironu omne principatG cucon Fracifcus 
foge vifit/ed interea Ludouica eius primogenita ad fu- britanml 
peras migrauir^eius mors a BoyCaco d nunciata eft.Gra yific. 
cias deo oipotend egit Franafcus qui frudus fui primi- ludouica 
das fufriperc dignatus erac.Dehinc a Britonibus pariCos FrScifc 
repetijc vbi kgatos aneli regis qui vnigenitam eorum priozcua 
regis filiam Francifcodelphino coniugem offerebant moritur . 

rimmus excepit.Celebratifcj haftiludis fefriuifcj; 8C laurif- Initiant * 
fimiscoutuns ac pollicitis nuptqs foedus amiatiacf cum delpht 8i 
cispercuflTic.Ec eoce duleriora fponfalia celebrantur Ma- regis agit 
ximilianus Cjfar diem claufifle nunciatur vifum cft FrS- vmgcitae 
rifco legatos ad dcdores mittendos qui caefarcm meri- nuptiae, 
tum eligedu procura rem .In ter quos Ioannem laghearir Maximi- 
regiarum fupplicarionum interpr{tem(requeftarurn ma lian* rao 
giltrosnoftri vocant/felegit,quem Ciceromana pollen- ritur. 
tem facundic ad Bohemorum & hungarif reges legauit 
pro virili regiosiuflus oraroresexegerer,fed eJcdoresfne 
Irio quibus aufpictjs)Carolum auftnG eIegere.Frandfcus 
vero dimilEs Anglif legatis fandi Germani in laya arci 
perijt,vb» natus eftei filius cui Henrico nomen inditum 
cft quem Aureliancnfium ducem deftinauitJUincquc 
abiens Ambafiam profedus Pidonum vrbes venatio- 
nibus ocia pellens l^tiflimas viGtauic vbi fere odimeftri 
exado litcras ab Anglo accepit qui fe eum videre &C co- RegG frl 
tam alloqui maximopere defiderare fignificabat. Ob id cij&: An 
PariCos Picardiamcj Franafcus properauit vbi tanto gli$ collo 
apparatu tanto fadum tacj triumphati pompa ambo re quium. 
ces cum eo^t coiugibus coire vt nulla vnqua $ t as tl cjle 
bria fefta viderit aut audierit. Taceo munera tmUnera 
taceo fplendidiora conuiuia quae nullus hiftorij apex ex- 
pricre poflet. Tam iucundc iterfe ludentibus regibus 

Y.i, 


Digitized by Google 



Liber .XII/ Rex Francifcusprtnn»: 


pax vniuerfa fperari potuit prjcipue Charolo AuRrib 
Itojt fct* fbsdericonfcripto.Dii velint vt haementes vanis confw 
miaFran lip nun£j varicntur:6C noftris diebus aurea foelici fpkiv 
cifco na- defeant tempora vultu. At vbi reges fere inniti vale di.* 
(cicur* &> difloluti funt, Anglus patriam repetijt vbi AuftriS 

iterum ad fe venientem feftiuusrccepit.Frandfcus vero 
Parifios di fandum Germanum in laya venit vbi augu- 
ftam foeminam ei peperit : quam venetorum legatus a 
facris fontibus leuatam Magdalenam nominauit.H*c 
F rancifcus ante fextu imperi^fui annu fodicifiirae geflut 

C P.Faufti andrelini foroliuenfispoetf laureati acregrj 
in amplifllmo gymnaGo Parifienu oratoriam ac poen- 
cara arcem profitends in gallicas hyitorias ab eruditti&> 
fimo Roberto Gaguino aeditasCarmen< 

" Vt nitidos totum radios diffundit in orbem 

Cum titan puro fplcndidus axe micat: 

Hyitorijs fic galla tuis monumenta relucent 
Exculte ac breuibusdare Robcrtcfonis, 


Grandia milleno quis tjdia voluerit anno 
Quae rudis immcnfo codice mafia pariti 
Gallia q debet regalibus inclyta gcftis 
Tam debent feriptis regia gefta tuis.- 
CHcrafmus Rotterodamus Roberto Gaguino vi' 
ro vndccunq; dodiifimo Salutem dicit. 

Vod Francorum regum principum* 
cfc res geftasridonei feriptoris defiderio 
hadenus in tenebris prope fcpultaspe 
deitri hyitoria in lucem efferre actp iin 
mortalitati confecrare inftitueris Ro* 
berteGaguif peipuu Gallicf academif 
decus non polium equidem lftu ruu la 
borem non magnopere probare.Sumpfifti enimfimmo 
potius fufcepifu)munus(mca lententia) pulcherrimum* 


Digitized by Google 


Fo.«ot!vk 


& <rom omnibus larinarum Ktefarum ftudiofis, incredi- 
bili voluptati futurum,tum Vero Galliae tuae fpkndiddl 
imprimis,magnificum ac(vtitadixerim)cnumphale,d« 
rriqj tua do&nna,rua eloquentia, tua pietate digniffimu* 
Net^enimvlfateaUacaufafquandoquideneq quaeftus 
«quegldriae Vel leuis vncj tibi habita rado eft ) ad iftud 
iVgoci} capeflendum,p rouocatum die facile crediderim 
§ Ungulari in patria pietare,quam 8C tu,& optimus quif* 
tjfemper fecit maximi. D olebat nimiru tibi ( quod ego 
quoc£ mccum interdum mirari foleo)Gallorum virtuti 
gloriam tam maligne refpondere,& qui olim cum Italis 
faftis faepe contenderin t^nunc etiam praeceflcrin t,eos ta- 
men ab hyftortripomuriam opinione ac famatam lon- 
go interuallocofequi. Dabunt Itali mihi veniam ,fi no- 
es idem videtur, quod Francifcum philelfum Italum 
natum non puduit fatcriExtarcnim illius ad Carolum 
regem oAauif opinor )auum epiftola,in qua praeter mul- 
cas laudes quibus Fraticrie regna profequitiuy ltnd quo- 
que ingenue fatetur.Romanos quidem olim pacis bdli- 
q atnbus longe omnium amplifTimumfibi peperiffein* 
perium,praetereanonfegntusingent)s,quam prius fece- 
rant armis cum greris contendilfe,veru antiqua 913 im- 
perii gloriam, fadionitxis ac ftudiis prauis in deterius 
bpfam effe.Gon*ri vero Franciae regnu,prudetia regu, 
prmeipum fide,auiu concordia , eoufcf creuifle,vt iam 
fadlecum quouis alio chrifhani orbis imperio poffit co- 
ee ndere, vel opibus, vel imperii fin ibus, Vel rerum gefta- 
rum magnitudine, vel regum ndbildtace,quospIurim09 
habudTe confiat non fortiuimosmodo,verumedam pie 
riffimos.Quapropter in hqc regrio non iniuria,fcnatus 
chrifiianus contra tureorum violentiam poriflimu a «p 
Vnicum praefidium (ibi collocaflc videtur .Sed tamen 
vnum quiddam adhuc tanti imperii maidtas deCdcrare 
videbatur ;Caerera vel par vel ndn ihferior , Liuio atep 
galuftio vincebat adhuc Italia. JMam( vt fcire cecinit 

Y ij. 


Digitized by Google 



Hontfus)regO ducumtfcbene gefb,$tCufe alioqirinpff 
claramur intermoriant,aut obturemur aetate ncccflum 
cft,nifi hyftoriri eloqueris opera litcris( vnicis reni cufto . 
dibus c6mendcnt,perinde gloria apud pofteros valitu* 
ra atqj is qui fcripfit ingenio valuerit. Hanc cu fuprcmS 
proutnciSdifcrtiffime guaguine ranq faris tibi feruataro 
velut alter fcipio fumino ommu applaufu fufcepifti^diffi 
cillimS plane attyimmefinegocj^fcatn Robcrto pror> 
fusapttilunS.Qui ita credi rogas. Cum inultis de caufis» 
tum duabus pociflimu ita mihividef.Duofunt em pna* 
cipua quae in hyftorico probato qu$ ri folct.Nempefide* 
SC emdicio.nam vtfcriptorisleuitasvcrisquoc^nonnfi 
jj fidem abrogat,ita& grauitas hyftoriographi priuaca 
auftoritace rebus ipfis fiduciS quandi addere foletVt 
ite narratoris imperitia^ vt fide faciat quod ne ipfum qui 
dem poteftjcamen res plerutt per fe farisiUuftrcsob(cu* 
rac,imminui^deturpat,ita aoAi fcnptoris ingeniti ob* 
fcurailluftrat,humdu eleuat,fplendiais lucem quandans 
a^ decus apponit; QuoniS vero fit fides &eru<£tio, vera 
qj tanta in tefunt quanta in alio nemine, nemo profedo 
fuit ifti muneri aptior, vel iftud muneris memini (uit 
aprius q tibi vni,qui poties 8C pro Cingulari tua grauira* 
te fidem facere,8d pro non vulgari eloquentia rem ador 
nareJam facikfuf^corhumaniTimcGuaguincte fubi* 
rafei Herafmo tuo, qui laudum tuarum vel tantillum au 
fim attinge re.Necj enim me clam eft q modefto/q pud€ 
ti(nedic2paddulo)fis ingenio pncdicus,quippc qui and 
eam etiam laudariuncdlam multo mokfiius ferre folcas 
q quifpiam alius couitium ferat.Sed obfccro te dato hic 
veniam meo in te amari, vtquaepafiim omnes praedi* 
cant,fasfit edam amico meminitie.cui enim tuotu inerit 
«Sibilis Vitat cuar,morumq; integritas^nnoccnria,gnut* 
tasnoneft fpcAarifliraa. Vbi gentium non praedicata. 
Adeo ytnon modo deicriprts > f<d ne dcdiAis quidem 
Guaguini vlJa poffit incidere fufpfcfcivanitacis. Adde q> 


Digitized by Google 



Fo.ecadvfr 

<ttmomnesnorint,teFrancosregestuomeritorempcr 

(ecifle plurimiyferijs in rebus opera tua perfepe Vfos te rc 
gtp archan» conGlifig Crpe numero accitum. te regio no 
mine cum apud diuenasgcntcs,tum apud Italos crebra 
legatione fundum efle facile conpdunt,te vnum Galkv 
rumgeTta^Cprifca curiofius religifle^C decenriora cx' 
ploradusveftjgafle.De eruditione porro tua quid ego 
commemorem.lp(a(quod aiunt)abeuntc fe prxdicat.Tc 
ftis abunde cft hoc celebrat iflimum gymnafium vrbis 
Parifiae,cuius tu florentiflima alioquin ftudia primus lati 
narum litcrarum opibus decorafti,pulcherrirnoc$ incrc" 
mcnSOe)oqucntiae,quamvnamadnuc defiderarevidc' 
bantur adauxiftijpia teftis cft Italia, quae te fepenumero 
maximis de rebus grauiflime differentem audiuit,non fl 
ne ftupore,immo (ortaflis non Gne dok>re,q> vt de Cice 
VOnemxkappdonius(eloauenti« laudem quam vnam 
adhuefibi propriam habuiflet,videretpcr te Galli* com 
munem ficiiTcftes funt litcratiflimi quiq; noftr; memo 
rix fcriptores,qui certatim vno ore omnes tuum inge' 
nium prxdican t efferuntq^Quorum nulla prope pagi' 
na cft,quxfibiGaguini nomen non habeat. Tcltes deni' 
qfuntvd locuplctiflimi praefui ampliflime/tui libri qui 
iam per orbem difleminati paflim lummaaim ftudio' 
forum voluptate loftitantur.In quibus omnibus tamet' 
fi vd oratione (bluta vel carminc,non erudi tis folu m, ve 
runxtiam curioiis auribus abunde (atiffacias^n ifto ta-> 
snen feripti gcncre^d eft in hyftoriaffl quid vitra erepi' 
dam futori permittis) Angularem quendam ac mirificu 
artificem praeftare vidcris,at<$ in exteris quidem pluri' 
tnos in hyftoria tcipfum fuperaffe.TSta eft fermonis pu' 

• vitas de^nda Saluftiana udicitas Liuiana/umma lucu-» 
lentia.varietas iucundiftima,in confiliorum / rationum/ 
temporum/cominoditatis/dignitatis / ac cancrorum id 
gcnus.qu* doduro hyft oricum arguunt , obferuatione 
ungularc artificum «Tanta cft narrationis vtuac itas vt 

Y iij. 


Digitized by Google 


res geri no narrari videarur.Neq; vero decftduktsquai 
dam breuitas,qu3e hyftoriris vtrara ita gratifllma l«fto 
ribus eiuNam bone deus cj vafti reru fyluam,quam bre 
Ui volumine,g abfolute complefteris,8£ prolixe breuia 
Sc breuitcr prolixus.Cui igitur non pr^darecum galli* 
cis rebus aftum videatur, cui talis praeco contigerit. Ale 
acander ille magnus cum ad Achillis fepukhrum perue> 
niilet,0 te forrunatumfinquit)achiUe,quihomeruro tan 
tum laudum tuarum praeconem fortitus fisj~t quis fran 
riam quocf non fortunatiffunam cenfcac,qu( Robertum 
litarum laudum praeconem optimum nana ftt,QuidilH 
fuperuin benignitate pracftari potuit/pukhrius/ magni» 
ficcntius/diuinius.Nihil profe&o necji tu gaguioedo&f 
(tme,in(ignem tuam erga patriam pietate grauiore prot 
fus argumeto potuifti acclarare. Quae tamcefi antea quo 
a plurimum tibi deberetvt qua latinjs mercibus prunis 
dicafles/hoc tamen incRimabili beneficio adeo deuinxifti 


Vt quantam vishabear,parem tamen nung fit gratiam 
habitura. Quae em ftatua,qui tituli , quodmonwnentum 
valeat iftius benefid) magnitudini refpondere.Prifci illi 
maiores fuosqui vel imperium paraiTeruyycl avotiffent 
rempublicam,vel aliter de patria benemeriti tffent » Cole 
J>ant diqinis afficere hqnoribus,titulis in aes incifis hono* 
rare,ftatuis dona re aureis. At qui longe praeftanrim eft, 
maiorum gloriam ab ortu ad occafura vftj prOtendiffe 
q agroru limites cmdercMinus eft fax«rnasnia^edefc$ 
vrbanasab incendio cueri,c| optimorQ regii ac ciuiu glo 
riara ab inuidis obliuionibus(ucenim appellat Horati*)! 
8i interitu vindica(lc.Non paulo magnific&ius mihi vi 
detur patriam optimis literis auxiiFe/kxupletallc/deccv 
rafic/quatri fpoltjs/qul exuurp/quamceris/quam id ge* 
nus monimentis phalerafle.NulIar ero tabulae/ nullae ce*' 
reae, nulla nummi(maca,nuUae ftatuae,nullae piramides ne 
<¥ clarius indicant,ne(£ fidelius cuftodiunt regum glpri3 

quam, hominis eloquentis fiterje, Poft h*c Gallonuti 


Digitized by Google 



Fo.ccadvifc 

glorfa/quxhucuf<| tsui§ snguftijs indu(a ddjtutt^fulmi 
nisiftar emicabit: o£ gallo quidem catoreded( quod pul- 
chrius eft)Romana tuba decantata omnium regionu au 
res perfonabit. Omnibus illa temsrvrbibus : gymnats: 
kgetur:celebrabitur:citabitur:nec Gaguini bnndo vn^ 
interire noucrit uno cu aetate vft$ fuccrefcet. Amplede- 
re igitur O FrScia imorcale laudu tuaru monimentum 
Roberru Gaguinu alumnS tuum 1 mortalitatis tuae vin» 
dicemUraa.volervencrare.Nos eme 8C quibufcuncj era 
gia ftudia cordi funt,te prjful ampliffime non amare no 
potcrimusrper quem id quo in litcrana fupclleftilc prae-» 
ft foffimn hSam 9 :hoc eft liyitqriS adaudu effe cofpiam’. 
Yak decus lictcraru & mcu» 

IC Ad Robertum Gaguynum ordinis fandj T rini 
tatis miniftrum generalcm-Cornelij Girardi gou- 
j denfis Hieronymianf vallis canonici regulans Epi 
fiola in laudem compendi) eiufdcm quod de galli( 
rebus accuratiflime (didit. 

Egituuminhyftorias gal- 
bae compendiu optime pa- 
ter Roberte Gaguine opus 
meo iudicio:qd ) id tibi non 
imeritoapudpofteros im- 
mortalitatis nome afferat: 
ira & fi ngulis c fua digni ta- 
te quii re^s gcftaru noticia: 
tu militif peritiS copiofiffi- 

mefubminiftret.Nihil tco 

legi quod vel exprclfiusvcl luculentius dici potuit : SC 
quod vel omnium in hyftoria maximi facimus:fidcm re 
bus tribuis: ac omnia vc confulra gefta funt explicas 
euidenter , Non tuis / non hoftibus tua parcit au&o- 
ritas.Ita Gngulorum vitia dC fradiones: ita fingulo- 
rum virtutes 8£ ftraugemata probas vt necp in exteros 



Digitized by Google 


odio, netj amore In tuos floffi videare. Nulla fn te gra- 
ciarfufpirio / nulla (imulraris inucnitur , quo minus § rd 
veritas poftulabar dicere praefurapferis rnhil.O animum 
integer rimC. O peftus veri tenacifliraum.O viru arqui- 
taris obferuidffirnuqui perinde turpia atq; pclara olm fa 
rinora 8C deprimit SC extollit, vt nefrias vtru in ciucs an 
hoftes,ppenfior habeatur.Nam in omni hyfforiographo 
nihil vnij magnificetius/nihil Oluitriuc /nihil dcnk$ lau- 
dabili* queri poteft/ jj vt nullo amore nullocp odio a vc 
to defle&atur.Id em vel vnO omniO eft,in quo palmari- 
am fibi crifpus,Saluftius nauauit operam , qui 8C tefteli- 
uio 8C noftro aurelio/iccirco cflebrior . a> cartcris rerum 
fcriptoribus verior aeftimctur. Vt em nihil faHi fcriptor 
fidelis intermifcere debet,ita ena nihil veri quod non di- 
cat praetermittere. Haec enim funt veluti deOcandelabra 
quibus omnis hyftoria neccflario illuftretur . Quae vbi 
dccfle co ntineet , nihil quod non fumo 8C caligine pknS 
fit rcpcries. Hae funt praeterea duae columnae quae rcmpU 
porticum fuitetabant. Hyftoriam equidem meo iudido 
non ab re templi porticum dixerim qux omnibus no- 
bis ad diurnarum rerum archana liqui du&nxfltmagl 
ftra introitum patefadt.Tu autem optime pater K om- 
nium literarum facile princeps, Roberte Guaguynenon 
fidum haec quae praediximus, verumetiam quaeexvfu 
hi (foriae efle, Marcus anthonius in fecundo de oratore li- 
bro pr^dpit tam mirabili artifido obferuafh omnia, vt 
non parum ad Thucydidis SC ingenium & laudem accef 
fens.Et quid dicam. Tam creber es rerum frequentia, df 
verbis aptus 8£ fen tentrjs, vt quum in mulm tuarum edi 
donum operibus plurimos, tum in hoc tuo compendio 
tdpfum viciiTc videaris. Nunc enim in eo militum fele- 
Aus/nunc expeditorum congrefliisita deferibis 8C incul 
«,vt cum rebus fudare fentenriam prudens 1 affor inue 
niatJtaante oculos ponis omnia, vt non legere hyffori- 
«nfid pugnantium turmis interdic mc credam, Poftw 


Digitized by Google 



Facoadfacs 

no quod non minime demiratus fum, vfei oportunc ha 
bita occafione fiuc dc cymbris SC burgundjsJjuc de rei* 
gione SC ecdcfiae cerimonrp quid externarum rerum af* 
f crs,tara artificiofar excurris, vc tamen incepue nar ra tio 
nis textum non confundas necf aliquo moaoabqcienda 
fuiflr,fed eodem propemodum glomere pendentia & fi* 

Io profufa videantur. Et vt vno verbo compleAar vfi 
uerfa,ita rebus temporum ordinem/ locorum c£ SC per* 
fonarum defcriptionem,ita verbis dicendi genus modo 
fufum modo colleAum,fed no fine mirifica (uauitate ac* 
commodas, vt nihil fit quod legentem non fumme dele 
Aet/ SC tuam ingenrj facilitatem incredibilem^ memo* 
riam omnibus prodicet SC oftendat, pardus te laudo can 
didiifimc pater q dignus fis, tum mprimarias tuae Ni dis 
partes meus crafinusdllo fuofanldiilimo Ore occupauit, 
tum q> tuis ex literis (quae tua modeftia eft) tuarum lau* 
dum, te impatientiflimum eflcintclligam. Scribo tamen 
baec(qtulacun($fint)neamid mei aut eum me efle garri* 
antqui vere iudicare n5 poffim aut certe adeo maligng 
vt laudare non velim. Vale. 

C In laudem operis EpigrSma Corneli) Girardi. In quo 
ipfum librum quod in fe cotineat/ SC de fide rerum quid 
promittat loquentem introducit. ' 

C Ad leftorcm Liber in perfona Cornelii cationid re* 
gularis . 

■ Oflc cupis leAor quo Gallia creueritortu 

Et quib’ ad fummu eft regib’ aufta gradff c 
Quisdni cultu,qui$ coeperit oppida muris 
Cingere,& ecclefias rite dicare facras. 

Quid pax accumuler,quid martius excoquat horror. 

Et quibus hic coepta eft religio ipfa viris. 

Me lege,mc placido compleAere mentis amore 
Nam cano liligcri,fortia gefta troni. 

Olim qua Tacitus placuit/breuitate vigemus, 

Atej Tui nobis,iam prope fplendor adeft. 


Digitized by Google 




' C Iodoci Badrj Afccfri de prf ftacia «pllo^t 
Et amoris huius vulifiuni c5pcdxj Carmen 
Acria nifonio tot praelia digna cothurno 
Totc$ cothurnati numeris referenda maronifi 
Gallica fbdici defleuit marte iuucncus 


Digitized by Google 


Fo,cccl 


Nullacg principibus tam formidata togatis 
Gens capitolinas toties obf ederat arces, - 
Vndc auro pelli poterarnon viribusvllis 
Sdlicet infomnis morat perducere nodes 
Atc| affuetamalo, paticMcg algoris SC aeftus 
Prima per imbriferas fefe traduxerat alpes 
Protinus 8£ parthos bello domitura feroces, 

Subcp iugumgraios vidrix miiTura (Uperboa 
Vnde gerit mixtum nuc gallo gr$ria nomen 
Nec tarnen annqua fuperis deuindius vllum 
Religione gcnus,nullu obferuandtn sequi 
Nulliicj excultis t5 pr$ft5s moribus ortum eftj 
Sed necj facroru referanda occulta prophanis ' 

Aut populo fixis duxit pandenda tabellis 
Ne torpore graui iuuenS mens vida,librifcfj 
Freta afpernetur (aeros ediictre ritus 
Nec fua nobilius praeconia fidta triumphis 
Et clarum facimus memori mandare poetae 
Gefiijt,autdodifcriptisconcrederecadn»i 
Scii icet egregiae contenta egilTcjdiferte 
Dicere ncglexit,doitec vi marris 8C aequi 
Odauum inuki carlum coluere larini 
Parthenopec^fuil dominu agnouifle coada efi* 
Teqi deeps noftrum pulfo lodoice tyranno 

Infubres verum dominucj ducttncjj falutant • 

Nuncfiquide alriflTone tua forda gefta camoenc' " 
Certarim ad fuperos tollik,vnde aureaFauftE 
Exoritur veterum nulli ttffufU poefis» \ ' :f i 

Quin adeo noftri nitor indelebflisoeui , •• 

Primus ab Italia linguam trarifferre buiiuutt \ ’ 

Fcelix,Robertus tua fte mata claraGuaguynu* 

A proauis atauifcg crahit,proU($pef omnem 
Ingreditur-,totam referens ab origine getem 
Et quas quift^ vrbes curua fignauii; aratra . . 

Et quibus auipidbus gallorum gloria ereuiri 


Digitized by Google 



Proinde decus regum praeclaris annue cotpria 
Et patere in toto refonent te pulpita mundo. 


FINIS. 



CEhifdem Afcenfq dc infignibus Franciae in hoc opere 
12 9 graphicefuo quibufif la» rcccnCds Epigramma. 

Ira canitalij Cfuorutn infignia regum, 
Exuuiafqducu/quos ni^rs dcpmt iniquus 

| Sintal iis aquilatfufi monumenta cruori*, 
j) I nformtsvrfi, praedat ore fet Icones 

[ Ornamenta ferant radiantibVndicj 

Et thetidTflC vener^vukanialapTa, per auras 
Arma,nufn*c£ pio dennilura ancille,togati* 
Geftamenfalijs.at nobe cctlica dona 
Ecpia Francorum placeant infignia regum. 

Aurea codefti primumiuffulra cdorc 
UUa/cxfareisolimiam credita ceruis. 

Auriflamrna dehinc, veterum viAoria regum 
Tum (aerum nitidis aliatum chriimacolubm 
Totc^faluriferi monumenta falubriachnfu 
Crux,cufpis,daui,tunkainconfuta,corona, 

Haec tua diuoru genitrix funt francia dona 
Adde duces bello formidarofefc pelafgis 
Italicifq) equice$ > fimul& pulcherrima rerum 
Ornamenta,' viros omni virtute cluentes, 
luftidain primis, qi i codoegrefla perennem 
Parifio fedem pofu i t manfurafenatu 
Doftavbi cccropias exercet palladc mentes 


Nec dubitem gnauosfakrtimentc colonos 
Mollibus afTyrrp,arabi£$,& pinguibus vmbris 
Antetulifle,quibus grandi eft induftria gaxe 
Gemuero decori liquando in bella dantur 


Digitized by Google 


FoUojfc 

Adde alia egreglj feceenta infignia laudis? 

Quae bonus exculto Gaguinus codice nobis 
Ediditjiiftoriae princeps 6C gloria Francar. 

Clodod Badq Afcenfrj de operis huius acccflioneatt) 
augmento Ad leSoremlou falutcm dktt:Carmcn. 



Andide ne dubites iuftafra reponere le<Sor/ 
Cultiusac multo ditius exit opus. 
AccelTereetenim/quas gallias po(Tider(vrbes 
Cundacj gallorum fub ditione loca. 

Flandrorum comita primeua ab orcine durii: 
Attalia in proprijs plurima iunAa loris. 
Vndcrimufcp liber trifti cum funere Carii. 

Oriaui 6C toto funeris officio* 

Moeftaqj pariftp magni difrwprio pontis; 

Aduentufcj ducis caufa$ niUari. 

Quin adeo regum clariflima gefta duorum 
Quorum marte/potens itala terra/ruit. 

Ergo agedum reducem Ludouicum gallia regem 
V iftorem infubrhs conlpice beta foli. 

Confpice cenforem fpecimec£ lutcria morum! 
Etnormanne tui perlege iura fori. 


CHrafclardlimum hoc de francorttm geftis c o mpendi* 
um multis notatu digni (limorum additionibus libricfi 
vntusacccmonc lucupletamm/ emendatum ac dcnuoca 
ftigacu. Impreflum cft parifius per Petrum Vidoujum 
m indita vrbe Parifienfi bibliopolam iura eum. Anno 
Wilkumo qulgexefimo vigdjmooAauo, Mcfe OAobri» , 


Digitized by Google 




Haec funt francorum c^lebrada mfigrna regum» 
Quae demiiTa polo/uftmct alma fides» 


Digitized by Google 



Digitized by Google 




Digitized by Google 


Digitized by Google 



Digitized by Google